DANH T NG VI T NAM TI U S DANH T NG VI T NAM TH K XX - T P II

Transcription

1 Giáo H i Ph t Giáo Vi t Nam Ph t L ch DANH T NG VI T NAM TI U S DANH T NG VI T NAM TH K XX - T P II - Nhà Xu t B n Tôn Giáo - Hà N i Ch biên: Thích ng B n (Word and PDF creator

2 # % " # *, %. / %. / %.. M C L C N I DUNG THEO B N I N T Ý ki n v b ti u s Danh T ng Vi t Nam... 5 L I NÓI U... 5 BAN BIÊN T P - C NG TÁC... 6 C V N CÔNG TRÌNH... 6 BAN BIÊN T P... 6 I. GIAI O N TI N CH N H NG ( )... 8 HÒA TH NG THÍCH LI U NG C ( )... 8 HÒA TH NG THÍCH TÂM TRUY N ( )... 9 HÒA TH NG THÍCH THI N QU NG ( ) HÒA TH NG THÍCH HU PHÁP ( ) HÒA TH NG THÍCH TÂM T NH ( ) HÒA TH NG TRA AM - THÍCH VIÊN THÀNH II. GIAI O N CH N H NG PH T GIÁO VI T NAM ( ) HÒA TH NG THÍCH PH HU ( ) HÒA TH NG THÍCH T! V" N ( ) HÒA TH NG THÍCH PH C CH$ ( ) HÒA TH NG THÍCH B N VIÊN ( ) HÒA TH NG THÍCH I TRÍ ( ) HÒA TH NG THÍCH HO& NG KHAI ( ) GI NG S THÍCH TRÍ THUYÊN HÒA TH NG THÍCH B' U NG ( ) HÒA TH NG THÍCH PH C H U ( ) HÒA TH NG THÍCH T! NH( N ( ) III. GIAI O N TH) NG NH T PH T GIÁO U TIÊN ( ) HÒA TH NG THUBTEN OSALL LAMA MINH T NH-NH( N T+ ( ) HÒA TH NG THÍCH CHÁNH QU ( ) HÒA TH NG THÍCH LI U THI N ( ) IV. PH T GIÁO GIAI O N T N C B- CHIA ÔI ( ) HÒA TH NG THÍCH DI U PHÁP ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N B N ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - TH NG T A THÍCH TIÊU DIÊU ( ) V PHÁP THIÊU - THÂN I C THÍCH QU NG H NG ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - I C THÍCH NGUYÊN H NG ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - THÍCH THANH TU ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - I C THÍCH THI N M0 ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - THÍCH THI N HU ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - THÍCH H% NH C ( ) HÒA TH NG TH% CH KÔONG ( ) HÒA TH NG THI N LU T ( ) HÒA TH NG THÍCH THIÊN TR NG ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N NGÔN ( ) V PHÁP THIÊU THÂN - THÍCH THI N LAI ( ) HÒA TH NG SUVANNA DHAMMA T" NG SANH ( )... 60

3 %. / %, % /. % # % V PHÁP VONG THÂN I C THÍCH THI N ÂN ( ) HÒA TH NG THÍCH PHÁP LONG ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N H NG ( ) HÒA TH NG THÍCH CHÍ T NH ( ) HÒA TH NG THÍCH T THANH ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N THU N ( ) HÒA TH NG THÍCH QU NG ÂN ( ) V. PH T GIÁO GIAI O N TH) NG NH T T N C ( ) HÒA TH NG THÍCH HU PHÁP ( ) HÒA TH NG THÍCH TÔN TH NG ( ) HÒA TH NG THÍCH MINH TR C ( ) HÒA TH NG PHÁP V NH ( ) HÒA TH NG THÍCH GIÁC NGUYÊN ( ) HÒA TH NG THÍCH HU HÒA ( ) HÒA TH NG THÍCH THIÊN ÂN ( ) VI. GIAI O N TH) NG NH T PH T GIÁO VI T NAM L* N TH 2 ( ) HÒA TH NG THÍCH TÂM AN ( ) HÒA TH NG THÍCH T NG VÂN ( ) HÒA TH NG THÍCH HUY N T N ( ) HÒA TH NG SUVANNA PANNÀ T" NG UCH ( ) HÒA TH NG THÍCH HUY N T+ ( ) HÒA TH NG THÍCH T H NG ( ) HÒA TH NG THÍCH HO& NG THÔNG ( ) HÒA TH NG THÍCH C TÂM ( ) HÒA TH NG THÍCH HOÀNG MINH ( ) HÒA TH NG THÍCH VIÊN QUANG ( ) HÒA TH NG THÍCH TR! NG SAN ( ) HÒA TH NG INDA PPANNÀ DANH DINL ( ) HÒA TH NG THÍCH CHÂN TH NG ( ) HÒA TH NG PHÁP MINH ( ) HÒA TH NG THI N TH NG ( ) HÒA TH NG THÍCH HUY N T ( ) HÒA TH NG THÍCH PHÁP LAN ( ) HÒA TH NG THÍCH THANH THUY N ( ) HÒA TH NG THÍCH PH C NINH ( ) HÒA TH NG THÍCH B' U NG C ( ) HÒA TH NG THÍCH TRÍ T N ( ) HÒA TH NG BRAHMAKESARA OUL SREY ( ) HÒA TH NG THÍCH MINH TÁNH ( ) HÒA TH NG THÍCH QU NG TH% C ( ) HÒA TH NG PHÁP TRI ( ) HÒA TH NG THÍCH T H O ( ) HÒA TH NG THÍCH B' U Ý ( ) HÒA TH NG THÍCH DI U QUANG ( )

4 ".... " HÒA TH NG THÍCH K+ CHÂU ( ) TH NG T A THÍCH MINH PHÁT ( ) HÒA TH NG THÍCH HOÀN KHÔNG ( ) HÒA TH NG THÍCH TÂM MINH ( ) HÒA TH NG THÍCH T! HU ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N HÀO ( ) HÒA TH NG THÍCH GIÁC NHU ( ) HÒA TH NG THÍCH TU NG ( ) HÒA TH NG SIÊU VI T ( ) HÒA TH NG THÍCH H NG D NG ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N CHÂU ( ) HÒA TH NG THÍCH HUY N QUÝ ( ) HÒA TH NG THÍCH TRÍ C ( ) HÒA TH NG THÍCH HO& NG TU ( ) HÒA TH NG THÍCH TRÍ C ( ) HÒA TH NG THÍCH TÂM THÔNG ( ) HÒA TH NG THÍCH THI N TÍN ( ) HÒA TH NG THÍCH KH+ H I ( ) HÒA TH NG THÍCH NH QUANG ( ) HÒA TH NG T" NG C B N HÒA TH NG THÍCH MINH THÀNH ( ) HÒA TH NG THÍCH DUY L C ( ) HÒA TH NG THÍCH THU N C ( ) HÒA TH NG THÍCH THANH KI M ( ) PH L C: 04 C S TI N B) I H U CÔNG TH K XX C s V" N QUANG THÙY C S OÀN TRUNG CÒN C S TRÚC THIÊN C S NGUY N NG TH C M C L C SINH QUÁN Th M c Trích D n A. B N TH O, T LI U G C B. SÁCH XU T B N C. SÁCH NGO% I V" N D. T% P CHÍ, BÁO, WEBSITE E. SÁCH TRA C. U Tóm t t n i dung Vi t Anh Pháp CH BIÊN CÔNG TRÌNH SUMMARY THE CHIEF AUTHOR SOMMAIRE

