KH O SÁT D L NG THU C TR SÂU LÂN H U C TRONG M T S CH PH M TRÀ ACTISÔ

TÓM T T KH O SÁT D L NG THU C TR SÂU LÂN H U C TRONG M T S CH PH M TRÀ ACTISÔ Nguy n Th Minh Thu n*, Tr n Thanh Nhãn*, Nguy n ng Ti n ** t v n : Thu c b o v th c v t làm ô nhi m môi tr ng và c bi t là nh h ng x u n s c kh e c a con ng i. Tuy nhiên, Vi t Nam, ch a có nhi u nghiên c u v d l ng thu c b o v th c v t trong các ch ph m trà có ngu n g c d c hi n ang l u hành trên th tr ng. Ba lo i thu c tr sâu lân h u c c kh o sát trong tài này là diazinon, chlorpyrifos và phosalon. Nghiên c u này nh m góp ph n vào công vi c gi gìn v sinh an toàn th c ph m, ng th i b o v s c kh e c a ng i s d ng trà thu c. Ph ng pháp nghiên c u: Chúng tôi xây d ng quy trình chi t xu t ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên các m u trà actisô và tinh khi t m u phân tích. Sau ó, áp d ng ph ng pháp s c ký khí kh i ph kh o sát 3 lo i thu c tr sâu này trên 8 m u trà actisô trên th tr ng. K t qu : Chúng tôi ã xây d ng c quy trình chi t xu t ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên các m u trà actisô. Do ó, có th ng d ng quy chi t này trên các m u trà thu c khác. Xây d ng c quy trình nh l ng ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon trong các m u trà Actisô b ng ph ng pháp phân tích GC. Xây d ng c công th c tính k t qu d l ng thu c tr sâu trong các m u trà. Tuy nhiên, chúng tôi không phát hi n th y d l ng c a 3 lo i thu c tr sâu này trong 8 m u trà kh o sát. ABSTRACT EXAMINATION OF ORGANOPHOSPHORUS PESTICIDE RESIDUES IN SOME ARTICHAUT TEA PRODUCTS Nguyen Thi Minh Thuan, Tran Thanh Nhan, Nguyen Dang Tien * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 Supplement of No 2-2009: 201-207. Objectives: The pesticides are harmful to the environment, specially to our health. However, there are not many researchs of pesticide residues in the herbal tea products in Viet Nam. The three organophosphorus pesticides investigated in the tea products are diazinon, chlorpyrifos and phosalone. This research has been carried out in oder to contribute to food hygien and safety and to take care of people who consume a lot of herbal teas. Methods: We established a process of simultaneous extraction of diazinon, chlorpyrifos and phosalone in the artichaut tea samples and purified the extracts. Then, the method of GC-MS has been used to determinate these organophosphorus pesticide residues in the 8 tea products on the market. Results: The process established of simultaneous extraction of diazinon, chlorpyrifos and phosalone can be applied for the other tea samples. We achieved a process of simultaneous determination of diazinon, chlorpyrifos and phosalone in the artichaut tea samples by GC-MS. Howerver, these organophosphorus pesticide residus were not detected in all 8 artichaut tea samples. T V N bi t v vi c an toàn s d ng thu c s gây ra nhi u m i nguy h i, làm ô nhi m môi tr ng, Thu c b o v th c v t nói chung và thu c tr sâu nói riêng c s d ng ph bi n phòng ng a và di t sâu r y. V n s d ng không úng k thu t hay thi u trình hi u c bi t nh h ng x u n s c kho ng i s d ng. Vi t Nam là m t trong nh ng qu c gia s d ng nhi u thu c b o v th c v t (2). Tuy nhiên, * i H c Y D c TP. H Chí Minh, ** Phân Vi n Khoa H c Hình S TP. H Chí Minh Chuyên Sinh H c Phân T 201

