Kev Loj Hlob thiab Kev Txhim Kho ntawm Tib Neeg

Size: px
Start display at page:

Download "Kev Loj Hlob thiab Kev Txhim Kho ntawm Tib Neeg"

Transcription

1 Kev Loj Hlob thiab Kev Txhim Kho ntawm Tib Neeg Qib Yim Lub Tsev Ua Haujlwm Kev Noj Qab Nyob Zoo thiab Kev Tiv Thaiv 6/19/2015 Hoob Tsib Kev Ntawv Tus Qauv Npaj Ua Phab Ntawv 1 Cov Lus Taw Qhia/Kev Piv Txwv Txog Ncauj Lus Phab ntawv thib 2 3 Kev Kho/Kev Pauv Hloov Yav Xav Tau Tshwj Xeeb Phab ntawv thib 4 9 Cov Zaj Lus Qhia Phab ntawm Cov Lus Taw Qhia Txog Kev Ntsuam Xyuas Phab Ntawv 173

2 Lub Tsev Ua Haujlwm Kev Noj Qab Nyob Zoo thiab Kev Tiv Thaiv Hom Qauv Qhia Ntawv Txog Kev Loj Hlob & Qib Kawm 8 Cov Zaj Lus Kawm COV NTSIAB TSEEM CEEB Zaj lus qhia 1- Tsuas Yog Qhov Tseeb Zaj lus qhia 2- Lub Cev Poob Rau Kis Txaus Ntshai Zaj lus qhia 3- Kev Hawm Yus Tus Kheej Zaj lus qhia 4- Peb Sib Tham Zaj lus qhia 5- Ntsig Txog Kev Noj Qab Haus Huv Zoo Zaj lus qhia 6- Puas Yog Txhua Tus Menyuam Ua Li Ntawd Tiag? Zaj lus qhia 7- Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Zaj lus qhia 8- Kev Qhia Txog Uv Tsis Sib Deev Zaj lus qhia 9- Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Zaj lus qhia 10- Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev Zaj lus qhia 11- Kev Tiv Thaiv Muaj Menyuam Zaj lus qhia 12-Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Muaj Txheej Txheem Qhia Ntxiv- Menyuam Mos Xa Tau Tshaj Zaj lus qhia 13- Tau Paub Txog STIs Zaj lus qhia 14- STI Project (zeem cia chaw koos phis tawj) Zaj lus qhia 15- Kev Lees Paub Txuas Mus Ntxiv Cov ntaub ntawv kawm uas yuav tuaj yeem raug hloov los ntawm kev ua tiav hom qauv qhia ntawv uas muaj nyob nram qab no: Hom Qauv Qhia Ntawv Kev Ua Kom Muaj Kev Xaiv Uas Zoo Siab Kev Paub Fab Ua Neej Nyob Cov ntaub ntawv kawm ntawm MPS HGD uas tsis tas yuav qhia kom duav txog thaum hom qauv qhia ntawv ib qho twg raug muab qhia 4, 5, 7, 12, 13, 14, 15 4 Phab Ntawv 1

3 Lub Tsev Ua Haujlwm Kev Noj Qab Nyob Zoo thiab Kev Tiv Thaiv COV LUS QHIA HAIS TXOG KEV UA TIAV KEV NTSUAM XYUAS Thov siv daim ntawv txheeb xyuas nrhiav daim ntawv; muab luam rau koj tus kheej ntxiv Txhua txhua theem qib kawm ntawm hom kawm HGD yuav muaj kev ntsuam xyuas ua ntej thiab tom qab thiab muaj li ob qho kev ntsuam xyuas/cov kev xeem ntawv ntxiv uas yuav raug siv txhawm rau cov kev ntsuam xyuas fab qauv lossis kev piav luv luv. Cov kev ntsuam xyuas nrhiav daim ntawv yuav tsum tau xa rau koj thawj xib fwb hauv tsev kawm ntawv. Phab Ntawv 2

4 AD= TSHAJ LIJ HEEV LAWM (ADVANCED): Tub ntxhais kawm ua tau txoj haujlwm no nyob rau theem tshaj li heev lawm thiab siab tshaj tus qauv cai lawm. PR= TXAWJ TXAUS (PROFICIENT): Tub ntxhais kawm ua tau txoj haujlwm no yam ntseeg siab hlo thiab raug raws nraim thiab tau raws li tus qauv cai. Qib Kawm Yim HGD Tsev kawm ntawv lub npe: Tus Xibfwb Lub Npe: # tub ntxhais kawm Kev Ntsuam Xyuas Ua Ntej Kev Ntsuam Xyuas Tom Qab Kev Ntsuam Xyuas/Kev Xeem Ntawv 1 Kev Ntsuam Xyuas/Kev Xeem Ntawv 2 BA= NRUAB NRAB (BASIC): Tub ntxhais kawm tab tom txhim kho hauv qhov kev paub lossis tus cwj pwm no; txawm li cas los xij lawv ua tau qis dua tus qauv cai MI= QIS HEEV (MINIMAL): Tub ntxhais kawm tab tom pib txhim kho hauv qhov kev paub lossis tus cwj pwm no; txawm li cas los xij lawv ua tau qis tshaj tus qauv cai ntau heev Phab Ntawv 3

5 Qib 8 Cov Lus Qhia Txog Kev Kho Kom Haum Thiab Kev Hloov Nws yog peb li feem xyuam haujlwm tam li cov kws qhia ntawv txhawm rau kom paub meej tias cov tub ntxhais kawm muaj tej hau kev nkag txog hom qauv qhia ntawv lossis tej xov xwm uas peb qhia zoo ib yam nkaus li txoj kev rau nthuav qhia lawv tej kev nkag siab. Nws yog ib qho tseem ceeb kom paub tias qhov no tej zaum yuav ntsia zoo li sib txawv rau qee cov tub ntxhais kawm. Kev kho kom haum rau cov me nyuam kawm ntawv muaj kev tsis taus yuav muaj xws li, tiam sis tsis tag rau: Cov Lus Taw Qhia: Kev kho kom haum yog rau cov lus qhia ntxiv thiab yuav plam kev kho kom haum rau cov khoom mus kuaj. (Piv txwv: Kev siv hom lus piav tes hauv cov lus taw qhia, kev piav qhia lossis piav ntxiv txog cov lus taw qhia, thiab lwm yam.) Cov Ntsiab Lus Nthuav Qhia: Cov khoom siv kom muaj kev yooj yim yuav tso cai muab kev ntsuam xyuas hauv tus qauv lossis hom kev nkag uas sib txawv rau tub ntxhais kawm qhov ntawd tej zaum yuav yog fab kev hnov lus, multi-sensory, tactile, lossis fab pom kev. (Piv txwv: Tus ntawv loj loj, cuab yeej kaw lus, Braille, thiab lwm lwm yam). Lo lus teb: Cov khoom siv kom muaj kev yooj yim yuav cia tub ntxhais kawm los teb txhua txhua item hauv kev xeem ntawv lossis teeb tsa qhov haujlwm uas siv ib lub cuab yeej kev pab. (Piv txwv li: Tub ntxhais kawm yuav hais lus teb rau tus neeg sau ntawv tus uas ua cov ntaub ntawv txog tub ntxhais kawm tej lus teb, kev siv ib qho graphic organizer, thiab lwm lwm yam.) Kev Teeb Tsa: Cov khoom siv kom muaj kev yooj yim yuav tso cai rau tub ntxhais kawm los muaj ib qho kev ntsuam xyuas hauv thaj chaw lossis ib ncig chaw uas sib txawv uas tsis yog nws lub chav kawm. (Piv txwv li: Xeem ntawv ib leeg zuj zus, tub ntxhais kawm sawv lossis ncig mus rau ub rau no thaum xeem ntawv, thiab lwm lwm yam). Sij Hawm/Kev Teem Caij: Kev kho kom haum kom tau kom txog rau lub sij hawm kom tiav ib qho kev soj ntsuam los sis hloov txoj kev lub sij hawm muaj quas. (Piv txwv li xyuas kom muaj sij hawm xeem ntawv nyob rau ntau hnub ntxiv, thiab lwm lwm yam.) Cheeb Tsam Uas Txhawj Xeeb Kev Nyeem/Kev Sau Ntawv- Tus tub ntxhais kawm uas tseem muaj kev nyuaj fab kev nyeem tej ntawv qhia, tej ntsiab lus thiab/lossis fab kev ua kom tiav ib qho dej num. Kev Txhim Kho Tes Taw - Tub ntxhais kawm uas tab tom muaj kev nyuaj fab tuav daim ntawv, rab txiab lossis kev sau ntawv ntsig txog cov khoom siv thaum muaj txoj haujlwm tseev kom kos duab, sau ntawv lossis kho daim ntawv. Hom Lus/Kev Sib Txuas Lus - Tus tub ntxhais kawm ua muaj kev nyuaj fab lo lus hais thiab/lossis piav nws tej kev xav tawm tuaj. Cov hau kev tham txog cov kev xav tau ntawd uas ntxim li yuav ua tau. Muab Ib Tus Cwj Mem Sau nrog cov lus qhia npaj sau thiab cov kab lus rau ntawm nplooj ntawv; kuj tuaj yeem siv sau cov ntsiab lus. Muab ib daim iav tso nyeem ntawv xim los pab ua kom pom tseeb, hais tau zoo, thiab to taub tag nrho. Rub (upload) tag nrho txhua cov ntawv uas yuav raug nyeem rau tus neeg nyeem ntawv Tsim ua/muab ib lub box lus (word box) ntos raws li qee yam ub no lossis cov lus tseem ceeb uas tau hais tseg nyob rau thaum cov kev sib sab laj; yuav tuaj yeem muaj txiaj ntsig zoo rau cov tub ntxhais kawm uas paub lus tsawg thiab sau ntawv tsis tau zoo luaj twg. **Siv rau ntau yam kev pab ib Premier (saib daim ntawv sau mus siv Premier nrog cov ntaub ntawv HGD rau cov lus qhiantxiv thiab cov lus txhawb Muab tus cwj mem qhuav uas tuav yooj yim (pencil grips). Daim ntawv uas muaj txoj kab hom tshwj xeeb Siv daim laminated tag board Rab txiab uas kho tau. Tso cai rau siv ntiv tes kos duab hauv lub tablet Phab Ntawv 4

6 **Tiv tauj nrog kws kho mob fab kev qhia xyaum hais lus/hom lus uas ntsig txog xov xwm ntau ntxiv hais txog cheeb tsam kev xav tau no Muab tus menyuam kawm ntawv uas muaj kev qhia kom muaj kev sib txuas lus txhawb zog Tej zaum kuj yuav tseev kom muaj lub cuab yeej xa suab lus txhawm rau pab hauv kev sib txuas lus **Nco Tseg: Nov yog tag nrho cov cuab yeej txhawb kev kawm uas yuav siv rau txhua tus tub ntxhais kawm. Yog hais tias ib tug tub ntxhais kawm uas xiam oob qhab xav tau ib qho ntawm cov cuab yeej, ces nws yuav phim nrog kev pab fab technology (assistive technology). Tiv tauj pawg neeg ua haujlwm Kev Pab Fab Technology hauv tus ntawm yog hais tias koj xav tau xov xwm ntau ntxiv lossis muaj lus nug ntsig txog tub ntxhais kawm tej kev xav tau uas ntxim li yuav muaj tau hais txog kev pab fab technology. Phab Ntawv 5

7 Kev Siv cov Cuab Yeej Premier kom Nkag Tau Mus rau Hom Qauv Qhia Ntawv Txog Kev Loj Hlob thiab Kev Nthuav Dav ntawm Tib Neeg Ntau Ntxiv TAG NRHO TXHUA tus tub ntxhais kawm thiab tus neeg ua haujlwm hauv MPS tau nkag DAWB rau Premier Literacy hauv cov koos-pis-tawj hauv cov tsev kawm ntawv THIAB tom tub ntxhais kawm ntawv li vaj tse tib si. Premier yog ib co software program uas muab cuab yeej siv kom nkag mus tau ntau ntxiv rau cov tub ntxhais kawm tus uas nyiam ntxeem rov fab kev nyeem ntawv, sau ntawv, thiab kawm txog cov dej num uas tau tshaj qhia nyob hauv lawv tej hom qauv qhia ntawv. Hom qauv qhia ntawv ntawm HGD muaj ntau yam lesson uas Premier tuaj yeem pab qee cov tub ntxhais kawm tshem qhov daig, tshwj xeeb tshaj plaws cov tub ntxhais kawm uas muaj kev xav tau uas tshwj xeeb, tej zaum yuav tsum tau kev nkag mus txog txhua nrho cov ntsiab lus hauv hom qauv qhia ntawv. Premier kuj tseem muaj cuab yeej siv uas tub ntxhais kawm muaj peev xwm siv los nthuav qhia txog lawv tej kev txawj ntse. Txhawm rau kom tau nkag ua ntej hauv chav kawml khoos phis tawj hauv tsev kawm, kuaj xyuas Daim Ntawv Tshaj Xov Mus Kawm Ua Ntej (Premier Informational Flyer), qhov uas yuav nthuav qhia qhia ib kauj ruam zuj zus. Yog tias tus tub ntxhais kawm xav tau qhov kev kawm (program) rau lawv lub khoos phis tawj hauv tsev, muab rau lawv nrog Daim Ntawv Tshaj Xov Kev Kawm Hauv Tsev (Premier At-Home Flyer). Thaum hlo ob daim ntawv teev tseg, rau qhov kev qhia paub thiab txhawb hauv qhov kev kawm txog thiab siv qhov kev kawm no rau cov tub ntxhais kawm, tiv toj Pawg Pabcuam Thev Naus Laus Zis ntawm Cov cuab yeej tseem ceeb uas tej zaum koj yuav xaiv los siv kom nkag tau ntau ntxiv hais txog cov tub ntxhais kawm uas nyiam ntxheem rov fab kev nkag siab nyeem ntawv, ntsia ntsoov mus ntxiv, feem txuam kev sau ntawv, lossis kev muab tau lo lus hauv qee cov HGD lession xam muaj li nram qab no nrog: Launch Pad (siv tau nrog cov chaw hauv internet) Talking Word Processor (siv tau nrog cov ntaub ntawv uas yog hom Word) PDF Equalizer (siv tau nrog cov ntaub ntawv hom PDF) Worksheet Wizard (siv tau nrog txhua qhov daim ntaub ntawv uas raug scanned nkag cia hauv lub koos-pis-tawj) Cov cuab yeej no muaj cov features uas muaj kev nyeem kab lus ua lub suab nrov nrov, kev xaiv zas (highlight) thiab kev soj raws kab lus thaum nws raug nyeem tawm nrov nrov, phau dictionary ua suab hais lus, tej cuab yeej uas tau siv sau lub ntsiab lus hais txog cov ntaub ntawv uas yog li ib phab lossis ntau phab ntawv, thiab ib qho feem txuam ntawm kev twv lo lus. Nyob rau cov phab ntawv uas txuas ntxiv ntawd, kev piav qhia hais ntsees txog ib qho cuab yeej siv twg thiab hauv kev siv nws uas raug muab rau lawm. Phab Ntawv 6

8 Kev Tso Cai ntawm Koog Zos (District) - Premier Literacy Premier Literacy li Phiaj xwm Tom Tsev Kawm Ntawv yuav muab cov kev daws teeb meem kev nyeem, feem txuam thiab kev kawm paub rau cov tub ntxhais kawm nyob hauv tag nrho txhua lub koos-pis-tawj hauv cov Tsev Kawm Ntawv Tsoom Fwv hauv Milwaukee. Yog hais tias koj tau siv Suite no nyob rau yav tag los lawm, es koj paub txog cov txiaj ntsig zoo uas nws tau tsim ua rau ntau tus tub ntxhais kawm. Thaum Premier Literacy raug rub nkag (load) hauv nej cov koos-pis-tawj lawm, nej yuav muaj 2 txoj hau kev nkag mus rau toolbars uas sib txawv, ib qho yog internet toolbar thiab ib qho yog desktop toolbar. Internet toolbar yuav pom tshwm nyob rau txhua zaus uas koj qhia Internet Explorer. Cov features ntawm toolbar no yuav xam muaj: Talking Pointer - nias ib zaug rau tus duab Talking Pointer ces nws yuav nyeem yam uas koj taw koj tus khaws-xawj (cursor) rau Talking Dictionary - xaiv zas (highlight) ib lo lus, nias ib zaug rau ntawm dictionary ces qhov ntsiab lus yuav raug nyeem rau koj Text-To-MP3 (Kab Lus Mus Ua MP3) Qhov Suite no kuj tseem xam muaj ib qho toolbar uas teeb tsa (install) nyob hauv koj li desktop. Ob peb qho features hauv tus toolbar no xam muaj: Talking Word Processor (Cuab Yeej Tham Ua Lo Lus) Word Prediction (Kev Twv Lus) Text to Audio (Kab Lus hais ua Lub Suab) Universal Reader (Cuab Yeej Nyeem Ntawv Raws Siab) Talking Dictionary Talking Calculator (Cuab Yeej Xam Lej Uas Tham Ua Lo Lus) Txhua qhov haujlwm no muaj vis dis aus qhia thiab pab qhia hauv online ntawm Txhawm rau thov tej software no, ces hu rau pawg pab Fab Kws (Tech support) ntawm thiab thov kom muab Premier nkag rau nej cov koos-pis-tawj. Yog hais tias koj muaj lus nug ces tsis txhob txaj muag sau tuaj rau atteam@milwaukee.k12.wi.us. Koj Pawg Neeg Ua Haujlwm Pab fab Techology ntawm MPS (MPS Assistive Technology Team) Phab Ntawv 7