5 Ý ki n v b ti u s Danh T ng Vi t Nam Ph t giáo Vi t Nam cùng v i v n m nh t n c ã tr i qua bao h ng suy th ng tr m c a l ch s. N u nh nào c ng có anh hùng thì Ph t giáo giai o n nào c ng có danh T ng d ng góp ph n t o nên l ch s, c bi t là trong giai o n c n và hi n song v i s v n lên c a dân t c. n c nhà th i o giúp n c. ó là nh ng t m g ng sáng giá i v i công cu c ch n h ng và phát tri n Ph t giáo song Công lao c a các b c cao T ng ti n b i, các v s gi Nh Lai, nh ng danh T ng h qu c kiên trì gi o, t nh ti n tu hành, ã c s u t m qua công trình biên so n b Ti u s Danh T ng Vi t Nam th k XX này, dù ch a th g i là hoàn h o và còn m t s ti u s danh T ng còn thi u c n s u kh o thêm, tác ph m này c ng ã cô ng c t t c nét ch y u c a t ng cu c i riêng l, t ng s nghi p c thù m i h nh nguy n cá bi t úc k t thành b i c nh l ch s c m t giai o n. B sách ã ph n ánh c bao nhân cách, chí h ng, t t ng có giá tr cho chúng ta h c h i noi gi ng. ó là s óng góp có ý ngh a nh t c a tác ph m vào kho báu v n hóa l ch s c a Ph t giáo Vi t Nam. Tr ng ban v n hóa trung ng GHPGVN C s VÕ ÌNH C NG TVHS L I NÓI U Th k XX v a m i trôi qua, c ng là th i i m hoàn t t quy n Ti u s Danh T ng Vi t Nam th k XX t p II. Tuy nhiên ban biên t p v n ch a th k t thúc công vi c giai o n này, còn l i r t nhi u danh T ng mà chúng tôi ch a s u t m c, ho c có t li u nh ng ch a y. quy n Ti u s Danh T ng t p II này, chúng tôi v n trung thành v i ph ng pháp kh o c u và b c c nh t p u ra m t cách ây b n n m. Qua ý ki n óng góp c a ch tôn c, các nhà nghiên c u và c gi kh p n i, trong quy n II này chúng tôi có thêm ph n m c l c v sinh quán và trú quán c a ch danh T ng, ti n vi c tra c u theo t ng a ph ng và n i s n sinh ra nh ng danh T ng làm t li u truy n th ng. Nh ã nói trên, chúng tôi v n theo h th ng b c c công trình c a quy n I, cho nên t p II gi i thi u các v danh T ng v n gi 4 ph n biên t p ã có. Ngoài ra chúng tôi a thêm chuyên m c th 5: Danh T ng Giai Tho i ghi l i nh ng truy n thuy t, hành tr ng thánh hóa c a ch T s c l u truy n trong các chùa và dân gian, mà theo ph ng pháp khoa h c l ch s, chúng tôi không th a vào ph n chính s. Quy n Ti u s Danh T ng t p II ghi l i thân th và công c thêm 100 v danh T ng tiêu bi u t u th k XX cho n n m 2000, n m b n l tr c th k XXI. c i m c a quy n này là vi c biên kh o khá y v ch v Thánh t giai o n pháp n n u tranh c a Ph t giáo trong th p niên 60 70, và thêm m t s v danh T ng có công ho ng d ng pháp h i ngo i. Ngoài ra ph n ph l c v n là các v c s tiêu bi u có công góp ph n hi n d ng l ch s c a th k. Hy v ng r ng quy n Ti u s Danh T ng Vi t Nam t p II này s ít nhi u giúp quí c gi hình dung s ng c a Ph t giáo Vi t Nam th k XX qua nh ng t m g ng tiêu bi u chúng ta v ng vàng ti p b c Nam i vào th k XXI. o o o pháp, l i d u n c toàn c nh m ch a Ph t giáo Vi t R t mong ch tôn túc giáo ph m, các nhà nghiên c u và c gi xa g n b khuy t, ch! giáo cho nh ng i u chúng tôi ch a bi t ho c còn sai sót trong quá trình biên kh o chúng tôi ti p thu i u ch! nh cho l n xu t b n ti p theo. ó là s khích l quí báu cho Ban biên t p ti p t c công trình nh ã d th o. u Xuân Tân T" n m 2001 Ch biên THÍCH # NG B$ N

6 BAN BIÊN T P - C NG TÁC C V N CÔNG TRÌNH HÒA TH NG THÍCH THANH KI M HÒA TH NG THÍCH TRÍ QU NG TH NG T A THÍCH GIÁC TOÀN TH NG T A THÍCH THI N NH/ N C S VÕ ÌNH C NG CH BIÊN THÍCH NG B N BAN BIÊN T P # %. %. % %. %. %. %. %. %. %. Thích B o Nghiêm Thích ng B n Nguy n ình T Lê T Ch! Minh Thông Minh Ng c D ng Kinh Thành CÔNG TRÌNH V, I S ÓNG GÓP & C NG TÁC C A: 01. HÒA TH NG THÍCH HI N TU (TP.HCM) 02. HÒA TH NG THÍCH NG QUÁN (Qui Nh n) 03. HÒA TH NG THÍCH HU THÔNG (Ti n Giang) 04. TH NG T A THÍCH TRÍ SIÊU (TP.HCM) 05. TH NG T A THÍCH NGUYÊN PH C (Qui Nh n) 06. TH NG T A THÍCH QU NG TH (Long An) 07. TH NG T A THÍCH THI N MINH (TP.HCM) 08. TH NG T A THÍCH PH CHI+ U (TP.HCM) 90. TH NG T A THÍCH H% NH TRÂN (Ti n Giang) 10. TH NG T A THÍCH T NH THÀNH (TP.HCM) 11. I C THÍCH L TRANG (TP.HCM) 12. I C THÍCH MINH O (TP.HCM) 13. I C T" NG NH (TP.HCM) 14. I C B' U CHÁNH ( ng Nai) 15. I C THÍCH THANH VÂN (H ng Yên) 16. I C THÍCH L H NG ( ng Tháp) 17. I C THI N MINH (TP.HCM) 18. I C THÍCH NH T QU (Long An) 19. I C THÍCH MINH L C (TP.HCM) 20. NI S THÍCH DI U MINH (PHÁP) 21. NI S THÍCH ÀM LAN (Hà N i) 22. S CÔ THÍCH N$ CHÚC HU (TP.HCM) 23. S CÔ THÍCH N$ HU NG C ( ng Nai)

7 24. GIÁO S MINH CHI (TP.HCM) 25. NHÀ GIÁO LÊ TÚY HOA (TP.HCM) 26. C S QU NG TI+ N (TP.HCM) 27. C S TÂM QUANG (Bình Thu n) 28. C S DANH SOL (Kiên Giang) 29. C S GIÁC TU (Khánh Hòa) 30. C S THANH NGUYÊN (TP.HCM) 31. C S V% NG ANH VI T (TP.HCM) 32. C S TÔ V" N THI N (TP.HCM)

8 I. GIAI O N TI N CH N H NG ( ) 01. HT. Thích Li u Ng c ( ) 02. HT. Thích Tâm Truy n ( ) 03. HT. Thích Thi n Qu ng ( ) 04. HT. Thích Hu Pháp ( ) 05. HT. Thích Tâm T nh ( ) 06. HT. Tra Am-Viên Thành ( )... Th k 20 là s m u giai o n m i c a các phong trào kháng Pháp, thay th cu c kháng chi n C n V ng c a Nho s thành cu c v n ng toàn dân, duy tân x s, cách m ng Trung Hoa v i t t ng m i c a Kh ng H u Vi và L ng Kh i Siêu ã làm sáng t thêm ý th c y. S ki n Nh t B n duy tân tr thành c ng qu c, ã th c t! nh nh ng chí s yêu n c bôn ba h i ngo i tìm ông Kinh Ngh a Th c; ông du... ng c u n c nh Nguy n Ái Qu c, Phan Chu Trinh, Phan B i Châu... v i các phong trào C ng s n; Ý th c kháng chi n giành c l p dân t c giai o n này, không còn là i di n cho l c l ng, giai c p nào; mà là tìm s c m nh trong nhân dân, t c s trong qu n chúng, nh t là v n ng gi i T ng s Ph t giáo làm ch d a và chùa chi n làm c s c a các phong trào h i h p ho t ng. là b i c nh c a giai o n ti n ch n h ng Ph t giáo Vi t Nam. Các tr c còn l i, h i bi u c a giai o n này u là tinh hoa c a th k i di n cho m t th h ã i qua, có vai trò c bi t là làm c u n i gi a các t ng l p nhân dân lao ng v i các nhân s trí th c thông qua c a thi n, tìm ti ng nói chung và t p h p s c m nh toàn dân làm nên nh ng trang l ch s m i c a dân t c và c a Ph t giáo. i bi u c a giai o n này ã s u t m 01. HT. Thích Li u Ng c ( ) 02. HT. Thích Tâm Truy n ( ) 03. HT. Thích Thi n Qu ng ( ) 04. HT. Thích Hu Pháp ( ) 05. HT. Thích Tâm T nh ( ) 06. HT. Tra Am-Viên Thành ( ) c là 12 v danh T ng trong ó ã gi i thi u T p I là 6 v ; n T p II này là 6 v. HÒA TH NG THÍCH LI U NG C ( ) Hòa th ng pháp danh Li u Ng c, t Ph Minh, sau c u pháp v i T Tiên Giác - H i T nh c pháp hi u là Minh Ng c, t Châu Hoàn, n i pháp dòng Lâm T Chánh Tông i th 37. Ngài th danh là Tr n Viên Ngo n, sinh n m Bính Tu t ( i vua Minh M ng th 7) t i làng Bình Th y, t ng nh Th i, huy n V nh nh, ph Ba Xuyên, t! nh An Giang (nay là t! nh C n Th ). Ngài sinh ra trong m t gia ình trung l u. Thu nh ngài theo h c nho, c th y b n khen là thông minh và có n t h nh t t. Ch ng may ph thân m t s m, Ngài c m già s m hôm nuôi d ng và th ng d n i chùa l Ph t nghe kinh. Do ó c n lành c kh i d y Ngài quy t chí qui h ng v Tam b o. N m 16 tu i (1842), Ngài c m u thân cho phép xu t gia h c o v i Hòa th ng tr trì chùa Long Quang, ngôi chùa làng quê nhà, c B n s ban pháp danh là Li u Ng c. T ó, n ng mình d i bóng t bi, trên nh minh s d y b o, d i cùng pháp l tham t m, s m chi u làm b n v i hoa àm, u c tu, nghiên c u kinh t ng Ph t môn, không bao lâu Ngài ã có c b c ti n r t dài trên ng ng nh p.

