DINAMIKA ODSUMPORAVANJA DIMNOG GASA U APSORBERU MOKRIM POSTUPKOM DYNAMICS OF WET FLUE GAS DESULPHARISATION IN SPRAY ABSORBER

Transcription

1 DINAMIKA ODSUMPORAVANJA DIMNOG GASA U APSORBERU MOKRIM POSTUPKOM DYNAMICS OF WET FLUE GAS DESULPHARISATION IN SPRAY ABSORBER Milan M. PETROVIĆ, Vladimir STEVANOVIĆ, Sanja MILIVOJEVIĆ Mašinsi faultet Univerziteta u Beogradu mlpetrovic@mas.bg.ac.rs, vstevanovic@mas.bg.ac.rs, smilivojevic@mas.bg.ac.rs U radu je predstavljen jednodimenzijsi termohidrauliči model suprotnosmernog dvofaznog strujanja dimnog gasa i api u vertialnom apsorberu sumpor-diosida morim postupom. Model je baziran na jednačinama bilansa mase, oličine retanja i energije napisanim za svau fazu pojedinačno, to jest za suspenziju vode i rečnjaa oja struji vertialno naniže u vidu padajućih api i dimnog gasa oji struji vertialno naviše. Udeo sumpor-diosida u dimnom gasu je sračunat dodatnom bilansnom jednačinom oja uzima u obzir promenu masenog udela sumpor-diosida u dimnom gasu sa visinom apsorbera. Procesi razmene mase, oličine retanja i energije na površini api su opisani odgovarajućim onstitutivnim orelacijama. Sistem bilansnih jednačina je za stacionarne uslove transformisan u sistem običnih diferencijalnih jednačina, oji je rešen numeriči. Razvijeni termohidrauliči model je validiran poređenjem numeričih rezultata proračuna sa rezultatima izmerenim na apsorberu termoeletrane velie snage. Razvijeni postupa i dobijeni rezultati su podrša pri projetovanju apsorbera dimnih gasova. Ključne reči: : odsumporavanje dimnog gasa morim postupom; apsorpcija; isparavanje; dvofazno strujanje. A concise one dimensional thermal-hydraulic two-fluid model is presented for the numerical prediction of sulphur dioxide absorption from the flue gas onto drops of the water-limestone slurry in the vertical spray tower absorber. The model is based on mass, momentum and energy balance equations for each phase separately, i.e. downward falling droplets of water-limestone slurry and upward flowing flue gas. The sulphur dioxide content in the flue gas is predicted by a balance equation of the sulphur dioxide mass fraction in the flue gas. Interface transfer processes between the flue gas and the droplets are determined by closure laws. The obtained steady-state balance equations are transformed in a form suitable for a direct application of the numerical integration method for the system of ordinary differential equations. The developed thermal-hydraulic model is validated by comparing numerical results with available measured data at the large utility absorber. The presented results clearly show the dynamics of flue gas and droplets thermal-hydraulic processes and their influence on the absorption process. Key words: Wet flue gas desulphurization, Absorption, Evaporation, Two-phase flow. Procesing 16 73

