FJALOR I INFORMATIKËS

Size: px

Start display at page:

Download "FJALOR I INFORMATIKËS"

Evangeline Floyd
6 years ago
Views:

1 AKADEMIA E SHKENCAVE DHE E ARTEVE E KOSOVËS NEBI CAKA AGNI DIKA SEB RODIQI FJALOR I INFORMATIKËS ANGLISHT SHQIP SHQIP ANGLISHT PRISHTINË 2005

2 KOSOVA ACADEMY OF SCIENCES AND ARTS NEBI CAKA AGNI DIKA SEB RODIQI DICTIONARY OF INFORMATICS ENGLISH ALBANIAN ALBANIAN ENGLISH EDITOR: Rexhep Ismajli PRISHTINA 2005

3 AKADEMIA E SHKENCAVE DHE E ARTEVE E KOSOVËS NEBI CAKA AGNI DIKA SEB RODIQI FJALOR I INFORMATIKËS ANGLISHT SHQIP SHQIP ANGLISHT REDAKTOR: Rexhep Ismajli PRISHTINË 2005

4 Copyright (c) ASHAK

5 PARATHËNIE Hartimi i fjalorëve terminologjikë në gjuhën shqipe dhe me një gjuhë tjetër ka rëndësi për vetë veprimtarinë profesionale-shkencore dhe për proceset e begatimit të mëtejmë të stabilizimit të gjuhës standarde. Me gjithë mungesën e traditës së hartimit të fjalorëve terminologjikë në Kosovë, ASHAK ka pak vjet është interesuar të ndihmojë në këtë fushë dhe ka hartuar bashkë me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë Fjalorin e bimëve. Në kohën kur informatika është bërë shumë e rëndësishme për çdo veprimtari të organizuar shoqërore, terminologjia e kësaj fushe zë një vend me rëndësi në leksikun e gjithmbarshëm të një gjuhe dhe sidomos në përdorimet e përditshme. Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i ASHAK në fillim mblodhi një grup më të gjerë ekspertësh për të hetuar mundësitë e ndihmesës në këtë fushë shumë aktuale. Puna mori rrugë të mbarë kur u formalizua grupi me përbërjen që ka sot. Ndërkohë lindi ideja që të bëhej dhe një fjalor shpjegues i informatikës dhe propozimi që këtë punë ta bënim po ashtu bashkë me ASHSH-në. Pas një takimi të punës në Prishtinë me specialistët e Institutit INIMA të ASHSH-së, u vendos që grupi i ASHAK ta vazhdonte punën në fjalorin anglisht-shqip dhe anasjelltas, ndërsa në një fazë më të vonë të bëhej bashkë fjalori shpjegues. Fjalori i informatikës anglisht-shqip dhe shqip-anglisht që keni në duar përmban rreth terma e shkurtesa, anglisht e shqip, nga fusha e informatikës. Këtu me termin informatikë nënkuptohen, para se gjithash, shkencat kompjuterike (computer science), inxhineria kompjuterike (computer engineering), inxhinieria e softuerit (software engineering) dhe teknologjia e informacionit (information technology), prandaj dhe pjesa dërmuese e fjalëve të përfshira në këtë fjalor janë nga këto fusha. Por ky fjalor përfshin edhe mjaft fjalë nga shkencat e inxhinieritë e tjera, si: matematika, fizika, logjika, linguistika, teoria e informacionit apo telekomunikacionet, elektronika, automatika etj., që janë të lidhura ngushtë me informatikën. Në të është dhënë edhe një numër i konsiderueshëm frazeologjizmash që përdoren në këtë fushë, para së gjithash në Internet, por dhe një numër i caktuar fjalësh të përdorimit të përgjithshëm, këto të fundit për t i lehtësuar lexuesit të kuptuarit të fjalëve që nuk janë përfshirë në këtë fjalor e që mund t i hasë në jetë.