9 N m Bính Ng (1846) i Thi u Tr th 6. M t hôm, nhân th i công phu t nh t i i n Ph t, b t ch t nhìn th y cánh hoa héo r ng trên bàn, Ngài thoát nhiên giác ng. T bi t b n s, Ngài n T ình Giác Lâm làng Phú Th, t! nh Gia nh, th! nh c u Hòa th ng T s Tiên Giác - H i T nh là v cao T ng danh ti ng th i b y gi, n ch ng s t ng c a mình. Hòa th ng T s r t hài lòng, bèn truy n i gi i cho Ngài và t pháp hi u là Minh Ng c, t Châu Hoàn. Sau ó, Ngài l i chùa Giác Lâm, ph tá Hòa th ng T s trong công cu c ho ng hóa l i sanh, và h c h i thêm giáo i n. Ngày 10 tháng 10 n m K D u, tri u T c n m th 2 (1849) lúc ó Ngài m i 24 tu i, c T s Tiên Giác - H i T nh c v tr trì chùa H i Ph c r ch Nha Mân, huy n V nh An, ph Tân Thành, t! nh An Giang (nay thu c t! nh ng Tháp). Nh n th y ngôi Tam b o H i Ph c tuy g i là chùa nh ng th c ra ây là m t ngôi th o am nh bé, không r ng ti p T ng chúng và ho ng d ng chánh pháp, nên qua n m sau, n m T c th 3 (1850) Ngài khuy n giáo th p ph ng óng góp công c, r i lên vùng Tây Ninh mua cây g v ki n t o thành m t ngôi ph m v huy hoàng. n nay, ó v n còn có m t danh lam th ng c nh c a t! nh ng Tháp. N m M u Thìn (1868) chùa Ph c Lâm M Tho m Lê. Tr i bao n m trên cu c hành trình c a m t Nh Lai s gi, Ngài h t lòng vì i gi i àn, Ngài c ch S n cung th! nh gi ch c Giáo th A Xà o pháp: nào là khai H ng ki t H, ti p chúng T ng, nào là xây d ng già lam, trùng tu ph m v ; âu có Ph t s c n n, Ngài s n sàng ghé vai chung lo, không qu n ng i tu i già s c y u. Uy tín và c c a Ngài ã c m hóa bi t bao tín t i gia và xu t gia vùng Nha Mân - Sa éc, r t nhi u v qui ng ng n xin c u pháp n ng h c v i Ngài. n n m Canh Tý(1900) ngày m ng 3 tháng 3, Ngài lâm b nh nh, cho g i môn n khuyên b o tinh t n tu h c, trau d i gi i h nh, gi v ng o m ch, b o t n uy danh môn phái. o n Ngài ch p tay ni m Ph t r i an t ng th t ch, h ng th 75 tu i i, 54 tu i H. Môn pháp quy n xây tháp tôn th nh c thân Ngài trong khuôn viên chùa H i Ph c. Khi ã ng ra chân lý kh, không, vô ngã thì dù hành tr ng ít nhi u m t l n có m t c a m t Thi n s, u là m t d u son áng trân tr ng. ây, Ngài Li u Ng c Châu Hoàn nh c n gió tho ng qua, làm t i mát trên ng i m t kho ng th i gian, l i s c m hoài nhè nh mãi v n v ng cho h u th. Song âu ph i m c ích là ây và h n n a, tr c khi giác tha, ph i tích l y th t cao dày s t giác. Tr ng h p Hòa th ng Li u Ng c là m t minh ch ng ghi l i cho i. HÒA TH NG THÍCH TÂM TRUY N ( ) Hòa th ng Thích Tâm Truy n, pháp danh Thanh Minh, t Hu V n, thu c dòng thi n Lâm T i th 41, t c danh là L ng, sinh ngày 13 tháng Giêng n m Nhâm Thìn (1832) Minh M ng th 13, t i thôn Tiên Kiên, t ng Bích Khê, t! nh Qu ng Tr. Ch a có t li u nào v song thân ph m u c a Ngài, ch! bi t Ngài sinh ra trong m t gia ình nho gia thu n túy, c ti ng t t kh p vùng, c m i ng i quý tr ng. Lúc u, Ngài theo h c nho h c, sau ó b nho theo Ph t. Nhân m t hôm n chùa Di u n m t b a c m chay, Ngài c m th y ngon và phù h p v i suy ngh c a mình, bèn có ý mu n xu t gia tu t p. Lúc y Ngài v a tròn 15 tu i. N m Nhâm Tý, T c th 5 (1852), lúc 20 tu i, Ngài n chùa Di u c u xu t gia tu h c v i Hòa th ng Di u Giác, c Hòa th ng t pháp danh là Thanh Minh, t Hu V n, Ngài chuyên c n h c h i tu t p. V i kh n ng nho h c s n có, Ngài d dàng h i nh p giáo i n i th a, c T ng chúng th ng yêu và tôn tr ng. N m inh T", T c th 10 (1857), khi Hòa th ng T ng Cang Nh t Nh n viên t ch, B n s Ngài c s c ch! b nhi m sang tr trì chùa Báo Qu c vào tháng Ch p, Ngài c c qu n chúng trong kho ng th i gian B n s tìm ng i thay th chùa Di u. T ây cho n n m 1894 là giai o n b n r n nh t c a Hòa th ng B n s Ngài; liên ti p lo trùng tu chùa Báo Qu c, khai m các gi i àn ch n T ng tài, v a là giai o n tri u ình Hu có nhi u bi n ng, th c dân Pháp ã can thi p vào n i tình i Vi t. N m Giáp Ng, Thành Thái th 6 (1894), v i tính khiêm cung, o l c kh úy, Ngài ã c B n s tin t ng giao nhi m

10 v cho Ngài i cung th! nh ch Tôn nhi u n i v chùa Báo Qu c khai i gi i àn quan tr ng (ng ý c a Hòa th ng Di u Giác nhân ó ch ng t s c s ng c a Ph t giáo v i tình hình b t n c a th i th lúc b y gi ). Cho nên m t trong nh ng v có y uy c l n lao c Hòa th ng B n s quan tâm và nh t quy t ph i cung th! nh cho c là Hòa th ng T M n chùa T nh Lâm Phù Cát - Bình nh, b i s có m t c a v Hòa th ng này s mang l i ý ngh a to l n cho gi i àn và thâm ý chung, Ngài c l nh vào t n Bình nh làm nhi m v ó. Tháng 4 cùng n m, i gi i àn chùa Báo Qu c c khai m do chính Hòa th ng B n s Ngài làm ng u Hòa th ng; Hòa th ng T M n làm Nh t Tôn ch ng, Hòa th ng H i Thi u làm Y t ma, Hòa th ng Linh C làm Giáo th. C ng t i gi i àn quan tr ng này, Ngài v a là Ch s T ng, v a là Gi i t th C túc gi i. Gi i àn khi ã hoàn mãn, Hòa th ng T M n dành th i gian r t l n l i bên c nh và ân c n khuy n d y riêng Ngài. Hòa th ng còn d y Ngài ph i nhanh chóng c u pháp v i Hòa th ng B n s vì ã th C túc gi i. Tháng 11, Hòa th ng Di u Giác ch p thu n l i c u th! nh ó, ã ng tâm phú pháp cho Ngài: Minh lai qu ng lãng h i long quân Pháp hi u Hu V n phú nh kim Pháp pháp vô pháp giai th pháp Th di m truy n ng cách kh t m. Sau ó ban pháp hi u cho Ngài là Tâm Truy n. N m t Mùi, Thành Thái th 7 (1895), Hòa th ng B n s Di u Giác viên t ch, Ngài k th tr trì chùa Di u. N m Bính Thân, Thành Thái th 8 (1896), Ngài l i c b L tri u ình c sang chùa Báo Qu c tr trì. N m inh D u, Thành Thái th 9 (1897), Ngài phát nguy n ch! n m t b a Ng theo lu t Ph t ch v i tâm nguy n thêm kiên c. N m M u Tu t, Thành Thái th 10 (1898) vào tháng 6, Ngài trùng tu chùa Di u. Vua c p cho xâu ti n h tr, ti p n tháng 7, Ngài l i xin trùng tu chùa Báo Qu c và c ng c vua c p 600 xâu ti n; nhân ó Ngài xây dãy Ng Công c ng (t c nhà h u chính chùa Báo Qu c). N m K H i, Thành Thái th 11 (1899), Ngài mi n c ng nh n ch c T ng Cang chùa Di u sau nhi u l n ch thi t tha khuy n th! nh (nhân T ng Cang lúc ó là Nguy n H u Thiêm ã cao tu i xin th, tri u ình giao cho ch T ng tuy n ch n và trình B L ). o l c s n môn c h i h u, mà ch a có ng i thay Tháng 7 cùng n m, Ngài cho trùng tu chùa Viên Giác (v trí t a l c phía sau chùa Báo Qu c) do T Li u Quán khai s n. N m Canh Tý, Thành Thái th 12 (1900) tháng Ch p, Ngài cho xây d ng l i chùa Viên Thông, tr c ó vào tháng 6, Ngài c ng ã t ch c i trùng tu chùa Hu Lâm thôn Bình An, t a l c phía h u, g n chùa V n Ph c (nay không còn). N m Tân S u, Thành Thái th 13 (1901), Ngài t ch c xây d ng Bích Khê T ng th Hòa th ng B n s Giác. c ng là công vi c cu i cùng mang ý ngh a h t s c to l n trong i Ngài: báo áp thâm ân. Sau ó t t c u d ng l i theo nh p thu d n c a tu i già. Th i gian còn l i, Ngài chuyên th c hành b thí và m i ngày u n trì t ng 3 bi n công phu và 6 bi n t nh g m Di à, Ph Môn, H ng Danh, Thí Th c. N m Tân H i, Duy Tân th 5 (1911), mùa H tháng 6 (nhu n), Ngài th t ch vào gi Tý, th 79 tu i i, 49 tu i Các t xây tháp Ngài tôn trí bên h u chùa Di u. o. Di u HÒA TH NG THÍCH THI N QU NG ( ) Hòa th ng Thích Thi n Qu ng, ng i mang h Tr n, không rõ tên th t, sinh t i B n Tre n m Nhâm Tu t (1862) trong m t gia ình thu c hàng trung phú. Thu u th, Ngài ã s m c song thân c bi t tin yêu, t nhi u k v ng nên ã m i các th y n t n nhà tr c ti p ch m lo vi c giáo d c h c hành và luy n võ ngh nh b t c m t gia ình có y i u ki n khác. c bi t h n, do song thân có n p s ng o h nh, luôn giúp m i ng i, hòa ái v i xóm gi ng nên nh ng c tính

