PH NG PH P D¹Y HäC TÝCH CùC TRONG GI O DôC MÇM NON

NGUYỄN THỊ CẨM BÍCH MODULE mn 20 PH NG PH P D¹Y HäC TÝCH CùC TRONG GI O DôC MÇM NON 69

A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Ph ng pháp d y h c là m t trong nh ng y u t quan tr ng c a quá trình d y h c. quá trình d y h c t c hi u qu cao òi h i ph i có s ph i h p h p lí, th ng nh t gi a ho t ng d y c a th y và ho t ng h c c a trò. Ho t ng d y h c, m t m t phát huy úng m c vai trò ch o c a th y, m t khác ph i phát huy c tính t giác, tích c c, sáng t o, t i u ch nh ho t ng nh n th c c a trò. Ph ng pháp d y h c là con ng, chìa khoá giúp ng i h c ti p c n kho báu tri th c nhân lo i, là ph ng ti n th y và trò phát huy m i kh n ng h c t p, nghiên c u, sáng t o. Tính k th a, phát tri n c a ph ng pháp d y h c là m t minh ch ng cho s i thay sáng t o trong n i dung và hình th c c a ph ng pháp. D y h c tích c c hoá ng i h c, rèn luy n t duy ch ng, t ch ang c coi là phù h p v i i m i ph ng pháp d y h c ngày nay. Các mô hình d y h c tiên ti n trên th gi i ngày càng chú tr ng n tính tích c c, tính cá th hoá, chuyên bi t hoá trong d y h c nh m phát huy vai trò, t duy trí tu c a ng i h c. nh h ng i m i ph ng pháp d y và h c ã c ng, Nhà n c, c B Giáo d c và ào t o xác nh trong Ngh quy t Trung ng 4 khoá VII (1/1993); Ngh quy t Trung ng 2 khoá VIII (12/1996); c th ch hoá trong Lu t Giáo d c 2005; c c th hoá trong các ch th c a B Giáo d c và ào t o. Cùng v i s i m i chung c a giáo d c, giáo d c m m non c ng có nh ng i m i nh m hình thành tr nh ng n ng l c chung, nh ng n n t ng nhân cách ban u. i m i trong giáo d c m m non nh m phát huy m nh m h n vai trò ch th c a tr phát tri n toàn di n nhân cách d i s h ng d n h p lí c a giáo viên. B. MỤC TIÊU C ng c, nâng cao hi u bi t v ph ng pháp d y h c tích c c, hi u c b n ch t, c i m và ý ngh a c a ph ng pháp d y h c tích c c. Trình bày và phân tích c n i dung c b n c a m t s ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non. 70 MODULE MN 20

V n d ng c ph ng pháp d y h c tích c c vào t ch c ho t ng giáo d c tr l a tu i m m non. Kh ng nh s c n thi t và có ý th c t giác, sáng t o v n d ng ph ng pháp d y h c tích c c vào các ho t ng giáo d c tr trong tr ng m m non. C. NỘI DUNG Nội dung 1 SỰ CẦN THIẾT ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Hoạt động. Tìm hiểu sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học. i m i ph ng pháp d y h c là yêu c u c p thi t trong giai o n hi n nay. B n hãy vi t ra suy ngh c a mình b ng cách th c hi n m t s nhi m v sau: 1. Nêu s c n thi t i m i ph ng pháp d y h c. 2. Trình bày nh ng thay i c n b n c a i m i ph ng pháp d y h c hi n nay. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 71

3. Khi i m i ph ng pháp d y h c, c n l u ý nh ng v n gì? B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học * i m i giáo d c ang di n ra trên quy mô toàn c u. u t cho giáo d c t ch c xem nh là phúc l i xã h i chuy n sang u t cho phát tri n. Chính vì v y, t nh ng n c ang phát tri n n nh ng n c phát tri n u nh n th c c vai trò và v trí hàng u c a giáo d c, u ph i i m i giáo d c có th áp ng m t cách n ng ng h n, hi u qu h n, tr c ti p h n nh ng nhu c u phát tri n c a chính m i qu c gia và hoà nh p v i th gi i. B i c nh trên t o nên nh ng thay i sâu s c trong giáo d c. Quá trình giáo d c g m các thành t có liên h mang tính h th ng v i nhau bao g m: m c tiêu giáo d c, n i dung giáo d c, hình th c t ch c, ph ng pháp d y h c, ph ng ti n giáo d c, tiêu chí ánh giá... Trong ó, ph ng pháp d y h c là m t khâu quan tr ng c a quá trình ó. Ph ng pháp d y h c phù h p s nâng cao c hi u qu c a vi c d y và h c c ng nh phát huy c kh n ng t duy, sáng t o c a ng i h c. Do ó, i m i giáo d c tr c h t là i m i ph ng pháp d y h c. * i m i ph ng pháp d y h c d a trên các c s sau: C s pháp lí: Trong nh ng n m v a qua, nh h ng i m i ph ng pháp d y và h c ã c ng, Nhà n c, c B Giáo d c và ào t o xác nh trong Ngh quy t Trung ng 4 khoá VII (1/1993): Ph i khuy n khích t h c, áp d ng ph ng pháp d y h c hi n i b i d ng cho h c sinh n ng l c t duy sáng t o, n ng l c gi i quy t v n. Ngh quy t Trung ng 2 72 MODULE MN 20

khoá VIII (12/1996) ti p t c kh ng nh: Ph i i m i ph ng pháp giáo d c ào t o, kh c ph c l i truy n th m t chi u, rèn luy n thành n p t duy sáng t o c a ng i h c. Ngh quy t s 40 n m 2000 c a Qu c h i ã kh ng nh ph i i m i n i dung ch ng trình, sách giáo khoa, ph ng pháp d y và h c nh m nâng cao ch t l ng giáo d c toàn di n th h tr. i m i ph ng pháp d y h c c ng ã c th ch hoá trong Lu t Giáo d c 2005 c ng nh ã c c th hoá trong các ch th c a B Giáo d c và ào t o. C s kinh t xã h i: t n c ta ang trong th i kì công nghi p hoá, hi n i hoá v i n n kinh t nhi u thành ph n theo nh h ng xã h i ch ngh a. thích ng v i c ch th tr ng, chu n b cho cu c s ng và có vi c làm ngày càng t t h n, ng i h c ph i có s chuy n bi n m nh m v m c ích, ng c, thái h c t p. Ng i h c s ý th c c r ng h c t p t t trong nhà tr ng là h a h n m t t ng lai t t p, s thành t trong cu c i. V i m t i t ng nh v y, òi h i nhà tr ng ph i có s chuy n bi n tích c c, s i m i v n i dung và ph ng pháp d y h c giáo d c. M t khác, s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá t n c òi h i ph i có nh ng con ng i lao ng có ch t l ng cao, n ng ng, sáng t o, có s c gi i quy t nh ng v n t ra trong th c ti n phát tri n c a t n c. Vì v y, có th nói i m i giáo d c nói chung, i m i ph ng pháp d y h c nói riêng là m t v n c p bách hi n nay nâng cao ch t l ng giáo d c, áp ng yêu c u m i c a t n c. C s tâm lí giáo d c: Vi c h c t p ch có k t qu khi ng i h c t xác nh n ng c h c t p úng n, phát huy n i l c t phát tri n chính mình. N u không có ng c h c t p và phát huy y u t cá nhân thì không th có c k t qu h c t p thành công. N u trong quá trình h c t p, ng i h c không tích c c suy ngh, tìm tòi, không có s n l c cao t chi m l nh n n tri th c nhân lo i, thì ch có th ti p thu c m t ph n nh nh ng gì th y truy n th ho c ch h c nh con v t mà không hi u b n ch t c a tri th c ó. Kh i l ng tri th c c a nhân lo i qua các th i kì phát tri n ngày càng s, vi c d y h c trong nhà tr ng không th cung c p c h t kh i l ng tri th c ó. M t khác, trong th i i khoa h c công ngh phát tri n, con ng i có th tìm ki m thông tin b ng r t nhi u cách khác nhau, làm cho ng i ta không c n thi t ph i nh h t t t c các tri th c, PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 73

