Kapitulli 9. Të Hyrat dhe Shpenzimet. AD dhe Outputi në Ekuilibër. Hyrje 4/4/2013. Adriatik Hoxha, PhD 1

Size: px

Start display at page:

Download "Kapitulli 9. Të Hyrat dhe Shpenzimet. AD dhe Outputi në Ekuilibër. Hyrje 4/4/2013. Adriatik Hoxha, PhD 1"

Lewis Henderson
6 years ago
Views:

1 Kapitulli 9 Të Hyrat dhe Shpenzimet Item Item Item Etc. Mcraw-Hill/Irwin 9- Macroeconomics, e 28 The Mcraw-Hill Companies, Inc., All Rights Reserved. 9-2 Hyrje Një prej pyetjeve qendrore në makroekonomi është pse outputi lëkundet rreth nivelit potencial të tij. Në bumet (boom) dhe recesionet e cikleve të bizensit, outputi rritet dhe bie në raport me trendin e outputit potencial. Ky kapitull e ofron teorinë e parë të këtyre lëkundjeve të outputit real në raport me trendin. urthemeli i këtij modeli është ndërveprimi reciprok ndërmjet outputit dhe shpenzimeve: shpenzimet përcaktojnë outputin dhe të hyrat, mirëpo edhe outputi dhe të hyrat gjithashtu i përcaktojnë shpenzimet. Modeli Keynesian i përcaktimit të të hyrave e zhvillon teorinë e AD. Le të supozojmë se çmimet nuk ndryshojnë fare dhe se firmat janë të gatshme që të shesin çfarëdo sasie të outputit për një nivel të dhënë të çmimeve Lakorja AS është e rrafshët. 9-3 AD dhe Outputi në Ekuilibër AD është shuma totale e të mirave të kërkuara në një ekonomi: AD C I NX () Outputi është në ekuilibër të tij kur sasia e outputit të prodhuar është e barabartë me sasinë e kërkuar, ose Y AD C I NX (2) Kur AD nuk është e barabartë me outputin atëherë kemi investime të paplanifikuara inventari: IU Y AD (3), ku IU janë shtimet e paplanifikuara të inventarit. Nëse IU >, firmat mund të zvogëlojnë prodhimin derisa outputi dhe AD të jenë përsëri në ekuilibër. 9-4 Adriatik Hoxha, PhD

2 Funksioni i Konsumit Konsumi është komponenti më i madh i AD. Konsumi nuk është konstant, mirëpo rritet me outputin marrëdhënia ndërmjet konsumit dhe të hyrave përshkruhet nga funskioni i konsumit. Nëse C është konsumi dhe Y janë të hyrat, funksioni i konsumit është C C cy (4), ku C dhe c. Pikëprerja e ekuacionit (4) është niveli i konsumit kur të hyrat janë zero ky është më i lartë se zero pasi që ka një nivel të konsumit që nevojitet për mbijetesë. Pjerrësia e ekuacionit (4) njihet si propensiteti (tendenca) margjinal i konsumit (MPC) rritja e konsumit për njësi si rrjedhojë e rritjes së të hyrave për një njësi. Funksioni i Konsumit [Insert Figure 9- here] Konsumi dhe Kursimi Të hyrat ose shpenzohen ose kursehen një teori e cila e shpjegon konsumin në mënyrë ekuivalente e shpjegon edhe sjelljen e kursimit. Më formalisht, S Y C (5) një kufizë e buxhetit. Kombinojmë (4) e (5) dhe fitojmë funksionin e kursimit: S Y C Y C cy C ( c) Y (6) Kursimi është një funksion rritës i nivelit të të hyrave për shkak se propensiteti margjinal për të kursyer (MPS), s = -c, është pozitiv. Kursimet rriten përderisa rriten të hyrat. Shembull: nëse MPS is., për çdo dollarë të të hyrave, kursimet rriten për $. OSE konsumatorët kursejnë % të një ekstra dollari të hyra. Konsumi, AD, dhe Shpenzimet Autonome Tani do të inkorporojmë komponentët e tjerë të AD:, I, tatimet dhe tregtinë e jashtme (supozojmë se janë autonome). Tani konsumi varet nga të hyrat e disponueshme, YD Y TATR (7) dhe C C cyd C c( Y TR TA) (8) Pastaj AD bëhet si vijon, AD C I NX C c( Y TA TR) I NX C c( TA TR) I NX cy A cy ku A është e pavarur nga niveli i të hyrave, ose është autonom. (9) Adriatik Hoxha, PhD 2