11 cao p ó c ng ã s m truy n sang n i Ngài, khi n song thân càng yêu quý h n. N m Nhâm Ng (1882), tr i qua bao bi n thiên th i cu c, Ngài ã tr ng thành theo bao nh n th c th c t i và qua bao l n trì hoãn c v ng c a song thân, nh t là khi m u thân t th, Ngài ành thu n ý ph thân l p gia ình. N m ó Ngài v a tròn hai m i tu i. N m t D u (1885), khi ph thân qua i, Ngài ch m lo ph ng th úng o ngh a c tang h t m c. Sau ó Ngài thu x p vi c gia ình, giã t c t b c ra i th c hi n chí nguy n xu t gia h ng p t thu u th c a mình. N m y Ngài hai m i ba tu i. tránh s dòm ngó c a các th l c th c dân gây khó d trong quá trình tu hành, Ngài tìm sâu vào ch n yên có r ng cây vây quanh, t n l c th c hi n chí nguy n c a mình m t cách dõng mãnh. Ch! m t th i gian ng n, Ngài ã t o c s th ng b ng t t i b n thân, uy c ã c nhi u ng i bi t và tìm n xin làm t ho c giúp m i m t t o thu n duyên cho Ngài v ng vàng thêm ý chí. N m t Mùi (1895), tr i qua m i n m tu hành tinh t n, o l c ã ngày thêm kiên c, t ó Ngài nuôi c nguy n mong có ngày n c n i t Ph t chiêm bái, tr c là n n Tam b o, sau n a là n ng th a ch ng tích ngu n c i cho ng tu thêm v ng vàng viên mãn. Ngay t lúc v a phát kh i tâm nguy n ó, Ngài b t u th c hi n tr c m t h nh tu kh c kh nh m t u à; t nay không dùng n ti n b c, không n c m mà ch! n toàn rau. Lúc u ngày ba b a d n dà ch! còn ngày m t b a m i b a ch! hai tô rau lu c. N m M u Tu t (1898), úng ba n m sau, l ng s c mình ã s n sàng và nhân duyên t ng h p y, Ngài chu toàn m i m t cho chuy n kh i hành sang t Ph t b ng c các t ng th y v i m t chi c thuy n hai c t bu m l n và l ng th c d tr mang theo là rau qu, th c u ng. Thuy n Ngài ra kh i khi mùa gió n m Nam ã b t u. Sau g n ba ngày lênh ênh trên bi n c mênh mông thì gió l n sóng to p n, y con thuy n Ngài trôi d t vào b bi n Nam Thái Lan. ành t m d ng chân ch sóng yên gió l ng s ti p t c cu c h i trình. Trong nh ng ngày này khi ng i dân Thái bi t c Ngài là b c chân tu, nh t là khi rõ thêm nh ng c h nh không s d ng ti n b c và n toàn rau trái, Ngài c ti p ãi tr ng th y tôn kính. Ti ng lành lan nhanh xa r ng và nh không h n mà g p, vì t n c này hi n ang di n ra m t s ki n l n là T ng c n M.Curson em t ng cho Thái Lan m t h ng Xá l i Ph t v a c tìm th y n i m t ngôi tháp c ; các phái oàn Chính ph các n c Nh t B n, Tích Lan, Mi n i n hi n c ng ang có m t xin Chính ph Thái chia b t ng c Xá l i Ph t; ng th i ang háo h c xây d ng tháp Kim S n (Phu-Kh n-thoong) trong chùa Sa-K t B ng C c tôn th theo l nh c a nhà vua... Do ó, s có m t c a Ngài khi n ng i dân Thái cho là m t n t ng linh thiêng trùng h p, nên th! nh Ngài n ra m t vua Chu-La-Long-Kon, t c tri u i Ra-Ma V ( ) và ã c vua t lòng kính m, cho truy n xây c t chùa riêng m i Ngài l i tu hành. Tr c s u ái ó c a nhà vua và t m th nh tình c a ng i dân Thái, Ngài không n ch i t, nh ng không vì th mà c nguy n sang n c a Ngài c ng d ng l i. Chính vì v y nhà vua ch! thu n lòng cho Ngài ti p t c cu c hành h ng sang t n khi Ngài ã h a r ng s tr l i t Thái ti p t c tr trì tu hành, vì ây là n i mà duyên Ph t ã a Ngài n. Ngài ã l i t Thái c ba n m, th i gian ó c ng t o th thu n duyên h tr vi c ho ng o cho Ph t giáo Thái Lan. N m Tân S u (1901) Ngài b t u ti p t c cu c hành trình. L n này nh s giúp h ng o và các s giúp khác c a nhà vua cùng nhân dân Thái, Ngài i b ng ng b, r Tây T ng vào t n. Nh v y o n ng i c rút ng n áng k và t n s c l c. c a ba Ph t t ng i Mi n i n làm lên Mi n i n và qua ngõ Trong vòng n m tháng n, Ngài i chiêm bái các Ph t tích kh p n i v i lòng chân thành h ng v ng Giác ng ã m t th i h n d u. Có nh ng n i ã tr thành ph tích do chinh chi n H i giáo tàn phá; do s th c a chính quy n th c dân th ng tr mà cho n lúc này Ngài m i hi u h t vì sao h Xá L i Ph t vô giá l i c T ng c n (ng i Anh) em sang t ng l i cho vua và nhân dân Thái Lan ba n m tr c, may mà h không t tay thiêu h y. Tr c nh ng m i c m hoài ó ã tác ng không ít khi n Ngài không th lâu thêm h n, ành ph i ng m ngùi quay gót. Nh ng bù p l i ph n nào tâm nguy n h t h ng, Ngài i sang t Trung Hoa vi ng th m các danh lam nh núi Thiên Thai ph Hàng Châu,