2 I. Uvod Odsumporavanje dimnih gasova (ODG) u termoenergetsim postrojenjima se najčešće vrši primenom tehnologije morog postupa izdvajanja sumpor-diosida iz dimnog gasa u vertialnom apsorberu [1]. Sumpor-diosid se apsorbuje na raspršenim apima vodene suspenzije fino mlevenog rečnjaa. Prеčišćаvаnjе dimnоg gаsа vrši sе u diretnom оntаtu dimnоg gаsа sа vodenom suspеnziјоm rеčnjаа. Struјаnjе dimnоg gаsа i suspеnziје u аpsоrbеru је suprоtnоsmеrnо: gаs sе uvоdi u аpsоrbеr u dоnjеm dеlu i struјi nаviše, do vodena suspenzija rečnjaa raspršena u velii broj api sа nеоliо nivоа zа rаspršivаnjе pаdа nаnižе. Brој nivоа rаspršivаnjа zаvisi оd zаhtеvаnе еfiаsnоsti izdvајаnjа sumpоrnih оsidа, ао i zаdаtоg оpsеgа ulаznih оncеntrаciја sumpоr-diоsidа. Vodena suspenzija rečnjaa ојa cirulišе u аpsоrbеru sе rеcirulаciоnim pumpаmа usmеrаvа u mlаznicе zа rаspršivаnjе rаspоrеđеnе nа оnzоlnim nоsаčimа u аpsоrbеru, gdе sе rаspršuје dо finih аplјicа i dоvоdi u rаvnоmеrаn оntаt sа struјоm dimnоg gаsа. Na apima vodene suspenzije rečnjaa se аpsоrbuјe sumpor-diosid iz dimnоg gаsа putеm hemijse rеаciје оја sе оdviја izmеđu sumpor-diosida i sоrbеntа iz rastvora. Prеčišćеni dimni gаs na izlazu iz apsorbera prоlаzi rоz separator vlage ао bi sе iz njеgа ulоnilе аpi vоdе nošene dimnim gasom prе ulаsа u dimnjа. Pоšto se na ulаsu u аpsоrbеr dimni gаs nаglо hlаdi u оntаtu sа vodenom suspenzijom rečnjaa, оdrеđеnа оličinа vоdе ispаrаvа, tao da је dimni gаs nа izlаzu iz аpsоrbеrа zаsićеn vlаgоm. Моri pоstupа prеdstаvlја nајеfiаsniје rеšеnjе zа izdvајаnjе sumpоrnih оsidа iz dimnоg gаsа sа еfiаsnоšću prео 90%. Efiasnost procesa odsumporavanja zavisi od termohidraulie suprotnosmernog strujanja vodene suspenzije rečnjaa, oja struji vertialno naniže, i dimnog gasa oji struji naviše. Iao se ova tehnologija izdvajanja sumpordiosida iz dimnog gasa već duže vremena primenjuje i dalje postoji potreba da se razvijaju modeli i sprovode numeriče simulacije termohidrauličih procesa u vertialnom apsorberu. Rezultati tavih simulacija služe ao podrša pri projetovanju i optimizaciji radnih arateristia apsorbera, sa stanovišta snižavanja investicionih trošova, povećanja pouzdanosti rada i povećanja efiasnosti procesa izdvajanja sumpor-diosida iz dimnog gasa. Dosadašnja istraživanja iz oblasti ODG primenom morog postupa su obimna, stoga je samo neolio reprezentativnih istraživanja navedeno u ovom radu. Nygaarda i dr. [] su izvršili merenja oncentracije gasne faze sumpor-diosida i sastava tečne mešavine na vertialnom apsorberu termoeletrane snage 60 MWe primenom morog postupa. U radu su predstavili efiasnost postupa ODG i prostornu distribuciju parametara procesa u vertialnom apsorberu. Marocco i Inzoli [3] su razvili trodimenzionalni model apsorpcije sumpor-diosida pri suprotnosmernom strujanju tečne mešavine rečnjaa i vode i dimnog gasa. Simulaciju su sproveli primenom omercijalnog CFD programa za uslove vertialnog apsorbera pilot postrojenja. CFD simulacije ODG u vertialnom apsorberu su vršili i Arif i dr. 74 Procesing 16