s ki n mà i u quan tr ng là con ng i h c cách h c, t c là h c cách tìm ki m thông tin, x lí và liên k t các tri th c có c, v n d ng nh ng ki n th c ó vào gi i quy t các v n c a cu c s ng th c ti n m t cách phù h p và sáng t o. S bùng n thông tin ngày nay khi n ng i ta ph i ngh n m t chi n l c d y h c m i, nh m phát huy vai trò ch th h c c a ng i h c. Giáo viên là ng i t ch c, h ng d n, kh i g i h ng thú ho t ng. Thông qua ho t ng, ng i h c l nh h i c tri th c, k n ng, hình thành thái, ni m tin, h th ng giá tr m i. Tr l a tu i m m non là th i kì phát tri n m nh m c v th ch t, trí tu, c m xúc. Tr t ng tác tích c c v i nh ng gì di n ra xung quanh chúng. B n ch t vi c h c tr em là thông qua s b t ch c, khám phá, tr i nghi m, th c hành hi u v nh ng s v t, hi n t ng di n ra xung quanh tr, ng th i tr h c cách bi u t nh ng hi u bi t ó thông qua s chia s, trao i v i b n bè. Trên c s ó, tr phát tri n n ng l c t duy và sáng t o. Tr ti p thu ki n th c và hình thành các k n ng qua ch i, qua tr i nghi m (theo báo cáo t ng k t c a UNICEF). Tr phát tri n các khái ni m qua nhi u tr i nghi m ph i h p các giác quan. Ch i là ho t ng ch o và là hình th c c b n giúp tr phát tri n. Chính vì v y, vai trò c a giáo viên là khai thác các tình hu ng c ng nh các v t li u khác nhau khuy n khích tr ch i, khuy n khích tr ho t ng cùng nhau. c i m tâm lí l a tu i này r t thu n l i cho vi c i m i ph ng pháp d y h c, ng th i t ra yêu c u ph i i m i ph ng pháp d y h c cho phù h p v i c i m phát tri n c a tr. 2. Những thay đổi căn bản của đổi mới phương pháp dạy học i m i ph ng pháp d y h c c hi u là s d ng các ph ng pháp d y h c theo cách m i, trong nh ng i u ki n m i nh m nâng cao ch t l ng và hi u qu d y h c. Hay nói m t cách c th h n thì i m i ph ng pháp d y h c trong quá trình giáo d c là s d ng các ph ng pháp d y h c m t cách h p lí nh m phát huy c tính tích c c, ch ng, sáng t o; phù h p v i c i m phát tri n và i u ki n th c ti n c a ng i h c. Tuy nhiên chúng ta c n hi u, không có m t ph ng pháp d y h c nào l i tuy t i phù h p v i m i m c tiêu và n i dung d y h c. M i ph ng pháp và hình th c d y h c có nh ng u, nh c i m và gi i h n s d ng riêng. i m i ph ng pháp d y h c không có ngh a là ph nh n hoàn toàn các ph ng pháp d y h c truy n th ng và tuy t i hoá các ph ng pháp d y h c hi n i. Vi c ph i h p a d ng các ph ng pháp và hình 74 MODULE MN 20

th c d y h c trong toàn b quá trình d y h c là ph ng h ng quan tr ng phát huy tính tích c c và nâng cao ch t l ng d y h c. i m i ph ng pháp d y h c c n khai thác nh ng y u t tích c c c a các ph ng pháp d y h c truy n th ng; s d ng chúng m t cách h p lí, có hi u qu trong s k t h p hài hòa v i các ph ng pháp d y h c hi n i. B n ch t c a i m i ph ng pháp d y h c là "l y ng i h c làm trung tâm". Ng i d y (giáo viên) thay vì ch truy n t tri th c, chuy n sang t ch c các ho t ng phù h p nh m cung c p cho ng i h c ph ng pháp thu nh n thông tin m t cách h th ng, có t duy phân tích và t ng h p. Khi ó, ng i d y ph i hi u c nhu c u c a ng i h c c n gì và có th h c nh th nào hi u qu nh t cung c p thông tin, nh h ng m c tiêu h c t p, t ch c, h ng d n ng i h c ch ng t duy, nh n th c, th c hành, sáng t o trong quá trình ti p nh n tri th c. i u này òi h i ng i d y ph i tìm ki m, l a ch n các ph ng pháp giáo d c phù h p v i ng i h c. Trong giáo d c m m non c ng v y, i m i ph ng pháp d y h c không có ngh a là ph nh n nh ng ph ng pháp d y h c c mà chính là quá trình v n d ng, ph i h p các ph ng pháp d y h c m t cách phù h p, phát huy h t nh ng u i m và kh n ng có s n c a các ph ng pháp d y h c truy n th ng, ng th i ph i h p các ph ng pháp ó trong quá trình t ch c các ho t ng c a tr m t cách h p lí, nh m phát huy cao tính tích c c, ch ng, t duy sáng t o c a tr. 3. Những điều cần lưu ý khi đổi mới phương pháp dạy học * Ph ng pháp d y h c c hi u là cách th c, là con ng ho t ng chung gi a ng i d y và ng i h c trong nh ng i u ki n d y h c xác nh, nh m t t i m c ích d y h c. Ph ng pháp d y h c c xem xét d i ba bình di n: Bình di n v mô là quan i m v ph ng pháp d y h c (d y h c h ng vào ng i h c, d y h c phát huy tính tích c c ). Quan i m d y h c là nh ng nh h ng t ng th cho các hành ng ph ng pháp, trong ó có s k t h p gi a các nguyên t c d y h c, nh ng c s lí thuy t c a lí lu n d y h c, nh ng i u ki n d y h c và t ch c c ng nh nh ng nh h ng v vai trò c a ng i d y và ng i h c trong quá trình d y h c. Quan i m d y h c là nh ng nh h ng mang tính chi n l c, c ng l nh, là mô hình lí thuy t c a ph ng pháp d y h c. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 75

Bình di n trung gian là ph ng pháp d y h c c th (ph ng pháp óng vai, ph ng pháp th o lu n, ph ng pháp x lí tình hu ng, ph ng pháp trò ch i ). bình di n này khái ni m ph ng pháp d y h c c hi u là nh ng hình th c, cách th c hành ng c a ng i d y và ng i h c nh m th c hi n nh ng m c tiêu d y h c xác nh, phù h p v i nh ng n i dung và i u ki n d y h c c th. Ph ng pháp d y h c c th quy nh nh ng mô hình hành ng c a ng i d y và ng i h c. Bình di n vi mô là k thu t d y h c (k thu t chia nhóm, k thu t giao nhi m v, k thu t t câu h i, k thu t kh n tr i bàn, k thu t phòng tranh, k thu t các m nh ghép, k thu t hoàn t t m t nhi m v ). K thu t d y h c là nh ng bi n pháp, cách th c hành ng c a giáo viên trong các tình hu ng hành ng nh nh m th c hi n và i u khi n quá trình d y h c. Các k thu t d y h c ch a ph i là các ph ng pháp d y h c c l p mà là nh ng thành ph n c a ph ng pháp d y h c. Ví d, trong ph ng pháp th o lu n nhóm có th s d ng các k thu t d y h c nh : k thu t chia nhóm, k thu t kh n tr i bàn, k thu t các m nh ghép * Khi l a ch n ph ng pháp d y h c c n l u ý m t s i m sau: Ph ng pháp d y h c c n có tính h th ng. i u này m b o cho tính liên thông i v i ng i h c. Ph ng pháp phù h p s nâng cao c hi u qu truy n t ki n th c c a ng i d y và m c ti p thu c a ng i h c. Ph ng pháp d y h c c n có tính t ch c. ây là yêu c u m b o cho tính h th ng c th c thi. Không có tính t ch c thì tính h th ng có th b phá v. Tính t ch c do các t ch c giáo d c xây d ng. Ph ng pháp d y h c c n xác nh c th i t ng ng i h c. Ng i h c là a d ng c v trình và l a tu i, kh n ng ti p thu, trình s n có. Vì v y, c n có ph ng pháp d y h c c th và phù h p v i t ng i t ng. Ph ng pháp d y h c ph i liên t c i m i. M c dù ã có ph ng pháp phù h p v i t ng i t ng, nh ng khi các i t ng ã có chuy n bi n v n ng l c ti p thu thì không th gi mãi ph ng pháp ã áp d ng mà ph i áp d ng ph ng pháp phù h p v i giai o n m i. 76 MODULE MN 20