12 n i giáng tích c a B Tát Quan Âm. Sau ó qua Phúc Ki n, n Qu ng ông, Qu ng Tây, Vân Nam r i l i ng c xu ng Mi n i n v l i Thái Lan. N m Nhâm D n (1902) u mùa h Ngài v n t Thái Lan, c vua và Ph t t ni m n ón ti p. không ph lòng nh ng ng i con Ph t thi n c n x này, Ngài ch n ngôi chùa hang Khol m làm ch n tu hành. T ây ti ng v m t ông Th y Rau càng c vang xa và kính tr ng h n. C ng t ây cu c s ng tu hành c a Ngài i vào nh p bình l ng, có nhi u th i gian tham c u thêm kinh i n, Ph t h c. Ti ng v m t ông Th y Rau v n ngày m t vang xa khi n nhà chí s yêu n c Phan B i Châu ( ) và các ng chí c a ông ( ã b Chính ph Nh t B n tr c xu t sau khi gi i tán phong trào ông du) ang n ng náu t i t Thái chú ý n và tìm hi u, sau ó ch thân n t n n i tìm g p và ti p xúc. C Phan r t kính tr ng cung cách tu hành c a Ngài, ng th i c ng v a t hào v m t ng i cùng x s ang chung c nh tha h ng. T ó d n n m i giao h o thân tình mà trên h t có tình yêu quê h ng t n c (). Trong nh ng l n g p g ó, c Phan ã không ng i ng n b c b ch h t cho Ngài rõ các ho t ng c a c và các ng chí, s kh n kh l u thân nuôi ý chí cách m ng n i t khách quê ng i. M i l n nghe c Phan nói nh v y, là m t ng i dân Vi t Ngài c ng có lòng yêu n c thi t tha t áy lòng, là m t v xu t gia Ngài ã không c m c n c m t. H n n a nhóm c Phan g p c Ngài nh là m t c u tinh sáng chói có th giúp c t ng b c trên ng ho t ng cách m ng t i t Thái. Do v y, Ngài ã không ng i ng n nh n lãnh trách nhi m v l i Nam k Vi t Nam v n ng tài chánh b ng cách Ngài c ung dung thuy t hóa, các m t t ch c, tuyên truy n cho chuy n i, k c nh n tài v t quyên góp u do ng i c a c Phan m nh n (vì Ngài ã phát nguy n không dùng ti n, không nói n danh l i chính tr ), ng i c c Phan phân công làm vi c ó c Ngài t m t pháp danh Minh Trai. Ch! h n m t tháng sau, Ngài ã tr l i B ng C c v i s ti n trong túi Minh Trai là hai ngàn ng b c gi y. Ngài b o s ti n b c gi y y là c a các t n i quê nhà t tay quyên góp l i, ch ch a th c s kêu g i s óng góp c a qu n chúng Ph t t, và h a là l n sau s h n s ti n có c s l n h n. th c hi n m t chuy n tr v n a lâu h n, v n ng sâu N m Tân H i (1911), úng m t n m sau Ngài th c hi n l i h a v i c Phan, tr v Vi t Nam. Nhóm c Phan nh t ch c a Ngài i b ng nên ngh i ng th y, nh ng Ngài s b i l b i lúc y m t thám ã bi t rõ vi c làm c a Ngài ngay l n i th nh t, ng b xu ng ngõ Cao Miên r i xuyên r ng vào t Tây Ninh. Khi Ngài v a t chân vào biên gi i sau bao ngày b ng èo l i su i thì b phát hi n ngay, Ngài và Minh Trai c thoát ch y nh ng c hai ã không nhanh h n ng giang s n (). N m Ngài v a úng 50 tu i i, 27 tu i Ngài v i hai ch g n g i mà kính tr ng Th y Rau. D a theo và tham kh o các tài li u: n ã s n ch c ch bao lâu nay, nên ành gi a - Phan B i Châu toàn t p (13) Ch ng Thâu d ch NXB Thu n Hóa Phan B i Châu và Thi n s Thi n Qu ng ào Nguyên Báo NG s 11 b m i. - L ch s Ph t giáo Nam Tông T nh H i Pháp s (tài li u Giáo d c Cao ng Ph t h c) - t Gia nh x a S n Nam NXBTP.HCM 1984 ng ng n n nhu m máu v i o. T i chùa hang Khol m Thái Lan, v n còn bia á t ng ni m HÒA TH NG THÍCH HU PHÁP ( ) Hòa th ng Thích Hu Pháp, pháp danh Thanh Tú, pháp t Phong Nhiêu, Ngài h inh, sinh n m Tân Mùi 1871 (T c th 24), t i làng Trung Kiên, t ng Bích La, huy n ng X ng, t! nh Qu ng Tr. Gia ình Ngài thu c thành ph n nho gia có truy n th ng kính tin Ph t pháp nhi u i, thân ph t ng là v th y giáo làng c nhi u ng i kính tr ng. V n b n tính t tin l i c un úc trong môi tr ng nho h c nên Ngài r t c thân ph khuy n khích s l a ch n, không can thi p v chí h ng t ng lai. Nh v y, Ngài ã n xin c u xu t gia v i Hòa th ng T ng Cang Cang K t i chùa T Hi u, c Hòa th ng ti p nh n. N m ó, Ngài v a tròn 15 tu i, nh m n m Bính Tu t 1886, niên hi u Hàm Nghi th 2. Khi ã b c chân vào chùa, nh ng c nh i dâu b ti p t c di n ra nh là s thách, ã tác ng không ít n t t ng,

13 nh n th c c a Ngài, và thi n môn c ng ang t t b t trong các t trùng tu, l i c ng là th i gian Hòa th ng B n s v a lo tang l xong cho t là Hòa th ng Hu ng c c tr trì ch a h n m t n m ã viên t ch. Vì v y mãi n n m Nhâm Thìn 1892 (Thành Thái th 4), Ngài m i c B n s cho th gi i Sa di, ban pháp danh là Thanh Tú, t Phong Nhiêu, hi u Hu Pháp. n m ó Ngài 21 tu i. V a th gi i xong, Ngài c ch n làm th gi h u c n Hòa th ng B n s, vì th Ngài t ng ch ng ki n các nhân v t quan tr ng có c vua Thành Thái n vi ng chùa và àm o v i Hòa th ng H i Thi u. N m Giáp Ng, Thành Thái th 6 (1894), Ngài th C túc gi i t i i gi i àn chùa Báo Qu c. ây là Gi i àn r t quan tr ng c t ch c vào tháng 4 su t b y ngày, do Hòa th ng T ng Cang Di u Giác làm ng u truy n gi i; Hòa th ng H i Thi u làm Y t ma, Hòa th ng Linh c làm Giáo th, Bà Hoàng thái h u T D c ng n Gi i àn này cúng d ng và ban t ng các v Gi i s m i v m t b y cà sa b y màu. Tháng 8 cùng n m, Hòa th ng B n s m t trùng tu chùa T Hi u l n th 2 v i quy mô l n, úc thêm hai t ng Ph t, m r ng chánh i n thông qua nhà tr c và h u i n, bia tháp, gi ng n c... N m t Mùi, Thành Thái th 7 (1895), Ngài c c pháp qua bài k phú pháp c a Hòa th ng B n s : Phong nhiêu th pháp truy n N i ngo i b n nh nhiên Phò trì ch Ph t T K th v nh niên niên N m Bính Thân, Thành Thái th 8 (1896), do Ph t t toàn ph Linh S n t i chùa Thiên H ng n nh l Hòa th ng B n s xin c cung th! nh Ngài v làm t a ch d n d t tín ; c Hòa th ng ch p thu n, Ngài v chùa Thiên H ng phát tri n o tràng. Nh n nhi m v m i này, Ngài m i có d p b c l h t tinh th n v n ã p b y lâu. Tr c h t, Ngài m các th i khóa t nh, gi ng gi i kinh i n t th p lên cao cho m i trình. c bi t t p trung vào các b T Ph n gi i b n, Ph m Võng, Pháp Hoa, L ng Nghiêm. Nh v y chùa tr nên sinh ng, phát tri n nhanh chóng v m i m t, c Ph t t kh p n i tìm n r t ông, c c vua Thành Thái bi t n. N m inh D u, Thành Thái th 9 (1897), ch! có vài ngày vua Thành Thái c Nguy n H u Bài phò giá vào Sài Gòn khoe v i vua v nh ng k H ng Ngài ang tr trì, b r t nhi u k t công c a th c dân Pháp, thì Hu, nhi u ngôi chùa vùng ph c n, trong ó có chùa Thiên o n qu y phá, gây hoang mang trong Ph t t. V i vóc dáng ph ng phi, k v mà i m m, Ngài ng ra gi ng gi i và yêu c u h tr v c ng nh vua r i c ng s tr v Hu thôi! ó là kh u ý mà sau này vua Thành Thái n th m chùa T Hi u c Hòa th ng B n s k l i, ã t m t c khen t ng Ngài. N m Canh Tý, Thành Thái th 12 (1900), trong s các t n chùa Thiên H ng h c có không ít ng i thi t i các cu c thi H i, thi ình và hi n ang chu n b k o lâu nay d i s dìu d t c a Ngài, thi H ng Qu c T Giám. Trong ó có Lê An Du, Nguy n Thi n Bình, Nguy n Sanh. Nh ng vua ng n c n, mu n sung 3 v t gi i c a Ngài vào i c n v có th liên l c gi a vua và Ngài sau này. Ngài hi u c ý vua khi nh n c thâm ý trong câu th nh n: T ch m ch tiên tri u cung ngo i mi u. Quyên o n nguy t âm âm () (lúc này vua ã b theo dõi do l nh c a Khâm s Pháp Rheinard). N m inh Mùi, Thành Thái th 18 (1907), thêm b t mãn tr c vi c khâm s không chi duy t ti n cho vua i tu n du Thanh Hóa, vua li n b ti n túi ra chiêu m m t s ph n l p i n binh và h ng ngày t thân vua t p cho h b n súng, c i ng a d i s h tr c a 3 v t c a Ngài do vua tuy n ch n. Khi tin t i tai Ngài thì s th ã mu n màng khi n Ngài t ra lo ng i, không hài lòng. Và r i úng nh d li u c a Ngài, Khâm s Pháp v n vào ó làm b ng c cho r ng nhà vua không th t tâm c ng tác v i chính quy n b o h, và ra l nh t nay nhà vua không còn quy n hành gì n a và không c ra kh i n i ã dành cho vua trong n i cung. Sau ó tru t quy n và ti n t i giam gi vua, sai Tr ng Nh C ng c m u H i ng Ph chánh ra tuyên b...vì vua Thành Thái m c b nh iên. N m Canh Tu t, Duy Tân th 4 (1910), Ngài c cung th! nh vào Qu ng Nam khai i gi i àn chùa Phúc Lâm v i ngôi v tam Tôn ch ng. Lúc này, Ngô ình Kh dâng t s bu c Thành Thái thoái v và vua ã nhanh nh n ký vào không chút luy n ti c.