6 Shumë prej shkurtesave që janë dhënë në pjesën anglisht-shqip të fjalorit janë dhënë si të tilla edhe në pjesën shqip-anglisht të fjalorit, pra nuk janë shqipëruar, meqë si të tilla rëndom hasen në literaturën shkencore dhe profesionale të kësaj fushe, por dhe në publicistikën që trajton çështje nga fusha e informatikës, si p.sh. ROM, RAM, CD, LED, MOSFET, LAN etj., një pjesë e të cilave madje edhe janë emërzuar, si: LED-i, RAM-i etj. Krahas barasvlerësit shqip të fjalës në anglisht, jo rrallë, në kllapa katrore janë dhënë edhe shpjegime sqaruese për të ndihmuar lexuesin të kuptojë termin përkatës në mungesë të fjalorit shpjegues nga kjo fushë, që pritet të realizohet në të ardhmen e afërt. Atje ku ka pasur mundësi është bërë diferencimi i kuptimeve të një numri fjalësh që janë përdorur deri më tash, duke përdorur çiftet, si: projektimprojektesë (rezultat i projektimit), konstruktim-konstruktesë e regjistrimregjistresë, sipas gjedhes: ndërtim-ndërtesë. Për mjaft terma janë dhënë disa variante, si p.sh.: aplikacion/zbatim, frekuencë/denduri, konektor/lidhëzor, ndërfaqe/interfejs, adapter/përshtatës, përdorues/shfrytëzues, shkarkoj/zhbart, android/sinjeri, kontrast/kundërshti, ngjeshje/kompresion, lak/unazë etj. Në këtë rast alternativat, si ndërfaqe e (ose interfejs i) përbashkët duhen lexuar si: ndërfaqe e përbashkët ose interfejs i përbashkët. Fjalët me prefiksoide (siparashtesa), si audiodisk, videosinjal, uebfaqe etj. rëndom jepen të shkruara pa vizë lidhëse. Në fund, falënderojmë të gjithë ata që na kanë përkrahur në realizimin e këtij fjalori, e sidomos redaktorin e këtij fjalori, akademik Rexhep Ismajlin, i cili me sugjerimet e tij na ka ndihmuar të zgjidhim mjaft dilema. Mirëpresim sugjerimet dhe vërejtjet edhe të të tjerëve. Autorët

7 FJALOR I INFORMATIKËS ANGLISHT SHQIP

8 ABBREVIATIONS SHKURTIMET abbr abbrevation shkurtesë adj adjective mbiemër adv adverb ndajfolje matt mathematics matematikë n noun emër ph phrase frazë pref prefix parashtesë v folje verb

9 9 A n A [vlera heksadecimale e numrit dhjetor 10] A [Ampere] abbr A [amper] Å [angstrom] n Å [angstrem] A flag [Auxiliary Carry flag] n flamur ndihmës i bartjes A series formats n formatet (e letrës) e serisë A [A0,...,A10; A0 = 841mm 1189mm] a. m. [lat. ante meridiem] abbr p.d. [paradite] A/B switch box n kuti komutuese (ose ndërprerëse) A-B A/D converter [Analog-to-Digital Converter] n shndërrues A-D [shndërrues analog-digjital] A: n A: [identifikator i njësisë së parë të disketave] abacus n abak [numëratore kineze me rruaza] abandon v braktis (lë) abbr abbr shkurtim abbreviate v shkurtoj abbreviated adj shkurtuar (i) abbreviated address n adresë e shkurtuar A abbreviated addressing n adresim i shkurtuar abbreviated installation n instalim i shkurtuar abbreviated keys n çelësa të shkurtuar abbreviation n shkurtim Abelian group n grup abelian abend [ABnormal END] abbr mbarim jonormal (i programit) aberration n aberracion ose rravgim ose shmangie ABIOS [Advanced Basic Input/Output System] abbr ABIOS [sistem i avancuar bazë për hyrje-dalje] ablation n ablacion abnormal adj jonormal abnormal end [abend] n mbarim jonormal (i programit) abnormal statement n shprehje (ose komandë) jonormale abnormal termination n përfundim jonormal abort v ndërpres abortion n ndërprerje