Y H c TP. H Chí Minh * T p 13 * Ph b n S 2 * 2009 ch a có nhi u nghiên c u v d l ng thu c b o v th c v t trong d c, c ng nh ch a có m t tiêu chu n v gi i h n các lo i thu c b o v th c v t i v i các ch ph m trà có ngu n g c d c hi n ang lu hành trên th tr ng nh là m t lo i th c ph m ch c n ng, dùng h tr cho vi c tr m t s b nh. Nh m góp ph n vào công vi c gi gìn v sinh an toàn th c ph m, ng th i b o v s c kh e c a ng i s d ng trà thu c, chúng tôi ch n tài: Kh o sát d l ng thu c tr sâu lân h u c trong m t s ch ph m trà actisô v i các m c tiêu: - Xây d ng quy trình chi t ng th i ba lo i thu c tr sâu lân h u c diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên các m u nghiên c u và tinh khi t m u phân tích. -Xây d ng quy trình xác nh ng th i d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon b ng ph ng pháp s c ký khí (GC) - ng d ng các quy trình kh o sát d l ng c a 3 lo i thu c b o v th c v t này trên m t s ch ph m trà actisô hi n ang l u hành trên th tr ng TP.H Chí Minh I T NG - PH NG PHÁP NGHIÊN C U i t ng nghiên c u - Các m u trà actisô c a 8 c s ang bán trên th tr ng TP. HCM (g m c hoa, lá, than r ). -Ch t chu n i chi u: Diazinon, Chlorpyrifos và Phosalon chu n. - Ch t chu n n i: Triphenyl phosphate Các ch t chu n c cung c p b i phòng QA công ty Vipesco t hàm l ng t trên 97% n 99% Hóa ch t, dung môi -n-hexan (Lo i PA -Merck) -aceton (Lo i PA -Merck) Trang thi t b Máy s c ký khí Thermo Finnigan 2003 DSQ g m: c t mao qu n DD5-MS: l = 30m, I = 0,25mm, b dày l p phim 0,25 m, Detector kh i ph (MS). C t pha o C18 Variant dung tích 3ml, l ng ch t nh i 500mg. C t SPE Silica Phenomenex dung tích 6ml, l ng ch t nh i 500mg. C t Silicagel t nh i dung tích 6ml, l ng ch t nh i 2g. Màng l c milipore 0,45km. Cân phân tích chính xác n 0,1mg. Máy siêu âm Ultrasonic. Máy cô quay Buchi. Ph ng pháp nghiên c u Kh o sát quy trình chi t diazinon, chlorpyrifos và phosalon t trà Actisô -Kh o sát dung môi chi t và l a ch n pha r n: d a trên nguyên t c là diazinon, chlorpyrifos và phosalon tan t t trong các dung môi h u c h n các dung môi phân c c nên s d ng các dung môi h u c chi t 3 lo i thu c tr sâu trên ra kh i m u phân tích. Sau ó, làm s ch m u b ng cách s d ng SPE pha o C18 hay SPE pha thu n (3,4). -Kh o sát dung môi r a gi i: l a ch n dung môi nh m r a gi i các ch t kh o sát ã h p ph trên c t. R a gi i v i l ng dung môi c n kh o sát. Thu h i dung môi r a gi i, chia thành 3-5 phân o n (h ng vào ng nghi m). Làm bay h i n c n. Hòa c n vào 1ml dung d ch n i chu n. L c và b m vào máy. -Th m dò ph ng pháp x lý m u: Làm s ch d ch chi t b ng SPE pha o C18. Làm s ch d ch chi t b ng SPE thu n (SPE Silica). Ti n hành ánh