NBDF Rwanda CBCCA Imfashanyigisho y amahugurwa CHOICE SOCIAL ENTERPRISES AFRICA

Size: px
Start display at page:

Download "NBDF Rwanda CBCCA Imfashanyigisho y amahugurwa CHOICE SOCIAL ENTERPRISES AFRICA"

Transcription

1 CHOICE SOCIAL ENTERPRISES AFRICA IBITABO BY AMAHUGURWA IBIPIMO NGENDERWAHO MU KUGARAGAZA UBURYO BWO KURWANYA IMIHINDA- GURIKIRE Y IKIRERE HIFASHISHIJWE ABATURAGE MU RWEGO RW UMUSHINGA CBCCA WA NBDF RWANDA 1

2 2 NBDF Rwanda CBCCA Imfashanyigisho y amahugurwa

3 Ishakiro Umunsi wa 2 9 Igice cya 1. Kwibwirana & incamake y amahugurwa iminota Igice cya 2. Gusobanukirwa icyo imihindagurikire y ikirere ari cyo 1 iminota Igice cya 3. Kumenya ingaruka z imihindagurikire y ikirere ku baturage n ubushobozi bw abaturage mu guhangana n imihindagurikire y ikirere iminota Unit 4. Kugena uburyo bugaragaza uko abaturage bahangana n imihindagurikire y ikirere iminota Igice cya 5. Kumenyekanisha gahunda y ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere kugira ngo ishyigikirwe iminota Igice cya 6. Gukurikirana no gusuzuma gahunda yanyu yo kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage iminota Igice cya 7: gusuzuma uko amahugurwa yagenze no gusoza iminota

4 INTANGIRIRO Ibitabo bitandukanye by inyigisho ku birebana n uburyo bwo kurwanya imihindagurikire y ikirere ndetse n agatabo kagenewe abahugurwa ni bimwe mu bishingirwaho mu gutanga amahugurwa y abahugurirwa guhugura abandi mu rwego rw umushinga CBCCA wa NBDF. Ibyo bitabo bitandukanye bigenewe ahanini gukoreshwa mu rwego rwo kongerera ubushobozi abantu batandukanye barebwa n umushinga. Amahugurwa y abahugurirwa guhugura abandi agamije gutangwa ku buryo abayahabwa bagira umwanya uhagije wo gutanga ibitekerezo kandi bagahugurwa bashyira mu ngiro ibyo bahugurwamo. Aya mahugurwa kandi yateguwe hashingiwe ku bikenewe muri uyu mushinga kandi akaba agamije gufasha abayahabwa kunguka ubumenyi bushya hubandwa ku ntego yo kubaha uburyo bwo gushyira mu ngiro ibyo bahuguwemo bityo bakunguka ubumenyi busanzwe n ubumenyi-ngiro bubafasha kumenya gutegura imishinga igamije kurwanga imihindagurikire y ikirere hashingiwe ku baturage, bakamenya kuyishyira mu bikorwa no gukurikirana imigendekere y ibikorwa byayo. Abahugurwa bazahabwa umwanya wo gutanga ibitekerezo guhabwa umwanya wo kujya impaka bari hamwe no gukora imyitozo ibafasha kwigana uburyo bwo gushyira mu ngiro ibyo bahuguwemo. Impuguke za CSEA zizaba zitanga amahugurwa zizakoresha uburyo butuma abahugurwa bagira uruhare rufatika mu mahugurwa bahabwa. Ubwo buryo busabako utanga amahugurwa ahera ku byo abahugurwa basanzwe bazi nyuma akabungura ubumenyi bushya bagashobora kunguka amahame mashya nyuma akabaha imyitozo. Ayo mahugurwa-ngiro azasabako abahugurwa bajya ahantu aha n aha kugira ngo barusheho gusobanukirwa ibyo bahuguwemo ndetse bakanakora imyitozo ituma aba- bahugura baberekera uburyo bwo gushyira mu ngiro ibyo bahuguwemo. Iyo myitozo ni yo ibafasha kumenya uburyo bwo gukora isuzuma ry umushinga CBCCA no gutegura gahunda z ubutabazi na gahunda z iterambere bafatanyije n abaturage n abandi bafatanyabikorwa bakorana n abaturage. Uburyo busabako abahugurwa bajya ahantu aha n aha kugira ngo barusheho gusobanukirwa ibyo bahuguwemo buzarushaho gufasha abahugurwa gushimangira ibyo bahuguwemo no kunguka ubumenyi bushya. Ubwo buryo buzagirira abahugurwa akamaro kanini kuko buzabafasha gushyira mu bikorwa ingamba z umushinga CBCCA kandi banarusheho gushimangira imikoranire cyane cyane mu bikorwa bakora. Gushimangira imikoranire cyane cyane mu bikorwa bakora bizarushaho kugira akamaro kuberako abaturage bazarushaho kungurana ubumenyi. Ni yo mpamvu aya mahugurwa azagira uruhare runini mu gufasha abahugurwa kunguka ubumenyi-ngiro buzatuma bashobora guhugura abaturage bakorana na bo. Ni muri urwo rwego iki gitabo cy inyigisho cyateguwe mu rwego rwo gufasha abaturage kumenya uburyo bwo kwitegura guhangana n ibiza no mu rwego rwa gahunda yo kongerera abahugurwa ubushobozi bwo kurwanya imihindagurikire y ikirere. Abo iki gitabo kigenewe mbere na mbere Abagenewe amahugurwa ni imiryango itandukanye ikorera mu baturage mu Turere tune, abakozi b akarere, abayobozi b abaturage ku rwego rw ingo, abarimu bo mu mashuri, amakoperative, amatsinda y abagore n ay urubyiruko. Ibigo cyangwa imiryango bitegamiye kuri Leta ni ngombwa gukorana n ibigo cyangwa imiryango bitegamiye kuri Leta 4

5 kuko ibyo bigo n iyo miryango ni byo byerekana uburyo Leta ishyira mu bikorwa politiki y igihugu hashingiwe ku byo amatsinda y abaturage aya n aya akeneye. Ibigo cyangwa imiryango bitegamiye kuri Leta biza ku isonga mu bikorwa bigamije kurwanya ubukene kandi bigaharanira kubungabunga ibidukikije. Ni yo mpamvu ibyo bigo n iyo miryango bifite inshingano ikomeye yo gukora ku buryo ibikorwa bikorwa ubwabyo ndetse n ibikorwa na Leta bikurikiranwa ku buryo bunoze kandi bikanakora ku buryo ibikorwa byabyo n ibya Leta bishingira ku makuru nyayo yizewe. Ibigo cyangwa imiryango bitegamiye kuri Leta bizasabwa gukora igerageza ry ibyifashishwa mu bipimo ngenderwaho, kandi binategure ibyo bipimo binatangize ikoreshwa ryabyo. Ibigo cyangwa imiryango bitegamiye kuri Leta na byo bizaba biri mu matsinda y ibiganiro no muri Komite nyobozi y umushinga kugira ngo hizerweko na byo byongererwa ubushobozi. Bitewe n uko ibyo bigo n iyo miryango itegamiye kuri Leta bifatwa nk abagenerwabikorwa b ibanze b umushinga, bizagira uruhare mu bikorwa by amahugurwa bityo tukaba twizeyeko nibura ibigo n imiryango bitegamiye kuri Leta bigera kuri 50 bizagira uruhare rutaziguye mu mahugurwa y abahugurirwa guhugura abandi. Amatsinda y abaturage- amatsinda y abaturage ni ryo tsinda ry ibanze kandi akaba n umugenerwabikorwa w umushinga cyane ko abayagize ari bo bakoresha umutungo kamere ku buryo butaziguye kandi bakaba n abafatanyabikorwa mu kurwanya ubukene no kurwanya ingaruka z imihindagurikire y ikirere. Ayo matsinda y abaturage azagira uruhare hifashishijwe amahugurwa arebana no gutegura ibyifashishwa mu bipimo ngenderwaho kugira ngo barusheho kugira ubushobozi bwo kumvikanisha ijwi ryabo mu itegurwa rya politiki zitandukanye. Ibigo bya Leta- nubwo ibigo bya Leta bitabarirwa mu itsinda umushinga ugenewe, usanga ibyo bigo ari abafatanyabikorwa bakomeye ku birebana n amahugurwa y abahugurirwa guhugura abandi ategurwa n umushinga. Politiki ya Leta yo kwegereza abaturage ubuyobozi isabako abakozi b Uturere bagenda barushaho kugira ububasha mu gufata ibyemezo ku birebana no kurwanya ubukene. Kurushaho kongerera ubushobozi ibigo n imiryango bitegamiye kuri Leta bizafasha mu kunoza ibyemezo bifatwa bityo bikazatuma amahugurwa atangwa agira akamaro ku buryo burambye. Gufasha abahugurwa gusobanukirwa amahugurwa bagenewe Umuntu uje mu nama nyunguranabitekerezo yerekeye amahugurwa y abahugurirwa guhugura abandi, yagombye kuba yarasomye agatabo k amahugurwa akaba yaranasomye inyandiko isobanura umushinga. Mu gutegura igitabo cy inyigisho hashingiwe ku ihame ry uko abaza guhugurwa baba basobanukiwe umushinga kandi bakaba barafasha umwanya wo gutekereza ibibazo bibangamira ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere mu Turere/mu gihugu batuyemo. Incamake ku mahugurwa Igitabo cy inyigisho ku birebana no kurwanya imihindagurikire y ikirere ni cyo amahugurwa ashingiyeho kandi kikaba cyarateguwe hagamijwe gufasha abagenerwabikorwa b umushinga/abaturage kumenya: Icyo imihindagurikire y ikirere ari cyo: Ingaruka imhindagurikire y ikirere ishobora kugira ku baturage no ku mibereho yabo; Icyo abantu ku giti cyabo ndetse n abaturage muri rusange bashobora gukora mu duce batuyemo kugira ngo barwanye ingaruka z imihindagurikire y ikirere no guhangana n izo ngaruka; Ibyiza by ingamba z Uturere n izo ku rwego rw igihugu zigamije kurwanya imihindagurikire y ikirere. 5

6 Aya mahugurwa afasha abayegenewe kumenya: uburyo bwo kwitegura guhangana no kurwanya ibiza biterwa n imihindagurikire y ikirere; uburyo bwo gufasha abaturage kwita ku mihindagurikire y ikirere mu bikorwa basanzwe bakora ndetse n ibyo bateganya gukora mu rwego rwo kurwanya no guhangana n imihindagurikire y ikirere; uburyo bwo gufasha kugera ku ntego yo gukora ku buryo imihindagurikire y ikirere yitabwaho muri gahunda z iterambere ry abaturage. Igitabo cy inyigisho kigabanyijemo ibice bitandatu by ingenzi uretseko impuguke ya CSEA itanga amahugurwa ishobora kongeramo ikindi gice kimwe bitewe n igihe gihari. Buri gice kigabanyijemo ibyiciro by inyigisho bigufi. Nubwo hari ahantu hamwe na hamwe impuguke itanga amahugurwa ishobora gutanga ibiganiro, ikibandwaho mu mahugurwa ni uguha abahugurwa umwanya wo gushyira mu ngiro ibyo bahugurwamo no kubaha umwanya wo gukora imyitozo ibashishikaza kandi iyo myitozo ikaba ari yo ibafasha kumenya uko bategura gahunda y ibikorwa bigenewe abaturage. Igitabo cy inyigisho gishingiye ku ihame ry uko uhabwa amahugurwa ndetse na bagenzi babo bari mu mahugurwa bavuye mu baturage ari zo nzobere ziba zizi ibibera mu baturage bakanamenya ikigomba gukorwa kugira ngo ibyo bibazo byugarije abaturage bibonerwe umuti. Imwe mu nshingano z utanga amahugurwa ni uguha abahugurwa amakuru yabagirira akamaro cyane cyane ayerekeye imihindagurikire y ikirere n abafasha kumenya isano iri hagati yo kurwanya imihindagurikire y ikirere n iterambere. Uretse n ibyo kandi, utanga amahugurwa icyo ashinzwe mbere na mbere ni ugufasha abahugurwa kwifashisha no kubyaza umusaruro ubumenyi n ubuzobere bitandukanye bisanzwe biri mu baturage. Intego z amahugurwa Aya mahugurwa narangira, abayitabiriye bazaba bashobora: 1. Gusobanura impamvu z ingenzi zitera imihindagurikire y ikirere ku isi ndetse n ingaruka iyo mihindagurikire ishobora kugira ku Rwanda ndetse no ku Turere two mu Ntara y Iburasirazuba umushinga ukoreramo ari two Nyagatare, Kirehe, Gatsibo na Bugesera;. 2. Kwerekana isano iri hagati y ibikorwa byo kurwanya no kugabanya ibitera imihindagurikire y ikirere na gahunda z iterambere ry uturere; 3. Kugaragaza uburyo bashobora kwifashisha kugira ngo bashobore guhangana n ingaruka z imihindagurikire y ikirere mu ngo zabo no mu duce batuyemo; 4. Kumenya no gukoresha uburyo bufasha mu gutegura gahunda yo kurwanya imihindagurikire y ikirere [cyangwa kwinjiza ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere muri gahunda z ibikorwa by abaturage]; 5. Kugaragaza ibice by ingenzi bya gahunda igamije gukurikirana no gusuzuma ibikorwa by abaturage bigamije kurwanya imihindagurikire y ikirere n imbogamizi zigaragara muri urwo rwego; 6. kugira ibikenewe bitandukanye bifasha kubyaza umusaruro ubumenyi abahuguwe bungutse. Agatabo kagenewe abahugurwa kateguwe kugira ngo gakoreshwe mu mahugurwa na nyuma yayo. Igihe kazaba gakoreshwa mu mahugurwa kazifashishwa nk agatabo k amasomo mu gihe nyuma y amahugurwa abahuguwe bazakifashisha bahugura abandi. Na none kandi igihe cy amahugurwa, utanga amahugurwa azaha abahugurwa izindi nyandiko zitandukanye kugira ngo nyuma abahugurwa bazabe bafite agatabo kuzuye nyuma yo guhabwa amahugurwa. Aka gatabo kateguwe mu buryo bworoshya imikoreshereze yako ku buryo 6

7 gateye nk urupapuro ku buryo umuntu ashobora kugatwarana n izindi nyandiko uhugurwa abonako zimufitiye akamaro mu gukora igenabikorwa rye. Bitewe n uko abashakashatsi ku mihindagurikire y ikirere bagenda bagaragaza ibintu bishya buri munsi ku birebana n imihindagurikire y ikirere, aka gatabo gakubiyemo n amakuru yerekana imbuga za interineti mushobora kwifashisha igihe icyo ari cyo cyose. Gutangira Igihe cyose ubone aka gashushanyo gaseka, biba bivuzeko hari igitekerezo cyangwa inama bishobora kugufasha gutuma amahugurwa agenda neza cyane. Ese ni iki wifuza kungukira muri aya mahugurwa? Igihe amahugurwa azaba atangiye, utanga amahugurwa asaba abahugurwa kwandika ibintu bibiri cyangwa bitatu yiteze kungukira mu mahugurwa. Ese ntibyanaba byiza wanditse hano ibintu byose wumva wifuza kungukira muri aya mahugurwa. Ese hari ibirenze ibyo bibiri cyangwa bitatu wifuza kumenyesha utanga amahugurwa? Igihe amahugurwa arangiye, ushobora gusubiza amaso inyuma ukareba umubare w ibyo wungutse mu byo wari witeze. Ibyo nifuza kungukira muri aya mahugurwa ni ibi bikurikira: Ese ni uruhe ruhare witeguye kugira muri aya mahugurwa? Bizwi nezako wemeye kwigomwa igihe cyawe ukaza mu mahugurwa bityo akaba ari na yo mpamvu usabwa gukora ibishoboka byose kugira ngo ubyaze umusaruro akazi kawe. Utanga amahugurwa n abahugurwa bakora nk abagize itsinda bityo buri wese akaba agomba kugira uruharemu migendekere myiza y amahugwa. Igihe rero ni iki kugira ngo utekereze urebe umusanzu witegute gutanga kugira ngo amahugurwa agende neza. Urwo ruhare rwawe rushobora kugaragarira mu kwitabira amahugurwa ku gihe ukiyemeza gusangiza abandi ubumenyi n ubunararibonye ufite. Hari igihe wenda waba usanzwe uri umuntu udakunda kubaza ibibazo cyangwa kuvuga mu nama Ntugire ikibazo kuko hari n amatsinda mato kandi menshi ushobora kwisanzuriramo. None se kuki utakiyemeza gutera intambwe uyu munsi ukagira uruhare mu biganiro biguhuza n abandi? Jya wibukako nta kibazo gishobora kuba kibi kurenza ikibazo kitabajijwe. Akenshi, iyo umuntu atangiye kubaza ibibazo cyangwa gutanga ingero zerekeye abaturage bo mu gace babamo, bituma buri wese yumva agize ishyaka ryo kugira na we icyo avuga. Umusanzu niyemeje gutanga muri aya mahugurwa uzabaugmije Ingengabihe n ibikubiye muri aya mahugurwa AMAHUGURWA Y ABAHUGURIRWA GUHUGURA ABANDI [ITARIKI ABERA] N AHO AMAHUGURWA AZ- Intego zigaragaza ibyo abahugurwa bazungukira mu mahugurwa Aya mahugurwa narangira, abayitabiriye bazaba bashobora: 7