10 abs abs abbr abs [funksion nëpërmjet të cilit merret vlera absolute e numrit i cili paraqitet si argument] ABS [absolute] abbr ABS [vlerë absolute] ABS function n funksion ABS abscissa n abshisë absolute adj absolut absolute n vlerë absolute absolute address n adresë absolute absolute addressing n absolut adresim absolute assembler n asembler absolut absolute cell reference n referim absolut i qelizës absolute code n kod absolut absolute coding n kodim absolut absolute command n urdhër [komandë] absolut absolute coordinates n koordinata absolute absolute data n dhëna (të) absolute absolute device n pajisje absolute absolute error n gabim absolut absolute expression n shprehje absolute absolute instruction n urdhër [komandë] absolut absolute jump n kapërcim absolut 10 abstract data type absolute loader n ngarkues (ose mbushës) absolut absolute movement n zhvendosje absolute absolute path n shteg absolut absolute pointing device n pajisje treguese absolute absolute positioning n pozicionim absolut absolute priority n prioritet absolut absolute program n program absolut absolute programming n programim absolut absolute skip n kapërcim absolut absolute tab n tabulator absolut absolute value n vlerë absolute absolute vector n vektor absolut absorb v absorboj ose përthith absorbtance n absorbtancë ose koeficient i absorbimit absorption n absorbim ose përthithje absorption filter n filtër absorbues absorption laws n ligjet e absorbimit abstract adj abstrakt abstract automata theory n teori abstrakte e automateve abstract data type [ADT] n tip abstrakt i të dhënave

11 abstract machine abstract machine n makinë abstrakte abstract syntax n sintaksë abstrakte abstract syntax tree n pemë e sintaksës abstrakte abstraction n abstragim AC [Alternating Current] abbr rrymë alternative AC adapter n përshtatës (ose adapter) për rrymë alternative AC amplifier n amplifikator (ose përforcues) i rrymës alternative AC/DC adapter n përshtatës (ose adapter) alternativ - i vazhduar (AC-DC) ACC [accumulator] abbr akumulator acceleration n përshpejtim acceleration time n kohë e përshpejtimit accelerator n përshpejtues accelerator board n pllakë e përshpejtuesit accelerator card n kartelë e përshpejtuesit accelerator key n tast përshpejtues accent n theks accented adj theksuar (i) [me theks] accept v pranoj acceptable adj pranueshëm (i) acceptable risk level n nivel i pranueshëm i rrezikut 11 access level acceptable security class n shkallë e pranueshme e sigurisë acceptable security level n nivel i pranueshëm i sigurisë acceptable use policy n politikë e pranueshme e përdorimit (ose e shfrytëzimit) acceptance n pranim acceptance angle n kënd i pranimit acceptance of data n pranim i të dhënave acceptance test n test i pranimit acceptance testing n testim [provë] i pranimit access v kam akses në access n akses access arm n aksesit krah (ose dorezë) e access bus n bus i (ose magjistrale e) aksesit access by users n hyrje për përdoruesit access category n kategori e aksesit access charge n pagesë për akses access code n kod i aksesit access control [AC] n kontroll [kufizim] i aksesit access control list n listë për kontroll të aksesit access denied ph aksesi nuk lejohet access hole n vrimë për akses access level n nivel i aksesit

12 access line access line n linjë e aksesit access management service n shërbim i menaxhimit të aksesit access mechanism n mekanizëm i aksesit access method n metodë e aksesit access mode n mënyrë e aksesit access name n emër i aksesit access number n numër i aksesit access path n shteg i aksesit access period periodë e aksesit access permission n leje për akses access point n pikë e aksesit [lidhjes] access privileges n privilegje të aksesit access procedures n procedura të aksesit access request n kërkesë për akses access right n drejtë (e) e aksesit access rights n drejtat (të) e aksesit access security control n kontroll i sigurisë së aksesit access server n server i aksesit access speed n shpejtësi e aksesit access station n stacion i aksesit access technique n teknikë e aksesit access time n kohë e aksesit access time for reading n kohë e aksesit për lexim 12 accumulator access time for writing n kohë e aksesit për shkrim access to the station n akses në stacion access type n lloj i aksesit access unit n njësi e aksesit access zero n akses zero access-control register n regjistër për kontroll të aksesit access-control words n fjalë për kontroll të aksesit accessibility n arritshmëri accessories n pajime accessory n pajisje ndihmëse ose pajisje shtesë account (1) n llogari (bankare) account (2) n llogari (profili i përdoruesit të rrjetit) accounting machine n makinë kontabiliteti accounting package n pako softuerike kontabiliteti ACCU [Association of C and C++ Users] abbr ACCU [Shoqata e përdoruesve të C dhe C++] accumulate (1) v akumuloj accumulate (2) v grumbulloj [mbledh] accumulation (1) n akumulim accumulation (2) n grumbullim [mbledhje] accumulator n akumulator [regjistër]