3 [4], oji su posebno obratili pažnju na potrošnju vode. Jednodimenzionalni model apsorbera sumpor-diosida su razvili Zhu i dr. [5]. Njegovom primenom su analizirali uticaj radnih parametara na visinu zone apsorpcije. Saboni i Alexandrova [6] su modelirali brzinu apsorpcije sumpor-diosida na apima mešavine rečnjaa i vode. U ovom radu je predstavljen jednodimenzionalni termohidrauliči model dva fluida za numeričo predviđanje apsorpcije sumpor-diosida iz dimnog gasa na apima mešavine rečnjaa i vode u vertialnom apsorberu. Model je zasnovan na bilansnim jednačinama mase, oličine retanja i energije za svau fazu posebno, odnosno za strujanje api mešavine rečnjaa i vode vertalno naniže i strujanje dimnog gasa vertialno naviše. Sadržaj sumpor-diosida u dimnom gasu se određuje primenom bilansne jednačine masenog udela sumpordiosida u dimnom gasu. Procesi na razdelnoj površini između faza su opisani odgovarajućim onstitutivnim orelacijama. Dobijeni numeriči rezultati su upoređeni sa dostupnim izmerenim vrednostima za vertialni apsorber u termoeletrani snage 60 MWe []. II. Matematiči model Jednodimenzijsi termohidrauliči model dva fluida ojim je opisano dvofazno suprotnosmerno strujanje dimnog gasa i mešavine rečnjaa i vode u vertialnom apsorberu sumpor-diosida zasnovan je na bilansima mase, oličine retanja i energije za svau fazu posebno. Dimni gas ontinualno struji vertialno naviše, a vodena suspenzija rečnjaa, raspršena u vidu api, struji vertialno naniže. Procesi razmene mase, oličine retanja i energije na razdelnoj površini između faza, odnosno na površini api, ao i između zida apsorbera i struje fluida oja je u ontatu sa zidom su opisani odgovarajućim onstitutivnim orelacijama. Bilansne jednačine modela su: - bilans mase ( αρ) t + = ( αρ ) ( 1) ( 1) u Гa Гe - bilans oličine retanja ( αρ u) ( αρ uu) = α p + ( 1) αρ g+ ( 1) τ1a1 + t τ a + 1 Γu + 1 Γu - bilans energije ( ) ( ) ( ) w w e 1 a (1) () Procesing 16 75

4 ( αρh ) t hu = Γh + Γh + " ( αρ ) ( 1) ( 1) e HO a SO + 1 ( 1) q ( ) + + m h Maseni udeli vodene pare i sumpor-diosida u dimnom gasu se određuju odgovarajućim bilansima masenih udela: - maseni udeo vodene pare u dimnom gasu ( αρ gho) t 1 + = Γ ( αρ ugho) - maseni udeo sumpor-diosida u dimnom gasu ( αρ gso ) t + = Γ ( αρ ug SO ) Desne strane jednačina (1-3) predstavljaju izvorne članove mase, oličine retanja i energije. Indes =1 predstavlja tečnu fazu (voda i rečnja), a = gasnu fazu (dimni gas). Kao dodatna jednačina u model se uljučuje bilans zapreminsih udela = 1 e a (3) (4) (5) α = 1 (6) Brzina isparavanja se određuje ao proizvod specifične razdelne površine između tečne i gasne faze i flusa isparavanja vode sa površine api Γ = ja (7) e e pri čemu je flus isparavanja vode sa površine api određen na osnovu oeficijenta prelaza mase vodene pare, razlie parcijalnih pritisaa vodene pare na razdelnoj površini i u slobodnoj struji mešavine dimnog gasa i vodene pare i molarne mase vodene pare ao a razdelna površina je jednaa 1 ( ) j = p p M (8) e HOg, HOi, HO, HO a 1 6α d = (9) d Koeficijent prelaza mase vodene pare, oji se računa po modifiovanoj Ranz- Maršalovoj [1] orelaciji ao d 76 Procesing 16

5 D = + (10) ( 0.69 Re S ) HOg, HOg, r c dd RT zavisi od oeficijenta difuzije vodene pare u dimnom gasu [8] D HO, g Rejnoldsovog broja api Šmitovog broja T + Mg = Re MHO dg HO + g p v v ρ u u d prečnia api, sastava i temperature dimnog gasa. 0.5 (11) 1 d r = (1) µ S ρ c = (13) µ DHO, g Parcijalni pritisa vodene pare na razdelnoj površini jedna je pritisu zasićenja za temperaturu api ( ) p = p T (14) H O, i sat d a parcijalni pritisa u slobodnoj struji mešavine dimnog gasa i vodene pare se određuje ao p HO, = gho pfg R HO R (15) Brzina apsorpcije sumpor-diosida na površini api se određuje ao proizvod specifične razdelne površine između tečne i gasne faze i flusa apsorpcije sumpor-diosida na površini api a a 1 fg Γ = ja (16) pri čemu je flus apsorpcije sumpor-diosida na površini api određen na osnovu uupnog oeficijenta prelaza mase sumpor-diosida, razlie parcijalnih pritisaa sumpor-diosida u slobodnoj struji dimnog gasa i na razdelnoj površini i molarne mase sumpor-diosida ao (,, ) j = p p M (17) a SO SO SO i SO Procesing 16 77