14 N m Tân H i, Duy Tân th 5 (1911), Ngài cho trùng tu chùa Thiên H ng trong n i ai hoài th ng ti c v vua bình dân v i ngôi chùa v n bình dân này ã c vua nhi u l n nh c nh. Chính Ngài c ng không hay bi t cùng n m này Thành Thái ang b giam l ng Cap Saint Jacques (V ng Tàu). Và r i vua Duy Tân cùng Tr n Cao Vân, Thái Phiên ti p n i s nghi p kháng Pháp, t ng b c i vào lòng th ng m n c a nhân dân, ch ng nh ng c a riêng Ngài mà là c a c dân t c. N m K Mùi, Kh i nh th 4 (1919), v n t ng bi t ngôi chùa Thiên H ng và b n thân Ngài, nên vua Kh i nh ban cho Gi i ao và i p, v i mong m i s c t t s v ng nhìn c a Ngài ang l ng l dõi theo t ng b t bi n trùng kh i Thành Thái v nh vi n r i kh i t m. N m Giáp Tý, Kh i nh th 9 (1924), sau 5 n m vua Thành Thái ã b i ày o Réunion và Duy Tân c ng chung cùng s ph n, thì con thuy n Ph t giáo v n gi v ng trong t th b t di t c a mình, tùy thuy n i vào bao ngu n l ch c a khúc sông. Cho nên giai o n này t t c các b ng l c, danh x ng i v i Ph t giáo ch! còn là n ngh a. Nh n nh nh ng s th t ó, Ch S n quy t nh t ch c i gi i àn t i chùa T Hi u, ngôi chùa quan bao lâu nay ch ng minh cho s c s ng Ph t giáo. T i i gi i àn này, Ngài c suy c ngôi v Giáo th S. N m Bính D n, B o i nguyên niên (1926), Ngài ti p nh n ch c v T ng Cang chùa Di u. T ó, Ngài ít ti p xúc v i chung quanh, dành nhi u th i gian còn l i chuyên t! nh thân tâm. N m inh Mão, B o i th 2 (1927) ngày 24 tháng Ch p, nh có nguy n sâu xa nào ó mà tông môn T ng chúng không ai có th oán bi t tr c, do Ngài tr m t, ít nói. Sau khi Ngài i chiêm bái các T ình và vi ng th m các thi n h u v, lên l Ph t chánh i n r i v t nh phòng, Ngài ng i ki t già tr c t ng Ph t v n v i b pháp ph c và t châm l a thiêu thân. Khi ó, T ng chúng d p t t ng n l a m t cách khó nh c xong, Ngài nhìn kh p th y và th u thào ó là a i nguy n c a ta x a nay, xin T ng chúng ng lo l ng. R i sau ó, v t Qu ng Tu hi p cùng T ng chúng x ng t ng kinh Bát Nhã cho Ngài. Mãi n ngày m ng 1 tháng Giêng n m inh Mão (1927), vào gi Mão, Ngài thu th n th t ch, th 56 tu i i, 33 H l p. Tháp Ngài c d ng trong khuôn viên chùa T Hi u. HÒA TH NG THÍCH TÂM T NH ( ) Hòa th ng Thích Tâm T nh, pháp hi u Tâm T nh, thu c dòng Lâm T i th 41, th danh là Nguy n H u V nh, sinh n m T c th 21 (M u Thìn 1868), t i Th a Thiên Hu. Ngài l n lên trong th i k suy y u, là t n i ph p th n m c a Hòa th ng Di u Giác H i Thu n (tr trì chùa Báo Qu c). tri u ình nhà Nguy n ang d n d n ng m t th h v i Ngài, g m có Ngài Tâm Khoan (chùa Quang B o, chùa Thiên Tôn), Ngài Tâm Thi n (chùa Thi n Tôn), Ngài Tâm Qu ng (chùa Báo Qu c), Ngài Tâm Th (chùa T Ân), Ngài Tâm Truy n (chùa Di u, chùa Báo Qu c), Ngài Tâm An (chùa Th c), Ngài Tâm Thành (chùa T Quang), Ngài Tâm Minh (chùa Ng c S n). Chín v T này c truy n t ng v i danh hi u C u Tâm theo cách g i kính ph c c a qu n chúng nhân dân x Hu, và c Hàm Long S n Chí ghi là Nam chi c u di p ngh a là Cành Nam chín lá ho c Thi n tông chín ng n. Tháng T n m Thành Thái th 6 (Giáp Ng 1894), i gi i àn c t ch c t i T ình Báo Qu c. Trong này, Ngài Tâm T nh ã c Hòa th ng Di u Giác th và phú pháp cho, b y gi Ngài c 27 tu i. B n s Ngài bài k phú pháp nh sau: Hà thanh ninh m t t ph ng an H u vinh tâm tâm o t c nhàn Tâm t B khai hu nh t Bao hàm th gi i nh th quan T m d ch: S ng trong yên l ng b n ph ng an V nh vi n tâm tâm o y nhàn Tâm t a B soi m t nh t i gi i àn ã ban cho

15 M t b u th gi i ngó muôn vàn Sau khi pháp c, Ngài k v Hòa th ng Hu ng làm tr trì chùa T Hi u trong nhi u n m. N i ây, Ngài m t m t trau gi i Tam h c, m t m t ho ng d ng tráng l. o pháp, ch n h ng, trùng tu ngôi Tam b o T Hi u, tr thành m t T ình nguy nga, N m Giáp Thìn 1904, sau m i n m k t khi tr trì T ình T Hi u, Ngài truy n giao l i cho Hòa th ng Hu Minh và ti p t c s nghi p tu hành theo úng s nguy n: thích ch n u nhàn t ch m c t duy ki n tánh và giáo hóa t k th a, Ngài lên núi Ng Bình (Hu ), c t m t th o am phía Tây Nam và g i ó là am Thi u Lâm. ây c ng là ti n thân c a chùa Tây Thiên m t T ình n i ti ng c a t th n kinh và c a c mi n Trung n nay. Trong th i gian khai s n chùa Tây Thiên này, Ngài ti p t c truy n th tâm n cho các t, k t c truy n th ng c a B n s có chín v t C u Tâm, còn Ngài thì ào luy n 9 v t mang ch Giác thành C u Giác. ó là Hòa th ng Giác Tiên (khai s n ch a Trúc Lâm), Hòa th ng Giác Nguyên (k th a T ình Tây Thiên), Hòa th ng Giác Nhiên (T a ch T ình Thi n Tôn nh T ng th ng Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t) Hòa th ng Giác Viên (khai s n chùa H ng Khê), Hòa th ng Giác H i (khai s n chùa Giác Lâm), Hòa th ng Giác B n (tr trì chùa T Quang), Hòa th ng Giác Ng n (tr trì chùa Kim ài), Hòa th ng Giác H nh (khai s n chùa V n Ph c), Hòa th ng Giác Thanh t c Hòa th ng ôn H u (tr trì chùa Linh M ) tr thành nh ng v l ng ng cho Giáo h i v sau. V i tài c song toàn, gi i h nh túc nghiêm, uy tín Ngài m i lúc m t vang xa. Lúc b y gi n i tri u ình Hu, vua Kh i nh bi t n r t l y làm tôn tr ng và m n m. Nhà vua ã c Ngài gi tr ng trách T ng Cang chùa Di u xi n d ng o pháp. Tuy v y, Ngài v n chùa Tây Thiên chuyên c n lo vi c m l p giáo hu n các t xu t gia và t i gia. Vào i l Ph t n n m Giáp Tý (1924), Ngài ng ra t ch c tr ng th i gi i àn t i chùa T Hi u trong b n ngày: m ng 8, 9, 10 và 11 tháng T âm l ch. Ph t s l n lao ó ã c s cúng d ng, b o tr t n tình c a chính vua Kh i nh. Trong gi i. i gi i n này, Ngài làm àn u Hòa th ng, s gi i t th gi i lên n 450 v, trong ó có 300 T ng, Ni th Mùa xuân n m M u Thìn, ngày 6 tháng 4 tri u B o T nh th t ch, Ngài tr th 60 tu i, h l p 32 n m. Hòa th ng Tâm T nh ã ra i, nh ng hình nh c a Ngài v n còn in m trong lòng i n m th ba (nh m ngày 25 tháng 4 n m 1928), Hòa th ng Tâm o pháp dân t c. Ngài ã ch! i o, góp ph n ch! nh lý T ng ch và ào t o nhân tài cùng v i quý Hòa th ng tôn túc mi n Trung. C th y chín v t c a Ngài (C u Giác) u là các b c lãnh o phong trào Ch n h ng Ph t giáo t nh ng n m 1930 và Giáo H i Ph t Giáo Vi t Nam hi n i. Thi n s Viên Thành, chùa Tra Am, m t thi s tài hoa l i l c b c nh t thu b y gi, ã l c nghi p và bi c m vi t v Ngài nh sau: T th p nh t i Lâm T chân Thi n Phong, ào chú công thâm, thùy th ng u hát b ng. Ng th p c u niên Diêm Phù thùy hóa tích, trí bi nguy n mãn, nhi kim toát th hoàn gia. T m d ch: Lâm T i b n m i m t ch n ch! nh Thi n Tông nung úc công sâu, còn ai trao truy n ánh hét. Diêm Phù th n m m i chín rõ lòng giáo hu n trí bi nguy n, ch ây buông thõng v nhà. HÒA TH NG TRA AM - THÍCH VIÊN THÀNH Hòa th ng Thích Viên Thành, pháp húy Tr ng Thông, th danh là Công Tôn Hoài Tr p () sinh ngày ngày 17 tháng 11 n m K Mão (1879) nh m n m T c th 32 () t i Kinh ô Hu. Thân ph là T nh Quy, v n công t th 38 con c a Hoàng t Nguy n Phúc Bính ( ) (), thân m u là bà V Th D n, con gái ông V V n L i. Nh v y quê n i c a Ngài huy n Duy Xuyên, ph i n Bàn, t! nh Qu ng Nam còn quê ngo i xã Xuân M", huy n H i L ng, t! nh Qu ng Tr. Là ng i con trai th ba trong m t gia ình danh gia v ng t c và là cháu con c a m t v vua ã khai sáng nên c tri u Nguy n, nh ng tu i th c a Ngài không ph i theo nh ki n t t nhiên nh ng i i th ng ngh. Ng c l i, th c t nghi p