13 accumulator address accumulator address n adresë e akumulatorit accumulator bit n bit akumulatori accumulator contents n përmbajtje e akumulatorit accumulator jump instruction n instruksioni për kapërcim i akumulatorit accumulator register n regjistër i akumulatorit accumulator shift instruction n instruksion për zhvendosje në akumulator accumulator transfer instruction n instruksion për transferim në akumulator accumulator width n gjatësi e akumulatorit accumulator word size n gjatësi e fjalës së akumulatorit accuracy n saktësi accurate adj saktë (i) accurately adv saktësisht achromatic adj jongjyrësor ose akromatik achromatic color n ngjyrë jongjyrësore ose ngjyrë akromatike [ngjyra e përhimët] achromatic light n dritë jongjyrësore ose dritë akromatike ACIA [Asynchronous Communications Interface Adaptor] abbr ACIA [përshtatës i ndërfaqes për komunikime asinkrone] 13 action ACIS [Andy, Charles, Ian's System] abbr ACIS [sistemi Andy, Charles, Ian] ACK [ACKnowledg(e)ment] abbr ACK [verifikim i marrjes)] ACL [Access Control List] abbr listë për kontroll të aksesit ACM [Association for Computing Machinery] abbr ACM [Shoqata për makinat llogaritëse] acoustic adj akustik acoustic coupler n çiftues akustik [lidhëse akustike] acoustic delay line n linjë akustike e vonesës acoustic modem n modem akustik acoustic panel n panel akustik acoustic tablet n tabelë (ose tabletë) akustike acoustical adj akustik acoustical feedback n riveprim akustik acoustics n akustikë acquisition of information n mbledhje e informacioneve ACR [Audio Cassette Recorder] n magnetofon kasetor ACR interface [Audio Cassette Recorder interface] n ndërfaqe (ose interfejs) magnetofoni kasetor Acrobat n Akrobat [aplikacion softuerik i Adobe Systems] acronym n shkurtesë action n veprim

14 action bar action bar n rresht i veprimit action cod n kod i veprimit action cycle n cikël i veprimeve action list n listë e veprimeve action message n veprimit mesazh i action object n objekt veprimi action query n pyetës veprues action statement n urdhër veprimi activate v aktivizoj (vë në veprim) activate/select v aktivizoj-përzgjedh activation n aktivizim (vënie në veprim) active adj aktiv active application n aplikacion aktiv active area n zonë aktive active buffer address n adresë e buferit aktiv active cell n qelizë aktive active code page n faqe aktive e kodit active computer n kompjuter aktiv active content n përmbajtje aktive active database n bazë aktive e të dhënave active device n pajisje aktive active file n fajl aktiv Active Framework for Data Warehousing [AFDW] n kornizë aktive për ruajtjen e të dhënave active high input n hyrje aktive e lartë 14 active-matrix display active hub n përqendrues aktiv [nyjë aktive] active icon n ikonë aktive active index register n regjistër aktiv i indeksit active line n linjë aktive active link n lidhje aktive active low input n hyrje e ulët aktive active master file n fajl kryesor aktiv active memory n memorie aktive active movie n film aktiv active node n nyjë aktive active printer n printer (ose shtypës) aktiv active program n program aktiv active record n regjistresë aktive ose regjistrim aktiv active redundancy n redundancë aktive active risk n rrezik aktiv active routine n rutinë aktive active state n gjendje aktive active storage n memorie aktive active switching element n element komutues aktiv active task n detyrë aktive active threat n kërcënim aktiv active window n dritare aktive active-matrix display n displej me matricë aktive