9 Yuav ua licas thiaj li rub tau Premier Literacy nkag hauv koj cov koos-pis-tawj ntawm MPS Hu rau MPS Technology Support ntawm Koj yuav tsum tau qhia rau lawv txog lub npe koos-pis-tawj lub uas koj xav rub Premier nkag. Koj tuaj yeem tshawb pom lub npe/tus naj npawb no hauv 2 qho chaw: 1. Hauv phab ntaus npe nkag (log in screen): Phab Ntawv 8

10 Txog Rau - Cov Niam Cov Txiv thiab Cov Tub Ntxhais Kawm Peb xav qhia qee yam xov xwm uas zoo tshaj plaws rau koj hais txog peb tus vev xaib Premier AT Home (Premier TOM Tsev) ntawm MPS qhov chaw uas koj tuaj yeem daus-lauj (download) tau cov cuab yeej kev nyeem ntawv, kev sau ntawv thiab kev kawm ntawv uas muaj txiaj ntsig tshaj plaws los siv hauv koj cov koos-pis-tawj tom tsev. Qhov kev pab txhawb no raug pab nyiaj los ntawm MPS koom nrog rau Premier Literacy. Premier AT Home (Premier TOM Tsev) yuav muab ntau cov cuab yeej siv. Tomqab rub cov ntaub ntawv Premier tag (cov lus qhia nyob phab nrab qaum) koj yuav pom lub icon no rau ntawm koj lub koos pij tawj. Nias rau ntawm Premier Tools icon thiab koj yuav pom cov twj siv (toolbar) no. **Muaj cov vis dis qaus qhia nyob rau ntawm rau txhua lub twj siv Premier Peb zoo siab uas muaj peev xwm muab cov cuab yeej no rau siv hauv koj li koos-pis-tawj tom tsev. Ua raws li cov lus qhia nyob sab nraum phab ntawv no txhawm rau pib siv cov cuab yeej hnub no! Yog hais tias koj muaj lus nug ces tsis txhob txaj muag sau tuaj rau atteam@milwaukee.k12.wi.us. Koj Pawg Neeg Ua Haujlwm Pab fab Techology ntawm MPS (MPS Assistive Technology Team) Phab Ntawv 9

11 COV LUS QHIA TXOG LOGIN/DOWNLOAD Premier Nyob TOM Tsev tsuas yog cov tswv xws li cov menyuam kawm ntawv, cov niam txiv thiab/lossis cov neeg lis haujlwm ntawm MPS thiaj teeb tau cov koos pij tawj xwb. 1. Nkag mus hauv Koj yuav pom Phab Ntau Npe Nkag no Yog xav tau kev pab qhia siv tiv toj Thawj Tus Kws Pabcuam Thev Naus Laus Zis ntawm lossis Phab Ntawv 10

12 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los xyaum coj tus cwj pwm kev noj qab nyob zoo uas tab tom txhawb nqa thiab zam lossis txo cov kev pheej hmoo mob nkeeg. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: rov xyuas dua txog cov npe thiab cov kev ua haujlwm ntawm txhua yam hauv tib neeg lub cev (anatomy) ntawm kev muaj menyuam tub ki qhia lawv tej kev txawj ntse txog hom kab ke kev muaj menyuam tub ki txog rau tej txheej txheem kev chiv xeeb menyuam rov xyuas txog cov kauj ruam hauv zeeg kev coj khaub ncaws Cov Khoom: qhov khab seeb ntawm daim qhia tswv yim (txiv neej, poj niam) sau nkag daim qhia tswv yim uas tseem tsis tau sau cov duab qhia kev muaj menyuam tub ki rau tej dej num chav kawm lossis qhov khab seeb Cov duab qhia txog feem ntawm lub cev Coj khaub ncaws raws sij hawm Lub thawv nug Body Jeopardy Game (yeem) Cov Txheej Txheem: 1. Qhia txog zaj lus qhia (unit) rau lub chav kawm. Lees paub txog kev txawj ntse yav tag los ntsig txog lawv lub cev, hom kab ke kev muaj menyuam tub ki, kev sib raug zoo nrog cov phooj ywg thiab kev txheeb ze ntawm tsev neeg, thiab tuav kom lawv muaj kev nyab xeeb. Cov zaj lus qhia raug tawm qauv los paub taub txog lawv tej kev txawj ntse thiab los saib cov khoom uas los ntawm lawv, tej neeg laus ziag no, tej zeem muag. Teeb tsa lub suab paj nruag rau pawg neeg los ntawm kev sib sab laj txog cov cai tswj chav kawm, kev npog tseg, kev npaj siab tuaj koom, thiab lwm lwm yam. Qhia txog kev siv lub box (npov) lus nug hais txog ib co lus nug twg uas cov tub ntxhais kawm nug uas lawv xav paub kom meej yuav raug tham txog nyob hauv hom qauv qhia ntawv ntawm zaj lus qhia (unit). 2. Yais cov ntaub ntawv qhia txog hom kab ke kev muaj menyuam tub ki ntawm txiv neej thiab poj niam. 3. Tso cov duab qhia hom kab ke kev muaj menyuam tub ki rau ib ncig hauv lub chav thiab hais kom cov menyuam ncig saib thiab sau nkag rau lawv cov ntaub ntawv. Muab cov menyuam kawm ntawv 10 feeb ua kom tiav cov hauj lwm no. Yog hais tias koj tsis zoo hais kom cov menyuam tawm ntawm lub chav hauv tej dej num no cov duab qhia ib txwm tuaj yeem raug siv nyob rau theem siab tshaj taub hau Phab Ntawv 11

13 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej 4. Ceev nrooj txheeb xyuas cov menyuam kawm ntawv cov lus teb kom lawv muaj tag nrho cov ntaub ntawv yog nyob rau daim ntawv. 5. Lo txhua daim qhia txog hom kab ke kev muaj menyuam tub ki ntawm txiv neej kom siab tshaj taub hau. a. Nug cov tub ntxhais kawm txog lub hom phiaj ntawm hom kab ke kev muaj menyuam tub ki ntawm txiv neej. Yuav tsum paub kom meej tias lawv nkag siab tias lub hom phiaj yog txhawm rau txau cov kua phev tawm, thiab muab cov kua phev ntawd mus rau lub qe. Lub hom phiaj tseem ceeb ces yog ua kom muaj ib tug menyuam. b. Mus saib cov phev (sperm) txoj kev taug pib txij ntawm ob lub noob qes tawm mus txog sab nraum lub cev c. Raws li qhov kev tso qib no: ob lub noob qes, txoj hlab noob qes, txoj hlab xa phev, hnab kua phev, taub kua phev, Taub Kua Sid (Cowper s gland), lub qhov zis thiab tawm rau sab nraum lub cev. d. Rov mus saib nws dua ib zaug ntxiv, zaum no yuav hais txog yam uas feem twg tsim ua thiab hais kom cov menyuam piav rov rau mloog txog feem twg ntawm lub cev uas koj tab tom tham txog. Kav tsij tsawb xyuas nws ntxiv txog ntua thaum feem coob ntawm chav kawm teb tau lo lus teb yog lawm e. Piv txwv txog tus xib fwb yuav piav qhia txog cov feem no tau licas ua lus luv luv: phev yog tsim nyob rau hauv cov= noob qes tom qab ntawd cov phev (sperm) yuav raug khaws tseg hauv= txoj hlab noob qes thaum txau kua phev tawm, phev yuav tso tawm ra hauv= txiv neej txoj hlab phev cov phev (sperm) yuav ntxiv nkag rau cov kua phev uas los ntawm= hnab kua phev cov phev (sperm) yuav ntxiv nkag ntau ntxiv txhawm rau ua phev txiv neej los ntawm= taub kua phev phev txiv neej yuav ntxiv nkag rau ib co kua uas raug pov thaiv los ntawm= Cowper s gland tom qab ntawd nws yuav tawm ntawm lub cev uas yog tshwm ntawm= lub qhov zis qhov uas yog sab hauv= rab qau f. Qhia cov menyuam kawm ntawv tias lab tus phev tawm los ntawm txau kua phev ib zaug xwb 6. Piav qhia pojniam cov kab kev muaj menyuam (tso lub tsom duab txog pojniam cov kab ke kev muaj menyuam) a. Lub hom phiaj tseem ceeb ntawm poj niam kev muaj menyuam yog dab tsi? Los muab qe chiv xeeb ua menyuam thiab tswj tus menyuam kom loj hlob b. Yuav pib txij thaj chaw uas cov qe raug ua thiab ua haujlwm thaum koj taug kev saib hom kab ke. c. Raws li qhov kev tso qib no: lub zes qe, txoj hlab xa qe, lub tsev menyuam, ncauj tsev menyuam, lub paum. d. Qhia rau tus menyuam kawm ntawv txog cov zes qe uas muaj tag nrho cov qe lawv yuav muaj thaum yug los. Thaum tiav nkauj tiav nraug pib, ib lub qe yuav loj hlob txhua lub hli thiab yuav nkag mus rau qhov muaj menyuam uas nws yuav chiv xeeb menyuam los ntawm cov phev. e. Rov mus saib nws dua ib zaug ntxiv, zaum no yuav hais txog yam uas feem twg tsim ua thiab hais kom cov menyuam piav rov rau mloog txog feem twg ntawm lub cev uas koj tab tom tham txog. Kav tsij ua mus kom txog thaum feem ntau ntawm chav kawm teb raug. f. Piv txwv txog tus xib fwb yuav piav qhia txog cov feem no tau li cas ua lus luv luv: cov qe yuav raug khaws tseg nyob hauv= lub zes qe thaum pib kev nto nkauj lawm, ces lub qe yuav siav ib hlis ib zaug. Nyob rau thaum kev tsim ua qe lub qe yuav raug tso tawm thiab taug kev raws = txoj hla xa qe Phab Ntawv 12

14 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Tom qab li ob peb hnub hauv txoj hlab xa qe lub qe yuav nkag mus rau=lub tsev menyuam yog hais tias lub qe raug chiv xeeb menyuam lawm ces nws yuav nyob twj ywm hauv lub tsev menyuam, yog hais tias nws tsis raug chiv xeeb menyuam ces lub qe yuav tawm ntawm tsev menyuam mus rau= ncauj tsev menyuam thiab yuav tawm ntawm lub cev ua yog los ntawm= lub paum 7. Tso cov txheej kev loj hlob ntawm tus pojniam kom siab, tam sim no pib txuag cov kua phev nkag mus rau hauv tus pojniam thaum sib deev thiab saib cov kab menyuam nkag mus nrhiav lub qe. a. Nug seb leej twg ntawm cov menyuam kawm ntawv puas nco qab txog tias muaj pes tsawg cov phev uas tso hauv qhov chaw mos thaum sib deev ( lab). b. Qhia tias lub paum muaj ib cov kua qaub hauv nws uas yuav tua cov phev coob tus thiab ib txhia phev kuj yuav lo rau sab phab ntsa ntawm lub paum. c. Tom qab ntawd ces cov phev (sperm) yuav nkag mus rau lub ncauj tsev menyuam thiab mus rau lub tsev menyuam. Ntau tus kab menyuam tab tom nrhiav lub qe thiab mus lo rau ntawm no. d. Ntu uas zoo tshaj plaws rau lub qe los chiv xeeb menyuam ces yog ntawm txoj hlab xa qe. Ziag no muaj ib co phev (sperm) uas nkag mus hauv ib txoj hlab, thiab ib co ho mus rau lwm txoj hlab. Thaum cov kua phev thiab lub qe sib ntsib hauv txoj hlab xa qe, ces tsuas tshuav muaj li 50 tus lawm xwb. e. Tsuas muaj IB tus kab phev nkag tau hauv lub qe. Thaum qhov ntawd tshwm sim lawm ces lub qe yuav tsim ua ib txheej pov thaiv uas tsis kam cia lwm tus phev (sperm) nkag ntxiv lawm. Ib txwm tej tub ntxhais yuav nug txog menyuam ntxaib. Yog li ntawd koj yuav muaj menyuam ntxaib tau licas? Ob txoj hau kev: Cov menyuam ntxaib Faternal twins: Qhov no yog thaum uas ob lub qe raug chiv xeeb ua menyuam. Cov menyuam ntxaib yuav muaj ob co DNA thiab yuav tsis zoo ib yam. Cov menyuam ntxaib Biological twins: Ib tug pev (sperm) chiv xeeb menyuam nrog ib lub qe, muaj qee zaus txij li ob hnub txog ob lim tiam tom qab kev chiv xeeb menyuam es lub qe cais mus ua ob lub lawm. Qhov no yog ob tug neeg uas muaj DNA sib xws. Nkawv muaj feem muaj ntsej muag zoo ib yam heev. f. Ziag no koj muaj ib lub qe uas raug chiv xeeb menyuam lawm uas yuav cog tau rau hauv tsev menyuam. g. Lub qe uas raug chiv xeeb menyuam yuav loj hlob mus ua tus menyuam nyob rau cuaj lub hlis. 8. Xyuas lub cev ntas a. Mus saib 5 kauj ruam ntawm zeeg kev coj khaub ncaws 1. Ntawm 1-4 hnub txaus coj khaub ncaws yoojyim rau lub cev. Follicle - stimulating lawm (FHS) ua rau cov hauv paus loj hlob tuaj. 2. Rau hnub 5-12 tshuaj no ua rau lub hauv ob sab phlu uas cov menyuam yuav ua nkoog thiab noob sia me nyuam hauvlub hauv paus rau ntsug 3. Rau tej hnub muaj ovulation no thiab cov qe tso rau hauv qhov chaw mos chaw mos raj 4. Rau tej hnub muaj lub qe yuav mus hauv qhov chaw mos chaw mos tube yog hais tias lub qe yog qhov chaw yug. Tej zaum yuav muab rau cov phev los fertilize lub qe. 5. Nyob rau hnub lub qe sits hauv tsev menyuam. Yog hais tias lub qe yog qhov chaw yug ua poj niam yuav pib thiab pib lub hlis tom ntej. TAW TES: nco ntsoov kom lawv to taub tias koj yuav suav cov hnub uas coj khaub ncaws, HNUB THIB IB ntawm qhov tso tshiab yog thaum tus poj niam pib coj khaub ncaws, TSIS YOG tom qab nws ua tiav. Phab Ntawv 13

15 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej 1. Nug: THAUM hnub twg thiaj yuav muaj tau menyuam zoo tshaj plaws? Hnub 9-16 vim cov phev nyob tau hauv poj niam mus txog hnub 6. Yog hais tias cov phev nkag mus rau hauv nws lub cev ntawm hnub thib 9 lawv tej zaum yuav mua nyob rau hauv txoj hlab qe ntawm hnub thib 14 thaum cov qe tsom tawm. Kev Yeem Ua: Faib cov hoob kawm mus rau ob pab pawg ua si Body Jeopardy. Xaiv ib pab pawg ua si mus ua ntej (dos lub pob, tus pas nqus, lwm yam) Xaiv ib tug me nyuam kawm ntawv los ntawm pab pawg mus xaiv thawj txheej txheem thiab pes tsawg. Leej twg los yeej twv tau. Tus uas kws yees yuav tau xaiv qhov txheej txheem tom ntej thiab teb. Yuav nqaim cov naj npawb pes tsawg ntawm cov teb thiab muab cov me nyuam kawm ntawv sij hawm teb, koj txwv tau cov teb los mus nug poj niam xwb kom teb los yog cov uas hnav dab tsi liab, lwm yam. Zaj kawm hloov: luam ib daim me ntawm daim ntxiag thiab muab faib cov hoob rau peb pab pawg. Txog txhua lo lus teb, sib hloov twv lo lus nug uas raug. Thev Nab Las Ntsis: Siv daim Jeopardy rau qhov ua si Body Jeopardy hauv powerpoint: Phab Ntawv 14