8 1. Gusobanura impamvu z ingenzi zitera imihindagurikire y ikirere ku isi ndetse n ingaruka iyo mihindagurikire ishobora kugira ku Rwanda ndetse no ku Turere two mu Ntara y Iburasirazuba umushinga ukoreramo ari two Nyagatare, Kirehe, Gatsibo na Bugesera; 2. Kwerekana isano iri hagati y ibikorwa byo kurwanya no kugabanya ibitera imihindagurikire y ikirere na gahunda z iterambere ry uturere; 3. Kugaragaza uburyo bashobora kwifashisha kugira ngo bashobore guhangana INGENGABIHE UMUNSI WA MBERE n ingaruka z imihindagurikire y ikirere mu ngo zabo no mu duce batuyemo; 4. Kumenya no gukoresha uburyo bufasha mu gutegura gahunda yo kurwanya imihindagurikire y ikirere [cyangwa kwinjiza ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere muri gahunda z ibikorwa by abaturage]; 5. Kugaragaza ibice by ingenzi bya gahunda igamije gukurikirana no gusuzuma ibikorwa by abaturage bigamije kurwanya imihindagurikire y ikirere n imbogamizi zigaragara muri urwo rwego; Kwiyandikisha Igice cya 1: Gutanga ikaze, kwibwirana n incamake y amahugurwa Igice cya 2: Ese ihindagurika ry ikirere ni iki? Ese iyo barivuze umuntu uri mu Ntara y Iburasirazuba ahita yumva? Ni ibihe bipimo by ingaruka zayo ku baturage? AKARUHUKO Unit 2: Ese ihindagurika ry ikirere ni iki? Ese iyo barivuze umuntu uri mu Ntara y Iburasirazuba ahita yumva? Ni ibihe bipimo by ingaruka zayo ku baturage? (ibikurikira) IFUNGURO RYA SAA SITA Igice cya 3: Kumenya ingaruka z imihindagurikire y ikirere ku baturage n ibipimo by ubushobozi bw abaturage mu guhangana n imihindagurikire y ikirere AKARUHUKO Igice cya 3: Kumenya ingaruka z imihindagurikire y ikirere ku baturage n ibipimo by ubushobozi bw abaturage mu guhangana n imihindagurikire y ikirere. (Ibikurikira) 8 UMUNSI WA 2

9 UMUNSI WA Kureba abitabiriye no kungurana ibitekerezo ku ngingo zaganiriweho mu mahugurwa yo ku munsi wa Igice cya 4: Gutegura ibipimo bigaragaza uburyo bwo guhangana n imihindagurikire y ikirere n uburyo abaturage bakora igenabikorwa ryo kurwanya imihindagurikire y ikirere AKARUHUKO Igice cya 4: Gutegura ibipimo bigaragaza uburyo bwo guhangana n imihindagurikire y ikirere n uburyo abaturage bakora igenabikorwa ryo kurwanya imihindagurikire y ikirere. (ibikurikira) IFUNGURO RYA SAA SITA Igice cya 5: Kwifashisha isakazamakuru mu rwego rwo gushyigikira gahunda yawe yo kurwanya imihindagurikire y ikirere AKARUHUKO Igice cya 6: Gukurikirana no gusuzuma gahunda yanyu yo kurwanya imihindagurikire y ikirere - Gahunda y ibikorwa ku rwego rw abaturage Igice cya 7: Gusuzuma uko amahugurwa yagenze no gusoza 7 IKAYI Y AMASOMO Ikayi y amasomo ni uburyo bugufasha gutekereza kugira ngo ushobore kureba ibyo wasanze bifite akamaro, uko wumvaga umerewe mu mahugurwa no kumenya icyo ubona kizakugirira akamaro igihe uzaba ukorana n abaturage (cyangwa mu buzima busanzwe). Uhugurwa azahabwa umwanya wo kugeza ku bandi ibyo yanditse ariko na none akaba afite uburenganzira bwo gukora cyangwa kudakora ibyo- kuko ibyo yanditse ni ibye ku giti cye. Ushobora na none gufata icyemezo cyo kwandika cyangwa kutandika bimwe mu by ingenzi wungutse muri buri gice cyangwa ukaba wafata icyemezo cyo kwandika bimwe mu byo wungutse umunsi urangiye. Tekereza wibuke uko wumvaga umerewe mu mahugurwa ndetse unatekereze urebe ibyo wungutse bishobora kugufasha gutekereza kugira ngo umenye impamvu ibintu bimwe byagushishije, wishimiye, byakurakaje cyangwa byakubabaje maze unarebe ukuntu bigira ingaruka ku byo ukora mu baturage ndetse n uburyo ufatanya n abandi bantu. Ibyo kandi bishobora gutuma utanga amahugurwa yunguka ibitekerezo bifite akamaro. 9

10 Ibice Igice cya 1 Icyitonderwa Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 2 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 3 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 4 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 5 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 6 10

11 Igice cya 6 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) Igice cya 7 Ikintu nungutse Ikintu nshobora gukoresha mu bikorwa nkorana n abaturage Ikintu numvaga cyampaye ingufu cyane muri iki Gice (imbamutima) 11

12 IGICE CYA 1. KWIBWIRANA & INCAMAKE Y AMAHUGURWA Iminota 60 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MU GICE CYA MBERE: Iki gice giha abahugurwa umwanya wo kwibwira utanga amahugurwa kandi bakibwirana gahati yabo bakanavuga ibyo bategereje muri ayo mahugurwa. Ni igihe kigaragaza mu ncamake ingengabihe n intego by amahugurwa maze bikagereranwa n ibyo abahugurwa bategereje ku mahugurwa. Ni wo munsingi w ibindi bice bikurikiraho. INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: Kuvuga intego z amahugurwa. Kuvuga amazina ya bagenzi babo n ay utanga amahugurwa Kumenya ibyo abandi bategereje kungukira mu mahugurwa Kureba ikigero cy uburyo ibyo abahugurwa biteze ku mahugurwa bizagerwaho IBIKUBIYE MU GICE CYA MBERE 2. Incamake y amahugurwa no kemeza ingengabihe 3. Gushyiraho amategeko ngenderwaho AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Amategeko ngenderwaho ni amategeko abahugurwa n utanga amahugurwa bumvikanaho mbere y igihe maze akagaragaza uko buri wese agomba kwitwara mu mahugurwa. Urugero rwatangwa hano ni nko kuvuga: Abafite telefoni bose bazizimye. Igihe wumva itegeko ngenderwaho iri n iri ritakunyuze, ni byiza kubivuga mbere y igihe aho kugira ngo uze kuryica kuko iyo bigenze gutyo buri wese yumva abangamiwe. Iyo bishobotse, ushobora gutanga irindi tegeko wumvako ryasimbura iryo kandi intego yari igamijwe ikagerwaho. Urugero: Niba uziko abo mu muryango wawe bashobora kuguhamagara kubera impamvu yihutirwa bityo ukaba wumvako utafunga telefoni yawe, ushobora gusabako iryo tegeko ryahinduka Abafite telefoni bazishyire mu buryo budasakuza iyo bahamagawe kandi ugiye kwitaba telefoni ajye kuyitabira hanze. 1. Kwibwirana no kugaragaza ibyitezwe mu mahugurwa 12

13 Handout 2.1 Understanding Climate Change- PowerPoint Presentation Slides ADDITIONAL RESOURCES: Climate Change For a general overview of scientific evidence of climate change and projected impacts, see: Climate change 101: Understanding and responding to global climate change Available for download from Climate change 101: Science and impacts Available for download from: Climate101-Science-Jan09.pdf Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) and UN Framework Convention on Climate Change (UNFCC) For a lay persons summary of the 2013 Synthesis Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change in simplified language see: for all materials. UNEP and IFCCC Understanding climate change: A beginner s guide to the UN Framework Convention on Climate Change.Available for download from: Rwanda National Resources on Climate Change 13

14 IGICE CYA 2. GUSOBANUKIRWA ICYO IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE ARI CYO 1 Iminota 20 INCAMAKE Y IGICE CYA 2: Iki gice gikubiyemo ibisobanuro ku birebana n imihindagurikire y ikirere no ku bipimo by iyo mihindagurikire ndetse kikanagaragaza ibipimo byo ku rwego rwo hasi mu baturage no ku rwego rw igihugu. Iki gice kandi kibanda ku mpamvu zitera imihindagurikire y ikirere n ingaruka zayo hibandwa ku buryo bw umwihariko ku ngaruka imihindagurikire y ikirere igira ku baturage bo mu Turere umushinga ukoreramo. Muri iki gice kandi hagaragazwa isano hagati n imihindagurikire y ikirere n ibikorwa byo kuyirwanya, uburyo bwo kurwanya ibiza. Muri iki gice kandi ni na ho hagaragarizwa ibiri gukorwa muri iki gihe mu rwego rwo guhangana n imihindagurikire y ikirere. INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: 1. Gusobanuri imihindagurikire y ikirere icyo ari cyo, ikiyitera n ingaruka zayo. 2. Gusobanura uko imihindagurikire y ikirere igira ingaruka ku Rwanda no ku baturage (harimo inzego z ingenzi harimo urwego rw ubuhinzi, amazi, ibidukikije, n ibindi). 3. Gusobanura imihindagurikire y ikirere icyo ari cyo kugira ngo harebwe uburyo bwo kuyirwanya. 4. Gusobanura uburyo bw ingenzi bwakoreshwa mu kurwanya imihindagurikire y ikirere ( kuyirwanya no kugabanya ingaruka zayo) no gusobanura uko izo ngamba zakinjizwa muri politiki z igihugu. 5. Gusobanura ingamba z ingenzi zafashwe mu Ntara y Iburasirazuba no ku rwego rw igihugu mu rwego rwo kurwanya imihindagurikire y ikirere. IBIKUBIYE MURI IKI GICE Imihindagurikire y ikirere ni iki kandi iterwa n iki? Ibisobanuro mu rwego rwa siyansi Ibyagaragajwe Ingorane n ibyiza Uko ibintu byifashe (ku rwego rw igihugu no mu Ntara). Ingaruka z imihindagurikire y ikirere n uko zigaragariza mu baturage no mu mibereho yabo. Ingaruka zigaragara Ingaruka ku nzego z ingenzi z ubukungu Ingaruka ku mibereho Kurwanya imihindagurikire y ikirere no kugabanya ibiyitera Ingengabihe y ibikorwa by umushinga CBCCA Ingorane n ibyiza Ese ni izihe ngaruka imihindagurikire y ikirere igira ku rusobe rw umutungo kamere no ku bidukikije? AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Ikirere n ibihe: Usanga akenshi ijambo ikirere n ijambo ibihe bikoreshwa kimwe ariko mu by ukuri ni amagambo atandukanye kabone n ubwo afitanye isano. Ubundi ibihe bimara igihe gito mu gihe ikirere kimara igihe kirekire. Ibihe birangwa n ubushyuhe, ubuhehere, umuvuduko w umuyaga, ibicu n imvura. Ikirere cyo ni imihindagurikire y ibihe mu gace aka n aka kandi ibyo bihe bikamara igihe kirekire. Urebye icyo gihe ni 14

15 nk imyaka 30 cyangwa irenze. Uduce dutandukanye dutandukanywa n ikigero cy ubushyuhe buharangwa ndetse n ikigero cy imvura ihagwa kandi ubwo bushyuhe n iyo mvura bigenda bihindagurika bitewe n agace. Ikirere gishobore guhindagurika bitewe n umwaka cyangwa bitewe n ikinyacumi cyangwa ikinyejana cyangwa nyuma y igihe kirenze icyo. Ibihe byo bihiduka vuba kuko uyu munsi hashobora kuba hari izuba hashyushye ejo imvura ikagwa n ubukonje bukaza. Ikirere cyo ntigipfa guhinduka vuba uretseko ingaruka z imihindagurikire yacyo ziba zikabije. Imihindagurikire y ikirere: Uburyo ubushyuhe bwo ku isi bigenda bwiyongera bitewe n imyuka yoherezwa mu kirere ikacyangiza. Muri iyo myuka twavuga diyogiside ya karuboni n indi myuka yoherezwa mu kirere bitewe n ibikorwa cya muntu. Muri ibyo bikorwa harimo gutwika amakara, peteroli na gazi isanzwe hagamijwe kubyara ingufu, ubwikorezi, gutema amashyamba n ibikorwa bitandukanye by ubuhinzi n iby inganda. Ihinduka ry ikirere: uburyo ibiranga ikirere ( nk ubushyuhe n imvura) biva ku kigero byari bisanzweho bikazamuka cyangwa bikamanuka ugereranyije n igipimo gikwiye. Urugero: Kuri sitasiyo y iteganyagihe yo ku kibuga cy indege mpuzamahanga cya Kigali, ibihe by ubushyuhe bitangira ku itariki ya 22 Mutarama bikarangira ku itariki ya 10 Gashyantare ku buryo ikigereranyo cy ubushyuhe bwo hejuru ku munsi kiba kirenga dogere 28 C. Umunsi ushyuha cyane kurusha iyindi mu mwaka ni umunsi wo ku itariki ya 4 Gashyantare ku buryo ikigereranyo cy ubushyuhe kiri hejuru kiba kingana na dogere 29 C naho ikigereranyo cy ubushyuhe cyo hasi kikaba kingana na dogere 17 C. Ibihe by ubukonje byo bitangira ku itariki ya 27 Mata bikarangira ku itariki ya 25 Gicurasi ku buryo ikigereranyo cy ubushyuhe bwo hejuru ku munsi kiba kiri hasi ya dogere 26 C. Umunsi ukonja cyane mu mwaka ni umunsi wo ku itariki ya 10 Nyakanga ku buryo ikigereranyo cy ubushyuhe bwo hasi kiba kingana na dogere15 C naho ikigereranyo cy ubushyuhe bwo hejuru kiba kingana na dogere 27 C. Kurwanya/kungabanya ibyatera ibiza: uburyo bwo kumenya, gusesengura no kugabanya ibyatera ibiza. Ikigamijwe aba ari ukugabanya ingaruka n ibishobora gutera ibiza muri sosiyete hirindwa (hakumirwa) cyangwa hagabanywa ingaruka z ibiza hagamijwe iterambere rirambye. Mu rwego rwo kurwanya ibyatera ibiza hibandwa ku bikorwa bitandukanye: gukora ubukangurambaga ku biza byavuka no gukora isuzuma harimo gukora isesengura ry ibiza n isesengura ry ingaruka; gufasha abantu kunguka ubumenyi harimo kubigisha, kubaha amahugurwa, gukora ubushakashatsi no kubagezaho amakuru; ingamba zifatwa na Leta n inzego zitandukanye harimo za politiki zitandukanye, amategeko n ingambwa zifatwa n abaturage. Habaho kandi gushyira mu bikorwa ingamba harimo kubungabunga ibidukikije, imikoreshereze y ubutaka no gutunganya imijyi, kurinda ibikorwa remezo by ingenzi, gukoresha ubumenyi n ikoranabuhanga, ubufatanye no guhuriza hamwe ibikorwa ndetse n amikoro yo mu rwego rw imari, kumenyekanisha ibiza mbere y igihe harimo gukora iteganyagihe, gusakaza ubutumwa bumenyesha ibiza mbere y igihe, ingamba zo kwitegura guhangana n ibiza n ubushozi bwo guhangana n ibyo biza. [Inyadiko yarangije kunozwa igomba gutanga inama yo kwifashisha ibikubiye mu gice cy Igitabo cyerekeye umushinga CBCCA wa NBDF gikubiyemo amakuru arambuye yerekeye uburyo bwo kurwanya imihindagurikire y ikirere ku buryo burambuye.] Nyamara ariko, iyo havuzwe imihindagurikire y ikirere umuntu yumva amagambo abiri akunda gukoreshwa: kurwanya no kugabanya ibitera imihindagurikire y ikirere. Ubu ni bwo buryo bw ingenzi bwifashishwa mu guhangana n imihindagurikire y ikirere. Kurwanya imihindagurikire y ikirere ni igikorwa cyo kongerera abantu ubush- 15