3 Konsumi, AD, dhe Shpenzimet Autonome [Insert Figure 9-2 here] Të hyrat dhe Outputi në Ekuilibër Ekuilibri ndodh kur Y=AD, që ilustrohet nga linja 45 në Figurën 9-2 pika E. Shtigjeta në Figurën 9-2 tregon se si ekonomia e arrin ekuilibrin. Për çfarëdo niveli të outputit nën Y, zvogëlohen inventaret e firmave, dhe se ato e rrisin prodhimin. Për çfarëdo niveli të outputit mbi Y, rriten inventaret e firmave dhe se ato e zvogëlojnë prodhimin. Procesi vazhdon deri sa të arrihet Y [Insert Figure 9-2 here again] Formula për Outputin në Ekuilibër Mund të zgjidhet algjebrikisht për nivelin e outputit në ekuilibër (ekuilibrues), Y : Kushti i ekuilibrit është Y = AD () Zëvendësojmë (9) në () dhe fitojmë Y A cy () Zgjedhim për Y dhe e fitojmë nivelin e outputit në ekuilibër: Y cy A Y ( c) A Y A ( c) (2) Niveli i outputit në ekuilibër është më i lartë sa më i lartë që të jetë MPC dhe sa më i lartë të jetë niveli i shpenzimeve autonome. Formula për Outputin në Ekuilibër Ekuacioni (2) tregon nivelin e outputit si një funksion i MPC dhe A. Shpeshherë ne jemi të interesuar që të dijmë se si një ndryshim në disa komponente të shenzimeve autonome do ta ndryshojë outputin. Ndërlidh ndryshimet në output me ndryshimet autonome përmes Y A (3) ( c) Shembull: nëse MPC =.9, atëherë /(-c) një rritje në shpenzimet qeveritare për $ bilion rezulton në një rritje të outputit për $ bilion. Marrësit (pranuesit) e shpenzimeve të rritura qeveritare i rrisin shpenzimet e tyre, marrësit e atyre shpenzimeve i rrisin shpenzimet e tyre, dhe kështu me rradhë Adriatik Hoxha, PhD 3

Kursimi dhe Investimet Kursimet dhe Investimet Në ekuilibër, investimet e planifikuara janë të barabarta me kursimet në një ekonomi pa një qeveri dhe pa tregti.

4 Kursimi dhe Investimet Kursimet dhe Investimet Në ekuilibër, investimet e planifikuara janë të barabarta me kursimet në një ekonomi pa një qeveri dhe pa tregti. Në Figurën 9-2, distanca vertikale ndërmjet lakores së AD dhe konsumit është e barabartë me shpenzimet e planifikuara investive, I. Distanca vertikale ndërmjet lakores së konsumit dhe vijës prej 45 mat kursimet për secilin nivel të të hyrave. për Y dy distancat vertikale janë të barabarta, prandaj S = I. [Insert Figure 9-2 here again] Barazia ndërmjet investimeve të planifikuara dhe kursimeve mund të shihet direkt prej kontabilitetit të të hyrave kombëtare. Y C S Të hyrat ose shpenzohen ose kursehen: Y C I Pa ose tregti: C S C I I bëjmë të dyja bashkë: S I Me qeverinë dhe tregtinë e jashtme në model: Të hyrat ose shpenzohen, kursehen ose tatime: Y C S TATR Kërkesa agregate komplete është: AD C I NX I bëjmë të dyja bashkë : C I NX C S TA TR I S ( TATR ) NX (4) Multiplikatori Multiplikatori Për sa $, një $ rritje e shpenzimeve autonome do ta rrit nivelin e të hyrave në ekuilibër? përgjigjja nuk është $. Prej një dollari shtesë në të hyra, $c do të konsumohen. Outputi rritet që të përmbush këto shpenzime të rritura, duke e bërë ndryshimin total në output (+c). Ekspanzioni në output dhe në të hyra, do të rezultojë në rritje të mëtutjeshme procesi vazhdon. Hapat e këtij procesi janë treguar në Tabelën 9-. [Insert Table 9- here] 9-5 Nëse ne i shkruajmë rradhët e njëpasnjëshme të shpenzimeve të rritura, duke filluar me rritjen fillestare në 2 3 kërkesën autonome, kemi: AD A ca c A c A A( c c c...) (5) Kjo është një seri gjemetrike, ku c <, që mund të thjeshtësohet në: AD A Y (6) ( c) /(-c) e shumëfishtë është multiplikatori Multiplikatori = shuma me të cilën outputi në ekuilibër (outputi ekuilibrues) ndryshon kur kërkesa agregate rritet për një njësi. Definicioni gjeneral i multiplikatorit është Y (7) A ( c) 9-6 Adriatik Hoxha, PhD 4