Ph ng pháp d y h c có tính k th a. Yêu c u này tránh cho ng i h c không b lúng túng khi ti p nh n ph ng pháp d y h c m i l. Ph ng pháp d y h c phù h p v i n i dun g ch n g trình hi n t i. N i dung, ch ng trình hi n t i c xây d ng nh m m b o cho ng i h c ti p nh n c các tri th c phù h p v i s phát tri n kinh t xã h i, vì v y nó c ng thay i theo s phát tri n ó. M i n i dung, ch ng trình có th có nh ng yêu c u riêng v ph ng pháp d y h c. Do ó c n tìm c các ph ng pháp d y h c phù h p cho m i n i dung ch ng trình. CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ 1) Hãy ch ng minh s c n thi t ph i i m i ph ng pháp d y h c. Các c s c a vi c i m i ph ng pháp d y h c là gì? 2) Trình bày nh ng thay i c n b n c a i m i ph ng pháp d y h c. 3) Hãy chia s nh ng v n c n l u ý khi l a ch n ph ng pháp d y h c n i b n d y. Nội dung 2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Hoạt động 1. Tìm hiểu khái niệm và bản chất của phương pháp dạy học tích cực. B n ã t ng c tài li u v ph ng pháp d y h c tích c c, ã t ng s d ng ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non, hãy nh l i và vi t ra suy ngh c a mình b ng cách tr l i các câu h i sau: 1. Th nào là ph ng pháp d y h c tích c c? PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 77

2. B n ch t c a ph ng pháp d y h c tích c c là gì? B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực * Quá trình d y và h c g m hai ho t ng có quan h h u c v i nhau: Ho t ng d y c a giáo viên. Ho t ng h c c a tr. C hai ho t ng này u di n ra trong quá trình d y h c và có s an xen v i nhau, nh m t c m c ích giáo d c. Ho t ng h c c a tr ch có hi u qu khi tr tích c c, ch ng, t nguy n, t giác tham gia vào quá trình h c. Mu n c nh v y, tr c h t tr ph i h ng thú, có mong mu n c h c, c tham gia vào ho t ng tìm hi u, khám phá, l ng nghe hay th c hành Giáo viên là ng i h ng d n tr cách h c sao cho có hi u qu. ây, giáo viên không còn là ng i thuy t gi ng, gi ng gi i, gi i thích n i dung ki n th c mà là ng i t ch c các ho t ng khác nhau cho tr : quan sát, ch i, th c hành, làm th c nghi m, thí nghi m, tr i nghi m; trao i chia s v i cô và b n; bi u t nh ng hi u bi t c a mình b ng các cách khác nhau 78 MODULE MN 20

* Trong th c t d y h c, m i ph ng pháp d y h c nh quan sát, làm m u, h i áp, gi i thích, nêu v n, th c hành u có nh ng u và nh c i m riêng nh ng t u chung l i ít nhi u u có kh n ng sau: Phát huy tính tích c c, sáng t o c a ng i h c. T o c h i cho ng i h c tìm tòi, khám phá, tr i nghi m, phát tri n t duy. T o m i quan h giao ti p gi a cá nhân v i t p th. Khuy n khích ng i h c tích c c ho t ng cá nhân và ho t ng trong nhóm. G n vi c h c v i th c t cu c s ng, giúp ng i h c hi u b n ch t c a s v t hi n t ng. Rèn luy n cách t h c, t ánh giá, i u ch nh b n thân Nh v y, ph ng pháp d y h c tích c c không ph i là s ph nh n các ph ng pháp d y h c truy n th ng. Ph ng pháp d y h c tích c c chính là vi c s d ng và ph i h p m t cách khéo léo, h p lí các ph ng pháp d y h c khác nhau nh m phát huy t i a ho t ng tích c c nh n th c và s h p tác c a ng i h c. Trong ó, ng i d y là ng i t ch c, nh h ng, t o i u ki n; ng i h c là ng i th c hi n, thi công. 2. Bản chất của phương pháp dạy học tích cực B n ch t c a ph ng pháp d y h c tích c c chính là phát huy tính tích c c, t giác nh n th c, ch ng và sáng t o c a ng i h c khi chi m l nh ki n th c: L y ng i h c làm trung tâm. Giáo viên là nh c tr ng nh h ng, h tr, gi i áp, khuy n khích... ng i h c. Phát huy tính ch ng sáng t o c a c ng i d y và ng i h c. Phát huy tính n ng ng, kh n ng thích ng cao v i môi tr ng. Tính h ng n i cao, phát huy kh n ng t do t duy nh n th c và hành ng. Tính k th a: k th a k n ng và ph ng pháp d y h c truy n th ng thích h p. Tính hi n i: ph ng ti n, quan h v i th gi i m i, t ng quan trong h th ng kinh t tri th c toàn c u. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 79

Hoạt động 2. Tìm hiểu đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực. Theo b n, ph ng pháp d y h c tích c c có nh ng c i m nào? Hãy vi t ra nh ng c i m ó: B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực Ph ng pháp d y h c tích c c có nh ng c i m c b n sau: D y h c thông qua t ch c ho t ng h c t p c a ng i h c: Trong quá trình d y h c, giáo viên t ch c nhi u ho t ng h c t p. Ng i h c t khám phá nh ng i u c n h c qua các ho t ng h c t p tích c c. Các ho t ng tích c c này xu t phát t nh ng tình hu ng th c t, ng i h c tr c ti p quan sát, trao i, gi i quy t v n t ó n m c nh ng ki n th c m i. Trong ph ng pháp d y h c tích c c, ng i h c i t ng c a ho t ng d y, ng th i là ch th c a ho t ng h c c cu n hút vào các ho t ng h c t p do giáo viên t ch c và ch o. Thông qua ó, ng i h c t l c khám phá nh ng i u mình ch a rõ ch không ph i th ng ti p thu nh ng tri th c ã c giáo viên s p t. c t vào nh ng tình hu ng c a i s ng th c t, ng i h c tr c ti p quan sát, th o lu n, làm thí nghi m, gi i quy t v n t ra theo cách suy ngh c a mình, t ó, n m c ki n th c, k n ng m i, v a n m c ph ng pháp làm ra ki n th c, k n ng ó, không r p theo nh ng khuôn m u s n có, c b c l và phát huy ti m n ng sáng t o. 80 MODULE MN 20

D y theo cách này, giáo viên không ch n gi n là truy n t tri th c mà còn h ng d n ng i h c hành ng và t ch c môi tr ng h c t p thích h p. Ch ng trình d y h c ph i giúp cho t ng h c sinh bi t hành ng và tích c c tham gia các ch ng trình hành ng c a c ng ng. D y h c chú tr ng ph ng pháp t h c: Ho t ng c a giáo viên không ch d ng l i vi c t ch c các ho t ng ng i h c tham gia vào các d ng ho t ng l nh h i tri th c mà còn có tác d ng nh h ng giúp ng i h c hình thành, rèn luy n ph ng pháp, thói quen t h c. Ph ng pháp d y h c tích c c xem vi c rèn luy n ph ng pháp h c t p cho h c sinh không ch là m t bi n pháp nâng cao hi u qu d y h c mà còn là m t m c tiêu d y h c. Trong xã h i hi n i ang bi n i nhanh v i s bùng n thông tin, khoa h c, k thu t, công ngh phát tri n nh v bão thì không th nh i nhét vào u h c sinh kh i l ng ki n th c ngày càng nhi u nh v y. Do ó, ph i quan tâm d y cho h c sinh ph ng pháp h c ngay t l a tu i m m non và càng lên b c h c cao h n càng ph i c chú tr ng. Trong các ph ng pháp h c thì t h c là ph ng pháp c t lõi. N u rèn luy n cho ng i h c có c ph ng pháp, k n ng, thói quen, ý chí t h c thì s t o cho h lòng ham h c, kh i d y n i l c v n có trong m i con ng i, k t qu h c t p s c nhân lên g p b i. Vì v y, ngày nay ng i ta nh n m nh m t ho t ng h c trong quá trình d y h c, n l c t o ra s chuy n bi n t h c t p th ng sang t h c ch ng, t v n phát tri n t h c ngay trong tr ng h c, không ch t h c nhà sau bài lên l p mà t h c trong l p h c có s h ng d n c a giáo viên. T ng c ng h c t p cá nhân, ph i h p h c t p h p tác trong nhóm b n bè: Ph ng pháp d y h c tích c c m t m t c n c vào h ng thú, n ng l c, nhu c u c a ng i h c l a ch n n i dung và ph ng pháp d y h c phù h p, m t khác giáo viên c n t o i u ki n ng i h c phát huy c n ng l c b n thân ng th i phát huy các m i quan h h p tác v i b n. Trong m t l p h c mà trình ki n th c, t duy c a h c sinh không th ng u tuy t i thì khi áp d ng ph ng pháp tích c c bu c ph i ch p nh n s phân hoá v c ng, ti n hoàn thành nhi m v h c t p, nh t là khi bài h c c thi t k thành m t chu i công tác c l p. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 81