16 obozi kugira ngo bashobore guhangana n ingaruka z imihindagurikire y ikirere. Ni uburyo bwo gufata ingamba bitewe n ibihe ibi n ibi biriho cyangwa bishobora kuzabaho cyangwa bitewe n ingaruka zabyo ku buryo ibyo bifasha kugabanya ingaruka mbi byagira. Bivuga kandi uburyo abantu baba biteguye guhangana n imihindagurikire y ikirere kandi ibyo bakabigeraho bongera ubushozi bwabo kandi banafata ingamba zo guhangana n iyo mihindagurikire no kwivana mu ngorane batewe na yo. Bivuga kandi uburyo twitegura ubwacu kuba twakihanganira ingaruka iyi n iyi igaragaye mu gace tubamo itewe n imihindagurikire y ikirere Kugabanya ibitera imihindagurikire y ikirere ni uburyo bwo kugabanya ingaruka zibangamira ikirere ziterwa n abantu. Ni ingamba zifatwa hagamijwe kugabanya imyuka yoherezwa mu kirere hagabanywa ibikorwa bitera iyo myuka cyangwa hongerwa uburyo cyangwa ibintu bibika karuboni (reba ibisobanuro by amagambo: ibintu bibika karuboni) bituma iyo myuka iva mu kirere. Hatabayeho kugabanya ibintu bitera imihindagurikire y ikirere, byazageraho ikibazo cy imihindagurikire y ikirere kikaturenga tukananirwa kukirwanya. IBYIFASHISHWA N UBURYO BUKORESHWA Inyadiko 2.1 Gusobanukirwa imihindagurikire y ikirere- Ikiganiro kuri PowerPoint IBINDI BYAKURWAMO AMAKURU : Imihindagurikire y ikirere Ku birebana n ubushakashatsi bwakozwe ku birebana n imihindagurikire y ikirere ndetse n ingaruka iyo mihindagurikire ishobora kuzagira, reba: Climate change 101: Understanding and responding to global climate change Available for download from Climate change 101: Science and impacts Available for download from: Climate101-Science-Jan09.pdf Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) and UN Framework Convention on Climate Change (UNFCC) For a lay persons summary of the 2013 Synthesis Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change in simplified language see: for all materials. UNEP and IFCCC Understanding climate change: A beginner s guide to the UN Framework Convention on Climate Change.Available for download from: Rwanda National Resources on Climate Change 16

17 IGICE CYA 3. KUMENYA INGARUKA Z IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE KU BATURAGE N UBUSHOBOZI BW ABATURAGE MU GUHANGANA N IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE Iminota 180 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MURI IKI GICE Iki gice kiribanda ku ntego yo kurushaho gusobanura ingaruka z imihindagurikire y ikirere, kugaragaza inzego z ingenzi zigaragaramo ingaruka z iyo mihindagurikire no gusesengura ubushobozi abaturage bafite mu guhangana n ingaruka z imihindagurikire y ikirere n ibiza. Abahugurwa na bo basabwa kwiha icyerekezo ku birebana no guhangana n izo ngaruka mu duce batuyemo. INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: 1. Ibibazo by ingutu by imihindagurikire y ikirere bibangamiye agace batuyemo. 2. Kugaragaza uduce dushobora kuzahazwa n imihindagurikire y ikirere ndetse n inzego z ubukungu/imibereho zishobora kuzahazwa n iyo mihindagurikire ndetse n abaturage bashobora kuzahazwa na yo mu duce batuyemo 3. Gusobanura ubushobozi abaturage bafite mu rwego rwo guhangana n ingaruka z imihindagurikire y ikirere. 4. Kugaragaza icyerekezo ku birebana n uburyo abaturage bashobora guhangana n imihindagurikire y ikirere no kugaragaza igikenewe kugira ngo abaturage bashobore guhangana n imihindagurikire y ikirere. IBISABWA MU RWEGO RW IKI GICE : Ibikorwa bikubiye muri iki gice bishingira ku nyandiko-shusho igaragaza imiterere y uko ikibazo gihagaze mu baturage yateguwe mu rwego rw imitegurire y ibikorwa bifasha abaturage kurwanya imihindagurikire y ikirere. Ni ngomwa ko haba hari kopi z iyo nyandiko-shusho zigomba gukoreshwa mu bikorwa by amatsinda mato. AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Gusobanukirwa isano iri hagati y imihindagurikire y ikirere, ingaruka zayo n amakuba: aya magambo afitanye isano ya hafi ku buryo usanga hari abantu bayitiranya. Amakuba ni icyago cyavuka kikangiza. Ni ikintu gishobora kuba kikangiza ibintu cyanga igikorwa cy umuntu gishobora gutuma abantu bapfa cyangwa bagakomereka, kikangiza ibintu, kikagira ingaruka ku mibereho no ku bukungu cyangwa kikangiza ibidukikije. Amakuba ashobora kuba ashingiye ku bitaka bityo akaba yavamo umutingito cyangwa ikindi kintu gihungabanya ubutaka. Amakuba ashobora kuba kandi ashingiye ku mazi bityo akaba yavamo imyuzure cyangwa tsunami cyangwa se akaba ashingiye ku miterere y ibihe bityo akaba yavamo imiyaga ikomeye, amapfa ndetse n imihindagurikire y ikirere. Imihindagurikire y ikirere ni amakuba yigaragaza nyuma y igihe kirekire bityo akaba yagabanya cyangwa akongera ivuka ry andi makuba. Amakuba ahinduka ibiza iyo yibasiye abantu. Ibiza kamere bigira ingaruka ku baturage cyangwa kuri sosiyete ku buryo bingira ingaruka zigera hirya no hino zirimo kwica abantu, kwangiza ibintu, kubungamira ubukungu cyangwa kwangiza ibidukikije ku buryo abaturage byibasiye badashobora kubona ubushobozi bwo guhangana na by obo ubwabo. Tuvugeko nk umuyaga wo mu rwego rwa 4 wibasiye amazi ariko ntugere ku butaka cyangwa se ukibasira ikirwa kidatuwe icyo gihe ufatwa nk icyiza kamere ariko igihe uwo muyaga wibasiye ahantu hatuwe cyangwa se ukica abantu ukanangiza ibidukikije, icyo gihe ufatwa nk ikiza. Kutagira ubushobozi bwo kutazahazwa n ingaruka ni uburyo bwo kuba imiterere 17

18 bwite, imibereho n ibidukikije bishobora gutuma habaho kuzahazwa n ingaruka z amakuba. Kugira ngo ikintu cyitwe ikiza kamere kigomba kuba gishobora kuzahazwa mu buryo ubu n ubu n ikintu iki n iki kibaye. Ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza ni ukuba amakuba ashobora kuvamo ibiza. Amagambo ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza akoreshwa iyo bashaka kuvuga ingaruka yangiza ishobora kuvuka cyangwa se ibintu bibi byitezwe ko bishobora kuba (gupfa kw abantu, gukomereka, kwangirika k umutungo. ingaruka ku mibereho, ingaruka ku bukungu n iyangirika ry ibidukikije) bitewe n uruhurirane rw amakuba kamere n amakuba aterwa n abantu ndetse no kutagira ubushobozi bwo kutazahazwa n ingaruka. Ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza bisobanurwa mu buryo bukurikira: Ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza = amakuba x kutagira ubushobozi bwo kutazahazwa n ingaruka Nta kintu gikomeye twakora ngo turwanye amakuba kamere ariko na none turamutse tugabanyije ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza dushobora kugabanya ingaruka z ibiza. Ubushobozi: urusobe rw amahirwe n ibintu abaturage bafite cyangwa sosiyete ifite cyangwa umuryango ufite bishobora kuyifasha kugabanya ikigero cy ibyago byo gushobora kugwirirwa n ibiza cyangwa se ingaruka z ibiza. Ubushobozi bushobora kuba ari ubugaragara, kuba hariho inzego cyangwa kuba hariho amikoro mu rwego rw imibereho cyangwa rw ubukungu ndetse no kugira ubushobozi mu kuyobora cyangwa mu micungire. Ubushobozi bushobora kandi gufatwa nk imbaraga. IBIKUBIYE MURI IKI GICE 1.Kureba ingaruka imihindagurikire y ikirere ishobora kugira ku baturage 2. Gusobanukirwa isano iri hagati y uburyo abaturage babayeho n ikirere 3. Kugaragaza ibyago abaturage bafite byo gushobora kugwiririrwa n ibiza Ibyago byo gushobora kugwiririrwa n ibiza byaba ibigaragara, byaba ibishingiye ku bidukikije, ibishingiye ku mibereho, abaturage badasanzwe, ibishingiye ku mahirwe abagabo n abagore bahabwa. IBYIFASHISHWA: Isesengura ry ibibazo hifashishijwe uburyo bw igiti Ikigamijwe: Gusobanukirwa ibibazo abaturage bahura na byo bigaragarako bifitanye isano itaziguye n imihindagurikire y ikirere cyangwa biterwa na yo. Igihe igikorwa kimara: Iminota 60 Ibikoresho: udufishi, flip chart na marikeri Uko igikorwa kigenda Ikibazo itsinda ryawe ryahawe gusuzuma gifatwa nk ikibazo cy intangiriro. Icyo kibazo kigereranye nk igihimba cy igiti cyawe. Icyo kibazo cyandike ku gafishi maze ugafate ugashyire mu gice cyo hagati cy urupapuro rwawe. Gutanga ibitekerezo ku birebana n impamvu z iki kibazo. Izo mpamvu zigereranye n imizi y icyo kibazo cyangwa y igiti cyawe. Andika buri mpamvu ku ifishi yihariye. Kuri buri mpamvu, ibaze iki kibazo, Ese ni iki gitera ibi? kugeza igihe ugeze ku ntandaro nyayo y icyo kibazo Gutanga ibitekerezo ku birebana n ingaruka za cya kibazo cy intangiriro. Izo ngaruka zigerereranye n amashami y igiti cyawe. Andika buri ngaruka ku gafishi kihariye. Kuri buri ngaruka ibaze iki kibazo, ese ni iyihe ngaruka y iyi ngaruka? Komeza gukora ibi kugeza igihe ugaragaje ingaruka zose. IBYIFASHISHWA N UBURYO BUKORESHWA Inyandiko 3.1 Kumva neza ingaruka ziba ku baturage zijyanye n ihindagurika ry ikirere byerekanwa hifashishijwe PowerPoint. 18

19 UNIT 4. KUGENA UBURYO BUGARAGAZA UKO ABATURAGE BAHANGANA N IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE Iminota 180 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice kigamije gufasha amatsinda y abaturage gutegura gahunda y ibikorwa bigamije kurwanya imihindagurikire y ikirere INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: 1. Gusobanura ibice bya gahunda y ibikorwa abaturage bifashisha mu guhangana n imihindagurikire y ikirere. 2. Kugaragaza ubushobozi abaturage basanganywe bwabafasha guhangana n ingaruka z imihindagurikire y ikirere 3. Kugaragaza ibikorwa abaturage bagomba gukora mbere y ibindi byose. 4. Gusobanura buryo bwo gukora ibikorwa byagaragajwe bigomba gukorwa mbere y ibindi. IBISABWA MU RWEGO RW IKI GICE: Ibikorwa biteganyijwe muri iki Gice bishingira ku makuru agaragaza uko byifashe mu baturage yateguwe mu rwego rwego rw ibikorwa bigamije gufasha abaturage kurwanya ibiza. IBIKUBIYE MURI IKI GICE Incamake ku birebana no kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere mu rwego rwo gushyigikira gahunda abaturage bihaye Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bigamije gufasha kumenya neza uburyo bwo kugena/gutegura ibikorwa bishya Gusesengura ubushobozi abaturage basanzwe bafite Gahunda Ibigo/imiryango Ubumenyi Kugena ibikorwa bigomba kubanziriza ibindi AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage: ibikorwa bikorwa n abaturage hagamijwe kurwanya imihindagurikire y ikirere kandi bishingira ku byo abaturage bumva byakorwa mbere y ibindi, bigashingira ku byo bakeneye, ku bumenyi n ubushobozi bafite kandi ibyo bikorwa bikaba bigomba guha abaturage ubushobozi bwo gutegura ibikorwa byo kurwanya ingaruka z imihindagurikire y ikirere ndetse bagashobora no guhangana z izo ngaruka. Usanga abaturage barushaho kwitabira no gushyigikira ibikorwa byo gukumira no kurwanya imihindagurikire y ikirere cyane ko bifafasha kugira ubushobozi bwo guhangana n imihindagurikire y ikirere. Gutegura mbere y igihe ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere (Reba ubwoko bw ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere) ni uburyo bufasha abaturage gutuma bagabanya ibintu by ibanze bituma imihindagurikire y ikirere ibagiraho ingaruka kandi bagashobora kongerera ingufu inzego zabo, ibikorwa byabo ndetse n imibereho yabo. Ubwoko bw ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere: 19

20 Kurwanya imihindagurikire y ikirere mbere y igihe ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa mbere y uko izo ngaruka zigaragara. Kurwanya imihindagurikire y ikirere ku buryo bufatiweho ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa atari uko habaye ibihe ibi n ibi ahubwo bikaba bikorwa ari uko hagaragaye impinduka zitewe n urusobe rw umutungo kamere n izitewe n imihindagurikire y uburyo abantu bakoraga ibintu ibi n ibi. Kurwanya imihindagurikire y ikirere hakurikijwe uburyo bwabanje kugenwa Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa habanje gufatwa icyemezo cyo kubikora hashingiwe ku mpamvu zigaragazako habaye cyangwa hashobora kuba impinduka z ibihe bityo hakaba hagomba gufatwa ingamba kugira ngo hagerwe ku ntego iti n iyi yifuzwa ku birebana n izo mpinduka. Kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa n abantu ku giti cyabo ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bitekerezwa kandi bigakorwa n abantu ku giti cyabo, ingo cyangwa amasosiyete yigenga. Ubusanzwe bene ibyo bikorwa biba biri mu nyungu z ababikoze. Kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa na Leta Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bitekerezwa kandi bigakorwa na Leta ku nzego zose. Ubusanzwe ibyo bikorwa biba bigamije inyungu rusange. Kurwanya imihindagurikire y ikirere nyuma hashingiwe ku ngaruka Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bikorwa nyuma y uko ingaruka z iyo mihindagurikire zimaze kugaragara. Kurwanya imihindagurikire y ikirere bitanoze Ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere bituma ingaruka z iyo mihindagurikire ziyongera aho kugira ngo zigabanyuke. IBYIFASHISHWA N UBURYO BUKORESHWA Inyandiko 4.1 Incamake y igenabikorwa bigamije kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage itangwa hifashishijwe ikiganiro cyerekanirwa kuri Power Point Inyandiko 4.2 Imbonerahamwe ikubiyemo ingamba zo guhangana n imihindagurikire y ikirere Kwifashisha imbonerahamwe ikurikira hagamijwe kumenya uburyo abaturage bashoboye guhangana n ibibazo by imihindagurikire y ikirere bahuye na byo. Mu mbonerahamwe ikurikira hakubiyemo ingero 3 gusa zigamije kubafasha kumenya uko abaturage babyifashemo. Iyi mbonerahamwe igomba kuzuzwa bitewe n uko ibintu byifashe mu duce dutandukanye abaturage abamutuyemo. 20