16 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Hom Kab Ke Kev Muaj Menyuam Tub Ki ntawm Poj Niam E D F B C A A B C D E F Tsim los ntawm Margaret Lancelot, 2009 Phab Ntawv 15

17 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Txiv Neej Cov Kab Ke Tsim Noob Neej D B G H F A C E A B C D E F G H Tsim los ntawm Margaret Lancelot, 2009 Phab Ntawv 16

18 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Cov Lus Teb Txog Txiv Neej Cov Kab Ke Tsim Noob Neej Taub Kua Phev Txoj Hlab Xa Phev Txoj Hlab Noob Plhaub Noob Hnab Kua Phev Lub Qhov Noov Noob qes Tsim los ntawm Margaret Lancelot, 2009 A. Noov Lub qhov chaw mos; kuj siv tso zis B. Hnab Kua Phev Lub qog uas nyob hauv qab ntawm lub zais zis. Nws ua kua uas yuav tov cov phev thiab ib co kua los ntawm taub kua phev sib xyaws txhawm rau mus tsim ua phev txiv neej. C. Plhaub Noob Qes Daim tawv lub hnub uas ntim noob qes, kiag qauv qab rab qau. D. Taub Kua Phev ob qog rau ntawm ob sab ntawm cov zis uas paim kua seminal. E. Ob Lub Noob Qes Kuj tseem raug hu tias cov kev sib tw; ob lub keeb nqaij (organs) kheej kheej uas raug ntim cia hauv daim plhaub noob qe. Lawv tsim noob qes (poj niam, txiv neej li roj ntsha) thiab cov phev (cov kab loj hlob ntawm lub cev). F. Lub Qhov Zis Txoj hlab uas cia zis thiab kua phev ntws tawm ntawm lub cev, tab sis tsis yog nyob rau tib lub sij hawm. G. Txoj Hlab Noob Qes Qhov chaw uas cov phev raug ua kom loj txaus thiab khaws cia. H. Txoj Hlab Xa Phev Txoj hlab hauv qhov uas cov phev raug sib tov xyaw nrog lwm cov kua los ntawm hnab kua phev thiab taub kua phev txhawm rau tsim ua phev txiv neej. Phab Ntawv 17

19 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Lus Qhia Teb Hom Kab Ke Kev Muaj Menyuam Tub Ki Txoj hlab qe Lub Qe Zes qe menyuam Ncauj Tsev Menyuam Lub Tsev Menyuam Lub Paum Tsim los ntawm Margaret Lancelot, 2009 A. Lub Paum Ib lub qhov nqaij uas uas nyob rau ntu lub zais zis thiab txoj nyhuv. Nws pab raws li cov aus nkees pw ua ke, txoj hauv ke rau cov phev mus rau, qhov chaw yug thiab txoj hauv ke coj khaub ncaws. B. Ncauj Tsev Menyuam Hauv qab ntawm lub tsev menyuam yuav qhib me me los ntawm lub tsev menyuam thiab lub qhov chaw mos. C. Lub Tsev Menyuam Keeb nqaij (organ) uas npaj nyob rau txhua lub hli txhawm rau txais ib lub qe chiv xeeb menyuam. Nws kuj tseem npaj rau txhawb nqa lub qe chiv xeeb menyuam nyob rau thaum xeeb tub thiab los zawm nyob rau thaum yuav yuav menyuam los pab tau kev yug. D. Txoj Hlab Xa Qe Txoj hlab uas txuas nyob ze ntawm lub zes qe mus rau lub tsev menyuam. E. Qe Kuj hu uas ovum; cov kab loj hlob ntawm lub cev los ntawm cov qe. F. Zuas qe Ob lub qog zoo li hom ntoo uas tsim cov qe (ova) thiab xa tawm cov poj niam txiv neej li roj ntsha. Phab Ntawv 18

20 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Tus txiv neej A Noov Lub qhov chaw mos; kuj siv tso zis Tus txiv neej B Hnab Kua Phev Lub qog uas nyob hauv qab ntawm lub zais zis. Nws ua kua uas yuav tov cov phev thiab ib co kua los ntawm taub kua phev sib xyaws txhawm rau mus tsim ua phev txiv neej. Tus txiv neej C Plhaub Noob Qes Daim tawv lub hnub uas ntim noob qes, kiag qauv qab rab qau. Tus txiv neej D Taub Kua Phev Ob lub qog (gland) nyob ntawm ib sab lub zais zis uas yuav tso cov kua phev tawm los. Phab Ntawv 19

21 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Tus txiv neej E Noob qes Kuj tseem raug hu tias cov kev sib tw; ob lub keeb nqaij (organs) kheej kheej uas raug ntim cia hauv daim plhaub noob qe. Nws tsim muaj cov testosterone (a hormone) thiab cov phev (cell ua rau muaj menyuam tub ki) Tus txiv neej F Lub Qhov Zis Txoj hlua uas nqa cov zis thiab cov phev tawm ntawm lub cev, tiam sis tsis yog ntawm nyob rau tib lub sij hawm Tus txiv neej G Txoj Hlab Noob Qes Qhov chaw uas cov phev raug ua kom loj txaus thiab khaws cia. Tus txiv neej H Txoj Hlab Xa Phev Txoj hlab hauv qhov uas cov phev raug sib tov xyaw nrog lwm cov kua los ntawm hnab kua phev thiab taub kua phev txhawm rau tsim ua phev txiv neej. Phab Ntawv 20

22 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Tus poj niam A Lub Paum Lub qhov nqaij uas nyob rau ntu ntawm lub zais zis thiab txoj nyhuv. Nws pab raws li cov aus nkees pw ua ke, txoj hauv ke rau cov phev mus rau, qhov chaw yug thiab txoj hauv ke coj khaub ncaws. Tus poj niam B Ncauj Tsev Menyuam Lub ncauj ntawm lub tsev menyuam nrog ib lub qhov me me los ntawm lub tsev menyuam thiab lub paum. Tus poj niam C Lub Tsev Menyuam Yam khoom hauv lub cev uas npaj kom tau txais cov qe txhua lub hli. Nws kuj tseem npaj rau txhawb nqa lub qe chiv xeeb menyuam nyob rau thaum xeeb tub thiab los zawm nyob rau thaum yuav yuav menyuam los pab tau kev yug. Phab Ntawv 21

23 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Tus poj niam D Txoj Hlab Qe Txoj hlab uas txuas ntawm lub zuag qe mus rau lub tsev menyuam. Tus poj niam E Lub Qe Kuj hu uas ovum; cov kab loj hlob ntawm lub cev tsim los ntawm cov zuas qe. Tus poj niam F Zes qe menyuam Ob lub zuag qe ua qog uas tsim cov qe (noob menyuam) thiab xa cov hormmones tawm. Phab Ntawv 22

24 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Lub Cev Ntas Ntawm 1-4 hnub txaus coj khaub ncaws yoojyim rau lub cev. Follicle - stimulating lawm (FHS) ua rau cov hauv paus loj hlob tuaj. Nyob rau hnub lub qe sits hauv tsev menyuam. Yog hais tias lub qe yog qhov chaw yug ua poj niam yuav pib thiab pib lub hlis tom ntej. Rau hnub 5-12 tshuaj no ua rau lub hauv ob sab phlu uas cov menyuam yuav ua nkoog thiab no ob sia me nyuam hauvlub hauv paus rau ntsug Rau tej hnub muaj lub qe yuav mus hauv qhov chaw mos chaw mos tube yog hais tias lub qe yog qhov chaw yug. Tej zaum yuav muab rau cov phev los fertilize lub qe. Rau tej hnub muaj ovulation no thiab cov qe tso rau hauv qhov chaw mos chaw mos raj Tsim los ntawm Margaret Lancelot, 2009 Phab Ntawv 23

25 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Cov Lus Teb Txog Txiv Neej Cov Kab Ke Tsim Noob Neej Txoj Hlab Noob Qes Noov Hnab Kua Phev Plhaub Noob Qes Kua Phev Taub Kua Phev Kab xeeb menyuam Noob qes Lub Qhov Zis Txoj Hlab Xa Phev Qhov chaw uas cov kab menyuam mus txog thiab mus nyob Lub qhov chaw mos; kuj siv tso zis Lub qog uas nyob hauv qab ntawm lub zais zis. Nws ua kua uas yuav tov cov phev thiab ib co kua los ntawm taub kua phev sib xyaws txhawm rau mus tsim ua phev txiv neej. Daim tawv lub hnub uas ntim noob qes, kiag qauv qab rab qau. Thiab hu uas kua phev. Nws yog dawb, kua mis uas nqa cov phev tawm ntawm tus qau thaum rho tawm. Ob lub qog (gland) nyob ntawm ib sab lub zais zis uas yuav tso cov kua phev tawm los. Cov kab loj hlob ntawm lub cev tsim los ntawm cov noob qes Kuj tseem raug hu tias cov kev sib tw; ob lub keeb nqaij (organs) kheej kheej uas raug ntim cia hauv daim plhaub noob qe. Lawv tsim noob qes thiab cov phev. Txoj hlab uas cia zis thiab kua phev ntws tawm ntawm lub cev, tab sis tsis yog nyob rau tib lub sij hawm. Txoj hlab hauv qhov uas cov phev raug sib tov xyaw nrog lwm cov kua los ntawm hnab kua phev thiab taub kua phev txhawm rau tsim ua phev txiv neej. Cov ntsiab lus - Hom Kab Ke Kev Muaj Menyuam Tub Ki ntawm PojNiam Ncauj Tsev Menyuam Kaus ple Lub Qe Txoj Hab Zaus Qe Daim npluag thaiv poj niam lub qhov paum Daim di paum Zes qe menyuam Lub Qhov Zis Lub Tsev Menyuam Lub Paum Paum Chaw txum ntawm lub tsev menyuam uas muaj ib lub qhov qhi me me nyob rau ntu ntawm lub tsev menyuam thiab lub qhov paum. Me rhiab hloov rau saum chaw mos. Kuj hu ua tus ovum; lub tsev me nyuam ntawm tes uas ua los ntawm zes qe menyuam Txoj hlab uas txuas ntawm lub zuag qe mus rau lub tsev menyuam. Ib daim nyias nyias uas ncav ntawm qhov ncauj tsev menyuam. Cov quav los ntawm tawv nqaij txog lwm tus cov lus qhib ntawm hauv qhov chaw mos. Ob lub zuag qe ua qog uas tsim cov qe (noob menyuam) thiab xa cov hormmones tawm. Cov hlua nqa cov zis los ntawm lub zais zis tawm ntawm lub cev. Yam khoom hauv lub cev uas npaj kom tau txais cov qe txhua lub hli. Nws kuj tseem npaj rau txhawb nqa lub qe chiv xeeb menyuam nyob rau thaum xeeb tub thiab los zawm nyob rau thaum yuav yuav menyuam los pab tau kev yug. Lub qhov nqaij uas nyob rau ntu ntawm lub zais zis thiab txoj nyhuv. Nws pab raws li cov aus nkees sib deev, qhib rau cov phev, cov kwj dej yug thiab qhib rau lub cev ntas tas li. Tus pojniam qhov chaw mos sab hauv. Phab Ntawv 24

26 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Body Jeopardy Game Board (Sau cov lus teb) Lub cev kev loj hlob Lub caij nto nkauj nto nraug Kev muaj menyuam lossis Xeeb menyuam 100 Tsim Tus Kab Menyuam (Noob qes yog dabtsi) 200 Cov chaw ntim cov keeb caj ceg ntawm lub qe (Zuas qe) 300 Ntshav yuav khiav ceev mus rau ntawm tus qau lossis tus ple thaum sib deev. (Qau Tawv) 400 Me me, rhiab ntawm poj niam qhov chaw mos. (Kaus ple) Typically the sex that is first to begin puberty (Pojniam) Yuav txuag tawm thaum tus hluas tab tom pw tsug zog. (Npau suav tu tshwm sim ntsaus ntuj) Caj pas rau lub paj hlwb uas nkoos chiv tiav nkauj tiav nraug (Pituitary) Tomqab pib loj ua hluas nkauj, txheej tawv ntawm lub tsev menyuam loj txhua hli los ntawm lub cev loj tuaj (Lub Paum) Thaum tus keeb caj caj ntawm lub qe thiab tus keeb caj cag ntawm tus kab menyuam los sib ntsib (Kev xeeb menyuam lossis Kev chiv xeeb menyuam) Lub caij loj hlob ua ntej yug menyuam hauv lub sijhawm 2-8 asthiv. (Qhov chiv keeb) Qhov chaw uas cov me nyuam npaj ua ntej yug tus me nyuam (tsev menyuam) Tsuas yog zam tau 100% thiaj tsis muaj menyuam xwb (Tsis sib deev) Phab Ntawv 25

27 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 1 Tshuaj Xyuas Kev Tsim Noob Neej Lub cev kev loj hlob Lub caij nto nkauj nto nraug Kev muaj menyuam lossis xeeb menyuam 100 Tsim Tus Kab Menyuam Feem ntau cov txiv neej uas xub pib tiav nkauj tiav nraug Thaum tus keeb caj caj ntawm lub qe thiab tus keeb caj cag ntawm tus kab menyuam los sib ntsib 200 Cov chaw ntim cov keeb caj ceg ntawm lub qe 300 Ntshav yuav khiav ceev mus rau ntawm tus qau lossis tus ple thaum sib deev. 400 Me me, rhiab tsam nyob saum qhov chaw mos. Yuav txuag tawm thaum tus hluas tab tom pw tsug zog. Caj pas rau lub paj hlwb uas nkoos chiv tiav nkauj tiav nraug Tomqab pib loj ua hluas nkauj, txheej tawv ntawm lub tsev menyuam loj txhua hli los ntawm lub cev loj tuaj Lub caij loj hlob ua ntej yug menyuam hauv lub sijhawm 2-8 asthiv. Qhov chaw uas cov me nyuam npaj ua ntej yug tus me nyuam Tsuas yog zam tau 100% thiaj tsis muaj menyuam xwb Phab Ntawv 26

28 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 4 Kev Sib Txuas Lus ntawm Ib Tug Neeg Mus Rau Lwm Tus Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm kev paub sib txuas lus ntawm ib tug neeg mus rau lwm tus kom txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab zam lossis txo tej kev pheej hmoo fab kev mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Txheem 7- Kev Tswjhwm Tus Kheej Me nyuam kawm ntawv yuav tsim muaj peev xwm siv tej yam yeeb yam mob-mus pab tau txoj thiab tsis txhob los yog txo mob txaus ntshai. Cov tshooj lus hauv qab no yog hloov ntawm ib zaj lus qhia uas tau tsim los ntawm ib qho kev txiav txim zoo: KEV THAB PLAUB HAUV CYBER; HLA TXOJ KAB DIGITAL LITERACY AND CITIZENSHIP IN A CONNECTED CULTURE Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Me nyuam kawm ntawv yuav muaj peev xwm paub qhov txawv ntawm kev ua zoo rau txoj kev sib thab thiab ua siab phem. Me nyuam kawm ntawv yuav tau qhia hais tias mob hom ua siab phem yog dab tsi, nrog rau kev thab plaub, kev dag, "kub",thiab rau kev ruaj ntseg. Me nyuam kawm ntawv yuav muaj peev xwm txheeb xyuas nyob rau hauv kev siab phem yeeb yam uas "hla ntawm txoj kab." Me nyuam kawm ntawv yuav ua tus muaj peev xwm nrog cov tub ntxhais uas tau ua siab phem thiab muaj kev dlaws kev ua siab phem. Cov Khoom: Muaj internet mus saib daim vis dis aus Stacey s Story When Rumors Escalate, rau lub chav) Daim ntawv uas muaj Kev ua siab phem: Daim ntawv hlab txoj ka me nyuam kawm ntawv kev sib qhia, ib qho rau txhua tus me nyuam kawm ntawv. Ib daim qauv ntawm cov Kev ua siab phem: Daim ntawv hlab txoj ka me nyuam kawm ntawv kev sib qhia Xib fwb tshooj, mus saib ua ntej. Luam ntawm Daim ntawv tsawb fawb txog kev ua siab phem, ib cov ntaub ntawv kawm luam rau ib pab pawg neeg Luam Daim Ntawv Qhia Cyberbullying Rau Tsev Neeg (Tsev Kawm Theem Nrab), ib daim rau txhua tus tub ntxhais kawm nqa mus tsev Cov Lo Lus Tseem Ceeb thab: thab ib tug neeg uas muaj lus tshaj tawm thoob, los yog tsawg kawg rau cov neeg uas rov qab hais dag: siv npe dag, tias lawv ua rau lwm tus, los yog tsim ib daim ntawv dag mus rau lwm tus kub: hais tej yam phem, feem ntau nyob rau txhua lub KHWB TAUB HAU, thiab feem ntau nyob rau hauv lub rooj sab laj pej xeem uas muaj lub tswv yim mus thuam Phab Ntawv 27