5 Multiplikatori Sektori Qeveritar Figura 9-3 siguron një interpretim të këtyre efekteve të një rritjeje të shpenzimeve autonome në nivelin e outputit në ekuilibër. Ekuilibri fillestar është në pikën E, me të hyra prej Y. Nëse shpenzimet autonome rriten, lakorja AD lëviz sipër për A, dhe të hyrat rriten në Y. Ekuilibri i ri është në E me të hyrat në Y Y Y [Insert Figure 9-3 here] Qeveria ndikon në nivelin e outputit në ekuilibër në dy mënyra:. Shpenzimet qeveritare (komponenta e AD) 2. Tatimet dhe transferet Politika fiskale është politika e qeverisë në lidhje me, TR, dhe TA. Le të supozojmë se dhe TR janë konstante, dhe se kemi një tatim proporcional në të hyra (t). Funksioni i konsumit bëhet si vijon: C C c( Y TR ty ) (9) C ctr c( t) Y MPC prej të hyrave bëhet si vijon c(-t) Sektori Qeveritar Kombinojmë (9) me AD: AD C I NX C ctr c( t) Y I NX A c( t) Y Duke e përdor kushtin e ekuilibrit, Y=AD, dhe ekuacionin (9), niveli i outputit në ekuilibër është: Y A c( t) Y Y c( t) Y A (2) (2) Prezenca e sektorit qeveritar e rrafshon lakoren e AD dhe e zvogëlon multiplikatorin në Y c( t) A A Y c( t) ( c( t)) 9-9 Tatimet në Të Hyra si Stabilizatorë Automatik Stabilizatorët automatikë janë çfarëdo mekanizmi në ekonomi i cili automatikisht (pa asnjë intervenim qeveritar rast-pas-rasti) e zvogëlon shumën me të cilën outputi ndryshon në përgjigje të një ndryshimi në kërkesën autonome. Një shpjegim i ciklit të biznesit është se ai shkaktohet nga lëkundjet në kërkesën autonome, posaqërisht në investime. Lëkundjet në kërkesën për investime kanë një efekt më të vogël në output kur stabilizatorët automatikë janë në vend (p.sh. tatimi proporcional në të hyra). Benefitet e papunësisë janë një shembull i stabilizatorit automatik i cili i mundëson të papunësuarve që të vazhdojnë që të konsumojnë edhe pse ata nuk e kanë një punë. 9-2 Adriatik Hoxha, PhD 5