21 Ikibazo cyabaye/ibipimo Uburyo bwo guhangana n ikibazo Ikigero cy akamaro ubwo buryo bwagize Ikigero cyo hasi Ikigero kiringaniye Ikigero cyo hejuru Urugero: Amapfa Kurushaho gusasira x maremare/ibura ibihingwa ry amazi Guhitamo ibihingwa x byihanganira amapfa Imyuzure Imiyoboro y amazi x Inyandiko 4.3 Uburyo bwo gutegura ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y ikirere (Ifishi yifashishwa) Uburyo bwo kurwanya imihindagurikire y ikirere bwatoranyijwe Ibikorwa/Ibipi mo Uzakora ibikorwa Igihe agomba kuba yabirangirije Ibikenewe 21

22 IGICE CYA 5. KUMENYEKANISHA GAHUNDA Y IBIKORWA BYO KURWANYA IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE KUGIRA NGO ISHYIGIKIRWE Iminota 70 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice kigaragaza ibishingirwaho by ibanze kugira ngo hatangwe ku buryo bunoze amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere hagaragazwa imbogamizi zibangamira itangwa ry amakuru arebana n imihindagurikire y ikirere. Iki gice kibanda ku buryo bukoreshwa mu guha abandi amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere. Mu bahabwa ayo makuru harimo abafata ibyemezo, ibitangazamakuru ndetse n abandi baturage basanzwe. INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: 1. Gusobanura uburyo bwo gutegura amakuru atangwa ku birebana n imihindagurikire y ikirere. 2. Gusobanura uburyo bwo gutegura gahunda y ibikorwa bigamije gutanga amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere IBIKUBIYE MURI IKI GICE Akamaro ko gutanga amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere: Kuziba icyuho kiri hagati y amakuru abaturage bazi n amakuru yagaragajwe n ubushakashatsi Impamvu ituma itangwa ry amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere rishobora kugorana : Imyumvire n ibyo abantu bibwira ko ari byo kandi atari byo Intego ziba zigamijwe mu gutanga amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere Kugena gahunda yo gutanga amakuru ku mihindagurikire y ikirere Gusobanura ikiba kigamijwe, intego, in- gamba n ibikorwa biteganyijwe Urugero ndeberwaho AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Itangwa ry amakuru: uburyo bushobora gukoreshwa hagamijwe kugera kugera ku ntego y ingenzi iyi n iyi. Itangwa ry amakuru rishobora kuba rigamije kwigisha abaturage, gukora ubukangurambaga cyangwa ubuvugizi. Itangwa ry amakuru rigamije ubukangurambaga no kwigisha abaturage rifasha abantu kumenya amakuru ku kintu iki n iki bityo bakarushaho kugisobanukirwa kandi rikabafasha gushishikarira guhindura imikorere cyangwa imyitwarire. Urugero: kugabanya ibikorwa byangiza ( itemwa ry amashyamba ritera imyuzure), gusesagura amazi n ingufu z amashanyarazi, gutunganya nabi imyanda cyangwa kongera ibikorwa bifasha umuntu cyangwa abaturage guhangana n imihindagurikire y ikirere (kongera gutera amashyamba cyangwa gushaka ubundi buryo bw imibereho butuma amashyamba abungwabungwa, gufata amazi, gukora ubuhinzi burambye). Iryo tangwa ry amakuru banaryita ibikorwa by ubukangurambage bigamije gushishikariza abantu guhindura imyitwarire. Itangwa ry amakuru rigamije ubuvugizi ryo riba rigamije gushishikariza abafata ibyemezo gufata ingamba iyi n iyi. Usanga ibikorwa bigamije ubuvugizi byibanda ku ntego yo gutuma habaho impinduka ku birebana n ikibazo iki n iki cyangwa ku birebana na politiki iyi n iyi ku rwego rw abaturage, urw akarere, urw igihugu cyangwa urw isi. Urugero: politiki igamije gutanga ubufasha 22

23 bw imari hagamijwe gushishikariza abantu gukoresha tekinoloji z ingufu zisubira cyangwa kurushaho gukomeza inyubako kugira ngo zishobore guhangana n ibihe bibi. Iryo tangwa ry amakuru banaryita ibikorwa bigamije gushishikariza impinduka muri politiki zisanzweho. Gahunda y ibikorwa byo gutanga amakuru igufasha kugaragaza: 1. Impinduka wifuza kugeraho wifashishije itangwa ry amakuru (intego); 2. Abantu cyangwa amatsinda wifuza kwibandaho (abo uteganya kugezaho amakuru); 3. Amakuru wifuza gutanga (ubutumwa bw ibanze); 4. Abagomba gutanga ayo makuru neza; 5. Ibikorwa biberanye na buri tsinda ushaka kwibandaho (imiyoboro yo kwifashisha mu gutanga amakuru); 6. Uburyo uzagera ku ntego zawe (ibikorwa n ingengabihe); 7. Uburyo bwo gupima ibyagezweho n umushinga wawe (isuzuma). IBYIFASHISHWA N UBURYO BUKORE- SHWA Inyandiko 5.1 Ikiganiro kirebana n uburyo bw itangwa ry amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere gitangwa hifashishijwe PowerPoint Inyandiko 5.2 Inama zifashishwa mu gutanga amakuru ku birebana n imihindagurikire y ikirere Gukora buryo usobanukirwa ibibazo n ingingo ushaka gutangaho amakuru ku bandi mbere yo gutanga ayo makuru Iyo usobanukiwe neza ikintu birakorohera kugisobanurira abandi no kubumvishako ari ngombwa gufata ingamba ku buryo bwihutirwa. Nta n ubwo ugomba kugira ubwoba bwo kubaza impuguke cyangwa abandi bantu bahora buri gihe mu bikorwa wifuza gusobanurira abandi kugira ngo urusheho kubisobanukirwa. Guhera ku byo abantu basanzwe bazi Abantu barushaho kumva vuba ibintu, ibitekerezo n amakuru iyo bashobora kubihuza n ibyo basanzwe bazi. Ni byiza gushingira ku byo abantu basanzwe bazi aho kugira ngo utangire ubabwira ibintu bibagoye kumva. Gukoresha imvugo yumvikana neza itarimo amagambo ya tekiniki cyangwa amagambo agorana akoreshwa mu rwego rw imihindagurikire y ikirere. Abantu batari inzobere ntibashobora gusobanukirwa imvugo ikoreshwa n inzobere. Bigora abantu gusobanukirwa iyo amagambo akoreshejwe atari ayo basanzwe bamenyereye cyangwa iyo adasobanuwe mu buryo butuma bashobora kuyasobanukirwa. Ubutumwa butangwa bugomba kuba bwumvikana, ari ukuri kandi bworoshye kumvikana Kwirinda gutangira icyarimwe amakuru menshi cyane ku bintu byinshi bitandukanye. Ni ngombwa gufata umwanya ugatekereza ukareba ibyo ushakako abahabwa ubutumwa bumva kandi ukibanda ku makuru aza ashimangira ubwo butumwa. Kuvuga ku bintu abahabwa ubutumwa baba bazi Iyo utanga ubutumwa ku birebana n imihindagurikire y ikirere, ni ngombwa kuvuga ku bintu bigaragaza ibyo abahabwa ubutumwa bahuye na byo. Ni ngombwa kandi gukoresha ingero ziganisha kuri ibyo bintu bahuye na byo. Iyo uha umunyarwanda ubutumwa ni byiza kumuha ingero zigaragaza ibiri mu gihugu aho kumubwira ku bintu biba nk i Burayi kandi mu Rwanda bitahaba. Kwerekana ingaruka z imihindagurikire y ikirere mu buryo bufatika Gukoresha ingero zigaragaza ibyo uvuga. Aho kuvuga ngo ibyangije na serwa- 23

24 kira ni byinshi, ni byiza kugaragaza mu mafaranga agaciro k ibyo byangiritse mu gihugu iki n iki. Ayo makuru arebana n agaciro k ibyangiritse ashobora kuva mu bigo by igihugu bishinzwe kurwanya ibiza. Ni byiza kandi gukoresha amashusho (videwo n amafoto) agaragaza ingaruka z imhindagurikire y ikirere kugira ngo ushimangira ibyo uvuga. Kubeshyuza vuba na vuba ibyo abantu bumva ko ari byo kandi atari byo Hari ibintu byinshi birebana n imihindagurikire y ikirere abantu bumvako ari byo kandi ntaho bihuriye n ukuri. Usanga akenshi abantu bitiranya imhindagurikire y ikirere n ibindi bintu. Hari abantu baziko iyangirika ry agakingirizo k izuba n imihindagurikire y ikirere ari ibintu bimwe cyangwa bakaba baziko gukoresha imiti ifuhirwa cyanga indi miti izamura imyuka ari byo bintu biza ku isonga mu kwangiza ikirere. Abantu kandi bakunda kwitiranya ibihe n ikirere. Guhuza ubutumwa butangwa n ibiriho Kureba ukagenzura ibyo abantu bo mu gace ubamo bavugaho ndetse n ibisohoka mu bitangazamakuru no kureba isano bifitanye n imihindagurikire y ikirere. Kwereka iyo sano abo uha ubutumwa. Ushobora gukoresha raporo zisohoka mu bitangazamakuru n amafoto atangazwa ku birebana n imyuzure, imiyaga ikaze, amapfa, n ibindi kugira ngo werekane ingaruka ziri guterwa n imihindagurikire y ikirere. Kwifashisha iminsi cyangwa ibyumweru byizihizwa ku rwego rw igihugu cyangwa ku rwego mpuzamahanga mbere y uko utangira gutanga ubutumwa ku birebana n imihindagurikire y isi. Muri byo twavuga Umunsi mpuzamahanga wahariwe ibishanga ( tariki ya 2 Gashyantare), Umunsi mpuzamahanga wahariwe ibidukikije ( tariki ya 5 Kamena), Umunsi mpuzamahanga wahariwe kubungabunga isi dutuyeho (tariki ya 22 Mata) n Umunsi mpuzamahanga wo kurwanya ibiza (usanzwe uba mu kwezi k Ukwakira) Guhuza imihindagurikire y ikirere n ibindi bibazo birebana n ibidukikije n imibereho y abaturage abahabwa ubutumwa basanzwe bazi kugira ngo bashobore kumenya isano iri hagati y ibyo byose. Imvura nyinshi cyangwa inkangu bishobora kuba uburyo bwiza bwo kugaragaza ikibazo cy uko hagenda habaho imihindagurikire y ikirere no kureba icyakorwa muri urwo rwego. Kwibanda ku byo abahabwa ubutumwa bafitiye ubushobozi bwo gukora Ni byizako impinduka ushakako abahabwa ubutumwa bakora aba ari impinduka zishoboka. Gufasha abantu kumva igishoboka bitewe n ubushobozi n ubwenge bafite. Kubafasha kumenyako buri kintu cyose bakora gifite akamaro. Kubereka uburyo uruhare rwa buri wese n urw abaturage bishobora kugira akamaro kagaragara. Gukoresha uburyo bushya budasanzwe mu gutanga ubutumwa Gukoresha uburyo (imiyoboro) butandukanye ndetse n ibikorwa bitandukanye kugira ngo utange ubutumwa ku bo ushaka kubuha. Si ngombwa kwibanda buri gihe ku buryo bw ibitangazamakuru ( ibinyamakuru, radiyo na televiziyo) bisanzwe biriho cyangwa ngo wumveko ari ngombwa gukoresha ibintu bisanzwe bikoreshwa ( inkuru zanditse mu binyamakuru, amakuru kuri radiyo na televiziyo). Ni ngombwa na none kureba niba utanakoresha uburyo busanzwe bwaba indirimbo, imbyino cyangwa amakinamico. Inyandiko 5.3 Ibyiciro bikurikizwa mu gutanga ubutumwa ku birebana n imihindagurikire y ikirere 24

25 Icyiciro cya 1. Gusobanura intego ugamije mu gutanga ubutumwa Intego ugamije mu gutanga ubutumwa zigomba kuba zishingiye ku ntego rusange umushinga ugamije. Kwifashisha ibibazo bikurikira kugira ngo umenye niba intego ugamije mu gutanga ubutumwa zifitanye isano n ibikorwa by ubukangurambaga, ibyo kwigisha n ibyo gukora ubuvugizi. Ubukangurambaga/kwigisha: Ese intego ugamije ni ukwigisha cyangw ugukora ubukangurambaga ku itsinda iri n iri ry abantu ku birebana n imihindagurikire y ikirere no ku birebana n ingaruka n akamaro kayo mu gace aka n aka batuyemo? Ese icyo wifuza ni uko abagize iryo tsinda bahindura imyitwarire iyi n iyi cyangwa bakora ibikorwa ibi n ibi? Ese urifuzako ufata icyemezo amenya ikibazo iki n iki kiriho? Ese waba wifuza kumvisha umuyobozi wo mu nzego z ibanze/ku rwego rw igihugu/rema impamvu ari ngombwa gufata ingamba iyi n iyi? Ese waba wifuza ko politi cyangwa amabwiriza bisanzwe biriho byashingira ku bitekerezo byawe? Ese hari ingamba ushaka gushishikariza abantu gufata mu gace aka n aka nko gusabako hashyirwaho uburyo butuma politiki n amabwiriza aya n aya byubahirizwa? Ese waba wifuza gushishikaza abantu kugirana ibiganiro n umuryango ukorera cyangwa urwego ukoramo hagamijwe gushakira umuti ikibazo iki n iki? Ubuvugizi no gushishikariza igikorwa iki n iki: Tuvugeko intego y ibanze y umushinga wawe ari Gufsha abahinzi n aborozi bo mu mudugudu X kugira ubushobozi bwo guhangana n imihindagurikire y ikirere mu gihe cy imyaka itatu, icyo gihe intego ugamije mu gutanga ubutumwa zigomba kuba ari izi zikurikira: a) Gufasha abahinzi n aborozi bo mu Mudugudu X kurushaho kumenya imihindagurikire y ikirere ndetse n ingaruka zayo ku mibereho yabo no ku baturage muri rusange. b) Gushishikariza abahinzi n aborozi kuvugurura ubuhinzi bwabo bashingiye ku mihindagurikire y ikirere ibyo bakabigeraho bakora ibikorwa byo kubungabunga ubutaka, ibyo kurushaho gufata amazi uko bikwiye no gukoresha tekiniki zo kuhira no guhinga ibihingwa bitandukanye. c) Gushishikariza Leta gutanga agahimbazamushyi ku bakora ubuhinzi butuma habaho kurwanya imihindagurikire y ikirere no kugabanya ibiyitera. (Ubukangurambaga kwigisha) (Ubukangurambaga kwigisha) (Ubuvugizi) ni ni Iyo utegura gahunda y ibikorwa byawe, ni ngombwako ubanza kugaragaza neza intego ugamije mu gutanga ubutumwa mbere y uko ujya ku cyiciro gikurikiraho. Icyiciro cya 2.Kureba ibizakenerwa n aho bizava Iyo umaze kugaragaza intego ugamije, ni ngombwa kureba niba umuryango ukorera ufite ubumenyi n amikoro bihagije mu rwego rwo gutegura no gushyira mu bikorwa gahunda y ibikorwa uteganya. Ese ufite amakuru yose ukeneye cyangwa ni ngombwako hakorwa ubundi bushakashatsi? Ese ni gute uzabona ayo makuru yandi akenewe? Ni ngombwa gukora urutonde rugaraga- 25