Áp d ng ph ng pháp tích c c trình càng cao thì s phân hoá này càng l n. Vi c s d ng các ph ng ti n công ngh thông tin trong nhà tr ng s áp ng yêu c u cá th hoá ho t ng h c t p theo nhu c u và kh n ng c a m i h c sinh. Tuy nhiên, trong h c t p, không ph i m i tri th c, k n ng, thái u c hình thành b ng nh ng ho t ng c l p cá nhân. L p h c là môi tr ng giao ti p th y trò, trò trò, t o nên m i quan h h p tác gi a các cá nhân trên con ng chi m l nh n i dung h c t p. Thông qua th o lu n, tranh lu n trong t p th, ý ki n m i cá nhân c b c l, kh ng nh hay bác b, qua ó ng i h c nâng mình lên m t trình m i. Bài h c v n d ng c v n hi u bi t và kinh nghi m s ng c a ng i th y giáo. Ph ng pháp h c t p h p tác c t ch c c p nhóm, t, l p ho c tr ng. Ph ng pháp c s d ng ph bi n trong d y h c là ho t ng h p tác trong nhóm nh 4 n 6 ng i. H c t p h p tác làm t ng hi u qu h c t p, nh t là lúc ph i gi i quy t nh ng v n gay c n, lúc xu t hi n th c s nhu c u ph i h p gi a các cá nhân hoàn thành nhi m v chung. Ho t ng theo nhóm nh s h n ch hi n t ng l i c a các thành viên. ng th i tính cách, n ng l c c a m i thành viên c b c l, u n n n; tình b n, ý th c t ch c, tinh th n t ng tr l n nhau c phát tri n. Mô hình h p tác trong xã h i a vào i s ng h c ng s làm cho các thành viên quen d n v i s phân công h p tác trong lao ng xã h i. Trong n n kinh t th tr ng ã xu t hi n nhu c u h p tác liên qu c gia; n ng l c h p tác tr thành m t m c tiêu giáo d c mà nhà tr ng c n thi t ph i chu n b cho ng i h c. K t h p ánh giá c a giáo viên v i t ánh giá c a ng i h c. Giáo viên h ng d n và t o i u ki n tr t ánh giá, t i u ch nh cách h c. Trong d y h c, vi c ánh giá h c sinh không ch nh m m c ích nh n nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng h c c a trò mà còn ng th i t o i u ki n nh n nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng d y c a th y. 82 MODULE MN 20

Tr c ây, giáo viên gi c quy n trong công tác ánh giá. Trong ph ng pháp tích c c, giáo viên là ng i h ng d n h c sinh phát tri n k n ng t ánh giá t i u ch nh cách h c. Liên quan v i i u này, giáo viên c n t o i u ki n thu n l i h c sinh c tham gia ánh giá l n nhau. Theo h ng phát tri n các ph ng pháp tích c c ào t o nh ng con ng i n ng ng, s m thích nghi v i i s ng xã h i, thì vi c ki m tra, ánh giá không th d ng l i yêu c u tái hi n các ki n th c, l p l i các k n ng ã h c mà ph i khuy n khích trí thông minh, óc sáng t o trong vi c gi i quy t nh ng tình hu ng th c t. V i s tr giúp c a các thi t b k thu t, ki m tra ánh giá s không còn là m t công vi c n ng nh c i v i giáo viên, mà l i cho nhi u thông tin k p th i h n linh ho t i u ch nh ho t ng d y, ch o ho t ng h c. T d y và h c th ng sang d y và h c tích c c, giáo viên không còn óng vai trò n thu n là ng i truy n t ki n th c, mà tr thành ng i thi t k, t ch c, h ng d n các ho t ng c l p ho c theo nhóm nh ng i h c t l c chi m l nh n i dung h c t p, ch ng t các m c tiêu ki n th c, k n ng, thái theo yêu c u c a ch ng trình. Hoạt động 3. Tìm hiểu ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực. Qua nh ng ph n nghiên c u trên, b n ã hi u c th nào là ph ng pháp d y h c tích c c c ng nh b n ch t, c i m c a ph ng pháp d y h c tích c c. V y theo b n, ph ng pháp d y h c tích c c có ý ngh a nh th nào i v i ng i d y và ng i h c? B n hãy vi t ra suy ngh c a mình v v n này. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 83

B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI Ph ng pháp d y h c tích c c có ý ngh a quan tr ng i v i c ng i d y và ng i h c: Ph ng pháp d y h c tích c c phát huy tính tích c c, t giác, ch ng, sáng t o c a ng i h c. Giúp ng i h c phát tri n cách h c c a mình, c bi t là ph ng pháp t h c. Phát huy c tinh th n h p tác và t ng tr và tôn tr ng l n nhau. Kích thích ng c bên trong c a ng i h c, em l i ni m vui, h ng thú cho ng i h c. T o c h i cho ng i h c phát tri n k n ng, v n d ng ki n th c vào th c ti n, hoà nh p, thích ng v i cu c s ng. Phát tri n nh ng ph m ch t cá nhân nh tính kiên trì, lòng nh n n i, ý th c t p th. CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ 1) B n hãy thi t k m t ho t ng giáo d c trong ó có v n d ng ph ng pháp d y h c tích c c. Trên c s ó, trình bày nh ng c i m c a ph ng pháp d y h c tích c c c v n d ng trong ho t ng và phân tích ý ngh a c a ph ng pháp d y h c tích c c ó. 2) Hãy tìm hi u và trình bày thêm nh ng ý ngh a c a ph ng pháp d y h c tích c c trong th c t d y h c c a b n. Nội dung 3 PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON Hoạt động 1. Tìm hiểu phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non. Trên c s nh ng ki n th c chung v ph ng pháp d y h c tích c c ã trình bày n i dung 2, cùng v i nh ng hi u bi t và kinh nghi m c a 84 MODULE MN 20

mình, b n hãy suy ngh và trình bày ý ki n v ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non theo g i ý sau: 1. Khái ni m ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non: 2. B n ch t c a ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non: 3. c i m c a ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 85

4. Ý ngh a c a ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non: B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non Ph ng pháp d y h c tích c c chính là vi c s d ng và ph i h p m t cách khéo léo, h p lí các ph ng pháp d y h c khác nhau nh m phát huy t i a ho t ng tích c c nh n th c và s h p tác c a ng i h c. Trong giáo d c m m non c ng v y, ph ng pháp d y h c tích c c không có ngh a là g t b các ph ng pháp truy n th ng, mà là s d ng h p lí và có hi u qu các ph ng pháp d y h c truy n th ng nh : ph ng pháp tr c quan (quan sát, xem tranh, nh, tham quan, xem phim hay b ng hình ); s d ng các giác quan vào khám phá s v t hi n t ng (s mó, ng i, n m, nghe ); ph ng pháp dùng l i (k chuy n, àm tho i, trò chuy n, gi i thích, nêu v n, th o lu n, t câu h i, thuy t trình ); ph ng pháp th c hành, (dùng tình c m, ch i trò ch i, làm bài t p, thí nghi m, th c nghi m, th c hành tr i nghi m, làm theo m u ). M i ph ng pháp u có nh ng u vi t riêng và chúng u có các kh n ng: Phát huy tính tích c c, ch ng, sáng t o c a tr. T o m i quan h giao ti p gi a tr v i tr, tr v i giáo viên. T o c h i cho tr tìm tòi, khám phá, tr i nghi m, phát tri n t duy sáng t o. Khuy n khích tr tích c c ho t ng cá nhân và ho t ng trong nhóm/l p. 86 MODULE MN 20