29 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line ntxub hais lus: lub ncauj taus rau lwm tus neeg vim los ntawm haiv neeg, tub los ntxhais, kev ntseeg, muaj peev xwm los yog kev sib pleev txawv Lus taw qhia (10 feeb) 1. Tej yam uas koj thiab koj cov phooj ywg sim sib hauv Internet tau kev lom zem uas yog dab tsi? o Lus teb coj mus kuaj: Khawv khuav xa lus tso dag Hloov cov duab nyob rau hauv ib txoj kev (tsis siab phem) tso dag 2. Thaum twg yog txoj kev sib thab "hla ntawm txoj kab" thiab muaj teeb meem? Tej yam qhia hais tias yog dab tsi thiab yog nws yuav zoo li cas yog nyob ntawm lub sij hawm ntawd? o Lus teb coj mus kuaj: Txoj kev sib thab tsis txaus luag lawm Koj twb tsis paub pab Koj xav hais tias koj lub koob npe nrov tej zaum yuav raug kev txom nyem. Yog koj txhawj xeeb txog koj kev nyab xeeb. 3. Nug menyuam kawm ntawv yog hais tias lawv twb tau paub tau hnov txog cov ntsiab lus kawm cov lus thab, dag, kub thiab ntxub hais lus. Hais kom me nyuam kawm ntawv piav txog cov nqe lus, thiab ces hais kom lawv txhais cov ntsiab lus. 4. Taw-tes rau cov me nyuam kawm ntawv uas cov no yog cov piv txwv uas "hla ntawm txoj kab" thiab yuav muab xam tias yog kev ua siab phem. Qhia Cov Zaj Lus Kawm (30 feeb) 5. Qhia daim vis dis aus Stacey s Story When Rumors Escalate. Rau chav kawm ntawv 6. Sib faib cov me nyuam kawm ntawv mus rau ib pawg uas muaj plaub los tsib. 7. Faib cov ntawv luam ntawm kev ua siab phem: Daim ntawv hlab txoj ka me nyuam kawm ntawv kev sib qhia txhua tus menyuam kawm ntawv thiab muaj me nyuam kawm ntawv sib tham txog cov yees duab sib tham nyob rau hauv lawv pab pawg me. 8. Tuav chav kawm sib tham qhia txog cov lus teb rau cov yees duab sib tham lus nug,muab tus xib fwb tshooj los ua ib daim ntawv qhia no. 9. Hais ib pab pawg neeg nyeem thiab sib tham txog ib cov ntaub ntawv kawm los ntawm Daim ntawv tsawb fawb txog kev ua siab phem. Lus nug yog tso cai muaj nrog txhua cov ntaub ntawv kawm rau tus me nyuam kawm ntawv sib tham txog. 10. Soj ntsuam kom txhua kev ruaj ntseg los mus ua ib pab ib pawg. Xaiv tau: Txhua pab pawg neeg kuj yuav nthuav lawv cov ntaub ntawv kawm, thiab raws li tham txog lawv cov lus teb rau cov lus nug. Thov nco ntsoov, lub sij hawm ntxiv yuav tsum tau ua rau ib pab pawg pov lawv cov ntaub ntawv kev tshawb fawb. Cov Lus Xaus (5 feeb) Yog nws zoo li ib yam li thaum ib lub caijnyoog twg "hla ntawm kab" ntawv txawm rau teeb meem? o Lo lus teb coj mus kuaj: Thaum txoj kev sib thab lawm pom tau tias txaus luag thiab pib mus zoo nyoog phem heev lossis ntxaus ntshai, ces me nyuam kawm ntawv yuav tsum coj nws tiag. Neeg yuav hnov tsis paub pab, ua ke rau, ntshai tsam lawv lub koob npe nrov, txhawj xeeb txog lawv kev nyab xeeb,thiab lwm yam. Tej ntaub ntawv txawv ntawm kev ua siab phem no zoo li cas? o Lus teb coj mus kuaj: Thab plaub, uas pom tau tias tsis tau txoj kev Phab Ntawv 28

30 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev dag, vim nws siab tsis ncaj mus rau lwm tus neeg, thiab nws puas lawv lub koob npe nrov Kub, vim cov lus huab thiab txia ntshav Ntxub kev hais lus, uas yog tus saib tsis tau, thiab tsis ua rau lwm tus lub koob npe nrov Tswv yim dab tsi koj muab rau ib tug neeg pom tau tias kev ua siab phem? o Lus teb coj mus kuaj: Tham nrog phooj ywg hais txog qhov koj yuav mus dab tsi los ntawm Qhia rau ib tug neeg laus uas koj ntseeg Muab ib daim Daim Ntawv Qhia Cyberbullying Rau Tsev Neeg (Tsev Kawm Theem Nrab) rau cov tub ntxhais kawm nqa mus tsev thiab qhia rau lawv tsev neeg Kev ua ub no: Me nyuam kawm ntawv tawm txog ib qhov reporting system anonymous. Qhia rau lawv tias feem ntau cov me nyuam hais tias lawv yuav qhia kev ua siab phem yog hais tias lawv tsis muaj qhia hais tias lawv tus kheej. Hais kom cov me nyuam kawm ntawv tawm kev rua cov miv nyuas anonymously qhia kev ua siab phem tom tsev kawm ntawv. Muaj tau ua ib tes hauj lwm txoj kev npaj rau kev soj ntsuam txog qhov teeb meem thiab meej rau cov pov thawj xibfwb,xibfwb, me nyuam kawm ntawv thiab niam txiv muab kev koom tes. Muaj me nyuam kawm ntawv tham nrog neeg hauv tsev neeg hais txog lub sij hawm thaum lawv yuav tau muaj kev hais tias ib tug neeg "hla ntawm txoj kab" los ntawm txoj kev sib thab mus thab plaub. Lawv ua teb xwm tshwm sim li cas? Dab tsi ua lawv xav lawv yuav tsum ua txawv? Lawv muab tswv yim sib qhia? Muaj me nyuam kawm ntawv tsim muaj PSAs, public service Tshaj tawm, txog kev ua siab phem. PSAs luv, multimedia nthuav txog li 45 vib nas this los yog luv dua. Me nyuam kawm ntawv yuav ua hauj lwm rau ib pab pawg uas muaj 4 los 5 los ua ib tug PSA hais txog qhov tseem ceeb ntawm tsis hla txoj kab. Phab Ntawv 29

31 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Sib Thab Hauv Cyber: Hla txoj kab Stacey Zaj Dabneeg: Cov Duab Vis Dis Aus Sib Tham Txog Cov Nqe Lus Nug 1. Vim li cas cov ntxhais thiaj pib thab thiab hem Stacey hauv online rau hauv thawj qhov chaw? 2. Koj xav tias tus ntxhais tus cwjpwm tau hla txoj kab thaum twg? 3. Stacey hais, Cov neeg tham loj tiag tiag, thaum muaj, nyiam, hluag rau ntawm koj. Koj xav tias nws ntaus nqi kab lus no li cas? 4. Cov ntaub ntawv nyob hauv online twg thiaj yuav ua rau tsis zoo yog tau thab plaub rau Stacey thaum nws offline? 5. Stacey niam hais tias Stacey yuav tau hu qhia txog cov teebmeem no rau tom lub tsev kawm ntawv. Stacey teb tias nws yuav "ua rau tsis zoo." Koj puas xav tias qhov no puas yog tiag? Vim li cas lossis vim li cas thiaj tsis yog? Phab Ntawv 30

32 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Sib Thab Hauv Cyber: Hla txoj kab XIB FWB TSHOOJ Stacey Zaj Dabneeg: Cov Duab Vis Dis Aus Sib Tham Txog Cov Nqe Lus Nug 1. Vim li cas cov ntxhais thiaj pib thab thiab hem Stacey hauv online rau hauv thawj qhov chaw? Daim ntawv qhia kawm kom paub txog tias cov ntxhais pib mus thab plaub Stacey vim yog qhov tsis to taub. Zoo li lawv xav tias nws yog sim thab nrog ib tug ntxhais tus hluas nraug. Thaum kawg yog Stacey cov nkauj muam nraug nus. Ua kom meej, kiag ntawd, ua kev siab phem rau Stacey tsis yog ib lo lus teb kom tsim nyog txawm tias cov txiv leej tub twb tsis tau nrog nws cov nkauj muam nraug nus. 2. Koj xav tias tus ntxhais tus cwjpwm tau hla txoj kab thaum twg? Zoo li txoj cai thaum pib. Lawv hu nws lub npe ntawm MySpace thiab hais tias nws ruam. Tab sis qhov ntxaus ntshai heev txawm ua mob dhau sij hawm mus. 3. Stacey hais, Cov neeg tham loj tiag tiag, thaum muaj, nyiam, hluag rau ntawm koj. Koj xav tias nws ntaus nqi kab lus no licas? Me nyuam kawm ntawv yuav siv Stacey cov lus. Nws tseem zoo yog tias lawv ua, tiamsis yuav tau xav txog tsis muaj Stacey cov lus teb. Lus teb coj mus kuaj: Neeg hais yam tsis muaj tseeb hauv internet vim hais tias lawv yuav tsis tim ntsej muag nrog koj. Cov neeg uas phem hauv internet vim hais tias koj nyob ntawd yuav teb li cas. Neeg ua loj ntshai heev hauv internet vim lawv zoo li tsis pom nyob hauv lawv li computers. 4. Cov ntaub ntawv nyob hauv online twg thiaj yuav ua rau tsis zoo yog tau thab plaub rau Stacey thaum nws offline? Cov me nyuam kawm ntawv yuav hais tias kev ua siab phem online nws tsis phem npaum li nyob nrog kev ua siab phem. Qhov no ok, vim tias tsis zoo los yog teb tsis yog. Taw yog tias muaj ib co sib txawv me ntsis ntawm ob hom kev ua siab phem, thiab nws yog ib qho tseem ceeb kom paub txog tej qhov sij thooj thiab tej kev txawv. Lus teb coj mus kuaj: Nws yog pej xeem dua. Cov phooj ywg coob nyob hauv MySpace thiab cov neeg uas tsis muaj dab tsi ua muaj xwm tshwm sim pom cov tso tawm. Tus neeg ua txhaum tej zaum yuav siab tawv nyob hauv Internet, hais tej yam uas lawv yuav tsis hais kiag. Tib neeg tej zaum yuav siab phem online vim hais tias tej yam ua yuav muab cais los ntawm qhov yuav tshwm sim. Kev siab phem yuav tsis tuaj hauv internet dua vim hais tias tej yam rau tus neeg mob yog ib yam. 5. Stacey niam hais tias Stacey yuav tau hu qhia txog cov teebmeem no rau tom lub tsev kawm ntawv. Stacey teb tias nws yuav "ua rau tsis zoo." Koj puas xav tias qhov no puas yog tiag? Vim li cas lossis vim li cas thiaj tsis yog? Phab Ntawv 31

33 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Coj cov me nyuam kawm ntawv kom xav txog qhov tseem ceeb ntawm kev nrhiav ib tug neeg laus uas lawv ntseeg, ho qhia rau cov menyuam kawm ntawv tej tsev kawm ntawv muaj dlaim phaj thiab xav zoo-tawm cai tshaj lwm leej lwm tus. Feem ntau, ib tug neeg laus ntseeg siab hauv tsev kawm ntawv yuav mloog zoo zoo txog cov me nyuam kev kawm ntawv txoj kev txhawj xeeb, coj lawv tiag, ntsuam xyuas qhov teeb meem, ua kom nws ntshiab ntawd yuav muaj qhov yuav tshwm rau tus neeg ua txhaum, meej txhais tau cov txim, thiab nrog cov niam txiv. Lwm cov kev xaiv yuav muab rau Stacey niam mus nrog nws tham nrog cov neeg laus hauv nws lub tsev kawm ntawv. Phab Ntawv 32

34 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Daim Ntawv Qhia Tsev Neeg: Kev Thab Plaub Cyber Hauv Tsev Kawm Theem Nrab Qhov Teebmeem Yog Dab Tsi? Kev thab plaub hauv cyber yog siv cov cuab yeej digital, xws li Internet thiab cov xovtooj ntawm tes, los txhob txwm tso tawm kom lwm tus neeg poob ntsej muag thiab txaj muag, ua ntau zaus li qub. Xav tias cov hluas feem coob tsis ua li no, cov uas ua tej no feem ntau yog muaj lub zog txhawb los ntawm kev nyiam, txheej xwm, thiab kev mob siab rau thiab cov lawv thab feem ntau yog cov neeg uas lawv tau koom nyob ua ke. Kev thab plaub hauv cyber feem ntau siv qhov zoo ntawm tus Web qhov tsis qhia npe los thab neeg yam lawv paub tsis txog. Kev thab plaub hauv cyber tuaj yeem ua tau ntau yam, xws li ua kom lwm tus txaj muag, qog lwm tus neeg, taug xaiv, lossis xa cov ntaub ntawv kev txaj muag ntsig txog lwm tus. Kev thab plaub txhais tau tias-muab cov lus xav hauv siab xa qhia thoob plaws hla kab lus (IM), kab ntawv hauv xovtooj, thiab muab tso tawm hauv tus xaib sib txuas lus hauv tib neeg. Qhov no tuaj yeem tshwm sim sai heev, nrog siv lub sijhawm me ntsis rau cov hluas kom ua siab txias ntawm tus teb. Thiab nws tuaj yeem tshwm sim tau txhua lub sijhawm ntawm tsev kawm lossis hauv tsev thiab feem ntau yog muaj coob tus tub ntxhais hluas koom ua ke. Vim Li Cas Nws Thiaj Muaj Teebmeem? Kev thab plaub hauv cyber zoo ib yam nkaus li kev thab plaub tim ntsej tim muag, tab sis yog siv cuab yeej online ua kom mob siab, poob ntsej muag, thiab ua yeeb yam tsis txuag ntsej muag. Txawm tias nws tsim ua cuav hauv Facebook lossis MySpace nplooj ntawv tsis qhia npe tus tub ntxhais kawm, rov qab sau cov kab lus kom mob siab thiab poob tsim, lossis xa lus taug xaiv lossis xa tej lus tsis zoo ntawm Internet, kev thab plaub cyber tuaj yeem ua rau npau taws heev thiab muaj kev sib ntaus tau. Thiab txawm yog txhua tus tuaj yeem muaj tus cwj pwm thab plaub hauv lub ntiaj teb no, nws yog ib qho nyuaj uas yuav los tiv thaiv kev siv online hauv ntiaj teb. Qee zaus tag nrho cov neeg nyob hauv puav leej koom, thiab qhov ntawv nws yuav nyuaj rau ib tus tub ntxhais hluas los hais daws nws. Qhov tseeb, tag nrho pab pawg tub ntxhais hluas tau com tes nroos lossis sib zog koom tes, thiab tus neeg raug thab plaub yuav xav tias nws tsis tuaj yeem khiav tawm qhov thab plaub. Tsis tas li ntawv xwb, cov ntaub ntawv uas ua rau mob siab muab tso rau hauv Internet nws yuav muab tshem tawm nyuaj, thiab ntau lab neeg tuaj yeem pom nws. Cov lus qhia hauv qab no tuaj yeem pab koj paub txog cov cim ceebtoom ntawm kev thab plaub cyber thiab yog cov lus qhia rau coj mus tham nrog koj cov hluas txog kev tiv thaiv nws. Cov Yim Neeg Tuaj Yeem Ua Dab Tsi Koj saib mus rau hauv qab. Muaj dab tsi tshwm sim hauv tsev kawm? Puas muaj tej yam dab tsi tsis zoo tshwm sim hauv online? Kuv nyob ntawm no rau koj thiab puas yog koj li phooj ywg. Tham nrog kuv tau txhua lub sijhawm. Puas muaj ib tug kws qhia ntawv nyob hauv lub tsev kawm uas tau daws cov txheej xwm no dhau los? Kuv xav tias koj yuav tau hais qhia lawv ib tug txog tau muaj dab tsis tshwm sim. Kev thab plaub yog xav kom lwm tus qhuas, nrov npe, thiab txheej xwm, uas qhia vim li cas lawv thiaj yuav tsim lub hauv paus teebmeem. Kuv pom zaj lus tshiab txog ib tus hluas raug thab plaub hauv online. Koj yuav ua li cas hauv qhov txheej xwm ntawd? Phab Ntawv 33