26 za ubumenyi bukenewe no kureba niba umuryango ukorera ufite ubwo bumenyi. Ni ngombwa guteganya ibikenewe byose bishoboka. Abakozi bawe, abo mukorana cyangwa abakorerabushake mukorana bashobora kuba bafite ubumenyi ku birebana no gukora ubushakashatsi cyangwa se ubundi bumenyi ubu n ubu bushbora kugufasha mu bikorwa byawe by ubukangurambaga. Ni ngombwa gutegura gahunda yawe wumva uzakoresha mu gutanga ubutumwa kugira ngo ushingire ku byiza usanganywe no gukora ubufatanye n abandi kugira ngo ingorane waba ufite zibonerwe umuti. Gukorana n abandi cyangwa n ihuriro ry indi miryango bishobora kugufasha kurushaho kunoza ibikorwa byawe byo gutanga ubutumwa (reba Igice cya 3.2 Gukora ubufatanye). Icyiciro cya 3. Kugena amatsinda ushaka kwibandaho mu bikorwa byawe Muri iki cyiciro ni ngombwa gufata icyemezo ku birabana n abantu cyangwa amatsinda ugomba kwegera kugira ngo ugere ku ntego wihaye. Abo bantu cyangwa ayo matsinda ni yo aba agomba kwibandwaho mu bikorwa byawe. Ni ngombwa kwibukako ushobora kugira itsinda rirenze rimwe. Ushobora kugira amatsinda wibandaho mbere y andi yose bitewe n uruhare ubona ko yagira mu kuzana impinduka cyangwa mu kugera ku bikorwa uteganya. Kugaragaza ibiranga amatsinda ushaka kwibandaho. Ese ni gute ato matsinda yifuza guhabwa ubutumwa ( mu nyandiko, mu buryo bw iyumva-bona, kuvugana nawe imbonankubone)? Ese muri ayo matsinda abenshi ni abagore cyangwa ni abagabo? Ese batunzwe n iki? Ibisubizo kuri ibyo bibazo biguha ifoto nyayo y abantu wifuza kwibandaho. Icyiciro cya 4. Gutegura ubutumwa wifuza gutanga Iyo umaze kugaragaza abantu ushaka kwibandaho, hakurikiraho gutegura ubutumwa wifuza kubaha. Ubutumwa nyabwo bugomba kuba bufite intego: ni ukuvugako buba bugamije ikintu iki n iki; bukaba bubereye koko abo bugenewe; bukaba bufitanye isano n ikintu buvugaho kandi ababuhabwa bakaba babwizeye kandi hakaba hari ibintu cyangwa ibimenyetso bibushimangira. Ubutumwa ku birebana n imihindagurikire y ikirere bugomba kwerekanako hagomba gufatwa ingamba zihutirwa kandi bukanagaragaza inyungu zizava mu gushyira mu bikorwa impinduka ukoraho ubuvugizi. Ubwo butumwa kandi bugomba kwerekanako izo mpinduka zizafasha guhangana n ingaruka kandi zikanafasha kurwanya icyahungabanya imibereho ndetse zikanatuma uburemere bw ingaruka bugabanyuka. Burya ntibihagije kubwira abantu ko ikintu iki n iki ari kiza bityo ko bagomba kugikora. Hari ibintu byiza byinshi bishobora gukorwa abantu basanzwe bazi ariko ntibabikore. Baba bakeneye kureba ibiri muri icyo kintu byabagirira akamaro kandi ibifitiye akamaro itsinda iri n iri hari ibihe bitarigirira irindi tsinda. Urugero: abanyapolitiki usanga bashishikarira kugaragara neza imbere y abaturage babatora ku buryo uba ugomba gukoresha kuri bo ingero zigaragaza ingaruka ibintu ibi n ibi biri kugira ku baturage no kuvuga ibyo abaturage bakeneye, ibitekerezo byabo ndetse n udushya bagezeho. Ariko iyo bigeze ku bakozi bakora akazi ko mu rwego rwa tekiniki usanga bo bakeneye mbere na mbere ibimenyetso byemejwe n ubushakashatsi kugira ngo babe bakemera gushyigikira politiki iyi n iyi cyangwa itegeko iri n iri biri gutegurwa. Icyiciro cya 5. Kumenya abantu nyabo bagomba kwifashishwa mu gutanga ubutumwa Burya kugira ubutumwa bwiza ntibihagije 26

27 kuko ari na ngombwa kuba ufite umuntu nyawe ugomba kubutanga. Umucuranzi umukinnyi bakunzwe cyane bashobora gutanga neza ubutumwa ku rubyiruko kurenza uko umushakashatsi cyangwa umunyapolitiki yabikora. Ni no muri urwo rwego kandi ufata ibyemezo cyangwa umunyapolitiki ashobora kurushaho kwakira ubutumwa vuba iyo abuhawe n impuguke iyi n iyi. Abayobozi b amadini n amatorero na bo barushaho kwizezwa mu madini no mu matorero yabo bityo bakaba bashobora guhuza ubutumwa ku birebana n imihindagurikire y ikirere n indangagaciro bemera. Ingero z imiyoboro, ibikorwa n ibikoresho byifashishwa mu kugeza amakuru ku bo agenewe Ibikorwa Icyiciro cya 6. Kugeza ubutumwa ku babugenewe Mu mbonerahamwe ikurikira hakubiyemo imwe mu miyoboro (uburyo), ibikorwa n ibikoresho ushobora gukoresha kugira ngo ubutumwa bwawe bugere ku bo bugenewe. Uhitamo uburyo ukoresha bitewe n abo ushaka kugezaho ubutumwa kandi na none bikaba bigomba guterwa n ingengo y imari wagennye. Gukoresha uburyo burenze bumwe na byo biba byiza kurusha gukoresha uburyo bumwe gusa. Ibikoresho Ahamanikwa ubutumwa Internet, harimo imbuga nkoranyambaga Ibirori (iminsi idasanzwe, ibihembo, amamurikagurisha) Kuganira n umuntu imbonankubone, harimo: kumusura, inama zitandukanye, ibiganiro n ibindi. Ibitangazamakuru Radiyo Televiziyo Ibinyamakuru Ibinyamakuru byibanda ku ngingo izi n izi Abatanga amatangazo ahahurirwa n abantu benshi nko mu masoko n ahandi Ubuvugizi mu bo mukorana mubana kandi muri mu kigero kimwe n abantu baharanira ikintu iki n iki Ahantu hasengerwa no mu misigiti Aho abaturage bahurira n ahantu abantu bidagadurira Amaserukiramuco Amasomero Amasoko Amashuri Ku kazi harimo n aho amafi ashyirwa nyuma yo kurobwa Aho imodoka cyangwa bisi zihagarara Ubutumwa bwohererezwa abafatabuguzi ku buryo bw ikoranabuhanga Inama zitandukanye Guhura imbonankubone n abantu aba n aba cyangwa itsinda iri n iri Inama rusange Imbwirwaruhame/ibigani ro bigezwa kuri: Komisiyo z Inteko Ishinga Amategeko Amatsinda yihariye Inama z abayobozi b inzego z ibanze Ibiganiro n abaturage Inama zihuza abaturage Inama zihuza abantu bo mu nzego izi n izi nk iz amashyirahamwe y abakora umwuga uyu n uyu cyangwa iz amashyirahamwe y ubucuruzi, iza sendika, n ibindi. Amazu y imyidagaduro n ibindi nk imikino cyangwa ibiganiro bifasha abantu kwidagadura kandi bikabigisha Ibiganiro n abanyamakuru Inama nyunguranabitekerezo Inyandiko ntangabutumwa n ubutumwa bugufi butangwa mu nyandiko Ubutumwa bumanikwa Ubutumwa bugenewe ibitangazamakuru n amatangazo agenewe abanyamakuru Inyandiko zivuga ku ngingo iyi n iyi zihabwa abanyamakuru Amafishi akubiyemo amakuru Amakuru afatika n inkuru bitanzwe n abaturage Amashusho ku nkuta, amafoto, n ibishushanyo Amabaruwa agenewe umwanditsi mukuru Ibiganiro bitangwa hifashishijwe videwo Ibiganiro bitangwa hifashishijwe PowerPoint Amatangazo agenewe abakozi ba Leta Incamake ya politiki iyi n iyi Imbuga za interineti Indirimbo Udukino tumeze nk ikinamico Ibikoreshwa mu kwamamaza n impano zitangwa muri uko kwamamaza 27

28 Icyiciro cya 7. Gutegura ingengabihe 35 Ni ngombwa kugena amwe mu matariki ntarengwa intego zigamijwe mu gutanga ubutumwa zigomba kuba zagezweho no gutekereza ku bikorwa cyangwa ku ngamba bikenewe n igihe bigomba kuba byagiyeho. Ingengabihe yanditsi ni yo ifasha gukora ibikorwa mu gihe cyagenwe. Hari igihe bishobora kuba ngombwa kugaragaza ibikorwa by ingenzi cyangwa by ibanze bigomba gukorwa mbere y ibindi byose. Urugero: niba inyandiko ndangabutumwa iyi n iyi ari ingenzi mu bikorwa by ubukangurambaga uteganya, ibyo bikorwa by ubukangurambaga ntibishobora gutangira igihe cyose izo nyandiko zitari zacapwa. Icyiciro cya 8. Gusuzuma ibyo wagezeho- Gupima no gusuzuma ibyo wagezeho ni byo bigufasha kumenya niba warageze ku ntego bityo ugashobora kunoza ibitari byanozwa mu bihe biri imbere. 28

29 IGICE CYA 6. GUKURIKIRANA NO GUSUZUMA GAHUNDA YANYU YO KURWANYA IMIHINDAGURIKIRE Y IKIRERE HI- FASHISHIJWE ABATURAGE Iminota 80 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice gikubiyemo uburyo bukurikizwa mu ikurikiranabikorwa no mu isuzumabikorwa ndetse n ibisobanuro by amagambo y ingenzi akoreshwa muri urwo rwego (Reba amagambo n ingingo by ingenzi mu gika gikurikira). Iki gice kigaragazako ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa ari ibintu bigomba gukorwa buri munsi kandi abo bireba bose bakaba bagomba kubimenyera mu bikorwa byabo bya buri munsi. Hakubiyemo kandi uburyo bukurikizwa mu gutegura inzira y ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa mu rwego rwa gahunda yo kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage hakaba hanakubiyemo ibipimo ngenderwaho mu kumenya ibyagezweho. Mu gusoza iki gice, hagaragazwa ingamba zigomba gufatwa mu bihe biri imbere hagamijwe kunoza neza uburyo bukurikizwa. IBIKUBIYE MURI IKI GICE 1. Gusobanukirwa ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa Kwiha intego zigaragara Kugaragaza ibigomba kugerwaho vuba n ibigomba kugerwaho nyuma y igihe Kugaragaza ibipimo Gufata icyemezo ku birebana n uburyo bwo kumenya ibyagezweho Impamvu hagomba kubaho ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa Kujyanisha gusobanura ibyo ukora no kwigira ku byakozwe INTEGO Z ISOMO RIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: Gusobanukirwa akamaro ko gusobanura neza ibyo wifuza kugeraho kugira ngo ube washobora kubikurikirana no kubisuzuma Gusobanura itandukaniro riri hagati y ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa Gutanga ingero z ibigomba kugerwaho vuba n ibigomba kugerwaho nyuma y igihe no kugaragaza itandukaniro hagati y ibyo byombi. Kumenya akamaro k ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa mu rwego rwo gusobanura ibyo umuntu akora no mu rwego rwo kwigira ku byakozwe. Gushyiraho bimwe mu bipimo bigaragaza ibyagezweho mu rwego rwa gahunda y ibikorwa bigomba gukorwa n abaturage. Kumenya uburyo bwo gukusanya amakuru yifashishwa mu ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa mu rwego rw umushinga. 2. Gutegura gahunda y ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa mu rwego rwa gahunda yo kurwanya imihindagurikire y ikirere hifashishijwe abaturage Kwizera ko ufite intego zigaragara Kumenya ibipimo ngenderwaho mu kumenya impinduka zabaye mu baturage Kumenya ibipimo ngenderwaho mu kumenya impinduka zabaye mu bafatanyabikorwa Kumenya ibindi bipimo by impinduka Ibikorwa bigomba gukurikiraho mu rwego rwo kurangiza ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa 29

30 AMAGAMBO N INGINGO BY INGENZI Ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa: Bitewe n uko aya magambo uko ari abiri akunda kujyana, usanga akenshi abantu bayitiranya cyangwa bagatekerezako ari amwe mu gihe atariko bimeze. Ikurikiranabikorwa rikorwa hafi buri gihe kandi rifasha kumenya: Niba hari intambwe iri guterwa mu kugera ku ntego no kugaragaza ikigero cy iyo ntambwe. Niba ibikorwa/imishinga/gahunda biri kugenda uko byateganyijwe ku birebana n uburyo ibintu biri gukoreshwa (amafaranga, abantu, ibikoresho) no kumenya niba biri no gukoreshwa hakurikijwe ingengabihe yagenwe. Ibintu byabaye bidatututse ku mushinga cyangwa biturutse mu mushinga imbere bikaba byarahindutse mu buryo butari bwitezwe (bityo ukaba ugomba kuvugurura gahunda zawe). Amasomo yungutswe yakifashishwa mu kunoza ibikorwa. Isuzumabikorwa ryo ni igikorwa kiba mu bihe byagenwe bityo rikaba ryakorwa umushinga cyangwa igikorwa bigeze hagati cyangwa birangiye cyangwa igihe habaye ikintu kidasanzwe nk amapfa cyangwa ibiza. Isuzumabikorwa rifasha kumenya: Niba ibyifuzwaga kugerwaho byaragezweho cyangwa se niba biri kugerwaho Niba ibyari bigamije kugerwaho (byaba byiza cyangwa bibi) ku buryo byaza bitunguranye byaragezweho Amasomo yakurwa ku kintu cyabaye Ikigomba gukurikiraho (aha twavuga nko gukurikirana umushinga) Ikurikiranabikorwa ryibanda cyane cyane ku bigomba kugerwaho vuba mu gihe isuzumabikorwa ryo ryibanda cyane cyane ku bigomba kugerwaho nyuma y igihe Ibyagezweho: uburyo bwose dushobora gukoresha mu kwerekana/kugaragaza/ guhamya ko gahunda/umushinga/igikorwa byacu byagezweho cyangwa ko byafashije kugera ku ntego zari zarateganyijwe. Ibyagezweho kandi ingaruka zazanywe na gahunda/umushinga/igikorwa byacu ariko zitari zitezwe (ibyagezweho ku buryo butari bwitezwe). Mu rwego rw ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa, ibyagezweho bishyirwa mu bice bibiri: Ibyagezweho vuba: Ibi ni ibintu bigaragara biba bigomba kugerwaho mu gihe kigufi cyangwa giciriritse bikaba bigerwaho ku buryo butaziguye bitewe n ibikorwa wakoze. Urugero: abantu 20 bo mu Karere ka Bugesera bahuguwe ku birebana n ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa. Gahunda y ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa yateguwe n abaturage mu Karere ka Bugesera. Uburyo bushya bwo gufata amazi mu Mudugudu X wo mu Karere ka Bugesera. Umushinga wateguwe ugaterwa inkunga mu rwego rw Icyiciro cya 2 cy ishyirwa mu bikorwa rya gahunda y ibikorwa ryakozwe n abaturage. Ibyagezweho nyuma y igihe: impinduka zigaragara zigerwaho nyuma y igihe kirekire ugasanga akenshi zifitanye isano n imyitwarire y abantu, imigenzereze yabo n ibikorwa byabo. Birahagije kuba wavuga uti igikorwa/ umushinga/gahunda byanjye bafashije kugera ku ntego y igihe kirekire kuko hari ibindi bintu byagize uruhare mu kugera kuri iyo ntego. Urugero: Abahinzi n aborozi bahisemo gukora ubuhinzi n ubworozi bya kinyambere bitewe n uko basobanukiwe ingaruka imihindagurikire y ikirere yagize ku mibereho yabo. Ababyeyi bo mu Karere ka Bugesera bita cyane ku bihe by ejo hazaza h abana n abuzukuru babo kuberako hashizweho gahunda zo kwitegura guhangana no kur- 30