6 Efektet e një Ndryshimi në Politikën Fiskale Efektet e një Ndryshimi në Politikën Fiskale Le të supozojmë se qeveria i rrit shpenzimet qeveritare. Rezulton në një ndryshim në shpenzimet autonome dhe se e lëkund lakoren AD sipër për shumën e atij ndryshimi. Për nivelin fillestar të outputit, Y, kërkesa për të mira > outputi, dhe firmat e rrisin prodhimin derisa të arrijnë ekuilibrin e ri (E ). Sa do të zgjerohet outputi? Ndryshimi në outputin ekuilibrues është Y (22) c t ( ) [Insert Figure 9-3 here] Y c t ( ) (22) Një $ rritje në do të çojë në një rritje të të hyrave prej më shumë se një dollari Nëse c =.8 dhe t =.25, multiplikatori është 2.5 një $ rritje në rezulton në një ekuilibët të të hyrave prej $2.5 dhe Y janë treguar në Figurën 9-3 Masat e politikës fiskale ekspanzioniste [Insert Figure 9-3 here] Efektet e një Ndryshimi në Politikën Fiskale Le të supozojmë se qeveria rrit TR. Shpenzimet autonome do të rriten vetëm për ctr, ashtu që outputi do të rritet për ctr. Multiplikatori për pagesa transfere është më i vogël se sa ai për për një faktor c. Pjesa e çfarëdo rrritje në TR kursehet (pasi që konsiderohet e hyrë). Nëse qeveria rrit normën e tatimit margjinal, ndodhin dy gjëra: Efekti direkt është se AD është zvogëluar pasi që të hyrat e disponueshme zvogëlohen, dhe se edhe konsumi zvogëlohet. Multiplikatori është më i vogël, dhe se shoku do të ketë një ndikim më të vogël në AD Deficitet buxhetore të qeverisë kanë qenë një normë (rregull) në SHBA që nga vitet 96. A ka ndonjë arsye që të brengosemi për një deficit buxhetor? Frika është se huamarrja e qeverisë mund ta bëjë më të vështirrë për firmat private që të huazojnë dhe të investojnë dmth. ngadalëson rritjen ekonomike. Suficiti buxhetor është teprica e të hyrave qeveritare, TA mbi shpenzimet fillestare të saj që përbëhen nga blerjet e të mirave dhe shërbimeve dhe TR: BS TA TR (24) Një suficit buxhetor negativ është një deficit buxhetor. Buxheti [Insert Figure 9-5 here] 9-24 Adriatik Hoxha, PhD 6

7 Buxheti Buxheti Nëse TA = ty, suficiti buxhetor definohet si vijon: (24a) BS ty TR Figura 9-6 paraqet BS si një funksion të nivelit të të hyrave për një, TR dhe t të dhënë. Për nivele të ulëta të të hyrave, buxheti është në deficit pasi që harxhohet më shumë se sa merret. Për nivele të larta të të hyrave, buxheti është në suficit pasi që qeveria më shumë merr të hyra se sa që harxhon. [Insert Figure 9-6 here] Nëse TA = ty, deficiti buxhetor definohet si vijon: (24a) BS ty TR Figura 9-6 tregon se deficiti buxhetor jo vetëm që varet nga përzgjedhjet politike të qeverisë (, t, and TR), por gjithashtu nga çdo gjë që e lëkund nivelin e të hyrave. P.sh. le të supozojmë se kemi një rritje në kërkesën për I e cila e rrit nivelin e outputit deficiti buxhetor do të bie pasi që të rriten të hyrat tatimore. [Insert Figure 9-6 here] Efektet e Blerjeve Qeveritare dhe Ndryshimeve të Tatimeve në BS Si ndikojnë në buxhet ndryshimet në politikën fiskale? OSE A duhet ta reduktojë BS-në një rritje në? Një rritje në e zvogëlon suficitin, por gjithashtu i rrit të hyrat, dhe kështu pra edhe të hyrat tatimore. Mundësia që mbledhja e rritur e tatimeve > rritje në. Ndryshimi në të hyra për shkak të rritjes së është i barabartë me Y, një pjesë e të cilave mblidhet në formë të tatimeve. Të hyrat tatimore rriten për t Ndryshimi në BS është BS TA t ( c)( t) (25) c( t) Ndryshimi është negativ OSE e redukton suficitin 9-27 Adriatik Hoxha, PhD 7

Elasticiteti i ofertes dhe kerkeses

C H A P T E R 5 Elasticiteti i ofertes dhe kerkeses Prepared by: Dr. Qazim TMAVA Fernando Quijano and Yvonn Quijano Msc. Besart Hajrizi Elasticiteti: Një matës i reagimit Zgjedhjet racionale dhe vendimet