35 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line qhov kev txiav txim hais tias Paub txog qhov xwm txheej. Kev thab plaub hauv Cyber feem ntau cov hluas uas koom nrog tsis xav tias yog kev thab plaub cyber. Txawm tias qhov teeb meem muaj keeb kwm, zaj lus, thiab qhov sib txawv, tshaj qhov ntaus nqi ua kev thab plaub cyber sim cov lus kev phom sij hauv digital, kev tsim txom lossis raug cem hauv online. Qhia cov hluas kom nkag siab thaum tus cwj pwm dhau kev. Pab koj cov hluas kom tig rov los rau nws tus kheej txoj kev xav. Yog tias lawv muaj qhov ntshai tsam raug cev lossis raug ntaus, nws yog lub sijhawm yuav tau txais kev pab. Txhawb kom mob siab rau. Pab cov hluas kom nkag siab txog qhov tsis zoo cuam tshuam los ntawm kev thab plaub hauv cyber ntawm cov neeg uas raug thab, tam sim no thiab lub neej tom ntej. Txhawb lawv kom mloog cov raug thab plaub hais thiab dhau ua lawv cov phooj ywg. Hais qhov muaj tseeb. Cov hluas muaj lawv tus kheej txoj kev hloov pauv raws lwm tus feem ntau tsis suav nrog cov niam txiv, yog li ntawv kev pab lawv ncaj qha yuav yog ib qho nyuaj. Txhawb cov hluas kom nrhiav cov phooj ywg lossis lwm tus neeg loj uas ntseeg siab los pab lawv daws cov xwm txheej, txawm nws tsis yog koj los xij. Cov lus teb rau hauv websites feem ntau yeej qeeb, yog tias teb rau txhua tus, tab sis kev hais qhia qhov teebmeem rau hauv websites tuaj yeem yog ib kauj ruam uas muaj txiaj ntsig zoo. Nco ntsoov tias koj tus tub ntxhais hluas yauv raug thab plaub. Cov hluas tuaj yeem ua lub luag haujlwm sib txawv hauv kev thab plaub cyber ntawm lub sijhawm sib txawv. Tus hluas uas raug thab plaub tej zaum kuj tig mus thab plaub rau lwm tus neeg kom ua rau tus kheej muaj kev txaus siab. Nug lus nug kom nkag siab seb koj tus tub ntxhais hluas yog tus thab plaub los yog tus raug thab plaub. Hais lawv kom tsis txhob ua ntxiv. Txhawb kom koj tus tub ntxhais hluas tso tseg thiab txiav tawm (block) cov lus thab plaub, thiab kaw khoos phis taws ib ntus. Hais qhia tias kev thab plaub hauv cyber feem ntau tsuas yog xav kom lwm tus cav thiab muaj xwm txheej, yog li tsis txhob qhia lawv paub tias qhov lawv tau ua ntawv ua haujlwm. Phab Ntawv 34

36 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Txog Kev Thab Plaub Hauv Cyber: Kev Tshawb Nrhiav Kis 1: Raug Hais los ntawm Txhua Feem Eric muaj kev nyuaj siab heev los ntawm nws niam thiab txiv kom coj zoo rau hauv tsev kawm ntawv. Lwm tus menyuam hauv tsev kawm ntawv thab nws vim nws rau siab kawm tabsis tseem tau qhab nia tsis zoo. Nws tau txais ib kab ntawv thiab cov ntaub ntawv xa tuaj thaum yav nruab hnub thiab yav hmo ntuj txog nws cov qhab nia tsis zoo. Lo lus "tus swb" yog sau yuav luag txhua rau cov ntaub ntawv xa tuaj thiab cov lus no pheej sau phem zuj zus ib hnub rau ib hnub. Hnub no nws tau txais ib kab ntawv los ntawm ib tug nab npawb uas nws nco tsis tau, muaj nws daim duab nrog ib lub taub hau qaib txov txwv. Cov lus phem saud daim duab nyeem tias: Vim licas kuv thiaj RUAM ua luaj? Qhov *!*#&** yog dabtsi Kuv yog." Eric xav tias Alexis, tus hluas nkauj zoo tshaj plaws nyob hauv qeb kawm yim yog tus sau kab ntawv no. 1. Cov menyuam kawm ntawv tau sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau Eric li cas? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? 2. Koj xav tias Eric yuav xav li cas? Cov ntaub ntawv feem twg ntawm kis no uas rau nws xav li no? 3. Koj puas xav tias Eric yuav tsum qhia rau nws niam thiab txiv txog qhov kev thab plaub hauv cyber no? 4. Koj xav tias ib tug "neeg laus ntseeg siab tau" yog zoo li cas? Cov neeg no puas nyob hauv koj lub neej? Tus neeg laus ntseeg siab tau no puas pab tau zoo li cas? 5. Yog Alexis raug thab plaub, tus thawj coj tsev kawm ntawv puas yuav ua lossis hais li cas rau Alexis kom nws nkag siab tias nws coj nws tus cwjpwm tsis raug? 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Phab Ntawv 35

37 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Txog Kev Thab Plaub Hauv Cyber: Kev Tshawb Nrhiav Kis 2: Election Sabatoge Tanya yog ib tug neeg muaj koob nrov npe. Nws tab tom los sib tw ua tus thawj kav hauv chav kawm. Tshuav ib asthiv xwb twb txog hnub xaiv tsa lawm, thiab Tanya yeej muaj neeg nyiam npaum ibyam Sara thiab. Sara cov phooj ywg txiav txim siab nyiag ua phem rau Tanya. Lawv tsim ib lub chaw cuav social network rau Tanya. Lawv siv ib Diam duab ntawm Tanya rau nws cov duab, thiab kev nyiam nws, lawv sau: ua kev lom zem yam EXIAS thiab hlub kuv tus kheej." Cov menyuam kawm ntawv feem ntau yog neeg Asxis, thiab cov xov xwm tsis zoo pib nrov tias Tanya yog ib haiv neeg tsawg. Vim yuav txog hnub xaiv tsa, Sara cov phooj ywg pib sau ntawv tsis zoo rau Tanya hais tias zoo li "haiv neeg tsawg" hauv txhua lub sijhawm. 1. Hom kev ua siab phem puas tau phooj ywg Sara txoj siv Tanya? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? 2. Koj puas xav tias yeej muaj ib tug neeg cuav hauv online lossis muaj neeg tsim ib qho xov xwm ntsig txog nkawd? 3. Koj puas xav tias Sara paub txog yam nws cov phooj ywg tab tom ua? Sara yuav tau lav au kis no li cas? 4. Koj puas xav tias yog lub tsev kawm ntawv tshuaj xyuas kis no puas yuav yog Sara thiab nws cov phooj ywg ua? 5. Yog koj pom tias yeej muaj tiag, puas tsim nyog koj yuav tsis xaiv tsa rau Sara? 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teeb meem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Phab Ntawv 36

38 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Txog Kev Thab Plaub Hauv Cyber: Kev Tshawb Nrhiav Kis 3: Kev Ua Pauj Kuab Zaub Ntsuab DeMarco yog ib tug kawm qeb yim uas yog tus raug ua phem los ntawm nws qee tus phooj ywg kawm ntawv uake hauv lub tsev kawm ntawv theem nrab vim nws ib txwm yeej nyob ib leeg. DeMarco nkag siab tias hauv Internet - hauv chav sau ntawv sib tham thiab xa ntaub ntawv - nws tuaj yeem ua tau ib tug neeg txawv uas yog tus muaj neeg nyiam ntau dua thiab lom zem dua qhov yog nws lub neej tiag tiag. Txawm licas losxij, nws tseem npau taws heev thiab muaj kev txom nyem vim nws cov phooj ywg kawm ntawv hauv chav kawm ua rau nws tom tsev kawm ntawv. Nws txiav txim siab "ua pauj" rau nws cov phooj ywg kawm ntawv hauv chav kawm los ntawm kev muab lawv tus kheej cov ntaub ntawv tshaj tawm - nrog rau qee zaj dabneeg tiag ntawm qhov tsis zoo uas nws tau ntsib los nrog lawv - tso rau ntawm daim txiag xov xwm uas cov hluas nyiam saib. Vim nws tau tsim cov phooj ywg rau ntawm daim txiag xov xwm no, lawv txiav txim siab ntaus nqi pab DeMarco ua pauj kua zaub ntsuab los ntawm kev hu xovtooj mus tso dag ntau lwm. DeMarco zoo siab tias tam sim no nws cov phooj ywg hauv chav kawm tau paub txog qhov ua rau lawv txhaj muag no lawm. 1. DeMarco au sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau nws cov phooj ywg hauv chav kawm li cas? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? 2. Koj xav tias DeMarco yuav xav licas? Cov ntaub ntawv feem twg ntawm kis no uas rau nws xav li no? 3. Koj xav tias DeMarco cov phooj ywg hauv chav kawm yuav xav li cas? 4. Koj puas xav tias DeMarco raug txiav txim tias ua yog rau qhov nws ua? Piav qhia seb vim licas thiaj yog lossis vim licas thiaj tsis yog. 5. DeMarco puas tau txais kev pab licas rau kis uas nws raug thab plaub los ntawm? 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Phab Ntawv 37

39 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Txog Kev Thab Plaub Hauv Cyber: Kev Tshawb Nrhiav Kis 4: Tus Ntxhais Tshiab Tasha tau tsiv tom Chicago mus rau Milwaukee thiab tso npe kawm rau hauv ib lub tsev kawm ntawv theem nrab. Tasha yog ib tug neeg ntxim nyiam, nyiam sawd daws, zoo phooj ywg, thiab muaj koob nrov npe zoo. Ob tug pojniam kawm qeb yim uas yog Jessi thiab Gwen, yog phooj ywg zoo tshaj plaws tau khib siab rau qhov muaj koob nrov npe ntawm nws. Nkawd txiav txim siab xa cov xov xwm tsis zoo rau hauv Facebook thiab hauv My Space uas Tasha tabtom sib deev nrog tus tub hluas ntawm pawg ncaws pob. Tsis ntev cov menyuam kawm ntawv tau sau ntawv hais txog cov xov xwm no thiab hu Tasha lub npe. Tom tsev kawm ntawv, Tasha pom tias cov ntxhais cia li tsis tham nrog nws ntxiv lawm thiab cov menyuam tub tau sau lus sib deev rau nws hauv chav kawm. Ua rau nws tsis paub dabtsi, mob siab thiab tu siab, thaum kawg Tasha thiaj paub los ntawm ib tug phooj ywg tias muaj xov xwm tsis zoo hauv online. 1. Jessi thiab Gwen tau sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau Tasha li cas? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? 2. Koj xav tias Tasha yuav xav licas? Cov ntaub ntawv ntawm kis no uas rau nws xav licas? 3. Jessi thiab Gwen puas yog feem ua tsis zoo rau kis no nkaus nkaus xwb? Piav qhia koj nqe lus teb. 4. Yog koj ib tug kawm qeb yim hauv chav kawm no koj yuav ua licas? 5. Tasha yuav tau hais qhov teeb meem no lica? 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Phab Ntawv 38

40 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Txog Kev Thab Plaub Hauv Cyber: XIB FWB TSHOOJ Kev Tshawb Nrhiav Kis 1: Raug Hais los ntawm Txhua Feem Eric muaj kev nyuaj siab heev los ntawm nws niam thiab txiv kom coj zoo rau hauv tsev kawm ntawv. Lwm tus menyuam hauv tsev kawm ntawv thab nws vim nws rau siab kawm tabsis tseem tau qhab nia tsis zoo. Nws tau txais ib kab ntawv thiab cov ntaub ntawv xa tuaj thaum yav nruab hnub thiab yav hmo ntuj txog nws cov qhab nia tsis zoo. Lo lus "tus swb" yog sau yuav luag txhua rau cov ntaub ntawv xa tuaj thiab cov lus no pheej sau phem zuj zus ib hnub rau ib hnub. Hnub no nws tau txais ib kab ntawv los ntawm ib tug nab npawb uas nws nco tsis tau, muaj nws daim duab nrog ib lub taub hau qaib txov txwv. Cov lus phem saud daim duab nyeem tias: Vim licas kuv thiaj RUAM ua luaj? Qhov *!*#&** yog dab tsi Kuv yog." Eric xav tias Alexis, tus hluas nkauj zoo tshaj plaws nyob hauv qeb kawm yim yog tus sau kab ntawv no. 1. Cov menyuam kawm ntawv tau sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau Eric licas? Koj qhov ua pov thawj yog dabtsi? Lus teb coj mus kuaj: Thab plaub, vim rau qhov ntawv Npau taws vim cov ntsiab lus ntawm cov ntaub ntawv tshaj tawm 2. Koj xav tias Eric yuav xav licas? Cov ntaub ntawv feem twg ntawm kis no uas rau nws xav li no? Lus teb coj mus kuaj: Eric ntshe yim trapped, xws li nws tsis tau deb ntawm tus me nyuam kawm ntawv cov kev phem heev. Cov ntawv yuav ua rau nws xav tias ruam, tshwj xeeb tshaj yog vim hais tias nws niam thiab txiv tau tso heev haum raunws lub tsev kawm. Eric tsi yog zoo li tias nws tsis muaj txoj hau kev, vim Alexis yog li nrov. Yog nws tau nws nyob hauv cov teeb meem, neeg ua rau nws lub xub pwg no kom zoo. 3. Koj puas xav tias Eric yuav tsum qhia rau nws niam thiab txiv txog qhov kev thab plaub hauv cyber no? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav txog yog ib qho tseem ceeb npaum li cas yog tias kawm ntawv nrhiav cov laus lawv ntseeg kom lawv qhia txog teeb meem kev sib txuas Phab Ntawv 39

41 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line lus thiab kev ua siab phem. Qhov no, Eric tus niam txiv tsis tau tus neeg zoo tshaj rau nws qhia vim lawv thiaj teem rau Eric tus txhawb txoj kevkawm. Nws kuj yog ibqho tseem ceeb uas yuav tau nco tias muaj qee kis thaum cov menyuam yaus tsis xav qhia lawv niam thiab txiv lossis cov xibfwb qhia ntawv thiab lawv xav ua raws li lawv tus kheej xav lossis yeej tsis quav ntsej. Lus teb coj mus kuaj: M aybe Eric yuav tsum tau nrhiav lwm thoj tus neeg laus vim hais tias nws niam thiab txiv zoo li ntau teem rau ntawm kev kawm. Cov neeg laus los yog tej zaum yuav ib tug xib fwb uas Eric xav tias yuav mloog thiab pab nws. Yog. Eric cov niam cov txiv yuav zaum zov, txawm tias lawv zoo li tso rau nws kawm. Lawv tej zaum muaj tsis muaj lub tswv yim seb qhov teeb meem rau Eric tom tsev kawm ntawv. 4. Koj xav tias ib tug "neeg laus ntseeg siab tau" yog zoo licas? Cov neeg no puas nyob hauv koj lub neej? Tus neeg laus ntseeg siab tau no puas pab tau zoo licas? Coj cov me nyuam kawm ntawv qhia hais tias muaj neeg mloog lawv, uas to taub txog tshuab kom paub hais tias vim li cas ua siab phem yog li ntawd, ua kom cov, thiab leej twg yuav muaj cuab kav muab txim txim (hais kom sib haum los raug txim) rau kev ua siab phem los yog tau ib tus kws lijchoj kom txaus. 5. Yog Alexis raug thab plaub, tus thawj coj tsev kawm ntawv puas yuav ua lossis hais licas rau Alexis kom nws nkag siab tias nws coj nws tus cwjpwm tsis raug? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav cov lus teb uas kub siab rau kev qhia ntawv rau Alexis txog cov teebmeemntawm kev ua siab phem. Qhia ntawv rau Alexis yuav cia tus thawj xibfwb uas qhia nws ntau yam xov xwm dab neeg hais txog qhov teeb meem ua siab phem ua los yog yuav tsum tham nrog nws tom txog cov kev piam sij ntawm kev ua siab phem. Ua li cas, nws tseem ceeb heev tias tus thawj xibfwb yuav tsum tias Eric nyuam txhob lossis cov teeb meem tom ntej. 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Kev nyuaj siab yog los ntawm kev ua siab phem yog ib yam thas, thiab neeg feem coob thiab muaj tej zaj dabneeg uas siab phem mus qhia. Kev Tshawb Nrhiav Kis 2: Election Sabotage Tanya yog ib tug neeg muaj koob nrov npe. Nws tab tom los sib tw ua tus thawj kav hauv chav kawm. Tshuav ib asthiv xwb twb txog hnub xaiv tsa lawm, thiab Tanya yeej muaj neeg nyiam npaum ib yam Sara thiab. Sara cov phooj ywg txiav txim siab nyiag ua phem rau Tanya. Lawv tsim ib lub chaw cuav social network rau Tanya. Lawv siv ib Diam duab ntawm Tanya rau nws cov duab, thiab kev nyiam nws, lawv sau: " ua kev lom zem yam Phab Ntawv 40