15 active-matrix screen active-matrix screen n ekran me matricë aktive ActiveMovie n ActiveMovie ActiveX n ActiveX ActiveX controls n kontrolle ActiveX activity n aktivitet ose veprimtari activity level n nivel i aktiviteteve activity light n dritë kontrolluese activity ratio n shkallë e aktivitetit actual (1) adj aktual [i tanishëm] actual (2) adj real [i vërtetë] actual address n adresë aktuale actual argument n argument aktual actual decimal point n pikë dhjetore aktuale actual instruction n instruksion aktual actual key n çelës aktual actual parameter n parametër aktual actual parameter list n listë e parametrave aktualë actual value n vlerë reale actuation n vënie në veprim actuator n aktuator ose lëvizës [mekanizëm vepror] ACU [Automatic Calling Unit] abbr njësi për thirrje automatike acute angle n kënd i ngushtë A-D converter n shndërrues (ose konvertor) analog-digjital 15 add table Ada n Ada (gjuhë programuese) adaptable adj adaptueshëm (i) adaptable system n sistem i adaptueshëm adaptation n përshtatje ose adaptim adaptation parameter n parametër i përshtatjes adapter n përshtatës ose adapter adaptive adj përshtatës adaptive answering n përgjigje përshtatëse adaptive channel control n kontroll përshtatës i kanalit adaptive character reader n lexues përshtatës i karaktereve (shenjave) adaptive control system n sistem me kontroll përshtatës adaptive process n proces përshtatës adaptive system n sistem përshtatës adaptive system theory n teori e sistemeve përshtatëse adaptor n përshtatës ose adapter adaptor board n pllakë përshtatëse adaptor card n kartelë përshtatëse adaptor plug n prizë përshtatëse ADC [Analog to Digital Converter] abbr shndërrues (ose konvertor) analog-digjital add v mbledh (shtoj) add v shto add table v shtoj tabelë

16 add time add time n kohë e mbledhjes [koha për gjetjen e shumës] added adj shtesë (i shtuar) added entry n hyrje shtesë addend n mbledhshmi (i) addend register n regjistër i të mbledhshmit adder n mbledhës adder circuit n qark i mbledhësit adder-subtractor n mbledhëszbritës add-in n modul [pajisje, pllakë] shtesë adding circuit n qark për mbledhje adding machine n makinë për mbledhje addition n mbledhje (shtim) addition item n madhësi plotësuese addition record n regjistresë plotësuese ose regjistrim plotësues addition register n regjistër i mbledhjes addition table n tabelë e mbledhjes additional adj shtesë [plotësues] add-on adj shtesë add-on n modul [pajisje, pllakë] shtesë add-on board n pllakë shtesë add-on module n modul shtesë address n adresë address v adresoj [dërgoj, drejtoj] address a point v adresoj një pikë 16 address mode address accumulator n akumulator i adresës address book n adresar ose libër i adresave address buffer n bufer [ndërmemorie] i adresës address bus n bus i adresave ose magjistrale e adresave address computation n llogaritje e adresës address constant n konstante e adresës address conversion n shndërrim (ose konvertim) i adresës address counter n numërues i adresës address decoder n dekodues i adresave address decoding n dekodim i adresës address field n fushë e adresës address file n fajl i adresave address format n format i adresës address generation n gjenerim (ose përftim) i adresës address line n linjë e adresës address mapping n pasqyrim i adresës address mapping table n tabelë e pasqyrimit të adresave address mark n shenjë e adresës address mask n maskë e adresës address mode n mënyrë e adresimit

ww.padasalai.net

ww.padasalai.net t w w ADHITHYA TRB- TET COACHING CENTRE KANCHIPURAM SUNDER MATRIC SCHOOL - 9786851468 TEST - 2 COMPUTER SCIENC PG - TRB DATE : 17. 03. 2019 t et t et t t t t UNIT 1 COMPUTER SYSTEM ARCHITECTURE t t t t