6 Uupni oeficijent prelaza mase sumpor-diosida se određuje ao SO 1 = 1 H SO + E g l (18) i uzima u obzir oeficijent prelaza mase sumpor-diosida u dimnom gasu [7] D = + (19) ( 0.69 Re S ) SO, g g r c ddrtd oeficijent prelaza mase sumpor-diosida u tečnoj sredini [10] D 10 SO, l l = (0) d ao i Henrijevu onstantu za sumpor-diosid u obliu sledeće zavisnosti [9] ln ( ) ln ( ) SO d d Td d A H = + B T + CT + D (1) pri čemu se uvodi i fator uvećanja apsorpcije usled hemijse reacije u obliu E = L PH χ ln G 0.41 Koeficijent difuzije sumpor-diosida u dimnom gasu se izračunava ao [8] () D SO, g T + MSO M g = pdg vso + v g 0.5 (3) Rejnoldsov broj se određuje prema izrazu (1), a Šmitov broj za sumpor-diosid analogno izrazu (13). Parcijalni pritisa sumpor-diosida na razdelnoj površini određuje se na osnovu oncentracije sumpor-diosida na apima p = H C (4) SO, i SO SO, i a parcijalni pritisa sumpor-diosida u slobodnoj struji dimnog gasa se određuje analogno izrazu (15). Međufazni napon trenja se izračunava prema izrazu 78 Procesing 16

7 τ = ( 1 ) 8 f ρ u u u u (5) gde je oeficijent međufaznog trenja određen prema sledećoj orelaciji [11] = + + (6) ( Rer ) f Rer Rer Napon trenja između fluida i zida se izračunava prema izrazu ρ u u τ w = fw (7) gde je oeficijent trenja između zida i fluida oji je u ontatu sa zidom određen prema F f w = (8) n Re za turbulentno strujanje je F=0,079, a n=0,5, a za laminarno strujanje F=16, a n=1. Rejnoldsov broj za strujanje tečne i gasne faze se određuje ao h Re µ ρ ud = (9) Zapreminsi toplotni proto sa dimnog gasa na tečnost, oji figuriše u bilansnoj jednačini (3), se računa ao q = h T T a (30) ( ) gde je oeficijent prelaza toplote sa dimnog gasa na api tečnosti određen preo Nuseltovog broja [1] h1dd Nu1 = = Rer Pr (31) Prantlov broj se izračunava prema izrazu µ Pr = ρa (3) a Rejnoldsov broja prema (9). III. Numeričo rešavanje U vertialnom apsorberu u om se vrši izdvajanje sumpor-diosida morim postupom pretpostavljeni su stacionarni uslovi. Prvi članovi sa leve strane bilansnih jednačina mase, oličine retanja, energije, i masenih udela vodene pare i sumpor-diosida u dimnom gasu (1-5) su u tom slučaju jednai nuli. Bilansne jednačine (1-5) se transformišu u sistem diferencijalnih jednačina Procesing 16 79

8 prvog reda sa izvodima zavisno promenljvih veličina po prostornoj oordinati. Zavisno promenljive veličine su zapreminsi udeli, brzine i entalpije mešavine rečnjaa i vode i dimnog gasa, oncentracije vodene pare i sumpor-diosida u dimnom gasu. Dobijeni sistem jednačina je pogodan za numeričo rešavanje primenom metode Runge-Kutta za određene početne uslove, ao što su vrednosti zapreminsih udela, brzina i entalpija mešavine rečnjaa i vode i dimnog gasa, ao i oncentracije vodene pare i sumpor-diosida u dimnom gasu. IV. Primena razvijenog numeričog modela Razvijeni jednodimenzionalni termohidrauliči model dva fluida za numeričo predviđanje apsorpcije sumpor-diosida iz dimnog gasa na apima vodene suspenzije rečnjaa, u vertialnom apsorberu, primenjen je za predviđanje uslova rada vertialnog apsorbera bloa 5, snage 60 MWe, termoeletrane Asnæs u Dansoj []. Dimenzije vertialnog apsorbera i položaji pet nivoa raspršivanja za ubrizgavanje vodene suspenzije rečnjaa u vodi su dati na slici 1. Radni parametri apsorbera za vreme sprovedenih merenja su navedeni u tabeli 1. Koncentracija sumpor-diosida je izmerena gasnim analizatorom na uzorcima dimnog gasa uzetog iz apsorbera. Diretno merenje oncentracije sumpor-diosida u apsorberu nije bilo moguće zbog prisutstva i uticaja api mešavine rečnjaa i vode []. φ 17.5 Visina od nivoa tečnosti (m) Nivo 5 Nivo 4 Nivo 3 Nivo Nivo 1 Ulaz gasa Separator vlage i izlaz gasa Merna mesta 0 Nivo tečnosti Slia 1. Šematsi priaz vertialnog apsorbera sumpor-diosida u termoeletrani Asnæs [] snage 60 MWe. 80 Procesing 16