42 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line EXIAS, loving kuv tus kheej." Cov menyuam kawm ntawv feem ntau yog neeg Asxis, thiab cov xov xwm tsis zoo pib nrov tias Tanya yog ib haiv neeg tsawg. Vim yuav txog hnub xaiv tsa, Sara cov phooj ywg pib sau ntawv tsis zoo rau Tanya hais tias zoo li "haiv neeg tsawg" hauv txhua lub sijhawm. 1. Hom kev ua siab phem puas tau phooj ywg Sara txoj siv Tanya? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? Lus teb coj mus kuaj: Kev dag, yog los ntawm nws nyob nws daim ntawv Npau taws vim cov ntsiab lus ntawm cov ntaub ntawv tshaj tawm Ntxub kev hais lus, vim yog cov lus tsis tseeb hais txog kev lom zem ntawm txhua yam uas neeg Esxias Tanya 2. Koj puas xav tias yeej muaj ib tug neeg cuav hauv online lossis muaj neeg tsim ib qho xov xwm ntsig txog nkawd? Coj menyuam mus xaus kev nug tias tsis muaj dab tsi zoo tau los ntawm ib tug neeg hauv internet lwm,txawm tias raws li tus cuav xwm, vim hais tias tej yam uas yuav tau paub ntawv tes zoo nkauj sai yog lus pom los ntawmlwm tus neeg thiab yuav kis 3. Koj puas xav tias Sara paub txog yam nws cov phooj ywg tab tom ua? Sara yuav tau lav au kis no licas? Qhia cov menyuam xav txog chaw sib txawv, xws li Sara paub txog tej no thiab tsis ua dab tsi rau nws, tsis ntev Sara tsis paub txog tej no. 4. Koj puas xav tias yog lub tsev kawm ntawv tshuaj xyuas kis no puas yuav yog Sara thiab nws cov phooj ywg ua? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav txog seb lub txim yog Sara yuav seb yuav ntau npaum li cas nws paub los yog cov tsim los ntawm daim ntawv dag. Muaj menyuam kawm ntawv xav tau kawg uas yuav ua kom khiav los txog qhov no ntawm kev ua siab phem rau Sara, nws tus phooj ywg, thiab lub tsev kawm ntawv lub. Lus teb coj mus kuaj: Sara yuav tsum tau xa tawm hauv cov haiv neeg yog nws paub txog qhov ua siab phem. Tus phooj ywg yuav tsum them kev zam txim rau Tanya mus tshem nws lub npe. Sara tus phooj ywg yuav tsum rau txim (tshem tawm, etc.) Hauv paug tswj kev sib dhos rau cov hais tsis ntxub thiab vim nws yog teeb meem. 5. Yog koj pom tias yeej muaj tiag, puas tsim nyog koj yuav tsis xaiv tsa rau Sara? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav txog seb cov lus teb nyob rau hauv ntau npaum li cas koom tes Sara tau kev ua siab phem. Yog Sara paub txog nws thiab ho tsis muaj dab tsi los tiv thaiv nws, cas nws yuav thoj tau ua qhov zoo tshaj thaum nws nyob hauv chaw ua hauj lwm? Yog Phab Ntawv 41

43 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line hais tias nws tsis paub, yog vim li cas yuav tsum nws yuav rau txim rau ib yam dab tsi uas nws tej phooj ywg puas tau? 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Hais tias kev thab plaub hauv cyber yeej nquag muaj thiab cov neeg feem ntau yeej muaj qee zaj dabneeg ntawm kev thab plaub hauv cyber los piav qhia. Kev Tshawb Nrhiav Kis 3: Kev Ua Pauj Kuab Zaub Ntsuab DeMarco yog ib tug kawm qeb yim uas yog tus raug ua phem los ntawm nws qee tus phooj ywg kawm ntawv uake hauv lub tsev kawm ntawv theem nrab vim nws ib txwm yeej nyob ib leeg. DeMarco nkag siab tias hauv Internet - hauv chav sau ntawv sib tham thiab xa ntaub ntawv - nws tuaj yeem ua tau ib tug neeg txawv uas yog tus muaj neeg nyiam ntau dua thiab lom zem dua qhov yog nws lub neej tiag tiag. Txawm licas losxij, nws tseem npau taws heev thiab muaj kev txom nyem vim nws cov phooj ywg kawm ntawv hauv chav kawm ua rau nws tom tsev kawm ntawv. Nws txiav txim siab "ua pauj" rau nws cov phooj ywg kawm ntawv hauv chav kawm los ntawm kev muab lawv tus kheej cov ntaub ntawv tshaj tawm - nrog rau qee zaj dabneeg tiag ntawm qhov tsis zoo uas nws tau ntsib los nrog lawv - tso rau ntawm daim txiag xov xwm uas cov hluas nyiam saib. Vim nws tau tsim cov phooj ywg rau ntawm daim txiag xov xwm no, lawv txiav txim siab ntaus nqi pab DeMarco ua pauj kua zaub ntsuab los ntawm kev hu xovtooj mus tso dag ntau lwm. DeMarco zoo siab tias tam sim no nws cov phooj ywg hauv chav kawm tau paub txog qhov ua rau lawv txhaj muag no lawm. 1. DeMarco au sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau nws cov phooj ywg hauv chav kawm licas? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? Lus teb coj mus kuaj: Thab plaub, vim yog los ntawm kev hu dag Dag, vim hais tias nws dag nws tus kheej ntawm cov lus cam thiab nws tso tawm rau tej ntaub ntawv uas hais txog nws tom lawv tsis 2. Koj xav tias DeMarco yuav xav licas? Cov ntaub ntawv feem twg ntawm kis no uas rau nws xav li no? Lus teb coj mus kuaj: Phab Ntawv 42

44 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Txoj kev siab phem ntawm nws tom yuav ua rau nws xav tias ntshai thiab tsis paub pab. DeMarco tsi yog zoo li tias nws tsis muaj txoj hau kev, vim txoj kev siab phem nws tau txais hauv lub tsev kawm ntawv. Nws kuj muaj xws li ib tug neeg tshiab thaum nws muaj nyob hauv internet. Qee zaus neeg xav hauv internet vim hais tias lawv yuav "pub dawb" los hais thiab ua tej yam uas lawv tsis nquag ua kiag. 3. Koj xav tias DeMarco cov phooj ywg hauv chav kawm yuav xav licas? Lus teb coj mus kuaj: Nws tom tej zaum xav zes, npau taws, ntshai los yog tsis paub pab. Lawv yuav xav tias tu siab txog txoj kev siab phem ho mus DeMarco. 4. Koj puas xav tias DeMarco raug txiav txim tias ua yog rau qhov nws ua? Piav qhia seb vim licas thiaj yog lossis vim licas thiaj tsis yog. Daim ntawv qhia kawm rau DeMarco tus cwj pwm yog xav pauj kev chim thiab tej qhov xaus. Txawm tias DeMarco yog ib tug tsim txom los ntawm kev siab phem, nws tsis muaj cai mus thab plaub los ua kev siab phem rau tus neeg uas hais nws thawj zaug. Muaj mob lwm yam, kom tsim nyog tshaj txoj kev mus daws tau qhov teeb meem no. 5. DeMarco puas tau txais kev pab licas rau kis uas nws raug thab plaub los ntawm? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav txog yog ib qho tseem ceeb npaum li cas yog tias kawm ntawv nrhiav cov laus lawv ntseeg mus qhia rau lawv txog kev kev siab phem teeb meem thiab kev ua siab phem. Tus neeg laus no yuav yog ib tug niam txiv, tus xibfwb qhia ntawv lossis lwm tus neeg laus ntseeg siab tau. Ib tug neeg laus ntseeg siab taus yog ib tug neeg uas koj ntseeg tias yuav mloog thiab muaj txuj ci, xav tau, thiab muaj cai pab koj tau. Pab cov menyuam kawm ntawv txheeb xyuas cov neeg laus ntseeg siab tau. Nws kuj yog ibqho tseem ceeb uas yuav tau nco tias muaj qee kis thaum cov menyuam yaus tsis xav qhia lawv niam thiab txiv lossis cov xibfwb qhia ntawv thiab lawv xav ua raws li lawv tus kheej xav lossis yeej tsis quav ntsej. 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dab neeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Hais tias kev thab plaub hauv cyber yeej nquag muaj thiab cov neeg feem ntau yeej muaj qee zaj dabneeg ntawm kev thab plaub hauv cyber los piav qhia. Phab Ntawv 43

45 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Kev Tshawb Nrhiav Kis 4: Tus Ntxhais Tshiab Tasha tau tsiv tom Chicago mus rau Milwaukee thiab tso npe kawm rau hauv ib lub tsev kawm ntawv theem nrab. Tasha yog ib tug neeg ntxim nyiam, nyiam sawd daws, zoo phooj ywg, thiab muaj koob nrov npe zoo. Ob tug pojniam kawm qeb yim uas yog Jessi thiab Gwen, yog phooj ywg zoo tshaj plaws tau khib siab rau qhov muaj koob nrov npe ntawm nws. Nkawd txiav txim siab xa cov xov xwm tsis zoo rau hauv Facebook thiab hauv My Space uas Tasha tabtom sib deev nrog tus tub hluas ntawm pawg ncaws pob. Tsis ntev cov menyuam kawm ntawv tau sau ntawv hais txog cov xov xwm no thiab hu Tasha lub npe. Tom tsev kawm ntawv, Tasha pom tias cov ntxhais cia li tsis tham nrog nws ntxiv lawm thiab cov menyuam tub tau sau lus sib deev rau nws hauv chav kawm. Ua rau nws tsis paub dabtsi, mob siab thiab tu siab, thaum kawg Tasha thiaj paub los ntawm ib tug phooj ywg tias muaj xov xwm tsis zoo hauv online. 1. Jessi thiab Gwen tau sau cov ntaub ntawv thab plaub hauv cyber rau Tasha li cas? Koj qhov ua pov thawj yog dab tsi? Lus teb coj mus kuaj: Kev dag, los ntawm kev dag txog nws rau kev tawm Npau taws vim cov ntsiab lus ntawm cov ntaub ntawv tshaj tawm Thab plaub, vim tias lwm cov me nyuam kawm ntawv tau hais rau cov lus Qhia ib yam dab tsi, vim yog txoj kev ua niam txiv xwm ntawm cov lus 2. Koj xav tias Tasha yuav xav li cas? Cov ntaub ntawv ntawm kis no uas rau nws xav li cas? Lus teb coj mus kuaj: Tasha tej zaum yog tsis meej pem thiab raug mob vim tias nws tsis nkag siab cas ib tug neeg yuav ua li no rau nws. Nws npau taws tej zaum yog Tasha tej zaum pom tau tias tsis paub pab thiab tsis tau ua tej yam hais txog qhov teeb meem no 3. Jessi thiab Gwen puas yog feem ua tsis zoo rau kis no nkaus nkaus xwb? Piav qhia koj nqe lus teb. Coj menyuam mus saib tias cov me nyuam kawm ntawv uas ua lus ntxiv rau qhov kev tawm lawm cia li tu siab li lub zogyeej. Kuj tu siab yog leej twg tsis tswg, tab sis ntseeg tus xaiv thiab coj txawv Tasha los ntawm qhov lawv nyeem rau qhov kevtawm tom. 4. Yog koj ib tug kawm qeb yim hauv chav kawm no koj yuav ua licas? Phab Ntawv 44

46 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 2 Kev Sib Thab Hauv Cyber: Crossing the Line Lus teb coj mus kuaj: Mloog Tasha thiab qhia nws kev them nyiaj yug Tsis ntseeg tias tus xaiv Pab qhia cov ua siab phem kom ib tus neeg laus thoj Tasha Luam tawm rau tib posts kom muaj pov thawj rov tuaj rau tub ceev xwm (niam txiv, cov saib dej num hauv tsev kawm ntawv, tub ceevxwm, thiab lwm yam). 5. Tasha yuav tau hais qhov teeb meem no lica? Coj cov me nyuam kawm ntawv yuav tau xav txog yog ib qho tseem ceeb npaum li cas yog tias kawm ntawv nrhiav cov laus lawv ntseeg kom lawv qhia txog teeb meem ua siab phem. Tus neeg laus no yuav yog ib tug niam txiv, tus xib fwb qhia ntawv lossis lwm tus neeg laus ntseeg siab tau. Ib tug neeg laus ntseeg siab taus yog ib tug neeg uas koj ntseeg tias yuav mloog thiab muaj txuj ci, xav tau, thiab muaj cai pab koj tau. Pab cov menyuam kawm ntawv txheeb xyuas cov neeg laus ntseeg siab tau. Qhov no, cov saib dejnum hauv Facebook thiab qhov chaw kuv yuav kuj yuav hu thiab tib lus yuav tsum noj. Pab neeg laus tej zaum yuav tsum muaj rau no kom muaj kev vam meej tshaj. 6. Koj puas tau yog ib feem ntawm, lossis puas tau hnov txog ib qho teebmeem zoo xws li qhov no? Yog tau hnov, thov muab zaj dabneeg ntawd qhia rau pawg neeg no tabsis txhob qhia cov npe lossis txhob hais txhua yam. Hais tias kev thab plaub hauv cyber yeej nquag muaj thiab cov neeg feem ntau yeej muaj qee zaj dabneeg ntawm kev thab plaub hauv cyber los piav qhia. Zaj Lus Kawm Tau Hloov Kho los ntawm zaj lus kawm uas Chaw Tso Xov Xwm ua tus tsim tawm: KEV THAB PLAUB HAUV CYBER; HLA TXOJ KAB DIGITAL LITERACY AND CITIZENSHIP IN A CONNECTED CULTURE Phab Ntawv 45

47 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los xyaum coj tus cwj pwm kev noj qab nyob zoo uas tab tom txhawb nqa thiab zam lossis txo cov kev pheej hmoo mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 5 Kev Txiav Txim Siab Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm los siv kev paub txiav txim siab txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Cov tub ntxhais kawm yuav: Txhais kev zoo siab rau tus kheej Sau tej yam zwj ceeb uas pab tsim kev zoo siab rau tus kheej Cov Khoom Luam rau txhua tus menyuam kawm ntawv: 1. Lisa daim ntawv zoo siab rau tus kheej, ntxiv rau 1 daim luam ntxiv rau txhua pab 2. Roberto daim ntawv zoo siab rau tus kheej, ntxiv rau 1 daim luam ntxiv rau txhua pab Ua qhov kaj kaj uas saib pom zoo los ntawm: 1. Lisa daim ntawv zoo siab rau tus kheej thiab 2. Roberto daim ntawv zoo siab rau tus kheej thiab Daim Ntawv Xov Xwm npiv zas Txheej txheem 1. Saib lub hom phiaj, lub tseem ntsiab lus, lus, thiab cov yeeb yaj dua ua ntej pib tshooj 2. Xaiv yam yeeb yaj duab qhia txog keeb kwm yav dhau los rau cov menyuam kawm ntawv. 3. Mus los ntawm "Zoo li cas yog kheej" hlwb xav thiab ua yam hauj lwm. 4. Ntxiv mus npog qhov uas tus kheej tus cwj pwm ntawm qhov tshooj 5. Ua kom tag qhov Tsim kev zoo siab rau tus kheej sib tham Xibfwb Cov Ntawv Cov tshooj no qhia cov menyuam uas muaj txog tas rau ib qho taub kheej thiab tus mob uas yuav tsum tau tsim kom muaj thiab tuav kev hawm yus tus kheej siab. Cov Ntsiab Lus Loj Tsim kev zoo siab rau tus kheej yog ib qho uas ib leeg xav txog nws tus kheej. Cov neeg uas muaj kev zoo siab rau tus kheej paub txog lawv cov kev txawj thiab kev txawj ntse. Kev zoo siab rau tus kheej tsim los ntawm sab hauv thiab sab nraub cov txheej txheem. Kev zoo siab rau tus kheej tsim los ntawm cov neeg uas muaj kev zoo siab ntawm tus kheej 4 yam zwj ceeb: sib raws ntsaws, zoo heev, lub zog thiab ua qauv. Lo lus: Kev ntseeg- Kev ntseeg ntawm ib leeg txoj kev ua tau zoo Zwj ceeb- Tus kheej Kev pom zoo- Kev txaus siab los ntawm ib pag pawg Phab Ntawv 46