Rèn luy n ph ng pháp t h c, t ánh giá, t i u ch nh b n thân. Nh v y, ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non không ph i là m t ph ng pháp hoàn toàn m i, mà chính là s k th a và phát huy t i a nh ng u i m và kh n ng có s n c a các ph ng pháp truy n th ng, ng th i ph i h p các ph ng pháp ó trong quá trình t ch c các ho t ng c a tr m t cách h p lí, nh m phát huy cao tính tích c c, ch ng, t duy sáng t o c a tr. 2. Bản chất của phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non L y tr làm trung tâm; chuy n tr ng tâm t ho t ng d y c a giáo viên sang ho t ng tìm tòi, khám phá, tr i nghi m c a tr. Phát huy tính tích c c, ch ng, sáng t o c a tr và c a giáo viên. Phát huy tính n ng ng, kh n ng thích ng v i môi tr ng; t o c h i phát tri n các k n ng giao ti p c a tr. K th a có phát tri n k n ng và ph ng pháp d y h c truy n th ng và ng d ng các ph ng pháp d y h c hi n i. Giáo viên cùng v i tr kh i x ng các ho t ng, tr c khuy n khích tham gia tích c c vào quá trình giáo d c. Tr h c chính qua ch i, khám phá, tìm hi u, tr i nghi m v i s tham gia c a các giác quan. Tr c ch n góc ch i, th o lu n v i b n, c v, n n, xây d ng ho c c t, dán làm ra s n ph m do chúng sáng t o ch không ph i do giáo viên làm h. Tr h c t tr i nghi m th c t và g n v i cu c s ng th c. Do ó tr hi u b n ch t c a s v t hi n t ng và bi t cách áp d ng nh ng hi u bi t mang tính tích h p vào gi i quy t nh ng v n th c ti n trong cu c s ng. Giáo viên óng vai trò trung gian, t ch c môi tr ng t o i u ki n cho tr ho t ng nh m phát huy h ng thú, nhu c u, kinh nghi m và m t m nh c a m i tr. Giáo viên xác nh ch, lên k ho ch l ng ghép các ho t ng cho tr t tr i nghi m, tìm hi u, khám phá, nh n th c phù h p v i trình phát tri n c a m i tr. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 87

3. Đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non Ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non có nh ng c i m c b n sau: D y và h c thông qua vi c t ch c các ho t ng c a tr. Tr h c chính qua ch i, khám phá, tìm hi u, tr i nghi m v i s tham gia c a các giác quan. T ng c ng các ho t ng cá nhân, ho t ng nhóm, t o i u ki n cho tr phát tri n m i quan h giao ti p trong các ho t ng c a tr. Ph i h p h p lí, khéo léo các ph ng pháp khi t ch c các ho t ng cho tr. Ph i h p ánh giá th ng xuyên gi a giáo viên và t ánh giá c a tr. Giáo viên h ng d n và t o i u ki n tr t ánh giá, t i u ch nh cách h c, ng th i tham gia ánh giá l n nhau. S d ng h p lí các i u ki n c n thi t và ph ng ti n s n có tr ng/l p/ a ph ng khi t ch c các ho t ng cho tr. 4. Ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non Phát huy tính tích c c, t giác, ch ng, sáng t o c a tr. Giúp tr phát tri n cách h c c a mình, c bi t là cách t h c, t tìm tòi, khám phá s v t hi n t ng xung quanh tr. Phát huy c tinh th n h p tác, t ng tr và tôn tr ng l n nhau trong nhóm b n bè c a tr. Kích thích ng c bên trong c a tr, tác ng n tình c m, em l i ni m vui, h ng thú cho tr. T o c h i cho tr c ho t ng, c phát tri n các k n ng và v n d ng nh ng hi u bi t c a tr vào th c ti n. ng th i giúp tr hoà nh p, thích ng v i cu c s ng. Phát tri n nh ng ph m ch t cá nhân nh tính kiên trì, lòng nh n n i, ý th c t p th. 88 MODULE MN 20

Hoạt động 2. Tìm hiểu một số phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non. V n d ng kinh nghi m d y h c ã có, b n hãy nêu m t s ph ng pháp d y h c tích c c áp d ng trong các ho t ng giáo d c tr ng m m non. Hãy li t kê các ph ng pháp d y h c mà b n bi t. B n hãy c nh ng thông tin d i ây có thêm hi u bi t v các ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Phương pháp dạy học nhóm * D y h c nhóm là cách d y trong ó tr c t vào môi tr ng h c t p tích c c. M t l p c chia thành các nhóm nh, trong kho ng th i gian gi i h n, m i nhóm t l c hoàn thành các nhi m v h c t p trên c s phân công và h p tác làm vi c. D y h c nhóm n u c t ch c t t s phát huy c tính tích c c, tính trách nhi m; phát tri n n ng l c c ng tác và n ng l c giao ti p c a tr. H c theo nhóm em l i cho tr c h i c s d ng các ki n th c, k n ng c a mình ã c l nh h i và rèn luy n ng d ng vào các ho t ng th c ti n; tr c di n t nh ng ý t ng, khám phá c a mình; ng th i m r ng suy ngh và th c hành các k n ng t duy (so sánh, phân tích, t ng h p ). PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 89

H c nhóm * Quy trình th c hi n: L p k ho ch d y h c theo nhóm: + B c 1: Xây d ng m c tiêu, n i dung, k ho ch d y h c theo nhóm D ki n các tình hu ng và kh n ng c a tr. Xác nh rõ ràng, c th các ho t ng. Phân ph i th i gian cho t ng ho t ng. + B c 2: Ho t ng nhóm Chia nhóm. Nêu nhi m v c th cho t ng nhóm. Tr ho t ng trong các nhóm. Giám sát ho t ng c a nhóm và t ng cá nhân. + B c 3: Ti p nh n thông tin ph n h i Các nhóm trình bày k t qu ho t ng. Các nhóm nh n xét, ánh giá. Giáo viên t ng k t, ch t l i nh ng i m quan tr ng. Giáo viên ng viên, khen ng i các nhóm và cá nhân th c hi n t t. 90 MODULE MN 20

Ti n trình d y h c nhóm có th c chia thành ba giai o n c b n: + Làm vi c toàn l p: Gi i thi u ch. Xác nh nhi m v các nhóm. Thành l p nhóm. + Làm vi c nhóm: Chu n b ch làm vi c. L p k ho ch làm vi c. Tho thu n quy t c làm vi c. Ti n hành gi i quy t các nhi m v. Chu n b báo cáo k t qu. + Làm vi c toàn l p, trình bày k t qu, ánh giá: Các nhóm trình bày k t qu. ánh giá k t qu ho t ng. * M t s l u ý: Có r t nhi u cách thành l p nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không nên áp d ng m t tiêu chí duy nh t trong c n m h c. S l ng nên t 4 6 tr /1 nhóm (Xem thêm k thu t chia nhóm ph n sau). Nhi m v c a các nhóm có th gi ng nhau, ho c m i nhóm nh n m t nhi m v khác nhau, là các ph n trong m t ch chung. D y h c nhóm th ng c áp d ng i sâu, luy n t p, c ng c m t ch ã h c ho c c ng có th tìm hi u m t ch m i. 2. Phương pháp giải quyết vấn đề * Gi i quy t v n là xem xét, phân tích nh ng v n /tình hu ng c th th ng g p ph i trong i s ng h ng ngày và xác nh cách gi i quy t, x lí v n /tình hu ng ó m t cách có hi u qu. * Quy trình th c hi n: Xác nh, nh n d ng v n /tình hu ng. Thu th p thông tin có liên quan n v n /tình hu ng t ra. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 91