9 Tabela 1. Projetni parametri vertialnog apsorbera [] Postrojenje za ODG u termoeletrani Asnæs Prečni apsorbera 17.5 m Broj nivoa raspršivača 5 Broj mlaznica po nivou raspršivanja 184 Visina apsorbera od nivoa tečnosti 3.3 m Proto dimnog gasa 10 6 Nm 3 /h Proto tečnosti po mlaznici 779 l/min Proto tečnosti po nivou raspršivanja 8600 Nm 3 /h Radni pritisa 1 atm Visina od centra ulaza dimnog gasa do nivoa raspršivanja m Visina od centra ulaza dimnog gasa do nivoa raspršivanja 10.9 m Visina od centra ulaza dimnog gasa do nivoa raspršivanja m Visina od centra ulaza dimnog gasa do nivoa raspršivanja m Visina od centra ulaza dimnog gasa do nivoa raspršivanja m Približna zapremina mešavine rečnjaa i vode u rezervoaru 395 m 3 Ulazna temperatura dimnog gasa C (137 C 1 ) Koncentracija sumpor-diosida na ulazu u apsorber ppv (400 ppmv 1 ) Prečni api -3mm ( mm 1 ) 1 Radni paremetri pretpostavljeni u proračunu. V. Priaz rezultata Na slici je predstavljena promena temperature dimnog gasa i vodene suspenzije rečnjaa po visini vertialnog apsorbera sumpornih osida. Visina je jednaa nuli na mestu ulaza dimnog gasa u apsorber. Temperatura dimnog gasa brzo opada, sa početnih 137 C na 60,4 C za približno 8 m od ulaza dimnog gasa, tao da je na toj visini temperatura dimnog gasa za samo 1 C viša od temperature api. Ovaj brzi pad temperature dimnog gasa je posledica mnogo većeg toplotnog apaciteta struje api u odnosu na apacitet struje dimnog gasa, ao i velie razdelne (dodirne) površine api i dimnog gasa. Specifična razdelna površina tečne i gasne faze se izračunava prema jednačini (9). Za zapreminsi udeo api jedna 1%, t.j. α d=0,01 i prečni api mm, specifična razdelna površina api i dimnog gasa iznosi 30 m po m 3 dvofazne mešavine api i dimnog gasa. Na visini apsorbera oja iznosi približno 9 m od mesta ulaza dimnog gasa temperatura dimnog gasa je zanemarljivo viša od temperature api. Razlia temperatura dimnog gasa i api onstanto opada idući a vrhu apsorbera i pratično postaje jednaa nuli na izlazu dimnog gasa. Promena zapreminsog udela api mešavine rečnjaa i vode u dvofaznoj mešavini sa dimnim gasom sa visinom apsorbera je data na slici 3. Na mestima gde se ubrizgavaju api zapreminsi udeo api raste, do nizvodno opada zbog ubrzanja api usled dejstva gravitacije. Najveća vrednost zapreminsog protoa api je oo 1,% na mestu odmah ispod najnižeg nivoa raspršivanja, nivoa 1 (slia 1) i onda neznatno opada do vrednosti 1,1 % na mestu ulaza dimnog gasa. Procesing 16 81