16 c a cu c i ã l m tan tác bao hoài bão t t p, cu n ph ng s bình an sinh s ng c a m t gia ình d u là th dân c ng có c. Ngay t lúc Ngài chào i, nh ng s ki n cu i trào T c un nóng tình th n i tri u và t n c th l a b ng d u sôi, n n i ch a y m t n m sau ó (ngày 25 tháng Ch p 1880) tri u ình ã chính th c sang c u vi n nhà Thanh. Cái nghèo khó là chuy n riêng mang cam ch u, nh ng tình th t n c nh v y dù là hàng dòng dõi vua chúa, song thân Ngài c ng không th d ng d ng, ít nh t là ch n riêng m t thái r h ng nào ó cho ph i N m Quý Mùi (1883) n m T c cu i cùng, thân m u Ngài qua i trong c nh thi u h t, l i nguyên tr ng n i lo toan vào c i ngu n duy nh t còn l i là ph thân. N m y Ngài ch! m i h n b n tu i u, hãy còn nhi u ng ngác, vô t. Có l nh th s t t h n Ngài s m nh n ra vì sao cu i n m y vua D c c ( ) ch! lên ngôi c ba ngày ã ph i ch t t c t i. N m K S u (1889), ch! sáu n m thôi mà bao bi n thiên d n d p v i nh ng i vua n i ti p nhau: Hi p Hòa Ki n Phúc Hàm Nghi ng Khánh i vào ngõ t i t m, t i nh c, ch a y m t n m mà ba vua b gi t, trong b n tháng mà tri u ình i ch ba l n. âu âu c ng nghe nh ng l i ví von y n ý Nh t gian l ng qu c nan phân thuy t, t nguy t tam v ng tri u b t t ng (). c bi t quan tâm là s ki n kinh thành Hu th t th ngày 23 tháng 5 n m t D u 1885 và vi c vua Hàm Nghi xu t bôn m t gi sáng hôm y, ã khi n ph thân Ngài không kh i nao lòng, t ó trí não và s c l c xuôi d n trong ti ng th dài, và ph thân Ngài ã ra i v nh vi n 10 tu i u Ngài ã khóc và ti c th ng cho t t c. Là hoàng t c l i a thê, cho nên sau khi cha m t, c nh m nh ai n y lo thân là chuy n không có gì t c trách. Vì th Ngài ã th t s b v ly tán, t m v núp bóng ng i dì ru t và c ng là ng i dì gh (), ch p nh n c nh s ng cô ai t v i tâm ý th n nhiên c a nghi p d. Ngay t lúc y, Ngài ã b t u ghi kh c vào tâm t l i tr i tr n c a thân ph r ng thà làm m t chúng dân bình th ng mà t i h và quay l ng c v i t t c kh au. ó là th hành trang duy nh t c t vào tâm kh m trong tr ng tu i thi u th i, nuôi s ng c Ngài thay c m g o. N m Canh D n (1890) lúc 11 tu i, l n u tiên Ngài c i h c, i u ó v i Ngài là m t b c ngo t sáng không kém m t ni m vui u th nào. V i ng i hi u chuy n thì ó l i là m t s mi n c ng còn sót l i n i ng i dì ru t dành cho Ngài ch không là c a m t gì gh, dù có mu n màng nh ng v n là m t tình c m áng trân tr ng. i Ngài l i thêm nh ng nghi p qu y ngh ch duyên trái ý, b i s phân bi t con em hoàng t c v i ng c p b n hàn luôn c th y d y h c quan tâm. B li t vào ng c p th hai qua l p áo, cùng tu i h c mu n ã khi n Ngài c m th y b xúc ph m. r i không lâu sau ó, Ngài ph i bu c lòng r i b n i mà nh ng ng r ng cu c i s i khác, mà tìm n v i nh ng cu c vui c a nh ng a tr cùng inh, vùi l p b t n i cô n, lây l t c a mình. N m Bính Thân (1896) trong dòng ch y cô n lây l t y ã d n b c chân Ngài n chùa Ba La M t, n i có ng i anh r con chú bác là Thanh Chân Viên Giác tr trì (). ây m i chính là n i an n, c t t c nghi p tr n nghi t ngã và là n i th c s th m m tình yêu th ng, m b c sang trang sau này. Ngài c S Viên Giác cho th xu t gia. N m Canh Tý (1900) tr c khi viên t ch, S Viên Giác ã phú pháp cho Ngài bài k nh sau: Tào khê nh t phái th y ông l u Bình bát chân truy n b t ký thu; Giáo ngo i b n lai vô bi t s ; Viên thành tâm pháp n ti n tu. N m Canh Tý (1900) Thành Thái th 12, Ngài chính th c c th gi i v i pháp danh Viên Thành, húy Tr ng Thông thu c i th 42 dòng Lâm T. Và là th h th 8 thu c dòng Thi n Li u Quán, thu n duyên k th tr trì chùa Ba La M t theo di hu n c a B n s. N m Tân S u (1901) Thành Thái th 13, Ngài th C túc gi i t i i gi i àn Phú Yên và u th Sa di. Ngài c th ng b kinh L ng Già Tâm n, m t bình bát c làm t i Trung Qu c và m t b Sô y. T ó Ngài chuyên tâm tu hành phát t n, v n b n tính thích g n g i thiên nhiên, thi n hành phóng khoáng l i chu ng th v n nên Ngài ã t o riêng cho mình m t th gi i bao la o h nh r t th thái và an nhiên. N m Quý H i (1923), t c 23 n m sau, nh ng t ng cu c i Ngài ã an bày n i thi n t gi i thoát, nào ng các con cháu c a S Viên Giác (lúc còn là B Chánh) gi ây th y chùa Ba La M t r ng r h n x a, tranh giành ch quy n, l y chính o.

17 nh ng l i hành thi n, o phong c a Ngài ra làm nguyên nhân tìm cách th c. V i b n ch t phóng khoáng, Ngài không khó kh n chi l m khi ra i, tr l i chùa cho con cháu dòng h Nguy n Khoa. Ngài tìm n núi Ng Phong, d ng m t th o am nh bên c nh tháp m B n s Viên Giác ti n vi c ch m nom. ây là vùng t b ng ph ng v i phong th y h u tình, phía xa ph ng Nam có núi Thiên Thai cao ng t, phía B c có núi Ng Bình và phía ông chính là ng n núi Ng Phong. N m y là n m Kh i nh th 8, chùa Tra Am ã có m t t duyên kh i u tiên y (). N m Giáp Tý (1924) n m Kh i nh th 9, Ngài c cung th! nh vào hàng nh Tôn ch ng Gi i àn chùa T Hi u. Chùa Tra Am ngày m t t n phát, c nhi u ng i tìm n tu h c và th! nh gi ng. Ngoài ra chùa còn là n i danh lam c các hàng th c gi, nhà v n th trong hai tri u Kh i nh và B o i tìm n ng v nh thi pháp, trao i o tình. c bi t t ng ón các cao T ng nh Ngài Tâm T nh chùa Tây Thiên; Giác Tiên chùa Trúc Lâm; Hu Pháp chùa Thiên H ng; Ph Hu chùa T nh Lâm, T Nh n mi n Nam... tìm n th m nom và th o. áng l u ý h n h t v giá tr c a chùa Tra Am qua bài Tra Am Ký do Mai Tu Nguy n Cao Tiêu vi t, càng làm t ng thêm danh ti ng l n phong c nh này. N m M u Thìn (1928) n m B o v i 27 H l p. Tháp b y t ng c a nh c thân Ngài T y Bát L u. o v n i i th 3, Ngài ã an nhiên th t ch t i chùa Tra Am, th 49 tu i i, 32 n m xu t gia tu t p, c các t xây d ng bên ph i chùa Tra Am, m t h ng v phía Tây, nhìn ra dòng