giá hi u su t thu h i chu n qua d c và không qua d c ánh giá diazinon, chlorpyrifos và phosalon có b d c gi l i hay không. -Th m dò i u ki n tri n khai s c ký khí kh i ph : Kh o sát các y u t nh h ng n i u ki n phân tích nh : pha t nh s d ng, l u l ng khí mang, nhi t bu ng tiêm, nhi t lò, ch ng trình nhi t Ph ng pháp l y m u D a theo USP 26 và 10-TCN 386-99 (1,5), i v i m i lo i trà c a m t c s s n xu t, chúng tôi l y 3 n v bao bì (gói, túi), tr n u và l y l ng m u phân tích. 202 Chuyên Sinh H c Phân T

Xây d ng quy trình nh l ng -Kh o sát tính t ng thích: kh o sát các thông s c a máy: th i gian l u, di n tích nh, hi u l c c t, h s phân gi i, h s b t i. -Th m nh quy trình: theo BP 2007 và USP 29 (4,6) v i các yêu c u v tính c hi u, tính tuy n tính gi a di n tích nh và n ng, kh o sát l p l i ( chính xác) trên quy trình, úng, gi i h n phát hi n, gi i h n nh l ng. ng d ng quy trình kh o sát d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên m t s ch ph m trà thu c có ch a Actisô hi n ang l u hành trên th tr ng TP.H Chí Minh K T QU VÀ BÀN LU Kh o sát quy trình chi t diazinon, chlorpyrifos và phosalon t trà Actisô Kh o sát dung môi chi t và l a ch n pha r n S d ng dung môi aceton chi t 3 lo i thu c tr sâu trên ra kh i m u phân tích, sau ó làm s ch m u b ng cách s d ng SPE pha o C18 hay SPE pha thu n. Kh o sát dung môi r a gi i Dung môi r a gi i là h n h p n-hexan: Aceton (1:1) -Th m dò ph ng pháp x lý m u: quy trình chi t diazinon, chlorpyrifos và phosalon t trà Actisô ch n dung môi chi t là aceton và làm s ch d ch chi t trên c t silicagel. Xác nh hi u su t chi t -Ti n hành ki m tra m u tr ng: M u tr ng không có diazinon, chlorpyrifos và phosalon. -Hi u su t thu h i c a chu n khi ch a qua và qua d c : lp li c a diazinon, chlorpyrifos và phosalon ch a qua và qua d c c làm s ch qua SPE có RSD t tiêu chu n BP 2007 (4). -So sánh hi u su t thu h i c a diazinon, chlorpyrifos, phosalon khi không qua d c và có qua d c : S d ng th ng kê tính F- N test và t-test ánh giá s khác bi t c a 2 ph ng pháp có ý ngh a hay không. K t lu n: diazinon, chlorpyrifos và phosalon không b d c gi l i. B ng 1. So sánh hi u su t thu h i diazinon, chlorpyrifos, phosalon không qua và có qua d c. Hi u su t thu h i diazinon (%) Hi u su t thu h i chlorpyrifos (%) Không Hi u su t thu h i phosalon (%) Không Không Qua Qua Qua qua qua qua d c d c d c d c d c d c Trung bình 82,81 78,34 78,82 75,25 60,99 56,11 SD 8,33 3,26 6,80 5,02 8,81 4,86 F 6,52 1,84 3,28 F 0,05 5,05 5,05 5,05 T 1,225 1,03 1,19 Hình.1. Sc ký mu d c chi t không qua SPE Hình 2. S c ký m u d c chi t qua SPE Th m dò i u ki n tri n khai s c ký kh i ph phân tích ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon i u ki n phân tích trên máy GC MS: C t mao qu n DD5-MS, dài 30m, ng kính trong 0,25mm, b dày l p phim 0,25 m. Nhi t bu ng tiêm: 260 0 C. Nhi t Detector: 260 0 C. Ch ng trình nhi t : ban u 60 0 C, ti p t c t ng lên 15 0 C m i phút n 140 0 C, ti p t c t ng lên 12 0 C m i phút n 260 0 C gi trong 10 phút. Chuyên Sinh H c Phân T 203