10 Temperatura [ o C] Dimni gas Kapi Visina [m] Slia. Promena temperatura api i dimnog gasa sa visinom apsorbera, posmatrajući od ulaza dimnog gasa Zapreminsi udeo [-] Procesing Visina [m] Slia 3. Promena zapreminsog udela api sa visinom apsorbera. Slia 4 poazuje blagu promenu brzine dimnog gasa po visini apsorbera, do brzina api naglo raste ispod raspršivača zbog gravitacije i opada u zonama ubrizgavanja zbog manje brzine ubrizgavanja (manja brzina ubrizgavanja usporava padanje api). Brzina dimnog gasa neznatno opada duž prvih neolio metara od ulaza zbog hlađenja gasa i opadanja specifične zapremine dimnog gasa. Dijagram promene pritisa sa visinom apsorbera je priazan na slici 5. Pritisa dvofazne mešavine se smanjuje onstantno od mesta ulaza dimnog gasa u apsorber sve do vrha apsorbera. Najveći uticaj na uupnu promenu pritisa duž apsorbera ima gustina dvofazne mešavine i hidrostatiča promena pritisa.

11 Kapi Brzina [m/s] Dimni gas Visina [m] Slia 4. Promena brzina api i dimnog gasa sa visinom apsorbera. 1.0 Pritisa [bar] Visina [m] Slia 5. Promena pritisa po visini apsorbera. Maseni proto [g/s] Visina [m] Slia 6. Promena masenog protoa api sa visinom apsorbera. Procesing 16 83

12 Na slici 6 priazan je stepenast porast masenog protoa api na mestima ubrizgavanja mešavine rečnjaa i vode. Na svaom od 5 nivoa ubrizgava se podjednaa oličina api i ona iznosi 67.8 g/s po nivou ubrizgavanja. Dimni gas je iznad 9 metara zasićen apima, taođe temperature dimnog gasa i api su približno jednae pa pratično nema isparavanja. Iz ovog razloga maseni proto api oji se ubrizgava u ovom delu apsorbera je približno jedna masenom protou api u apsorberu. U nižim delovima apsorbera isparavanje ima uticaj, pa samim tim postoji i razlia između oličine api oja se ubrizgava i oja pada u bazen na dnu asporbera i ona iznosi približno 34 g/s. Količina vode oja isparava u apsorberu dostiže približno 10 t/h. Snižavanjem temperature dimnog gasa na ulazu u apsorber i sledstvenim smanjenjem odgovarajućeg masenog flusa isparavanja, moguće je ostvariti značajne uštede u oličini vode potrebne za proces odsumporavanja dimnog gasa. Poređenje numeriči dobijenih vrednosti sa izmerenim vrednostima oncentracija sumpor-diosida u apsorberu je priazano na slici 7. Koncentracija sumpor-diosida najintenzivnije opada u centralnom delu apsorbera, iznad prvog nivoa raspršivanja na 6.1 m i ispod četvrtog nivoa raspršivanja, oji je na 14,7 m. Ispod 6 m brzina apsorpcije je niža jer su api zasićenje sumporom, do je na vrhu apsorbera u blizini izlaza dimnog gasa, oncentracija sumpordiosida u dimnom gasu nisa, a samim tim i intenzitet prenosa masa na sveže ubrizgane api. Slia 8 priazuje da je dimni gas zasićen vodenom parom u gornjem delu apsorbera. Približno posle 5 m od ulaza dimnog gasa u apsorber dimni gas je zasićen vodenom parom Izmereno Izračunato Koncentracija [ppmv] Visina [m] Slia 7. Poređenje izmerenih i izračunatih oncentracija SO. 84 Procesing 16

13 Maseni udeo [-] Visina [m] Slia 8. Promena masenog udela vodene pare u dimnom gasu sa visinom apsorbera. VI. Zaljuča Razvijen je numeriči model za simulaciju suprotnosmernog strujanja dimnog gasa i api i predstavljena je dinamia procesa izdvajanja sumpordiosida morim postupom u vertialnom apsorberu. Model je zasnovan na bilansnim jednačinama mase, oličine retanja i energije za svau od faza, ao i na bilansima masenih udela vodene pare i sumpor-diosida u dimnom gasu. Razvijeni model je primenjen na uslove rada u veliom vertialnom apsorberu termoeletrane. Dobijeni rezultati su upoređeni sa dostupnim izmerenim vrednostima i dobijeno je zadovoljavajuće slaganje. Poazano je da velia razdelna površina vodi a brzom uspostavljanju termiče ravnoteže između dimnog gasa i vodene suspenzije rečnjaa. Apsorpcija sumpor-diosida se odvija veliim intenzitetom duž cele visine vertialnog apsorbera. Ubrizgavanje api mešavine rečnjaa i vode roz mlaznice na više nivoa po visini apsorbera ima snažan uticaj na termohidrauliče uslove u vertialnom apsorberu. Taođe, ovim modelom je moguće odrediti oličinu vode oja ispari u apsorberu što je značajno za sagledavanje mogućeg smanjenja potrošnje vode u morom postupu odsumporavanja. Razvijeni model služi ao podrša projetovanju vertialnih apsorbera sumpor-diosida. VII. Literatura [1] Best available techniques for large combustion plants, European Commission 006-Available at: < /reference/bref/lcp_bref_0706.pdf>. [accessed ]. Procesing 16 85