Li t kê các cách gi i quy t có th có. Phân tích, ánh giá k t qu t ng cách gi i quy t (tích c c, h n ch, c m xúc, giá tr ). So sánh k t qu các cách gi i quy t. L a ch n cách gi i quy t t i u nh t. Th c hi n theo cách gi i quy t ã l a ch n. Rút kinh nghi m cho vi c gi i quy t nh ng v n, tình hu ng khác. * M t s l u ý: Các v n /tình hu ng a ra tr x lí, gi i quy t c n tho mãn các yêu c u sau: + Phù h p v i ch. + Phù h p v i trình nh n th c c a tr. + V n /tình hu ng ph i n gi n, g n g i v i cu c s ng th c c a tr. + V n /tình hu ng ph i ch a ng nh ng mâu thu n c n gi i quy t, g i ra cho tr nhi u h ng suy ngh, nhi u cách gi i quy t v n. T ch c cho tr gi i quy t, x lí v n /tình hu ng c n chú ý: + Các nhóm khác nhau có th gi i quy t cùng m t v n /tình hu ng ho c các v n /tình hu ng khác nhau, tu theo m c ích c a ho t ng. + Tr c n xác nh rõ v n tr c khi i vào gi i quy t v n. + C n s d ng ph ng pháp ng não tr li t kê các cách gi i quy t có th có. + Cách gi i quy t t i u i v i m i tr có th gi ng ho c khác nhau. + Nh ng ph ng án c l a ch n d a trên nguyên t c có l i nh t: k t qu t t nh t, th i gian th c hi n ng n nh t 3. Phương pháp đàm thoại àm tho i là ph ng pháp trong ó giáo viên t ra m t h th ng câu h i tr tr l i, trao i v i giáo viên và các b n trong l p. Qua ó, tr l nh h i c n i dung bài h c. àm tho i không ph i là m t ph ng pháp d y h c m i, tuy nhiên, n u s d ng phù h p s t ng c ng các ho t ng, phát huy c tính tích c c nh n th c c a tr. 92 MODULE MN 20

àm tho i giúp giáo viên hi u và g n g i v i tr h n; thu c nh ng thông tin t phía tr nhanh, g n h n; trên c s ó k p th i i u ch nh n i dung, ph ng pháp d y h c cho phù h p v i tr. àm tho i t o i u ki n tr phát tri n và c ng c kh n ng giao ti p, gây h ng thú h c t p, hình thành tính c l p, phát huy tính tích c c và t ng tác c a tr. Thông th ng, có hai d ng àm tho i chính: + àm tho i tái hi n: các câu h i, v n do giáo viên t ra òi h i tr nh, tái hi n l i nh ng hi u bi t, kinh nghi m tr ã có. Lo i này ch y u dùng ôn t p, c ng c ki n th c. + àm tho i g i m (hay còn g i là àm tho i tìm tòi, phát hi n, ristic): giáo viên luôn óng vai trò ch o, i u khi n ho t ng c a tr. H th ng các câu h i do giáo viên a ra gi vai trò ch o, nh h ng ho t ng nh n th c c a tr. àm tho i g i m luôn c khuy n khích s d ng t o s ho t ng tích c c c a tr. * Quy trình th c hi n: Xác nh v n, tình hu ng c n th o lu n. Thu th p thông tin có liên quan n v n /tình hu ng t ra. Thi t l p h th ng câu h i t d n khó liên quan n tình hu ng c n th o lu n. T ch c vi c àm tho i l p. * M t s l u ý: Áp d ng k thu t t câu h i (tham kh o ph n Trình bày trong m c K thu t d y h c tích c c). Nên b t u b ng nh ng câu h i tái hi n ki n th c, sau ó t ng d n s câu h i có yêu c u cao h n v m t nh n th c (có s thông hi u và sáng t o trong v n d ng ki n th c tr l i câu h i). Câu h i ph i bám sát n i dung c b n v v n c n th o lu n. Câu h i ph i phù h p v i trình và kh n ng c a tr. Tránh nêu nh ng câu h i khó quá, câu h i có tính ch t ánh. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 93

àm tho i có th ti n hành chung c l p ho c theo nhóm. Khi nêu câu h i cho tr c n chú ý: + a câu h i v i m t thái khuy n khích, gi ng nói ôn t n, nh nhàng. + Thu hút s chú ý c a tr tr c khi nêu câu h i. + Sau khi nêu câu h i, c n dành th i gian cho tr suy ngh. + Khuy n khích, ng viên nh ng tr r t rè, nhút nhát tham gia tr l i câu h i. + Khuy n khích tr t các câu h i liên quan n v n ang th o lu n. 4. Phương pháp đóng vai óng vai là ph ng pháp t ch c cho tr làm th m t s cách ng x nào ó trong m t tình hu ng gi nh. ây là ph ng pháp nh m giúp tr suy ngh sâu s c v m t v n b ng cách t p trung vào m t s vi c c th mà tr v a th c hi n ho c quan sát c. Vi c di n không ph i là ph n chính c a ph ng pháp này mà i u quan tr ng là s th o lu n sau ph n di n y. * Quy trình th c hi n: Bé t p làm bác s Có th ti n hành óng vai theo các b c sau: Giáo viên nêu ch, chia nhóm và giao tình hu ng, yêu c u óng vai cho t ng nhóm (ho c tr t l a ch n nhóm tham gia). Trong ó có quy nh rõ th i gian chu n b, th i gian óng vai c a m i nhóm. Các nhóm th o lu n chu n b óng vai. 94 MODULE MN 20

Các nhóm lên óng vai. Th o lu n, nh n xét v cách ng x và c m xúc c a các vai di n. GV k t lu n, nh h ng, c ng c cho tr v cách ng x tích c c trong tình hu ng ã cho. * M t s l u ý: Tình hu ng óng vai ph i phù h p v i ch, phù h p v i l a tu i, phù h p v i i u ki n c a l p h c. Tình hu ng nên n gi n, ng n g n, d hi u. Tình hu ng ph i có nhi u cách gi i quy t. Tình hu ng c n m. Các tình hu ng m s giúp tr t tìm cách gi i quy t, cách ng x phù h p. Không nên cho tr c k ch b n, l i tho i. M i tình hu ng có th phân công m t ho c nhi u nhóm cùng óng vai. C n dành th i gian phù h p tr th o lu n, chu n b óng vai. Giáo viên nên i n t ng nhóm l ng nghe và g i ý, giúp tr khi c n thi t. Nên tr xung phong ho c t tho thu n vai di n. Nên khích l c nh ng tr nhút nhát cùng tham gia. Nên có hoá trang và o c n gi n t ng tính h p d n c a ti u ph m óng vai. 5. Phương pháp trò chơi * Trong giáo d c m m non, ây là ph ng pháp d y h c hi u qu, phù h p nh t. Ph ng pháp trò ch i là ph ng pháp t ch c cho tr tìm hi u m t v n hay th nghi m nh ng hành ng, nh ng thái, nh ng vi c làm thông qua m t trò ch i nào ó. * Quy trình th c hi n: GV ph bi n tên trò ch i, n i dung và lu t ch i. Cho tr ch i th (n u c n thi t). Tr ti n hành ch i. ánh giá sau trò ch i. Th o lu n v ý ngh a giáo d c c a trò ch i. * M t s l u ý: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 95