Y H c TP. H Chí Minh * T p 13 * Ph b n S 2 * 2009 T c dòng khí mang: khí Helium 1ml/ phút. Th tích tiêm 2 l. Tiêm m u t ng. Xây d ng quy trình nh l ng Kh o sát tính t ng thích h th ng ( l p l i trên máy) B m 2kl dung d ch chu n có n i chu n vào máy 6 l n. K t qu trình bày b ng 4. K t qu x lý th ng kê cho th y 6 l n b m m u, các thông s có l p t t Th i gian lu ca ni chu n triphenyl phosphat kho ng 15,276 o 0,127 phút. B ng 2 K t qu t ng thích h th ng c a diazinon, chlorpyrifos và phosalon Thông s (Trung bình CV%) Th i gian l u T s di n tích nh S a lý thuy t 5979,33 o 1,667 Diazinon Clorpyrifos Phosalon 10,703 o 0,039 12,233 o 0,075 16,67 8 o 0,175 0,062 o 3,461 0,058 o 4,515 0,069 o 5,797 80226,67 o 1,303 962272 o 1,302 H s b t i 0,986 o 1,23 0,995 o 1,65 1,005 o 3092 phân gi i 1,63 o 5,5 1,83 o 2,89 1,95 o 0,836 Th m nh quy trình Kh o sát tính tuy n tính gi a di n tích n ng nh và Ph ng trình h i quy c a diazinon: Y = 1,296X (R 2 =0,9968; S =0,161) Kho ng tuy n tính t (0,25-5) ppm Ph ng trình hi quy c a chlorpyrifos: Y = 0,6212X (R 2 =0,9974; S =0,072) Kho ng tuy n tính t (0,5-5)ppm Ph ng trình h i quy c a phosalon: Y = 0,0627X 0,2883 (R 2 =0,9899; S =0,04586). Kho ng tuy n tính t (5-20) ppm 7 6 5 4 3 2 1 0 Hình 3. Ph y = 1.296x - 0.1768 R 2 = 0.9968 0 1 2 3 4 5 6 Noàng ñoä ng trình h i quy diazinon chu n 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 y = 0.6212x - 0.1343 R 2 = 0.9974 0 Noàng ñoä 0 1 2 3 4 5 6 Hình 4. Ph 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 Hình 5. Ph Kh o sát ng trình h i quy chlorpyrifos chu n y = 0.0627x - 0.2883 R 2 = 0.99 0 5 10 15 20 25 Noàng ñoä ng trình h i quy phosalon chu n l p l i trên quy trình lp li c a diazinon, chlorpyrifos và phosalon qua d c c làm s ch qua SPE có RSD t tiêu chu n BP 2007. Kh o sát úng T l ph c h i c a 3 n ng 80%, 100%, 120% chu n diazinon chlorpyrifos và phosalon thêm vào ba m u th thu c t 96,79% - 101,03%, có sai l ch nh h n 5%, t yêu c u v úng ca mt qui trình phân tích nh l ng. B ng 3. K t qu kh o sát Trung bình SD RSD B ng 4. K t qu kh o sát l p l i c a chu n Diazinon Chlorpyrifos Phosalon 78,34 75,25 56,11 3,26 5,02 4,86 4,16 6,67 8,66 o 1,33 o 2,05 o 1,98 úng c a chu n M c kh o st T l ph c h i (%) Diazinon Chlorpyrifos Phosalon 80% 100% 120% 98,946 100,783 103,373 100,436 98,363 97,440 94,013 96,993 99,37 Trung bình 101,034 98,747 96,778 Kh o sát gi i h n phát hi n - Kh o sát gi i h n nh l ng -Gi i h n phát hi n c a diazinon là 0,15ppm, chlorpyrifos là 0,4ppm và phosalon là 2ppm. 204 Chuyên Sinh H c Phân T