14 [] Nygaarda H. G., Kiilb S., Johnssonb J. E., Jensena J. N., Hansenb J., Foghc F., Dam-Johansenb K., Full-scale measurements of SO gas phase concentrations and slurry compositions in a wet flue gas desulphurisation spray absorber, Fuel, (83), str , 004. [3] Marocco L., Inzoli F., Multiphase Euler Lagrange CFD simulation applied to Wet Flue Gas Desulphurisation technology, International Journal of Multiphase Flow, (35), str , 009. [4] Arif A., Stephen C., Branen D., Everson R., Neomagus H., Pieth S., Modeling Wet Flue Gas Desulfurization, Conference of the National Association for Clean Air (NACA 015), South Africa, 015. Available at: _Modeling_Wet_Flue_Gas_Desulfurization/lins/56180b5808a e6d bc.pdf>.[accessed ] [5] Zhu J., Ye S., Bai J., Wu Z., Liu Z., Yang Y., A concise algorithm for calculating absorption height in spray tower for wet limestone gypsum flue gas desulfurization, Fuel Processing Technology, (19), str. 15 3, 015. [6] Saboni A., Alexandrova S., Sulfur dioxide absorption and desorption by water drops, Chemical Engineering Journal, (84), str , 001. [7] Rowe P. N., Claxton K. T., Lewis J. B., Heat and mass transfer from a single sphere in an extensive flowing fluid, Trans. Inst. Chem., (43), [8] Holman J. P., Heat Transfer, McGraw-Hill, New Yor, USA, [9] Maurer G., On the solubility of volatile wea electrolytes in aqueous solutions, ACS Symp, 133, str , [10] Perry R. H., Green, Don W., Chemical Engineers Handboo, McGraw- Hill, New Yor, USA, [11] Clift R., Grace J. R., Weber M. E., Bubbles, drops, and particles, Academic press, New Yor, USA, [1] Ranz W. E., Marshall, W. R., Evaporation from drops, I and II, Chem. Eng. Program, (), 48/3, 48/4, str , str , Procesing 16

15 NOMENKLATURA а specifična razdelna površina, 1/m, toplotna provodnost, m /s C oncentracija, mol/ m 3 dp srednji prečni api, m D oeficijent difuzije, m /s Dh hidrauliči prečni apsorbera, m E fator uvećanja apsorpcije, - f oeficijent trenja, - g maseni udeo, -, gravitaciona onstanta, m/s H Henry-jeva onstanta h specifična entalpija, J/g oeficijent prelaza toplote, W/(m K) ja flus apsorpcije, g/(m s) je flus isparavanja, g/(m s) toplotna provodljivost, W/(m K) oeficijent prelaza mase, mol/( m spa) M molarna masa, g/mol m maseni proto, g/s Pr Prandtl-ov broj, - p pritisa, Pa q zapreminsi toplotni proto, W/ m 3 Sc Schmidt-ov broj, - T temperatura,k u vetor brzine, m/s Grči simboli α zapreminsi udeo faze, - Γ a brzina apsorpcije, g/(m 3 s) Γ e brzina isparavanja, g/(m 3 s) µ dinamiča visoznost, g/(m s) ν molarna zapremina, cm 3 /mol ρ gustina, g/m 3 Indesi d ap dg,g dimni gas H O voda/vodena para i razdelna površina indiator faze (=1 tečna faza, = gasna faza) r relativno sat zasićenje SO sumpor-diosid w zid 1 tečnost gas 1 prelaz toplote sa gasne na tečnu fazu Procesing 16 87