Trò ch i ph i d t ch c và th c hi n, ph i phù h p v i ch, v i c i m và trình c a tr, v i qu th i gian, v i hoàn c nh, i u ki n th c t c a l p h c, ng th i ph i m b o an toàn cho tr. Tr ph i n m c quy t c ch i và ph i tôn tr ng lu t ch i. Ph i phát huy tính tích c c, ch ng, sáng t o c a tr, t o i u ki n cho tr c tham gia t ch c, i u khi n t t c các khâu: t chu n b, ti n hành trò ch i và ánh giá sau khi ch i. Trò ch i ph i t o c h ng thú, s vui thích cho tr. 6. Phương pháp dạy học khám phá * D y h c khám phá là ph ng pháp trong ó giáo viên t ch c cho tr tìm tòi, phát hi n, khám phá tri th c, cách th c hành ng m i nh m phát huy n ng l c gi i quy t v n c a tr. Ph ng pháp d y h c này chú ý n t ng cá nhân tr, coi tr ng vi c nâng cao n ng l c b n thân m i tr trên c s khuy n khích tr ho t ng h p tác theo nhóm, l p gi i quy t v n. Giáo viên gi vai trò là tr ng tài, c v n, i u khi n, h ng d n, t ch c giúp tr t tìm ki m, khám phá nh ng tri th c m i ng th i là ng i nêu tình hu ng, kích thích h ng thú, suy ngh và phân x các ý ki n i l p c a tr, t ó h th ng hoá các v n, t ng k t và kh c sâu nh ng tri th c c n n m v ng. Hay nói cách khác, trong d y h c khám phá, tr óng vai trò là ng i phát hi n còn giáo viên óng vai trò là chuyên gia t ch c cho tr ho t ng. 96 MODULE MN 20

Các cháu Tr ng M u giáo Vi t Bun, Hà N i ang ho t ng khám phá * Quy trình th c hi n: L a ch n n i dung v n /tình hu ng (luôn m b o tính v a s c i v i tr ). Chu n b các ph ng ti n h tr ( ch i, dùng tr c quan ) và nh ng i u ki n c n thi t tr t tìm tòi khám phá. T ch c cho tr làm vi c cá nhân, làm vi c theo nhóm. Khuy n khích tr t tìm tòi khám phá, a ra các phát hi n, cách gi i quy t có th. Li t kê các cách gi i quy t có th có. Phân tích, ánh giá k t qu m i cách gi i quy t c a cá nhân tr, c a nhóm tr. L a ch n cách gi i quy t t i u nh t. K t lu n v n i dung c a v n, làm c s cho tr t ki m tra, t i u ch nh. Rút kinh nghi m cho vi c gi i quy t nh ng v n, tình hu ng khác. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 97

7. Phương pháp động não * ng não là ph ng pháp giúp cho ng i h c trong m t th i gian ng n n y sinh c nhi u ý t ng m i m, c áo v m t ch nào ó. Các thành viên c c v tham gia m t cách tích c c, không h n ch các ý t ng (nh m t o ra c n l c các ý t ng). ng não th ng c: + Dùng trong giai o n gi i thi u vào m t ch. + S d ng tìm các ph ng án gi i quy t v n. + Dùng thu th p các kh n ng l a ch n và suy ngh khác nhau. * Quy trình th c hi n: Giáo viên nêu câu h i ho c v n (có nhi u cách tr l i) c n c tìm hi u tr c nhóm ho c c l p. Khích l tr phát bi u và óng góp ý ki n càng nhi u càng t t. Li t kê t t c m i ý ki n không lo i tr m t ý ki n nào, tr tr ng h p trùng l p. Phân lo i các ý ki n. Làm sáng t nh ng ý ki n ch a rõ ràng. T ng h p ý ki n c a tr và rút ra k t lu n. 98 MODULE MN 20

Hoạt động 3. Tìm hiểu kĩ thuật dạy học tích cực trong giáo dục mầm non. Ngoài các ph ng pháp d y h c tích c c ã bi t, b n hãy nêu m t s k thu t d y h c tích c c áp d ng trong các ho t ng giáo d c tr ng m m non. B n hãy c nh ng thông tin d i ây có thêm hi u bi t v m t s k thu t d y h c tích c c trong giáo d c m m non. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Kĩ thuật chia nhóm Khi t ch c cho tr ho t ng theo nhóm, giáo viên nên s d ng nhi u cách chia nhóm khác nhau gây h ng thú cho tr, ng th i t o c h i cho tr c h c h i, giao l u v i nhi u b n trong l p. D i ây là m t s cách chia nhóm: Chia nhóm theo s i m danh, theo các màu s c, theo các loài hoa, các mùa trong n m + Giáo viên yêu c u tr i m danh t 1 n 4/5/6... (tu theo s nhóm mu n); ho c i m danh theo các màu (xanh,, tím, vàng ); ho c i m danh theo các loài hoa (h ng, lan, hu, cúc ); hay i m danh theo các mùa (xuân, h, thu, ông ). PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 99

+ Yêu c u nh ng tr có cùng m t s i m danh ho c cùng m t m u/cùng m t loài hoa/cùng m t mùa s vào cùng m t nhóm. Chia nhóm theo hình ghép: + Giáo viên c t m t s b c hình ra thành 3/4/5... m nh khác nhau, tu theo s tr có trong m i nhóm. L u ý là s b c hình c n t ng ng v i s nhóm mà giáo viên mu n có. + Tr b c ng u nhiên m i em m t m nh c t. + Tr ph i tìm các b n có các m nh c t phù h p ghép l i thành m t t m hình hoàn ch nh. + Nh ng tr có m nh c t c a cùng m t b c hình s t o thành m t nhóm. Chia nhóm theo s thích: Giáo viên có th chia tr thành các nhóm có cùng s thích các em có th cùng th c hi n m t công vi c yêu thích ho c bi u t k t qu công vi c c a nhóm d i các hình th c phù h p v i s tr ng c a các em. Ví d : Nhóm ho s, nhóm bác s, nhóm ca s, nhóm l p ghép... Chia nhóm theo ch nh: Giáo viên l n l t c tên tr vào t ng nhóm. Chia nhóm theo bi u t ng: Giáo viên phát cho m i tr m t t m bìa có v bi u t ng. Tr s tìm b n có cùng bi u t ng v i mình l p thành nhóm. Ngoài ra còn có nhi u cách chia nhóm khác nh : nhóm cùng trình, nhóm h n h p, nhóm theo gi i tính Vi c ch n ki u và cách chia nhóm ph i linh ho t, và phù h p v i m c tiêu, n i dung, hình th c ho t ng c ng nh i u ki n v môi tr ng và thi t b d y h c. 2. Kĩ thuật giao nhiệm vụ Giao nhi m v ph i c th, rõ ràng: + Nhi m v giao cho cá nhân/nhóm nào? + Nhi m v là gì? + a i m th c hi n nhi m v âu? + Th i gian th c hi n nhi m v là bao nhiêu? + Ph ng ti n th c hi n nhi m v là gì? + S n ph m cu i cùng c n có là gì? 100 MODULE MN 20

+ Cách th c trình bày/ ánh giá s n ph m nh th nào? Nhi m v ph i phù h p v i: m c tiêu ho t ng, trình c a tr, th i gian, không gian ho t ng và c s v t ch t, trang thi t b. 3. Kĩ thuật đặt câu hỏi Trong d y h c, giáo viên th ng ph i s d ng câu h i g i m, d n d t tr tìm hi u, khám phá thông tin, ki n th c, k n ng m i. Tr c ng ph i s d ng câu h i h i l i, h i thêm giáo viên và các b n khác v nh ng n i dung ch a sáng t. S d ng câu h i có hi u qu em l i s hi u bi t l n nhau gi a tr v i giáo viên và tr v i tr. K n ng t câu h i càng t t thì m c tham gia c a tr càng nhi u, tr s h c t p tích c c h n. t câu h i là m t trong nh ng k n ng h t s c h u ích mà giáo viên c n phát tri n. Ng i giáo viên gi i luôn bi t s d ng nhi u câu h i v i nhi u m c ích khác nhau. m t ch ng m c nh t nh, vi c t câu h i là quá n gi n b i ó là vi c mà t t c chúng ta làm h ng ngày. Tuy nhiên, ng i t câu h i c ng ph i có k n ng và hi u bi t thì m i có th di n t câu h i m t cách rõ ràng, chính xác, a ra câu h i úng th i i m em l i hi u qu t i a và khai thác câu tr l i t câu h i ti p theo. i v i tr l a tu i nh thì vi c t câu h i th c s không n gi n b i v n ngôn ng và hi u bi t c a tr còn h n ch. Do v y, giáo viên ph i hi u rõ i t ng giáo d c c a mình (trình, kh n ng, kinh nghi m...). Nh ng phân lo i c b n sau ây s giúp chúng ta hi u rõ h n các m c ích s d ng khác nhau c a m i lo i câu h i t ó có th l a ch n câu h i sao cho phù h p v i tr. Có nhi u d ng câu h i: Câu h i óng câu h i m ; câu h i s c p câu h i th c p + Câu h i óng là nh ng câu h i mà ch có m t câu tr l i úng sai; có không và th ng là nh ng câu h i tìm hi u th c t. Câu h i óng có th c s d ng ki m tra s hi u bài, khuy n khích tr ôn l i nh ng n i dung ã h c, ho c a ra m t thông tin, nh ng giá tr s ph m c a lo i câu h i này t ng i h n ch, ít có ý ngh a phát tri n ngôn ng tr. + Câu h i m là nh ng câu h i không có câu tr l i c nh, chúng kích thích suy ngh và m ra nh ng trao i ho c tranh lu n. Câu h i m có PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 101