31 wanya imihindagurikire y ikirere. Abana benshi biga mu Ishuri ryisumbuye rya Bugesera bifuza kugira uruhare muri gahunda y iteganyagihe. Muri iki gihe imiryango ishingiye ku idini iri kwinjiza inyigisho ku birebana n imihindagurikire y ikirere muri gahunda zigenewe urubyiruko. Ikurikiranabikorwa riba rigamije gupima no kugira uruhare mu rwego rwo kumenya uburyo bwakoreshwa mu kurushaho kugera ku inozabikorwa no ku ireme ry ibikorwa. Inozabikorwa rishingiye cyane cyane ku gusuzuma hagamijwe kureba niba igikorwa/umushinga/gahunda biri gufasha kugera ku byifuzwa kugerwaho no kwibaza ikibazo kigira kiti, Ese turi gukora ibintu uko bikwiye? Ireme ry ibikorwa ryo rishingiye ku kumenya niba igikorwa/umushinga/ gahunda riri gukoresha neza ubushobozi butandukanye buriho no kwibaza ikibazo kigira kiti, Ese turi gukora ibintu uko bikwiye? Urugero: Niba intego yawe ari uguteka ifunguro ryiza rya saa sita ku cyumweru ku bantu 30 buri wese agomba kwishyura amadorari 5, igikorwa cyawe cyaba kinoze uramutse ugaburiye abo bantu uko ari 30 kandi bakishima. Ni muri urwo rwego igikorwa cyawe cyagira ireme uramutse ubagaburiye ku giciro kiri hasi y amadorari 5 kandi iryo funguro ukaribaha ku gihe cyagenwe. Gusobanura ibyo ukora no kwigira ku byakozwe: ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa bigira akamaro ku buryo bubiri: Gusobanura ibyo ukora no kwigira ku byakozwe. Ariko hari igihe bishobora kugorana kubihuza neza. Urugero: gusobanura ibyo ukora ni igikorwa kibanda ku kwereka abafatanyabikorwa ( abaterankunga, ibigo nterankunga) n abagenerwabikorwa (abo umushinga wawe ugirira akamaro) ko uri kugera ku byo wiyemeje kugeraho kandi ko uri gukoresha umutungo neza. Ni ukuvugako ufata igihe kirekire ugaragaza uko uri gukora ibikorwa ugereranyije n ibyo wavuzeko uzakora igihe umushinga watangiraga kandi ukibanda ku byagezweho vuba ( kandi ibyo ukabikora wizerako bazaguha indi nkunga). Kwigira ku byakoze ni uburyo bw ingenzi bufasha kugera ku ntego wateganyije mu rwego rw igikorwa/umushinga/gahunda biri gukorwa no ku ntego z ibyo uteganya mu bihe biri imbere. Ni igikorwa gisaba gusuzuma ukareba ibyagenze neza n ibyo ugomba kunoza mu bihe biri imbere uretseko na none kigufasha kugaragariza umuterankunga cyangwa abagenerwabikorwa ibyo wagezeho kubera gutinyako bashobora gutekerezako udashoboye. Icyiza kandi ni uko abantu bagenda barushaho kumvako kwigira ku byakozwe ari bwo buryo bwo gutera intambwe. INYANDIKO 6.1 IKIGANIRO Inyandiko 6.2 Urugero rw ikurikiranabikorwa n isuzumabikorwa 31

32 IGICE CYA 7: GUSUZUMA UKO AMAHUGURWA YAGENZE NO GUSOZA Iminota 30 INCAMAKE Y IBIKUBIYE MURI IKI GICE: Iki gice giha abahugurwa umwanya wo gutanga ibitekerezo haba mu magambo cyangwa mu nyandiko kugira ngo bagaragaze uko babona amahugurwa yagenze ariko bakagaragaza cyane cyane niba ibyo bari biteze kuri ayo mahugurwa byaragezweho kandi bakavuga amasomo babonako bungutse ku buryo bashobora kuyashyira mu bikorwa. Ifishi yanditse igaragarizwaho uko amahugurwa yagenze irimo n igice abahugurwa bashobora kwandikamo ubundi bumenyi bumva bakeneye kongererwa. INTEGO Z ISOMO: Iki gice nikirangira, abahabwa amahugurwa bazaba bashobora: Kwemeza niba amahugurwa yaratumye ibyo bari biteze agitangira bigerwaho. Kuvuga ikintu bize akaba ari cyo cy ingenzi kiza imbere y ibindi byose. Kugaragaza ibyo bashobora gushyira mu bikorwa bikagira uruhare mu gufasha abaturage kwitegura guhangana n ibiza. Kugaragaza ubumenyi bundi beneye kongererwa muri urwo rwego. IBIKUBIYE MURI IKI GICE Gusuzuma uko amahugurwa yagenze no gusoza Ese ni ku kihe kigero amahugurwa yafashije kugera ku byo wari witeze? Ese ni iki gishya wungutse? Ese ni iki ushobora gushyira mu bikorwa? Ese ni ubuhe bumenyi wowe ubwawe n umuryango ukorera mukeneye kongererwa? Gutanga ibitekerezo Hari abahugurwa bumva atari byiza kuvuga ibintu batishimiye mu mahugurwa cyangwa se kuvuga uko uwatanze amahugurwa yayatanze. Nyamara ariko ni ngombwako abateguye amahugurwa n uyatanga basaba abahugura gutanga bene ibyo bitekerezo kugira ngo mahugurwa azakorwa mu bihe bizakurikiraho azashobore kunozwa. Hari uburyo bubiri ibyo bishobora gukorwamo mu kunenga mu buryo bwubaka (ibi kandi ntibikenewe mu mahugurwa kuko bikenerwa no mu buzima bwacu bwa buri munsi): Ushobora kuvuga uti ikigomba gukorwa mu buryo butandukanye n ubwo cyakozwemo ( ubu ni uburyo bwo kunenga bwubaka) aho kuvuga uti Sinigeze nkunda na gato.. Ushobora kuvuga uko ubona ibintu byagenze ugaragaza uko wumvaga umerewe cyangwa uko intekerezo zawe zari zimeze aho kuvugako kanaka yakoze ikintu nabi: Numvise nteshejwe agaciro kuko utanga amahugurwa atigeze ashaka kumenya ibyo nari nsanzwe nzi cyangwa ngo ambaze ibibazo ( imbamutima zawe umuntu adashobora kuguhakanyaho) aho kugira ngo uvuge uti, utanga amahugurwa yantesheje agaciro maze amfata nk umuntu adafite icyo azi ( iyo utanga amahugurwa abwiwe gutyo na we agerageza kwikuraho ikosa akavuga ati, Oya, urambeshyera kandi ibyo akabivuga atari yanumva mu by ukuri ibyo washakaga kuvuga. Inyandiko 7.1 Ifishi igaragarizwaho uko amahugurwa yagenze 1. Ese amahugurwa yaba yarakugiriye akamaro akagufasha gusobanukirwa uburyo imihindagurikire y ikirere ishobora kugira 32

33 ingaruka ku baturage n uburyo ibangamira uburyo bwo kwitegura guhangana n ibiza? Yego Oya 2. Ese ni ikihe kintu cy ingenzi wungukiye muri aya mahugurwa? 3. Ese ni iki wakunze muri aya mahugurwa? 4. Ese ni iki kitagushimishije muri aya mahugurwa? 5.Garagaza Ibice n amasomo wasanze bifite akamaro ku buryo bw umwihariko: 6. Ese wumva amahugurwa yanozwa gute? 7. Ese usanga ibi bice by amahugurwa bikurikira byaragenze bite? Shyira akamenyetso mu kazu ka ngombwa kuri buri kintu cyemejwe. Neza cyane Neza Buhoro Nabi Uburyo intego z amahugurwa zasobanuwe neza Ireme ry ibikubiye mu mahugurwa Agatabo k abahugurwa n izindi nyandiko Akamaro amahugurwa yakugiriye ku bumenyi wari ukeneye Ibindi bitekerezo ku birebana n ibyavuzwe haruguru: 1. Ese ni ikihe kintu kimwe wigiye mu mahugurwa uzashyira mu bikorwa kigafasha abaturage cyangwa ingo gushobora kwitegura guhangana n imihindagurikire y ikirere? 2. Ese ni iki gishobora kukubuza gushyira mu bikorwa ibitekerezo byaganiriweho mu mahugurwa? 3. Ese wowe ubwawe cyangwa umuryango ukorera mwaba mukeneye andi mahugurwa?.. 4. Ese ni ibihe byifuzo wageza kuri NBDF ku birebana n amahugurwa yerekeye umushinga? 5. Ibindi bitekerezo:. Thank you! Merci! Murakoze! Asante Sana! 33

Ubuzima bw imyororokere

Ubuzima bw imyororokere IMFASHANYIGISHO Y UHUGURA Isomo rimwe ku rutonde rw amahugurwa agenewe Umujyanama w Ubuzima w Inshuti Mu Buzima/IMB INSHUTI MU BUZIMA Ubuzima bw imyororokere kinyarwanda Copyright policy Published by Partners

More information

Imihindukire y umubiri wanjye:

Imihindukire y umubiri wanjye: Imihindukire y umubiri wanjye: Ubumenyi bw urubyiruko ku birebana n ubugimbi/ubwangavu n uburumbuke Icapwa rya kabiri 2 Institute for Reproductive Health Georgetown University 4301 Connecticut Avenue,

More information

Project 8 UMUSHINGA WO GUTEZA IMBERE IBIKORWA BY UBUKERARUGENDO HANZE YA PARIKI Y IBIRUNGA

Project 8 UMUSHINGA WO GUTEZA IMBERE IBIKORWA BY UBUKERARUGENDO HANZE YA PARIKI Y IBIRUNGA Project 8 UMUSHINGA WO GUTEZA IMBERE IBIKORWA BY UBUKERARUGENDO HANZE YA PARIKI Y IBIRUNGA Support for the Community-Based Natural Resource Management (CBNRM) Plan Kinigi Area, Rwanda project development

More information

REPUBULIKA Y U RWANDA SERIVISI ZA MINISITIRI W INTEBE

REPUBULIKA Y U RWANDA SERIVISI ZA MINISITIRI W INTEBE REPUBULIKA Y U RWANDA SERIVISI ZA MINISITIRI W INTEBE GAHUNDA YA GUVERINOMA 2011-2017 UGUSHYINGO, 2011 His Excellency Paul KAGAME, President of the Republic 4 Rt. Hon. Pierre Damien HABUMUREMYI, Prime

More information

Official Gazette nᵒ 19 of 11 May 2015 N 002/MINIRENA/2015 OF 24/04/2015 ON CRITERIA USED IN CATEGORISATION OF MINES AND DETERMINING TYPES OF MINES

Official Gazette nᵒ 19 of 11 May 2015 N 002/MINIRENA/2015 OF 24/04/2015 ON CRITERIA USED IN CATEGORISATION OF MINES AND DETERMINING TYPES OF MINES ITEKA RYA MINISITIRI N 002/MINIRENA/2015 RYO KUWA 24/04/2015 RIGENA IBIGENDERWAHO MU GUSHYIRA MU BYICIRO NO KWEMEZA UBWOKO BWA MINE MINISTERIAL ORDER N 002/MINIRENA/2015 OF 24/04/2015 ON CRITERIA USED

More information

INTEGANYANYIGISHO Y AMASOMO MBONEZAMUBANO N UBUMENYI BW IYOBOKAMANA. P1-p3

INTEGANYANYIGISHO Y AMASOMO MBONEZAMUBANO N UBUMENYI BW IYOBOKAMANA. P1-p3 i INTEGANYANYIGISHO Y AMASOMO MBONEZAMUBANO N UBUMENYI BW IYOBOKAMANA P1-p3 Kigali,2015 i 2015 Ikigo Gishinzwe Guteza Imbere Uburezi mu Rwanda (REB) Uburenganzira bw umuhanzi: Iyi nteganyanyigisho ni umutungo

More information

Official Gazette n 12 of 21/03/2011. N o 001/MINIFOM/2011 DATED ON 10 MARCH 2011 FIGHTING SMUGGLING IN MINERAL TRADING

Official Gazette n 12 of 21/03/2011. N o 001/MINIFOM/2011 DATED ON 10 MARCH 2011 FIGHTING SMUGGLING IN MINERAL TRADING AMABWIRIZA YA MINISITIRI N O 001/MINIFOM/2011 YO KUWA 10 WERURWE 2011 YO KURWANYA FORODE MU BUCURUZI BW AMABUYE Y AGACIRO MINISTERIAL REGULATIONS N o 001/MINIFOM/2011 DATED ON 10 MARCH 2011 FIGHTING SMUGGLING

More information

Glossary. Algebra 2 Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level

Glossary. Algebra 2 Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level High School Level Glossary Algebra 2 Glossary English / Kinyarwanda Translation of Algebra 2 & Trigonometry terms based on the Coursework for Algebra 2 & Trigonometry Grades 9 to 12. Word-for-word glossaries

More information

ABAKIRISITU N ABAYISIRAMU MU KUBUNGABUNGA UBUZIMA BW UMUBYEYI N UMWANA

ABAKIRISITU N ABAYISIRAMU MU KUBUNGABUNGA UBUZIMA BW UMUBYEYI N UMWANA ABAKIRISITU N ABAYISIRAMU MU KUBUNGABUNGA UBUZIMA BW UMUBYEYI N UMWANA IMFASHANYIGISHO ISHINGIYE KURI BIBIRIYA NA QOR AN Gutangaza iki gitabo byatewe inkunga n ishami rishinzwe iby ubuzima bw ababyeyi

More information

Ikiganiro ku ipfobya n ihakana rya Jenoside yakorewe Abatutsi

Ikiganiro ku ipfobya n ihakana rya Jenoside yakorewe Abatutsi REPUBULIKA Y U RWANDA National Commission for the Fight against Genocide Commission Nationale de Lutte contre le Génocide Komisiyo y Igihugu yo Kurwanya Jenoside -CNLG- Ikiganiro ku ipfobya n ihakana rya

More information

Itangiriro ry umubabaro w umuntu

Itangiriro ry umubabaro w umuntu Bibiliya y'abana irerekana Itangiriro ry umubabaro w umuntu yanditswe na: Edward Hughes yashushanyijwe na: Byron Unger; Lazarus yahujwe na: M. Maillot; Tammy S. yahinduwe na: Elizabeth Johnson yasohowe

More information

Statistical Optimum Design of Heat Exchangers

Statistical Optimum Design of Heat Exchangers Faculty of Technology Department of Technical Physics and Mathematics Dominique Habimana Statistical Optimum Design of Heat Exchangers The topic of this Master s thesis was approved by the departmental

More information

Glossary. Science Glossary. English / Kinyarwanda. Elementary School Level

Glossary. Science Glossary. English / Kinyarwanda. Elementary School Level Elementary School Level Glossary Science Glossary English / Kinyarwanda Translation of Science Terms Based on the Coursework for Science Grades 3 to 5. Word-for-word glossaries are used for testing accommodations

More information

Physics. Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level. Translation of Physics terms based on the Coursework for Physics Grades 9 to 12.

Physics. Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level. Translation of Physics terms based on the Coursework for Physics Grades 9 to 12. High School Level Glossary Physics Glossary English / Kinyarwanda Translation of Physics terms based on the Coursework for Physics Grades 9 to 12. Word-for-word glossaries are used for testing accommodations

More information

Chemistry. Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level. Translation of Chemistry terms based on the Coursework for Chemistry Grades 9 to 12.

Chemistry. Glossary. English / Kinyarwanda. High School Level. Translation of Chemistry terms based on the Coursework for Chemistry Grades 9 to 12. High School Level Glossary Chemistry Glossary English / Kinyarwanda Translation of Chemistry terms based on the Coursework for Chemistry Grades 9 to 12. Word-for-word glossaries are used for testing accommodations

More information

Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese

Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese 1 1 n-gram 2 Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese Michiko Yasukawa 1 and Hidetoshi Yokoo 1 In this paper, we propose a Japanese phonetic matching algorithm for tongue

More information

T h e C S E T I P r o j e c t

T h e C S E T I P r o j e c t T h e P r o j e c t T H E P R O J E C T T A B L E O F C O N T E N T S A r t i c l e P a g e C o m p r e h e n s i v e A s s es s m e n t o f t h e U F O / E T I P h e n o m e n o n M a y 1 9 9 1 1 E T

More information

A L A BA M A L A W R E V IE W

A L A BA M A L A W R E V IE W A L A BA M A L A W R E V IE W Volume 52 Fall 2000 Number 1 B E F O R E D I S A B I L I T Y C I V I L R I G HT S : C I V I L W A R P E N S I O N S A N D TH E P O L I T I C S O F D I S A B I L I T Y I N

More information

/ / MET Day 000 NC1^ INRTL MNVR I E E PRE SLEEP K PRE SLEEP R E

/ / MET Day 000 NC1^ INRTL MNVR I E E PRE SLEEP K PRE SLEEP R E 05//0 5:26:04 09/6/0 (259) 6 7 8 9 20 2 22 2 09/7 0 02 0 000/00 0 02 0 04 05 06 07 08 09 0 2 ay 000 ^ 0 X Y / / / / ( %/ ) 2 /0 2 ( ) ^ 4 / Y/ 2 4 5 6 7 8 9 2 X ^ X % 2 // 09/7/0 (260) ay 000 02 05//0

More information

Lesson Plans for Lillian Williams for the week of 8/16/2010 (Page 1) 6th Grade Social Studies

Lesson Plans for Lillian Williams for the week of 8/16/2010 (Page 1) 6th Grade Social Studies Lesson Plans for Lillian Williams for the week of 8/16/2010 (Page 1) 6th Grade Social Studies Reading Unit 1: "Connecting Themes used in Social Studies" None Conflict -Why does change always follow conflict?