48 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Kev zoo siab rau tus kheej- Ntsuas seb tus neeg muaj nus nqi npaum cas rau nws lossis nws tus kheej Tus kheej saib taus- Ib tus neeg ntsuas los ntawm seb nws muaj nqi li cas Xaiv Vis dis aus: Tus kheej coj yog dab tsi? 1. Tawm cov lus txog rau tus kheej? Tso saib tus kheej sawv. Muaj cai tawm tswv yim qhib los xyuas cov lus los yog tej nqe lus hais txog kab mob rau tus kheej (me, qoob loo, etc.). Sau me nyuam kawm ntawv cov lus teb rau cov pawg. 2. Tham txog kheej Tham txog lub ntsiab ntawm tus kheej. Tus kheej ib pawg Kos ib daim duab dawb paug pawg neeg tua tsiaj ntawv los sis daim ntawv loj loj tswj. Sau TUS KHEEJ hauv daim duab nruab. Muaj tej pab sau rau daim duab nyob hauv chav kawm ntawv tawm tswv yim. Tseg tsab kheej pawg daim duab rau hauv qhov kev luj xyuas tiav. 2. Cog tus kheej tus cwj pwm 1. Sib faib cov hoob kawm rau hauv kev koom tes ib pawg uas muaj 6. Faib cov Lisa hwm tug tswj qhov daim phiaj kev ua ntawv. Theej ib daim ntawv xov xwm ntxiv rau txhua pawg. Piav qhia lub luag haujlwm rau pawg neeg no: Cob teg rau txhua tus neeg nyeem ntawv, tus kaw, Tus pab, Tus khaw cia, Tus tshaj tawm, lwm yam. Nyeem yuav tsum nyeem cov ntaub ntawv kawm mus rau cov pab pawg neeg. Pawg neeg yuav tsum sau cov Lisa tus kheej daim phiaj kev ua ntawv ib lub zuj zus. Lub ntsiab lus seb txhua cov kev tshwm sim nyob rau hnub ntawv Lisa yuav muaj cuam tshuam nws tus kheej, siv cov tau teev rau hauv txoj kev ntawv. Tham txog koj cov lus teb ntawd thiab, yog tau kev pom zoo, yuav los nrog ib pab ua daim Phab Ntawv 47

49 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis phiaj rau Lisa. Kaw lub ntsiab lus cov pab pawg neeg kev pom zoo rau cov pab pawg neeg tsab ntawm daim phiaj. Txuas tus dots yuav taw qhia li cas Lisa tus kheej sawv thiab ntog txhua hnub. 2. Nyeem cov hauv qab no piav qhia txog Lisa lub hnub. Suam saib koj lub teev rau hauv daim phiaj los qhia seb txhua cuam tshuam Lisa lub hnub. A. Lisa thaum mus txog ib tug zoo nkauj, tshav ntuj hnub. B. Nws txo nws hwj rau ib tug nyiam ib pab tub rog. Nws yog noj tshais, nws tus niam laus mus taug kev hauv es qw, "Lisa koj qias neeg heev hauv ce khaub ncaws ko! Tag nrho cov me nyuam hauv tsev kawm ntawv mus ua kev lom zem rau koj." C. Rau kev kawm ntawv, Lisa twb nrog nws tus phooj ywg zoo, Patricia. Nws qhia Patricia txog nws tus muam tus saib cas nws muaj thaum nws hnov nws. D. Nws qhia Patricia tias nws txaus siab txog lawv txoj kev phooj ywg zoo npaum cas thiab txhawb rau lawv ob leeg. E. Thaum lawv txog ntawm lub tsev kawm ntawv, ib tug xib fwb ntawm Lisa tau qhuab txog nws qhov ua si ncaws pob nag hmo. F. Nyob rau cov hoob lej, Lisa tus xib fwb rov ib xeem ntawv tsis ntev los no hauv Lisa tau txais tus qhab nee ntawm C-. G. Rau qhov uas lub tsev ntawm lub tsev kawm ntawv, Lisa pom tus tub uas nws nyiam tuav tes nrog lwm tus ntxhais. H. Lisa yim chim. Nws taug kev li qhov qub, yog li ntawd nws tuaj yeem tuaj qhia nws pawg ncaws pob uas muaj hnub nyoog 7 xyoo ncav sijhawm. Thaum nws tuaj txog rau ntawm lub tshav ncaws pob nws pom lawv lub ntsej muag luag ntxhi, nws zoo siab heev. Nws npaj txhij coach pab neeg no los yeej yog. 3. Kev nthuav qhia ntawm pawg neeg Hais kom nej cov kws nthuav qhia ceebtoom rau pawg neeg txog yam tshawb nrhiav pom rau hauv chav kawm. Tso saib cov dawb paug ntawm cov ntaub ntawv ntawm Lisa tus kheej daim phiaj, thiab lub ntsiab lus txhua pab pawg neeg cov lus teb rau cov ntaub ntawv. Siv cov cim xib txawv (kheej, plaub fab, peb ceg, plaub fab ntse thiab lwm yam) lossis siv tso xim rau txhua pawg. Sib tham yam zoo sib xws thiab sib txawv raws li cov nqe lus teb ntawm pawg neeg. Cov kev pom zoo kawm txog Lisa lub hnub yog dab tsi? 4. Hais kom cov me nyuam kawm ntawv nyob rau hauv lawv pawg. Faib rau Roberto tus kheej daim phiaj kev ua ntawv. Theej ib daim ntawv xov xwm ntxiv rau txhua pawg. Piav qhia lub luag haujlwm rau pawg neeg no: Hloov tus cwj pwm pab pawg neeg. Nyeem Roberto cov ntaub ntawv kawm thiab sau cov kev ua ntawv tau ib yam nkaus li koj tug. Cov kev ua ntawv ua ib lub zuj zus, ces tham txog ib tug neeg cov lus teb thiab lub ntsiab lus ib pab ua daim phiaj rau Roberto. Txuas tus dots yuav taw qhia li cas Roberto tus kheej sawv thiab ntog txhua hnub. 5. Kev nthuav qhia ntawm pawg neeg Hais kom nej cov kws nthuav qhia ceebtoom rau pawg neeg txog yam tshawb nrhiav pom rau hauv chav kawm. Tso saib cov dawb paug transparency ntawm Roberto tus kheej daim phiaj, thiab lub ntsiab lus txhua pab pawg neeg cov lus teb rau cov ntaub ntawv. Siv cov cim xib txawv (kheej, plaub fab, peb ceg, plaub fab ntse thiab lwm yam) lossis siv tso xim rau txhua pawg. Sib tham yam zoo sib xws thiab sib txawv raws li cov nqe lus teb ntawm pawg neeg. Cov kev pom zoo kawm txog Roberto lub hnub yog dab tsi? Phab Ntawv 48

50 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis 3. Qhov pab tus kheej 1. Menyuam kawm ntawv paub txoj kev yuav txhim khu kheej Nco ntsoov qhia menyuam kawm ntawv ntawm cov txheej xwm uas tau tshwm sim hnub Lisa nws thiab Roberto tus. Nug cov tub ntxhais kawm: Cov txheej xwm uas zoo xws li cov txheej xwm uas tau tshwm sim hnub twg nyob hauv koj lub neej? Hom mob qha es koj tus kheej? tom tsev? tsev kawm ntawv? 2. Teev tus me nyuam kawm ntawv cov lus teb rau ntawm lub Rooj Tswj hwm Saib raws li cov nqe lus hais txog "Cov neeg mob rau tus kheej siab." 3. Hais kom cov menyuam kawm ntawv muab kev piv txwv ntawm Lisa thiab los Roberto lub rooj tsawb fawb los yog lawv tus kheej lub neej los pab lawv lub tswv yim. Siv tus kheej uas muaj zoo li cas rau? Tus neeg paub tshaj muaj txuj los pab tub ntxhais kawm qhia tej yam kev mob uas txhim khu kheej. 4. Me nyuam kawm ntawv ua ke tag Hais kom cov menyuam kawm ntawv kom tiav kab lus no: Kuv xav tias siab kheej thaum... Tham txog ob peb lus teb coj mus kuaj. Hais kom cov menyuam kawm ntawv sau tau 5 txoj rau ntawm kab lus. Phab Ntawv 49

51 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Lisa tus kheej daim phiaj Npe Hnub Cov Lus Taw Qhia: Nyeem cov hauv qab no piav qhia txog Lisa lub hnub. Suam saib koj lub teev rau hauv daim phiaj los qhia seb txhua cuam tshuam Lisa lub hnub. Kev Sib Tw A. Lisa tsim thaum los zoo nkauj, tshav ntuj hnub B. She txo nws hwj rau ib tug nyiam ib pab tub rog. Nws yog noj tshais, nws tus niam laus mus taug kev hauv es qw, "Lisa, koj qias neeg heev hauv ce khaub ncaws ko! Tag nrho cov me nyuam hauv tsev kawm ntawv mus ua kev lom zem rau koj." C. nyob rau txoj kev mus rau lub tsev kawm ntawv, Lisa twb nrog nws tus phooj ywg zoo, Patricia. Nws qhia Patricia txog nws tus muam tus saib cas nws muaj thaum nws hnov nw s. D. nws qhia Patricia ntau npaum li cas nws txaus siab rau nws txoj kev phooj ywg thiab txawj sib hlub. Kev Sib Tw E. thaum lawv txog ntawm lub tsev kawm ntawv, cov xib fwb Lisa 1 lo lus zoo nws txog nws nyob hauv cov nag cov kev ua si ncaws pob. F. hauv hoob lej, Lisa tus xib fwb rov ib xeem ntawv hauv Lisa tau txais tus qhab nee ntawm C- G. rau qhov uas lub tsev ntawm lub tsev kawm ntawv, Lisa pom tus tub uas nws nyiam tuav tes nrog lwm tus ntxha is. H. Lisa yim chim. Nws taug kev li qhov qub, yog li ntawd nws tuaj yeem tuaj qhia nws pawg ncaws pob uas muaj hnub nyoog 7 xyoo ncav sijhawm. Thaum nws tuaj txog rau ntawm lub tshav ncaws pob nws pom lawv lub ntsej muag luag ntxhi, nws zoo siab heev. Nws npaj txhij yuav qhia rau pab neeg no kom yeej!!! Kev Muab Qhab Nias: 1-4= Kev sib tw muaj kev cuam tshuam tsis zoo rau kev hawm yus tus kheej 5-6= Kev sib tw tsis muaj kev cuam tshuam tsis zoo rau kev hawm yus tus kheej 7-10= Kev sib tw muaj kev cuam tshuam zoo rau kev hawm yus tus kheej Tsis Muaj Kev Zoo Rau Tus Kheej Tsis Muaj Kev Cuam Tshuam Kev Hawm Yus Tus Kheej Siab Kev Sib Tw A Kev Sib Tw B Kev Sib Tw C Phab Ntawv 50

52 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Kev Sib Tw D Kev Sib Tw E Kev Sib Tw F Kev Sib Tw G Kev Sib Tw H Phab Ntawv 51

53 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Roberto tus kheej daim phiaj Npe Hnub Cov Lus Taw Qhia: Nyeem cov hauv qab no piav qhia txog Roberto lub hnub. Suam saib koj lub teev rau hauv daim phiaj los qhia seb txhua cuam tshuam Roberto lub hnub. Kev Sib Tw A. li niaj zaus, Roberto, ib qib 8, tsim thaum hnov nws me nus mu ag arguing nyob rau hauv lub chav ua mov B. Thaum Roberto tuaj txog tom tsev kawm ntawv, 2 ntawm nws pab pawg ua si basketball kiam nws rau cwj nag hmo cov kev ua si uas muaj 2 lub dawb kawg ntawm qhov kev ua si. C. ntawm tam sim ntawm lwmthawj tshwm thiab "tsiab" Roberto hais cov lust sis zoo nws hnov nws siv nyob rau hauv cov chav rau khoom ntawm qhov kev ua si. D. Tswb nrov Rau nws txoj kev kawm science, Roberto o rau 3 cov hluas nkauj nrov tshaj plaws nyob rau hauv tsev kawm ntawv. Lawv caw nws los yuav tsum nyob hnub Friday rau 1 hauv lawv tsev. Kev Muab Qhab Nias: 1-4= Kev sib tw muaj kev cuam tshuam tsis zoo rau kev hawm yus tus kheej 5-6= Kev sib tw tsis muaj kev cuam tshuam tsis zoo rau kev hawm yus tus kheej 7-10= Kev sib tw muaj kev cuam tshuam zoo rau kev hawm yus tus kheej Kev Sib Tw E. tus kawm zoo, Roberto tsis tau ua tiav cov ntau ntawv nag hmo. F Xib fwb hu nws los teb cov lus nug thiab thaum nws teb tias nws "txais tsi s tau cov lus nug ntawd", cov xib fwb tam sim ntawd hu rau lwm tus menyuam kawm ntawv. G. Thaum Robert ntawd tawm hauv tsev kawm ntawv, ib tug neeg tshaj xov los ntawm cov ntawv xov xwm hauv zos tsis lawm nws thiab nug txog cov kev sib tham. Nws yog sau ib tsab xov xwm txog Roberto thiab tus nqi zogwinning xeev kev yees duab. H. Roberto zoo siab heev khiav mus tsev mus qhia rau nws txiv txog qhov xov xwm yav tom ntej. Tab sis nws txiv yog cov nyob hauv nws txoj kev ua hauj lwm thiab qhia Roberto nws tsis tau muaj s ij hawm mloog tam sim no. Tsis Muaj Kev Zoo Rau Tus Kheej Tsis Muaj Kev Cuam Tshuam Kev Hawm Yus Tus Kheej Siab Kev Sib Tw A Kev Sib Tw B Kev Sib Tw C Phab Ntawv 52

54 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Kev Sib Tw D Kev Sib Tw E Kev Sib Tw F Kev Sib Tw G Kev Sib Tw H Phab Ntawv 53

55 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 3 Yus Tus Kheej Qis Kev Ntsuam Xyuas: 8 Qib Tshooj 3: 1. Sau lo lus peb nrog tus kheej. 2. Piav txog ob yam koj ua tau los ua koj tus kheej, los yog tus kheej ntawm lwm tus. Phab Ntawv 54

56 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 4 Kev Sib Txuas Lus ntawm Ib Tug Neeg Mus Rau Lwm Tus Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm kev paub sib txuas lus ntawm ib tug neeg mus rau lwm tus kom txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab zam lossis txo tej kev pheej hmoo fab kev mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1- Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 8- Kev Txhawb Nqa Cov tub ntxhais kawm yuav muaj peev xwm hais kom pauv hloov lawv tus kheej, tsev neeg, thiab zej zog li kev noj qab haus huv. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Cov tub ntxhais kawm yuav: 1. Pom tias muaj kev nkag siab txog lub tswv yim noj qab haus huv ntsig txog kev sib txuas lus ntawm tus kheej. 2. Pom tias muaj cov txuj ci kev sib txuas lus ntawm tus kheej txhawb rau kev noj qab haus huv. 3. Ua tau lwm yam txuj ci uas tau piav qhia rau xws li cov txuj ci kev sau ntawv qhia. Cov Khoom Cov tub ntxhais kawm ua lub luag haujlwm nrhiav cov cuab yeej lossis khoom siv uas xav tau coj los rau lawv ua piv txwv. Kev sib txuas lus zoo mus nrog rau txhua tus menyuam kawm ntawv Txheej txheem 1. Kws qhia qhov mob siab rau: Txoj haujlwm no muab lub sijhawm los txhawb rau cov ntsiab lus hauv qab no txog kev sib txuas lus: Kev sib txuas lus zoo yog lub hauv paus ntawm kev sib cuam tshuam ntawm tus kheej thiab kev ua haujlwm. Tuaj yeem txhawb kom muaj kev sib txuas lus zoo uas yog kom ntseeg tias muaj kev nkag siab txog lwm tus neeg txoj kev xav thiab lub ntsiab lus. Kev sib txuas lus txog txoj kev ua nkauj ua nraug, kev nyiam, thiab thaj tsam kev txhim kho kev sib cuam tshuam nkauj nraug. Kev sib txuas lus yog qhov tsim nyog kom ntseeg tias tau pom zoo rau kev sib cuam tshuam ua nkauj nraug thiab ib tus cwj pwm kev sib deev. Nco ntsoov siv sijhawm yuav dhau qhov kev sib txuas lus txawj los xij ua ntej luag hauj lwm ua si. 2. Ua ntej ua txoj haujlwm no, cov tub ntxhais kawm yuav tsum tau kawm paub thiab xyaum cov txuj ci kev sib txuas lus muaj txiaj ntsig zoo los txhawb rau kev noj qab haus huv. Muaj lub sijhawm tawm tswv yim me ntsis txog tej yam xwm txheej nyuaj tab sis muaj txiaj ntsig. Raws li cov cai hauv zej zog thiab cov kev cai hauv tsev kawm ntawv txog kev daws cov teebmeem tsis sib haum xeeb, koj yuav tau muab cov ncauj lus rau cov tub ntxhais kawm txhawm rau txiav txim siab. Siv qee cov ntsiab lus zoo ib yam coj los faib cov tub ntxhais kawm ua tej pab pawg tsawg li tsib lossis rau. 3. Kev Sib Seev Cev Ua Pab Pawg Tsawg Ua haujlwm ua pab pawg tsawg, tawm tswv yim daws tej xwm txheej nyuaj kev cuam tshuam hauv cov phooj ywg lossis tsev neeg uas cov tub ntxhais kawm nrog koj ib phaum tau ntsib. Koj pab pawg yuav tsum tau xaiv ib qho xwm txheej los txhim kho ua piv txwv. Siv cov txuj ci kev Phab Ntawv 55