th c s d ng b t u m t cu c th o lu n, tìm hi u nh ng suy ngh s b v m t ch... Các câu h i m có th c phân cho các nhóm nh th o lu n và phân tích. Nh ng câu h i m t t s t o i u ki n khuy n khích tr nói ra c nh ng hi u bi t c a tr, giúp tr trình bày quan i m c a mình, làm phong phú thêm cu c th o lu n và kinh nghi m cho tr. + Câu h i s c p là nh ng câu h i l n, mang tính nh h ng và d n d t cho n i dung bu i h c. ó là nh ng câu h i v mô c giáo viên chu n b tr c; m c ích là m m t n i dung m i ho c hình thành tr ng tâm cho bu i h c. + Câu h i th c p là nh ng câu h i mà giáo viên t ra ngay trong ho t ng h c. M c ích có th là yêu c u tr a ra nhi u h n ý ki n c a mình v m t v n, hay a ra g i ý, khuy n khích tr b c l h n n a ý t ng c a chính mình. Ng i giáo viên gi i tr c khi lên l p th ng xây d ng m t danh sách nh ng câu h i th c p có th s d ng trong các tình hu ng khác nhau giúp tr phát huy nh ng hi u bi t c a mình v ch ang h c. M c ích s d ng câu h i trong d y h c: + Kích thích, d n d t tr suy ngh, khám phá tri th c m i, t o i u ki n cho tr tham gia vào quá trình d y h c. + Ki m tra, ánh giá ki n th c, k n ng và s quan tâm, h ng thú c a các em i v i n i dung h c t p. + Thu th p, m r ng thông tin, ki n th c. Khi t câu h i c n m b o các yêu c u sau: + Câu h i ph i liên quan tr c ti p n vi c th c hi n m c tiêu bài h c. + Câu h i ng n g n, rõ ràng, d hi u. + úng lúc, úng ch. + Phù h p v i trình c a tr. + Kích thích suy ngh c a tr, ng th i khuy n khích s phát tri n nh n th c và ngôn ng c a tr, c bi t là ngôn ng bi u t. + Phù h p v i th i gian th c t. 102 MODULE MN 20

+ S p x p theo trình t t d n khó, t n gi n n ph c t p. + Không ghép nhi u câu h i thành m t câu h i dài có tính ch t móc xích. Tr s tr l i d dàng h n v i các câu h i n ngh a, rõ ý. + Không h i nhi u v n cùng m t lúc. Khi s d ng câu h i, c n l u ý: + Khuy n khích s d ng câu h i m. + Sau khi t m t câu h i, chú ý t i th i gian ch i. + Khuy n khích s tham gia c a t t c tr trong nhóm/l p. V i nh ng tr nhút nhát, ít nói, giáo viên có th lôi kéo s tham gia c a cháu b ng nh ng câu nh Bây gi chúng ta s nghe ý ki n c a m t ai ó ch a phát bi u ý ki n l n nào nhé! + Khi tr có câu tr l i sai, không bao gi c ch gi u tr. Giáo viên có th g i ý ho c d n d t tr h ng t i câu tr l i úng. + Khi tr có câu tr l i ngoài d ki n, không nên bác b ý ki n c a tr. Giáo viên c n suy ngh v câu tr l i ó. C g ng hi u xem tr nói gì và có th di n t l i ý c a tr b ng ngôn t c a mình ki m tra xem mình có hi u úng hay không, ho c tìm hi u xem t i sao tr l i có câu tr l i nh v y. Nh ng câu tr l i ngoài d ki n c a tr nhi u khi r t lí thú, h p d n. Hoạt động 4. Tìm hiểu những biểu hiện tích cực của trẻ trong các hoạt động ở trường mầm non. Trên c s hi u bi t v ph ng pháp d y h c tích c c, b n hãy quan sát các ho t ng c a tr m m non khi tr ng và tr l i các câu h i sau: 1. B n hi u th nào v h c tích c c c a tr trong tr ng m m non? PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 103

2. Nh ng bi u hi n tích c c c a tr trong các ho t ng tr ng m m non là gì? B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI Nh chúng ta ã bi t, ph ng pháp d y h c tích c c nh m hình thành t duy tích c c cho tr ; hình thành t duy linh ho t trong m i tình hu ng, khi gi i quy t v n ; phát huy kh n ng c a cá nhân tr. giúp tr phát huy c nh ng i u ó chúng ta c n hi u rõ vi c h c tích c c c ng nh nh ng bi u hi n tích c c c a tr trong các ho t ng tr ng m m non. 1. Học tích cực của trẻ trong trường mầm non H c tích c c c a tr l a tu i m m non c th hi n qua ho t ng trên các v t, ch i và t ng tác v i các s ki n và v i con ng i trong môi tr ng g n g i xung quanh hình thành nên nh ng hi u bi t c a b n thân. H c tích c c trong giáo d c m m non g m các thành ph n: Tr s d ng v t li u theo nhi u cách. Tr tìm hi u, thao tác, k t h p, làm bi n i các v t li u m t cách t do (s thao tác). 104 MODULE MN 20

Tr t l a ch n nh ng gì chúng mu n làm (s l a ch n). Tr mô t nh ng gì nó ang làm, ph n ánh trên các hành ng b ng chính ngôn ng c a tr (ngôn ng ). Ng i l n khuy n khích tr, nêu v n, gi i quy t các tình hu ng. 2. Biểu hiện tích cực của trẻ trong các hoạt động ở trường mầm non Trong các ho t ng tr ng m m non, tr c coi là tích c c khi có nh ng bi u hi n sau: Tr c ti p hành ng trên dùng, ch i. T l c gi i quy t v n hay tình hu ng n cùng. Tr ch ng trong ch i c h i Tích c c t duy (tham gia suy lu n, suy oán, ph ng oán, k t lu n v n...). Tr thích ho t ng tìm hi u, khám phá, tr i nghi m b ng s ph i h p các giác quan: nhìn, nghe, ng i, s, n m (n u có th ) i t ng nh n th c. S n sàng h p tác v i các b n trong nhóm, l p. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC MẦM NON 105

Tr hay nêu câu h i th c m c v i cô và b n nh : âu? T i sao? làm gì? Làm nh th nào?... và mu n c cô giáo gi i thích c n k. Tr thích mô t, k l i, trình bày nh ng suy ngh, hi u bi t c a mình b ng nhi u cách khác nhau: l i nói, hành ng, tranh v, kí hi u Tr ch ng, c l p th c hi n các nhi m v c cô giáo giao ho c t ch n. Tr t p trung chú ý và kiên trì trong quá trình ho t ng, gi i quy t các tình hu ng c a cô giáo t ra ho c t tr ch n n u c s cho phép c a cô giáo. Hoạt động 5. Tìm hiểu những điều kiện thực hiện một số phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non. Theo b n, v n d ng t t ph ng pháp d y h c tích c c trong các ho t ng giáo d c m m non, c n nh ng i u ki n nào? B n hãy vi t ra các i u ki n ó. B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây và t hoàn thi n n i dung ã vi t. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Áp d ng ph ng pháp d y h c tích c c trong giáo d c m m non, nh m phát huy tính tích c c, ch ng, sáng t o c a tr, giáo viên c n th c hi n c các n i dung c b n sau: 106 MODULE MN 20