More information

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 J A R T a l s o c o n c l u d e d t h a t a l t h o u g h t h e i n t e n t o f N e l s o n s r e h a b i l i t a t i o n p l a n i s t o e n h a n c e c o n n e

More information

176 5 t h Fl oo r. 337 P o ly me r Ma te ri al s

176 5 t h Fl oo r. 337 P o ly me r Ma te ri al s A g la di ou s F. L. 462 E l ec tr on ic D ev el op me nt A i ng er A.W.S. 371 C. A. M. A l ex an de r 236 A d mi ni st ra ti on R. H. (M rs ) A n dr ew s P. V. 326 O p ti ca l Tr an sm is si on A p ps

More information

Phylogenetic analysis of NADH dehydrogenase subunit 1(NADH 1) gene in Salmo trutta caspius

Phylogenetic analysis of NADH dehydrogenase subunit 1(NADH 1) gene in Salmo trutta caspius Jou o omoo Zooo u 2015; 3 (2): 185-193 -: 2320-7078 -: 2349-6800 JZ 2015; 3 (2): 185-193 2015 JZ : 20-03-2015 : 16-04-2015 bo z m o -oo o B, m z U obo B,. o o o ubu 1( 1) mo u u bo z b 1 mo u u b u, z

More information

Using Standardized Precipitation Index for Monitoring and Analyzing Drought

Using Standardized Precipitation Index for Monitoring and Analyzing Drought 1st Joint DMCSEE-JRC Workshop On Drought Monitoring 21.-25. September 2009 Ljubljana, Slovenia Using Standardized Precipitation Index for Monitoring and Analyzing Drought presented by Ertan TURGU* eturgu@meteor.gov.tr

More information

ART BY VIKRAM. Oil, Acrylic, Pen & Ink and Watercolor works currently available for sale. Fa l l C a t a l o g

ART BY VIKRAM. Oil, Acrylic, Pen & Ink and Watercolor works currently available for sale. Fa l l C a t a l o g C a t a l o g Oil, Acrylic, Pen & Ink and Watercolor works currently available for sale. Fa l l 2 017 P r i c e s v a l i d t h r o u g h D e c 2017 W w w. V i k r a m M a d a n. c o m 24 H 18 W N o r

More information

". :'=: "t',.4 :; :::-':7'- --,r. "c:"" --; : I :. \ 1 :;,'I ~,:-._._'.:.:1... ~~ \..,i ... ~.. ~--~ ( L ;...3L-. ' f.':... I. -.1;':'.

. :'=: t',.4 :; :::-':7'- --,r. c: --; : I :. \ 1 :;,'I ~,:-._._'.:.:1... ~~ \..,i ... ~.. ~--~ ( L ;...3L-. ' f.':... I. -.1;':'. = 47 \ \ L 3L f \ / \ L \ \ j \ \ 6! \ j \ / w j / \ \ 4 / N L5 Dm94 O6zq 9 qmn j!!! j 3DLLE N f 3LLE Of ADL!N RALROAD ORAL OR AL AOAON N 5 5 D D 9 94 4 E ROL 2LL RLLAY RL AY 3 ER OLLL 832 876 8 76 L A

More information

Differential Equations, Math 315 Midterm 2 Solutions

Differential Equations, Math 315 Midterm 2 Solutions Name: Section: Differential Equations, Math 35 Midterm 2 Solutions. A mass of 5 kg stretches a spring 0. m (meters). The mass is acted on by an external force of 0 sin(t/2)n (newtons) and moves in a medium

More information

SIMPLIFICATION OF FORCE AND COUPLE SYSTEMS & THEIR FURTHER SIMPLIFICATION

SIMPLIFICATION OF FORCE AND COUPLE SYSTEMS & THEIR FURTHER SIMPLIFICATION SIMPLIFICATION OF FORCE AND COUPLE SYSTEMS & THEIR FURTHER SIMPLIFICATION Today s Objectives: Students will be able to: a) Determine the effect of moving a force. b) Find an equivalent force-couple system

More information

15) Find UG if FG = 8. 17) Find QE if QU = 30

15) Find UG if FG = 8. 17) Find QE if QU = 30 -4-14) ind if N = 3.7 15) ind if = 8 N 16) ind if = 27 17) ind if = 30 18) ind if = 4.5 19) ind if = 2.5 20) ind A if A = 6 A 21) ind if P = 6.4 P 22) ind if = 5 A -5- 27) ind if = 15 N 28) ind if = 6.3

More information

-Z ONGRE::IONAL ACTION ON FY 1987 SUPPLEMENTAL 1/1

-Z ONGRE::IONAL ACTION ON FY 1987 SUPPLEMENTAL 1/1 -Z-433 6 --OGRE::OA ATO O FY 987 SUPPEMETA / APPR)PRATO RfQUEST PAY AD PROGRAM(U) DE ARTMET OF DEES AS O' D 9J8,:A:SF ED DEFS! WA-H ODM U 7 / A 25 MRGOPf RESOUTO TEST HART / / AD-A 83 96 (~Go w - %A uj

More information

RELATIONS AND FUNCTIONS through

RELATIONS AND FUNCTIONS through RELATIONS AND FUNCTIONS 11.1.2 through 11.1. Relations and Functions establish a correspondence between the input values (usuall ) and the output values (usuall ) according to the particular relation or

More information

Balancing Chemical Equations

Balancing Chemical Equations Lesson Created by: Lauryn Atwood Length of lesson: 1 week Description of the class: Heterogeneous Name of course: Chemistry Grade level: 10-12 Honors or regular: Regular Balancing Chemical Equations Source

More information

Human Anatomy - Brain

Human Anatomy - Brain Lesson Overview The brain is, by far, the most complex and least understood part of the human body! In this activity, students will dissect a virtual brain. They will explore the human brain, its parts,

More information

Why build a climate model

Why build a climate model Climate Modeling Why build a climate model Atmosphere H2O vapor and Clouds Absorbing gases CO2 Aerosol Land/Biota Surface vegetation Ice Sea ice Ice sheets (glaciers) Ocean Box Model (0 D) E IN = E OUT

More information

VERIZON Specific Published Vacancy

VERIZON Specific Published Vacancy COMPANY: Ver izon New York Inc. HEAD MATERIEL ATTENDANT 320219 (1 Op ening) NY Local: : NK (MULTI-LOCALS) Bar -Unit : Dist 1 NY TRG 545 Saw Mill River Rd Elm sf ord, NY DESCRIPTION: 40 Hour s Per Week

More information

it s personal you belong This is a Place where f r o m yo u r first d ay o n c a m p u s, yo u ll be pa rt o f

it s personal you belong This is a Place where f r o m yo u r first d ay o n c a m p u s, yo u ll be pa rt o f it s personal f r o m yo u r first d ay o n c a m p u s, yo u ll be pa rt o f t h e Fairmont Stat e University fa m i ly. Th i s is a p l ac e w h e r e yo u matter. Th i s is a p l ac e w h e r e freshmen

More information

Miscellaneous. Closure Properties Decision Properties

Miscellaneous. Closure Properties Decision Properties Miscellaneous Closure Properties Decision Properties 1 Closure Properties of CFL s CFL s are closed under union, concatenation, and Kleene closure. Also, under reversal, homomorphisms and inverse homomorphisms.

More information

EQUIVALENT SYSTEMS, RESULTANTS OF FORCE AND COUPLE SYSTEM, & FURTHER REDUCTION OF A FORCE AND COUPLE SYSTEM

EQUIVALENT SYSTEMS, RESULTANTS OF FORCE AND COUPLE SYSTEM, & FURTHER REDUCTION OF A FORCE AND COUPLE SYSTEM EQUIVALENT SYSTEMS, RESULTANTS OF FORCE AND COUPLE SYSTEM, & FURTHER REDUCTION OF A FORCE AND COUPLE SYSTEM Today s Objectives: Students will be able to: a) Determine the effect of moving a force. b) Find

More information

I cu n y li in Wal wi m hu n Mik an t o da t Bri an Si n. We al ha a c o k do na Di g.

I cu n y li in Wal wi m hu n Mik an t o da t Bri an Si n. We al ha a c o k do na Di g. Aug 25, 2018 De r Fam e, Wel to 7t - ra at Dun Lak! My na is Mr. Van Wag an I te 7t g a la ge ar, an so s u s. Whi t i wi be m 13t ye of te n, it is m 1s ye D S an Cal i Com t Sc o s. I am so ha y an ex

More information

From our Guest Editor

From our Guest Editor F Pa Ca a Nw O-D 2008 3 F Caa CORD Da Ra G Ea a a a w. a a a C CD KS a a G E. W w a aa a wa a a aa. W wa w a aa Ra 22 Fa! P DG K F G E Da Ra a G E 3 qa w CORD. CD P aa Pa P- a a a a a a. w a a w a a NGO

More information

Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL)

Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL) Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL) qi 1 n ai 4 d(e) ba 3 o be 4 i sh(e 1 )ng c(i 2 ) new words!, ni 3 ha 3 o! la 2 i zho 1 ng guo 2 yi 1 ho 4 u, me 2 i yo 3 u

More information

Series Solutions of Differential Equations

Series Solutions of Differential Equations Chapter 6 Series Solutions of Differential Equations In this chapter we consider methods for solving differential equations using power series. Sequences and infinite series are also involved in this treatment.

More information

One-Way Analysis of Variance: A Guide to Testing Differences Between Multiple Groups

One-Way Analysis of Variance: A Guide to Testing Differences Between Multiple Groups One-Way Analysis of Variance: A Guide to Testing Differences Between Multiple Groups In analysis of variance, the main research question is whether the sample means are from different populations. The

More information

6 Systems Represented by Differential and Difference Equations

6 Systems Represented by Differential and Difference Equations 6 Systems Represented by Differential and Difference Equations Recommended Problems P6.1 Suppose that y 1 (t) and y 2 (t) both satisfy the homogeneous linear constant-coefficient differential equation

More information

Seymour Centre 2017 Education Program 2071 CURRICULUM LINKS

Seymour Centre 2017 Education Program 2071 CURRICULUM LINKS Suitable for: Stage 5 Stage 6 HSC Subject Links: Seymour Centre 2017 Education Program 2071 CURRICULUM LINKS Science Stage Content Objective Outcomes Stage 5 Earth and Space ES3: People use scientific

More information

arxiv: v1 [math.ra] 7 Aug 2017

arxiv: v1 [math.ra] 7 Aug 2017 ON HIRANO INVERSES IN RINGS arxiv:1708.07043v1 [math.ra] 7 Aug 2017 HUANYIN CHEN AND MARJAN SHEIBANI Abstract. We introduce and study a new class of Drazin inverses. AnelementainaringhasHiranoinversebifa

More information

Analytical Evaluation of Multicenter Nuclear Attraction Integrals for Slater-Type Orbitals Using Guseinov Rotation-Angular Function

Analytical Evaluation of Multicenter Nuclear Attraction Integrals for Slater-Type Orbitals Using Guseinov Rotation-Angular Function I. J. Cop. Mh. S Vo. 5 o. 7 39-3 Ay Evuo of Mu u Ao Ig fo S-yp O Ug Guov Roo-Agu uo Rz Y M Ag Dp of Mh uy of uo fo g A-Khj Uvy Kgo of Su A Dp of Mh uy of S o B Auh Uvy Kgo of Su A A. Ug h Guov oo-gu fuo

More information

Chapter 2: Force Vectors

Chapter 2: Force Vectors Chapter 2: Force Vectors Chapter Objectives To show how to add forces and resolve them into components using the Parallelogram Law. To express force and position in Cartesian vector form and explain how

More information

Evolution Strategies for Optimizing Rectangular Cartograms

Evolution Strategies for Optimizing Rectangular Cartograms Evolution Strategies for Optimizing Rectangular Cartograms Kevin Buchin 1, Bettina Speckmann 1, and Sander Verdonschot 2 1 TU Eindhoven, 2 Carleton University September 20, 2012 Sander Verdonschot (Carleton

More information

Energy Levels of Light Nuclei A = 4

Energy Levels of Light Nuclei A = 4 4Revised Manuscript 30 November 2017 Energy Levels of Light Nuclei A = 4 D.R. Tilley 1,2 and H.R. Weller 1,3 1 Traingle Universities Nuclear Laboratory, Durham, NC 27706, USA 2 Department of Physics, North

More information

STANDARDIZATION OF BLENDED NECTAR USING BANANA PSEUDOSTEM SAP AND MANGO PULP SANTOSH VIJAYBHAI PATEL

STANDARDIZATION OF BLENDED NECTAR USING BANANA PSEUDOSTEM SAP AND MANGO PULP SANTOSH VIJAYBHAI PATEL STANDARDIZATION OF BLENDED NECTAR USING BANANA PSEUDOSTEM SAP AND MANGO PULP BY SANTOSH VIJAYBHAI PATEL B.Sc. (Hons.) Horticulture DEPARTMENT OF POST HARVEST TECHNOLOGY ASPEE COLLEGE OF HORTICULTURE AND

More information

Gravitational Potential Energy (filled in)

Gravitational Potential Energy (filled in) Name: Date: 4/3 Period: Unit 5 Gravitational Potential Energy (filled in) Essential Questions: Why is energy and work useful to learn? What does work mean in physics? What does energy mean in physics?

More information

HADDONFIELD PUBLIC SCHOOLS Curriculum Map for Social Studies 7 th Geography Study Skills, Geography & the Five Themes

HADDONFIELD PUBLIC SCHOOLS Curriculum Map for Social Studies 7 th Geography Study Skills, Geography & the Five Themes Curriculum Map for Social Studies 7 th Geography Study, Geography & the Five Themes NJCCCS 6.1 - Social Studies SEPTEMBER Essential Questions: What are the traits of a student? What study skills maximize

More information

TRANSFORM 2016 GRATITUDE REPORT. A Lifeline to Cancer Support

TRANSFORM 2016 GRATITUDE REPORT. A Lifeline to Cancer Support TRANSFORM A Lifeline to Cancer Support 2016 highlights Because of YOU, members tell us that with Wellspring 79% feel empowered to manage cancer 85% feel their quality of life has improved 87% feel less

More information

EMPORIUM H O W I T W O R K S F I R S T T H I N G S F I R S T, Y O U N E E D T O R E G I S T E R.

EMPORIUM H O W I T W O R K S F I R S T T H I N G S F I R S T, Y O U N E E D T O R E G I S T E R. H O W I T W O R K S F I R S T T H I N G S F I R S T, Y O U N E E D T O R E G I S T E R I n o r d e r t o b u y a n y i t e m s, y o u w i l l n e e d t o r e g i s t e r o n t h e s i t e. T h i s i s

More information

Biodiversity and Ecosystem services Thinking globally, acting locally

Biodiversity and Ecosystem services Thinking globally, acting locally Biodiversity and Ecosystem services Thinking globally, acting locally Anne-Gaelle Ausseil - Manaaki Whenua Landcare Research Geoff Hicks National Commission for UNESCO 1 8 / 1 0 / 2 0 1 8 M A N A A K I

More information

Elements, Atoms, and Ions

Elements, Atoms, and Ions Elements, Atoms, and Ions Chemistry I: Chapter 2b Chemistry I Honors: Chapter 3 ICP: Chapter 17 SAVE PAPER AND INK!!! When you print out the notes on PowerPoint, print "Handouts" instead of "Slides" in

More information

THE ME THOD OF LEGAL REASONING. Eisaku MATSUBARA

THE ME THOD OF LEGAL REASONING. Eisaku MATSUBARA THE ME THOD OF LEGAL REASONING Eisaku MATSUBARA (1) Introduction The method o f legal reasoning is p a rt o f th e philosophy of law. Legal reasoning itself o f course belongs to the philosophy o f law.