18 II. GIAI O N CH N H NG PH T GIÁO VI T NAM ( ) 07. HT. Thích Ph Hu ( ) 08. HT. Thích T V n ( ) 09. HT. Thích Ph c Ch ( ) 10. HT. Thích B n Viên ( ) 11. HT. Thích i Trí ( ) 12. HT. Thích Ho ng Khai ( ) 13. GS. Thích Trí Thuyên ( ) 14. HT. Thích B u ng ( ) 15. HT. Thích Ph c H u ( ) 16. HT. Thích T Nh n ( )... Ph t giáo ã ng lên ph c h i l i giá tr truy n th ng c a mình t giai o n này, c ng nh t n c ã có h ng i b ng con ng cách m ng c a ng C ng s n Vi t Nam ra i n m Phong trào ch n h ng b t u b ng cu c l n l i v n ng kh p 20 t vi n l c t! nh Nam k c a Hòa th ng Khánh Hòa và vi c ra m t t Pháp Âm, r i Ph t h c tùng th c a S Thi n Chi u n m ó là b c kh i u cho h ng lo t nh ng s ki n ch n h ng Ph t giáo qua các c t m c l ch s : - Thành l p H i Nam k nghiên c u Ph t h c ( ) và xu t b n t bán nguy t san T Bi Âm. - Thành l p H i Ph t h c Trung k, H i An Nam Ph t h c (1932) xu t b n bán nguy t san Viên Âm. - Thành l p Ph t h c tùng th c a c s oàn Trung Còn (1932) - Thành l p Liên oàn H c xã ( ) - Thành l p Thiên Thai Thi n Giáo Tông liên h u h i ( ) và xu t b n t Bát Nhã Âm. - Thành l p H i L ng Xuyên Ph t h c ( ) và xu t b n t p chí Duy Tâm. - Thành l p H i Ph t giáo B c k ( ) và xu t b n t p chí u c Tu và Ti ng Chuông S m. - Thành l p H i Ph t giáo Kiêm T ( ) xu t b n t Ti n Hóa. - Thành l p oàn Thanh niên Ph t h c c D c c a H i An Nam Ph t h c (1940) -... ây là giai o n r c r nh t c a Ph t giáo t u th k, v i công lao c a nh ng b c Danh T ng làm nên s nghi p ch n h ng, ph n ch y u ã c gi i thi u T p th I là 16 v, T p th II này là 10 v. 07. HT. Thích Ph Hu ( ) 08. HT. Thích T V n ( ) 09. HT. Thích Ph c Ch ( ) 10. HT. Thích B n Viên ( ) 11. HT. Thích i Trí ( ) 12. HT. Thích Ho ng Khai ( ) 13. GS. Thích Trí Thuyên ( ) 14. HT. Thích B u ng ( ) 15. HT. Thích Ph c H u ( ) 16. HT. Thích T Nh n ( )

19 HÒA TH NG THÍCH PH HU ( ) Hòa th ng Thích Ph Hu ng i h Tr n sinh n m Canh Ng 1870 t i xã Nh n Thành, huy n An Nh n, t! nh Bình nh ( ng h ng v i Qu c s Ph c Hu ). N m 12 tu i (Nhâm Ng 1882) Ngài xu t gia th giáo v i Hòa th ng T M n, t i chùa T nh Lâm, làng Chánh L c, huy n Phù Cát, t! nh Bình nh, c t pháp hi u là Ph Hu. Sau m t th i gian tu h c t i chùa T nh Lâm, Ngài c Hòa th ng B n s T M n cho vào tham h c Ph t pháp v i Hòa th ng Pháp H, t! nh Phú Yên. n khi Hòa th ng B n s viên t ch, Ngài k t c tr trì chùa T nh Lâm và kiêm nhi m tr trì chùa B o Phong (chùa B o Phong cách chùa T nh Lâm kho ng 03 cây s v phía ông). Kho ng n m M u Thân 1908, c ng nh Hòa th ng Ph c Hu (chùa Th p Tháp), Ngài c tri u ình Hu th! nh vào trong hoàng cung thuy t pháp. Vì th, Ngài c tôn x ng là Pháp s Ph Hu và là m t ngôi sao sáng c a Ph t giáo Vi t Nam lúc b y gi. Sau th i gian ho ng hóa t i Hu, Ngài tr v chùa T nh Lâm, m c, l i có bi t tài thuy t pháp, nên o tràng gi ng d y Ph t pháp. V n là b c chân tu th c o tràng T nh Lâm lúc này r t th nh v ng, ti ng t m vang kh p c Trung k. Ngoài ra, Ngài còn có bi t tài v thi ca, ã sáng tác nhi u bài th, k mang m ý Thi n, còn l u truy n mãi n ngày nay. Vào n m 1901, Ngài Viên Thành ( ) khai s n chùa Tra Am - Hu có nhân duyên h i ng Ngài Ph Hu t i i gi i àn t! nh Phú Yên (Ngài Ph Hu lúc này làm Giáo th S t i ây) r t l y làm c m ph c ki n th c và c c a Ngài, c ao c thân c n h c h i, nh ng không c th a nguy n, nên Ngài Viên Thành ã làm bài th sau ây kính t ng Ngài Ph Hu : Bình bát truy tùy d h u niên o n ng thâm kh di c ti n duyên Vân quang thuy t pháp hoa ng tr y Quý ph p Tô Tuân chí h c kiên D ch: Y bát bên mình tr n m y niên o tình thâm áo c ng ti n duyên Vân quang thuy t pháp hoa r i r ng Th n v i Tô Tuân chí h c b n. Nguy n Lang d ch) Kho ng n m 1926, Ngài Ph Hu có vi t th khen Ngài Viên Thành v bài b t mà Ngài Viên Thành ã trong kinh Pháp B o àn n hành t i Hu n m C m ng v b c th này, Ngài Viên Thành li n g i hai bài th v a c sáng tác, trình bày ki n gi i c a mình, c u Ngài Ph Hu n ch ng. Hai bài nh sau: Bài 1: Tham thi n tr c h li u c n nguyên Thánh gi phàm tinh l ng b t t n i o kh i tòng tâm ngo i c? Y u giao nh t ni m tuy t phan duyên. D ch: Tham c u cho lên t t c i ngu n Còn âu ai thánh v i ai phàm Ngoài tâm, o l n tìm âu th y? Nh t ni m chuyên trì d t v n duyên. Bài 2: S n cùng th y t n chuy n thân lai B c c kim c ng chính nhãn khai V n t ng tòng trung thân c l

20 Ni t bàn, sinh t tuy t an bài D ch: Cùng non t t n c g i thân v Mi n c kim c ng m m t ra V n t ng bao la thân hi n l Ni t bàn, sinh t có h chi? (Nguy n Lang d ch) Kho ng n m 1927, nhân d p du hóa Nam k, n Châu c Ngài ã d ng chân m t tháng t i chùa Phi Lai. Th u rõ nguyên lai và chí nguy n c a v s tr trì Thích Chí Thành nên Ngài Ph Hu ã làm bài th tán thán: ng th Phi Lai ch n o tôn Chí thành khí s c c phong t n Phong l u b t t y tâm th ng t nh Di u ngh a n ng tham t tánh dung Vân kh, vân lai vô tr tr c Hoa khai, hoa t t ng thành không Phong quang h o c c t th i t n Sa nh c linh san l c b t ng D ch: Chùa T Phi Lai h ng o xông Chí thành nguy n ti p b c Thi n tông Phong l u ch ng xóa tâm th ng t nh Di u ngh a n ng c u t tánh không Mây l i, mây qua lòng há v ng Hoa tàn, hoa n t ng thành không Gió thu n, th i lành xe pháp chuy n Non thiêng cây báu mãi vun tr ng Ngoài bài th trên, Ngài còn c m tác nhi u thi ph m khác, nh ng hi n nay ch a s u t p c. t u tiên c a Ngài là Hòa th ng Huy n Gi i, sau k v Ngài, tr trì chùa T nh Lâm, và t k ti p t c gi ng s Quang, k th tr trì chùa B o Phong. N m 1931, Ngài viên t ch t i chùa T nh Lâm, tr th 61 n m h n 40 tu i c Trí o. B o Tháp tôn trí t i chùa B o Phong n i Ngài ã sáng l p môn pháp quy n tôn th, chiêm ng ng và ghi mãi công n c a m t b c Th y tài n ng và c, ã góp ph n to l n, i m tô n n Ph t giáo Vi t Nam trong giai o n u th k XX thêm ph n xán l n r c r, làm ti n cho phong trào Ch n h ng Ph t giáo sau này. HÒA TH NG THÍCH T V N ( ) Hòa th ng Thích T V n pháp hi u Ch n Thanh, th danh Nguy n V n T m, sinh n m inh S u (1877) t i làng Phú C ng, Th D u M t - Bình D ng. Ngài sinh tr ng trong m t gia ình sùng kính Tam B o. Thân ph và thân m u c a Ngài u là ng i quy y Tam b o. Nh nh h ng truy n th ng gia ình, n m lên 10 tu i, Ngài s m có nhân duyên m n m o Ph t, và c phép song thân cho xu t gia h c o. Ngài c song thân a n xu t gia t i T ình chùa H i Khánh v i Hòa th ng n Long - Thi n Qu i vào n m 1887, lúc Ngài ch! m i tròn 11 tu i, c B n s ban pháp danh là T V n. V i b n ch t thông minh, lanh l i và tinh t n công