-Gi i h n nh l ng c a diazinon là 0,45ppm, chlorpyrifos là 1,3ppm và phosalon là 7ppm. Công th c tính k t qu D l ng thu c tr sâu trong m u trà c tính theo công th c: R(mg/kg) = R A m u R A chu n I V (ml) I C chu ni F m (g) R: D l ng thu c tr sâu trong m u trà RA m u: Di n tích nh t ng i c a m u th RA chu n: Di n tích nh t ng i c a m u chu n V: Th tích cu i c a m u tr c khi b m m u vào máy m: L ng m u (trà) s d ng ban u C chu n: N ng ch t chu n, tính b ng ppm ( g/ml) F: H s chi t c a quy trình = 1/Hi u su t chi t ng d ng ph ng pháp ã ch n kh o sát d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon trong m t s ch ph m trà thu c có ch a Actisô: Sau khi th m nh quy trình xác nh d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên trà Actisô, ti n hành kh o sát 8 ch ph m trà thu c trên th tr ng. K t qu kh o sát cho th y c 8 m u trà Actisô u không có d l ng c a 3 lo i thu c tr sâu lân h u c trên. Quy trình xác nh d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon Cân 20g trà Actisô cho vào bình nón 250ml + 100ml aceton, l c u, siêu âm 30 phút L c qua gi y l c. Tráng bình nón và ph u 3 l n x 10ml aceton Cô quay d ch l c nhi t không quá 40 0 C n g n c n. Th i khô n c n Hòa c n v i 1ml n-hexan: aceton (1:1). Th i khô n c n Hòa c n v i 5ml n-hexan: aceton (1:1) Cho qua c t SPE silica ã ho t hóa R a gi i b ng 30ml n-hexan: aceton (1:1) Cô quay d ch r a gi i nhi t không quá 40 0 C n g n c n. Th i khô n c n Hòa tan c n v i 1ml dung d ch n i chu n. L c qua màng l c milipore 0,45km. B m vào máy Hình 6. S quy trình c s d ng chi t d l ng thu c tr sâu trong trà Actisô Chuyên Sinh H c Phân T 205

Y H c TP. H Chí Minh * T p 13 * Ph b n S 2 * 2009 Hình7. S c ký các m u actisô nghiên c u K T LU N Chúng tôi ã t c m t s k t qu sau: + Xây d ng c quy trình chi t xu t ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên các m u trà Actisô và tinh khi t m u phân tích. Do ó, có th ng d ng quy chi t này trên các m u trà thu c khác. + Xây d ng c quy trình nh l ng ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon trong các m u trà Actisô b ng ph ng pháp phân tích GC. Tuy nhiên, quy trình m i nh l ng c diazinon, chlorpyrifos và phosalon m c gi i h n phát hi n (0,15mg/kg và 0,4mg/kg và 2mg/kg trà t ng ng). +Quy trình nh l ng ng th i diazinon, chlorpyrifos và phosalon u t yêu c u tính t ng thích h th ng, chính xác, úng, tuy n tính, gi i h n phát hi n. + Xây d ng c công th c tính k t qu d l ng thu c tr sâu trong các m u trà. - ng d ng quy trình ã th m nh kh o sát d l ng diazinon, chlorpyrifos và phosalon trên 8 m u trà thu c có ch a Actisô ang l u hành trên th tr ng Tp.HCM K t qu kh o sát cho th y c 8 m u trà thu c có Actisô u không có d l ng c a 3 lo i thu c tr sâu lân h u c trên. 206 Chuyên Sinh H c Phân T

TÀI LI U THAM KH O 1. B Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn (1999). Ph ng pháp l y m u ki m nh ch t l ng và d l ng thu c BVTV, 10 TCN pp. 386-99. 2. Ngô Ki u Oanh (2002). Thông tin khoa h c v An toàn hóa ch t, Báo cáo tham gia h i th o qu c t. Ô nhi m hóa ch t s d ng trong nông nghi p, Hà N i, Vi t Nam, ngày 14-16, tháng 4, n m 2002.. 3. Supleco (2003/2004). Chromatography Products for analysis purification, 2004: Supelco. 4. The British Pharmacopoeia (2007). 5. The United States Pharmacopoeia 26 (2003). 6. The United States Pharmacopoeia 29 (2006). Chuyên Sinh H c Phân T 207