More information

Characteristic of the Pepper CaRGA2 Gene in Defense Responses against Phytophthora capsici Leonian

Characteristic of the Pepper CaRGA2 Gene in Defense Responses against Phytophthora capsici Leonian J o 2013, 14, 8985-9004; o:103390/jm14058985 O o Jou o ou 1422-0067 wwwmom/jou/jm h o h 2 o hyohho o - Zh 1,2,, - J 1,, - 1,2, Ju- 1,2, -Xu 1,2 Zh-u o 1,2, * 1 2 o o ouu, ohw & Uy, 712100, hx, h; -: zy41982@126om

More information

High pressure PDF analysis of ReO3

High pressure PDF analysis of ReO3 High pressure PDF analysis of ReO3 Tapan Institut Laue Langevin, Grenoble H.E. Fischer, ILL, Grenoble E.S. Božin, S.J.L. Billinge, MSU, USA P. Henry, G.J. McIntyre, M. Jimenez-Ruiz, P. Freeman, ILL M.

More information

Identity. "At least one dog has fleas" is translated by an existential quantifier"

Identity. At least one dog has fleas is translated by an existential quantifier Identity Quantifiers are so-called because they say how many. So far, we've only used the quantifiers to give the crudest possible answers to the question "How many dogs have fleas?": "All," "None," "Some,"

More information

Get Started on CreateSpace

Get Started on CreateSpace {paperback self publishing process} Account Set Up Go to CreateSpace.com Click Sign up Fill out Create Account info fields * Under What type of media you are considering punlishing?, you may want to choose

More information

CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A. Ήχος Πα. to os se e e na aș te e e slă ă ă vi i i i i

CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A. Ήχος Πα. to os se e e na aș te e e slă ă ă vi i i i i CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A Ήχος α H ris to os s n ș t slă ă ă vi i i i i ți'l Hris to o os di in c ru u uri, în tâm pi i n ți i'l Hris

More information

Yamuna Action Plan - II Public Participation & Awareness Component

Yamuna Action Plan - II Public Participation & Awareness Component P C Ym A P - II P P Aw Cm Nw J-. 2009 I 6 m Cm ACORD D R ACORD w m w R Ym D. T m w m w mm w mm - m -m Ym. T. I w w w m w mm m. D K V mm K K w m w m w. T w w m. T w m T m w w B Am C Ym M w CD Y m P ACORD

More information

Create a Topographic Profile of Beacon Valley

Create a Topographic Profile of Beacon Valley Details Create a Topographic Profile of Beacon Valley Completion Time: About a week Permission: Download, Share, and Remix Overview Beacon Valley is recognized by scientists as one of the most Mars-like

More information

Valley Forge Middle School Fencing Project Facilities Committee Meeting February 2016

Valley Forge Middle School Fencing Project Facilities Committee Meeting February 2016 Valley Forge iddle chool Fencing roject Facilities ommittee eeting February 2016 ummer of 2014 Installation of Fencing at all five istrict lementary chools October 2014 Facilities ommittee and

More information

In this activity, students will compare weather data from to determine if there is a warming trend in their community.

In this activity, students will compare weather data from to determine if there is a warming trend in their community. Overview: In this activity, students will compare weather data from 1910-2000 to determine if there is a warming trend in their community. Objectives: The student will: use the Internet to locate scientific

More information

List of Products and Services from A to Z

List of Products and Services from A to Z S B D P C :K F m IT 4 9( ) 6 98 7 5 89 9 I m. m @. T w : x F P S. S C q m q m : w ( 2 3 V) W S P -T m m w b ydnhk -C y w S C D y w w y yw x b M P L b m 2 1 9 L P S m A Z W b w y w mb xb ( / A) ( w b /

More information

COPUOS and the UN Development Agenda. Niklas Hedman, UNOOSA

COPUOS and the UN Development Agenda. Niklas Hedman, UNOOSA COPUOS and the UN Development Agenda Niklas Hedman, UNOOSA 2 Committee on the Peaceful Uses of Outer Space Established 1959. In 1961 establishment of two Subcommittees Scientific and Technical Subcommittee

More information

What Would John Snow Do (Today)? Part 1

What Would John Snow Do (Today)? Part 1 What Would John Snow Do (Today)? Part 1 Tanya Bigos and Derek Law @Tanyabigos @GIS_Bandit Thurs Oct 19 th, 2017 Outline Overview of the ArcGIS Platform Whiteboard discussion Summary Questions A Whole New

More information

Weighted generalized Drazin inverse in rings

Weighted generalized Drazin inverse in rings Weighted generalized Drazin inverse in rings Dijana Mosić and Dragan S Djordjević Abstract In this paper we introduce and investigate the weighted generalized Drazin inverse for elements in rings We also

More information

x z h e z d k yh u x ` gd ` k; Z Z l = & 20 18

x z h e z d k yh u x ` gd ` k; Z Z l = & 20 18 x z h e z d k yh u x ` gd ` k; Z Z l = 2 0 17 & 20 18 d {k k % 8 fo k ;% fg Un h u k sv % & 1 - Hk xr fl ag ] j k t xq: ] l q [ k nso r h u k sa Ø k afr d k f j ;ksa d s fp = f pi d k d j m ud s fo k ;

More information

LECTURE 6 MUTUAL INDUCTANCE

LECTURE 6 MUTUAL INDUCTANCE ECE 330 POWER CIRCUITS AND ELECTROMECHANICS LECTURE 6 MUTUAL INDUCTANCE Acknowledgment-These handouts and lecture notes given in class are based on material from Prof. Peter Sauer s ECE 330 lecture notes.

More information

Fun and Fascinating Bible Reference for Kids Ages 8 to 12. starts on page 3! starts on page 163!

Fun and Fascinating Bible Reference for Kids Ages 8 to 12. starts on page 3! starts on page 163! F a Faa R K 8 12 a a 3! a a 163! 2013 a P, I. ISN 978-1-62416-216-9. N a a a a a, a,. C a a a a P, a 500 a a aa a. W, : F G: K Fa a Q &, a P, I. U. L aa a a a Fa a Q & a. C a 2 (M) Ta H P M (K) Wa P a

More information

Grade 6 Social Studies

Grade 6 Social Studies Unit Title: Africa : Movement Location Place Human Region : Subject/Course: 6 th Grade Social Studies Essential Questions: peoples, cultures and ideas of the world? How is a location identified using map

More information

IMPACT OF CLIMATE CHANGE ON AGRICULTURAL PRODUCTIVITY AND FOOD SECURITY Khalid Abdul Rahim. A World Leader in New Tropical Agriculture

IMPACT OF CLIMATE CHANGE ON AGRICULTURAL PRODUCTIVITY AND FOOD SECURITY Khalid Abdul Rahim. A World Leader in New Tropical Agriculture IMPACT OF CLIMATE CHANGE ON AGRICULTURAL PRODUCTIVITY AND FOOD SECURITY Khalid Abdul Rahim A World Leader in New Tropical Agriculture IMPACT OF CLIMATE CHANGE ON AGRICULTURAL PRODUCTIVITY AND FOOD SECURITY

More information

Circle the letters only. NO ANSWERS in the Columns!

Circle the letters only. NO ANSWERS in the Columns! Chemistry 1304.001 Name (please print) Exam 5 (100 points) April 18, 2018 On my honor, I have neither given nor received unauthorized aid on this exam. Signed Date Circle the letters only. NO ANSWERS in

More information

and ALTO SOLO C H, Rnnciman. Woman's Mistake f*" M>rqut4te\ ol ting about wilh a crutch 00 ac- Gr,,,,d Ri ''*' d5 L o,

and ALTO SOLO C H, Rnnciman. Woman's Mistake f* M>rqut4te\ ol ting about wilh a crutch 00 ac- Gr,,,,d Ri ''*' d5 L o, BU AK A k A AD DA AB U XXX HA HUDAY U 3 92 3 > k z j - - Y Bk 73( 3 - Q H 2 H 9 k B 3 Bk 29 K 7 k 2 B k k k k Y Y D k Y A Uk x 22 B B x k - B B B 22 A B A 27 -- Ak A - - j B B D B Q A- U A-AK B k AD A

More information

Topic: Chemical Equations

Topic: Chemical Equations Chemical Equations Lesson Objectives List evidence that suggests that a chemical reaction has occurred and evidence that proves that a chemical reaction has occurred. Describe a chemical reaction by using

More information

Lesson Ten. What role does energy play in chemical reactions? Grade 8. Science. 90 minutes ENGLISH LANGUAGE ARTS

Lesson Ten. What role does energy play in chemical reactions? Grade 8. Science. 90 minutes ENGLISH LANGUAGE ARTS Lesson Ten What role does energy play in chemical reactions? Science Asking Questions, Developing Models, Investigating, Analyzing Data and Obtaining, Evaluating, and Communicating Information ENGLISH

More information

Fundamental Electromagnetics [ Chapter 2: Vector Algebra ]

Fundamental Electromagnetics [ Chapter 2: Vector Algebra ] Fundamental Electromagnetics [ Chapter 2: Vector Algebra ] Prof. Kwang-Chun Ho kwangho@hansung.ac.kr Tel: 02-760-4253 Fax:02-6919-2160 1 Key Points Basic concept of scalars and vectors What is unit vector?

More information

I N A C O M P L E X W O R L D

I N A C O M P L E X W O R L D IS L A M I C E C O N O M I C S I N A C O M P L E X W O R L D E x p l o r a t i o n s i n A g-b eanste d S i m u l a t i o n S a m i A l-s u w a i l e m 1 4 2 9 H 2 0 0 8 I s l a m i c D e v e l o p m e

More information

A Rich History. AB OVE T H E F O L D: C O N S T R U C T E D by Dwight B. Heard between 1919 and HUMAN SPIDER ON TH E RADIO FI LM DE B UT

A Rich History. AB OVE T H E F O L D: C O N S T R U C T E D by Dwight B. Heard between 1919 and HUMAN SPIDER ON TH E RADIO FI LM DE B UT S PAC E AVA I L A B LE F O R LE AS E! 1 1 2 N. C E N T R A L AV E N U E, P H O E N I X, A R I Z O N A AB OVE T H E F O L D: N E W F U T UR E. O L D S O U L. I n t h e h e a r t o f D o w n t o w n Ph o

More information

Fundamental Electromagnetics ( Chapter 2: Vector Algebra )

Fundamental Electromagnetics ( Chapter 2: Vector Algebra ) Fundamental Electromagnetics ( Chapter 2: Vector Algebra ) Prof. Kwang-Chun Ho kwangho@hansung.ac.kr Tel: 02-760-4253 Fax:02-6919-2160 1 Key Points Basic concept of scalars and vectors What is unit vector?

More information

We acknowledge the traditional custodians of this land and pay our respects to elders past and present

We acknowledge the traditional custodians of this land and pay our respects to elders past and present Belmont High School Quantum Building Harmony and Success June 2015 We acknowledge the traditional custodians of this land and pay our respects to elders past and present FROM THE PRINCIPAL S t u d e n

More information

h[n] is the impulse response of the discrete-time system:

h[n] is the impulse response of the discrete-time system: Definiion Examples Properies Memory Inveribiliy Causaliy Sabiliy Time Invariance Lineariy Sysems Fundamenals Overview Definiion of a Sysem x() h() y() x[n] h[n] Sysem: a process in which inpu signals are

More information

4.4 The Harmonic Oscillator in Two and Three Dimensions 167

4.4 The Harmonic Oscillator in Two and Three Dimensions 167 4.4 The Harmonic Oscillator in Two and Three Dimensions 167 4.4 j The Harmonic Oscillator in Two and Three Dimensions Consider the motion of a particle subject to a linear restoring force that is always

More information

CHEMISTRY Matter and Change. Chapter 10: The Mole

CHEMISTRY Matter and Change. Chapter 10: The Mole CHEMISTRY Matter and Change Chapter 10: The Mole CHAPTER 10 Table Of Contents Section 10.1 Measuring Matter Section 10.2 Mass and the Mole Section 10.3 Moles of Compounds Section 10.4 Empirical and Molecular

More information

CANADIAN RAILROAD HISTORICAL ASSOCIATION

CANADIAN RAILROAD HISTORICAL ASSOCIATION NDN RROD HSOR SSOON NOEOED NOEORD MONRE ND MONREND E ::fs S R:: ROH :; OH NO NO 63 - -- --- - ---------- ---- -- -- - 956 G ::6 ; - R HY NO E OF N N :S!;G NG : MGg R M g R H w b H m 92 py - B : p j Dg

More information

ME 201 Engineering Mechanics: Statics

ME 201 Engineering Mechanics: Statics ME 0 Engineering Mechanics: Statics Unit 9. Moments of nertia Definition of Moments of nertia for Areas Parallel-Axis Theorem for an Area Radius of Gyration of an Area Moments of nertia for Composite Areas

More information

M1 a. So there are 4 cases from the total 16.

M1 a. So there are 4 cases from the total 16. M1 a. Remember that overflow is defined as the result of the operation making no sense, which in 2's complement representa tion is equivalent to the mathematical result not fitting in the format. if any

More information

SBI ASSOCIATE JUNIOR ASST - 3 [PH-I] (SOLUTION)

SBI ASSOCIATE JUNIOR ASST - 3 [PH-I] (SOLUTION) SBI ASSOCIATE JUNIOR ASST - 3 [PH-I] (SOLUTION) MATHS (31-35): 31. (3) 27% of 50?% of 375 = 76.5 50 27 100 375 x 100 x 375 100 x = 5100 375 = 76.5 = 121.5 76.5 = 5 = 12 32. (1) 625.97 7.5 + 299.87 =? 632.6

More information

GEOL 437 Global Climate Change 5/1/18: Climate sensitivity

GEOL 437 Global Climate Change 5/1/18: Climate sensitivity GEOL 437 Global Climate Change 5/1/18: Climate sensitivity How sensitive is the climate to external radiative forcing? FAQ 12.3 Fig 1 in: Collins, M., R. Knutti, J. Arblaster, J.- L. Dufresne, T. Fichefet,

More information

SL Chemistry. Friday August 28th Monday, August 31, 15

SL Chemistry. Friday August 28th Monday, August 31, 15 SL Chemistry Friday August 28th 2015 Agenda Warm Up: NONE Empirical and Molecular Formula Notes E & M handout (HW) Internal Assessment - Project Guides HOMEWORK Topic 1.1 Introduction to Particulate Nature

More information

Software Process Models there are many process model s in th e li t e ra t u re, s om e a r e prescriptions and some are descriptions you need to mode

Software Process Models there are many process model s in th e li t e ra t u re, s om e a r e prescriptions and some are descriptions you need to mode Unit 2 : Software Process O b j ec t i ve This unit introduces software systems engineering through a discussion of software processes and their principal characteristics. In order to achieve the desireable

More information

Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry. Egg white hydrolysate inhibits oxidation in mayonnaise and a model system

Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry. Egg white hydrolysate inhibits oxidation in mayonnaise and a model system Egg white hydrolysate inhibits oxidation in mayonnaise and a model system Journal: Manuscript ID BBB-00.R Manuscript Type: Regular Paper Date Submitted by the Author: -Jan-0 Complete List of Authors: Kobayashi,

More information

FOR MORE PAPERS LOGON TO

FOR MORE PAPERS LOGON TO IT430 - E-Commerce Quesion No: 1 ( Marks: 1 )- Please choose one MAC sand for M d a A ss Conro a M d a A ss Consor M r of As an Co n on of s Quesion No: 2 ( Marks: 1 )- Please choose one C oos orr HTML

More information

CS 321 Solutions to Homework 4 Due October 22, 5pm

CS 321 Solutions to Homework 4 Due October 22, 5pm CS 321 Solutions to Homework 4 Due October 22, 5pm 1. Convert the following NFAs from HW3 to (a) {ab, aba} (b) bitstrings with 0 as the third last symbol (c) bitstrings that contain 0100 How do these converted

More information

SMART Planning Charette Facilitation Webinar

SMART Planning Charette Facilitation Webinar US Army Corps of Engineers PLANNING SMART BUILDING STRONG SMART Planning Charette Facilitation Webinar Hosted by the Planning Community of Practice & the Collaboration and Public Participation Community

More information

Liberty Legacy Header

Liberty Legacy Header Liberty Legacy Header New Search Sample-Report Email Finder Liberty Premium Header Background C heck Search by SSN Search by Phone Search by Name Search by A ddress Search by Name and A ddress Print Prev

More information