57 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham sib txuas lus uas koj tau kawm, tsim ib qho piv txwv luv luv los qhia txog txoj hauv kev muaj txiaj ntsig zoo ntawm kev hais daws qhov xwm txheejkoj pab pawg tau xaiv. Nco ntsoov tias kom muaj ib ntu kev seev cev ua piv txwv rau txhua tus koom nrog hauv pab pawg. Koj yuav sawv cev ua piv txwv rau cov neeg hauv chav kawm. Tom piav qhia, hauv chav sib tham pab pawg coob, kuaj xyuas cov txuj ci sib txuas lus uas koj pab pawg siv los daws qhov xwm txheej kom tau txais txiaj ntsig. Thaum txhua pab pawg ua piv txwv piav qhia, koj yuav tsum tau sau tseg cov ntsiab lus thiab cov txuj ci siv los ntawm pab pawg. Cov ntaub ntawv no yuav raug siv rau ntu txuas ntxiv ntawm lub luag haujlwm no. 4. Daim Ntawv Piav Qhia Tus Kheej Cov Ntaub Ntawv Tom qab txhua pab pawg tau ua piv txwv piav qhia hauv chav kawm, koj yuav ua haujlwm ib leeg los sau txog cov txuj ci kev sib txuas lus siv hauv txhua qhov xwm txheej sib cuam tshuam. Sau cov ntsiab lus luv luv ntawm txhua qhov xwm txheej nthuav qhia, suav nrog qhov uas koj pab pawg nthuav qhia thiab. Piav qhia cov txuj ci sib txuas lus tus kheej sib txawv hauv txhua qhov xwm txheej. Tshawb nrhiav txhua qhov xwm txheej rau kev txhim kho thiab kev ntuas qhia txog lwm cov txuj ci kev sib txuas lus uas tuaj yeem siv hauv cov xwm txheej. Cov me nyuam uas tshwj xeeb yuav tsum them nyiaj yug: Qhia menyuam kawm ntawv tshwj xeeb kev xaiv xaiv los rau txoj kev ua si. Me nyuam kawm ntawv yuav xaiv los ua ib zaj dabneeg tswj ntawm qhov kev ua si ntev heev hlo nws. 1. Ib tug phooj ywg los yog tus neeg koj paub nug koj mus sim tshuaj. 2. Koj cov nus muag nug koj mus pw rau luag los koj niam thiab txiv. 3. Ib tug phooj ywg nug txog koj mus kav lifting nrog lawv rau khaub ncaws tom qab nws txiv poob hauj lwm. 4. Ib tug phooj ywg nug txog koj mus pab lawv dag rau ib txoj kev kuaj. 5. Koj hluas nraug/hluas nkauj xav "coj koj txoj kev mus rau qib tom ntej" tab sis koj nyob nraum tsis npaj. Cov zaj lus qhia uas xaiv tau: Hloov chaw qhov txhua pab pawg tsuas muaj ib qho piv txwv kev sib txuas lus zoo, kom lawv ua ob qho piv txwv. Ob qho piv txwv pib ntawm tib qho. 1. Cov tub ntxhais kawm yuav tsum muaj qee yam kev sib cav nrog cov khub, cov neeg hauv tsev neeg, cov phooj ywg, cov koom chav kawm, thiab lwm yam 2. Thawj qhov piv txwv, muaj kev sib cav xaus tau tsis zoo nrog rau kev sib txuas lus tsis zoo. 3. Qhov piv txwv thib ob, muaj tib qho kev sib cav, tab sis qhov piv txwv xaus tau zoo vim tias muaj cov txuj ci sib txuas lus zoo. 4. Muaj cov tub ntxhais kawm los piav qhia txog qhov sib txawv ntawm ob qho piv txwv no. Phab Ntawv 56

58 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham Cov Txuj Ci Sib Txuas Lus Cov ntsiab lus: kev tham lus ua ke: siv cov lus uas cuam tshuam txog kev xav, tswv yim, kev ntseeg thiab qhov xav tau. mob siab rau mloog: mloog, xav txog nws, thiab teb rau lwm tus neeg cov ntsiab lus. kev piav tes hais: hom kev sib txuas lus uas tsis tau hais lus Teev koj cov ntsiab lus kom zoo: Teev koj cov ntsiab lus-teev koj txoj kev xav seb muaj dab tsi tshwm sim thiab qhia seb koj xav li cas. Qhia rau tus neeg seb koj qhov kev npau taws cuam tshuam txog nws li cas. Siv Kuv cov lus-xav txog cov lus uas koj siv hais. Pib koj kab lus hais nrog lo lus Kuv. Tawm tsam lwm tus neeg nrog lo lus koj feem ntau nyiam ua rau txhua yam muaj qhov tsis zoo. Kev Piav Tes-mob siab rau txog koj qhov piav tes, siv ntsej muag, thiab koj cov lus piav tes. Nco ntsoov kom koj cov lus piav tes txhais tau tib lub ntsiab lus li cov lus uas koj hais tawm. Mloog thiab nkag siab-ua tib zoo mloog seb lwm tus neeg yuav hais txog dab tsi. Mob siab rau kom nkag siab txog lwm tus neeg cov lus pom thiab lawv txoj kev xav. (Nco ntsoov tias koj tsis yog tus hais raug tas li. Yog koj mob siab rau mloog lwm tus neeg hais lawv yuav qhia rau koj paub tej yam uas koj xav tsis txog thiab tuaj yeem daws teebmeem tau. Koj yuav tsum tau xyuam xim ntau ntxiv txog koj tus kheej thiab ntseeg tus kheej dua qub txog qhov lees paub tias kev sib cav yuav ua rau koj muaj qhov ua txhaum ntau dua.) Mob siab rau mloog Cov txuj ci kev hais lus: 1. zam kev hais lus tsis paub xaus 2. xav ua ntej koj mam li hais 3. xav mus rau qhov zoo 4. paub txog cov neeg mloog koj hais 5. hais ncaj qha 6. siv lub tswv yim. Cov txuj ci mloog: mob siab rau muab lus taw qhia hais kom lwm tus xaus nws cov lus nyob twj ywm ua neeg qheb siab tsis txhob cuam tshuam Phab Ntawv 57

59 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham Kev qhia tawm ntawm koj tus kheej: Yam uas koj xaiv los qhia tawm koj lub siab xav thaum muaj kev sib cav yuav yog qhov los txiav txim seb yuav daws teeb meem mus rau qhov zoo lossis tsis zoo. Koj yuav tsum zam txoj kev sib txuas lus npau taws lossis kev sib tawm tsam. Kev npau taws lossis sib tawm tsam feem ntau yuav ua rau qhov kev sib cav xaus mus rau qhov tsis zoo. Xaiv Cov Lus Hais Kom Yog: Thaum koj tham nrog lwm tus neeg lub sijhawm sib cav, kev ua tib zoo xaiv koj lo lus hais yog qhov tseem ceeb. Tsis txhob hu lwm tus lub npe lossis hais thuam ua kev lom zem txog qhov nws hais. Yog tias ua tau, npaj cov lus uas koj yuav hais ua ntej lub sijhawm. Xaiv cov lus hais kom zoo uas qhia rau lwm tus neeg paub txog yam uas koj xav. Cov Lus Piav Tes Taw: Koj lub ceev feem ntau yuav qhia txog yam koj xav rau lwm tus. Qhov uas tshwm ntawm koj lub ntsej muag (npau taws lossis luag), kev siv tes taw (ob lub nrig tshee lossis taw tes) thiab sawv ntsug (nqus daj lossis sawv ze ze) siv cov lus uas tsis zoo los txuas lus nrog tus neeg uas koj tab tom tham ib yam. Kev mloog Kev mloog yog ib qho tseem ceeb dua hais lus hauv kev hais daws qhov sib cav. Thaum koj ua tib zoo mloog lwm tus hais, koj tuaj yeem paub txog yam uas ua rau lawv tsis txaus siab thiab nrhiav txoj hauv kev hais daws. Ntsia mus rau Tswj koj lub cev kom xwm yeem thiab zam. Rov hais cov lus uas lwm tus neeg hais kom ntseeg tias koj nkag siab lawv lub ntsiab lus. Tsis txhob cuam tshuam. Kev sib tham kom nkag siab Kev sib tham kom nkag siab yog qhov kev sib tham uas yuav mus txog txoj kev hais daws teebmeem tau. Ob tog yuav tsum sib zam txim kom tuaj yeem hais daws tau. Kev sib tham kom nkag siab tuaj yeem daws kev sib cav tau sai. Phab Ntawv 58

60 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham Cov ntsiab lus: Ncaj nruab nrab: qhov kev hais daws uas txhua tus neeg tau ua qee yam kom tuaj yeem hais daws tau rau ob tog zoo siab. Kev sib koom tes: qhov kev hais daws teebmeem uas tsis muaj ib tog twg ua ib yam dab tsi kom tuaj yeem daws tau rau ob tog zoo siab. Phab Ntawv 59

61 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 4 Chaw Sib Tham Kev Ntsuam Xyuas: 8 Qib Tshooj 4: 1. Piav txog 3 cov tswv yim rau kev sib txuas lus zoo. 2. Piav txog yam uas zoo koj twb nyiam tshaj uas siv thiab yog vim li cas. Phab Ntawv 60

62 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 5 Ntsig Txog Kev Noj Qab Haus Huv Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los xyaum coj tus cwj pwm kev noj qab nyob zoo uas tab tom txhawb nqa thiab zam lossis txo cov kev pheej hmoo mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 2 Kev Txheeb Xyuas Txog Lub Zog Huab Ntxias Me nyuam kawm ntawv yuav tsom xam cawv ntawm tsev neeg, phooj ywg, culture, tawm, technology hab lwm cov txuam nrog rau qhov kev yeeb yam. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Cov tub ntxhais kawm yuav: Qhia txoj koj tus kheej cov yam ntxwv ntawm ib tug neeg uas lawv xav yuav mus rau hnub. To taub txog cov kauj ruam uas ib tug txoj kev noj qab nyob zoo yuav tsum coj. Sib tham txog cov tswv yim rau cov kauj ruam hauv ib txoj kev sib raug zoo Cov Khoom Daim ntawv rau txhua tus menyuam kawm ntawv: Tsim ib tsab ntawv khom nqi hauv cov kev sib raug zoo Lub tswv yim rau kev noj qab haus huv cov tsab ntawv khom nqi Txheej txheem 1. Nug cov me nyia, kawm tooj lawv cov ntaub ntawv los ntawm ib tus mus rau tsib, thiab sau saum toj kawg nkaus tsib yam uaslawv tab tom nrhiav rau ib tug neeg rau hnub. Cov lus teb yuav hloov los looks zoo thiab lwm yam kev rau cwm pwm sijhawm xws li lub luag hauj lwm, ntse, khoomkuv zoo. 2. Muaj me nyuam ua haujlwm pub dawb tham txog lawv cov yam ntxwv sab saum toj. Nco ntsoov ua zoo nrog cov me nyuam yaus lub teb, txawm los ones yam txog cov yam ntxwv lub cev, vim cov thawjnyob ntev ntawm ib txoj kev kho mob yog lub attraction. 3. Muv kom dhau tsib yam muaj kev noj qab nyob zoo. Hais kom me nyuam kawm ntawv cov lus nug: Lub sij hawm koj tsis ntseeg nws yuav nrauj txhua theem 5? Cov me nyuam yuav hais dab tsi los ntawm ob peb lub lis piam mus ntau xyoo. Yog tsis muaj lus teb kom yog; Txawm li cas los nws yuav tsum tseeb tias nws siv ib zaug twg. Ib qho piv txwv ntawm ob peb lub xyoos yuav tau ua los ntawm tus xibhwb. Lub sij hawm koj muaj hnub nyoog kawm ntawv xav tias nws yuav nrauj cov theem? Me nyuam kawm ntawv yuav hais lub limtiam lossis hli. Tham txog infatuation thiab ntawd thiab ua tau loving ib tug neeg sib txawv. Uas nyob rau hauv cov kev sib raug zoo yog ib tug neeg qhia rau luag lwm tus lawv hlub lawv? Muaj ntau yuav hais qhov chaw nyob hauv nruab nrab. Yog ib txoj kev yuav ua mob, thaum twg yuav tsum tau nrog txiv neej pw yuav nkag tau? Ntxiv dua thiab, muaj coob tus me nyuam kawm ntawv yuav hais qhov chaw nyob hauv nruab nrab kom muaj ib tus hlub. Tsis txhob teb tias yog los sis tsis ncaj ncees lawm, tab sis tus xib fwb yuav tsum ua tau kis yog tias ob tug neeg uas yuav tau los sib paub rau lawv yog leej twg thiab yuav tsim ib txoj kev puas siab puas ntsws ua ntej yuav pib ib ib lub cev. Phab Ntawv 61

63 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 5 Ntsig Txog Kev Noj Qab Haus Huv Thaum twg yog nws nkag tau rau ntau tus kev sib raug zoo? Ntau tus me nyuam yuav hais kom pib attraction, uas ua rau yus rau lo lus nug tom ntej no... Thaum pw ua ke pib kom ntxov li, li ntawd kev sib raug zoo raws li? Nws yuav ua raws nraim li pw ua niam txiv thiab lub cev kev lom zem no. Kev sib raug zoo le pheej pw ua niam txiv tsis tag. Thaum lub sij hawm yog tias tsis muaj txoj kev noj qab nyob zoo raws li nyob hauv kev hlub sib sib lub cev yuav ua huvthiab tho txawv. Muaj kev sib raug zoo uas muaj sij hawm tuaj peb yuav muaj tom qab lub neej uas lub cev raug zoo. Ntxiv thiab, yog hais tias lub cev sib pib ntxov heev, hlwb ib sab ntawm cov kev sib raug zoo yuav muaj ib zog lub sij hawm teem. Kis mus ua ib qho tseem ceeb yog tias ib qhov kev sib raug zoo yuav ua rau tus me nyuam. Tsawg tshaj li 20% ntawm tus niam cev tsis tab seeb yuav tau tus txiv ntawm tus me nyuam thiab tsuas 25% nyob sib yuav, muab rau koj xwb 5% tsam nyob rau ntawd mus tas koj lub neej. 4. Noj kuj sim kev ua ub no thiab tej yam uas yuav pab kom ua tau ib txoj kev sib raug zoo. Yog muaj me nyuam kawm ntawv nkag tau rau hauv tej pawg me me kawm thiab daim ntawv los sau ib daim ntawv teevkawm ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib. Muv kom dhau lub "Lub tswv yim rau ib tug noj qab nyob zoo kev txheeb ze" tsab ntawv khom nqi. Pab tau li cas daim ntawv tsim tau ib txoj kev sib raug zoo? 5. Xaus lus taw qhia: Kev sib raug zoo siv dag zog thiab lub sij hawm. Yog tias koj txiav txim seb koj yuav koom tes nrog kev zoo siab, noj qab nyob zoo, thiab ntev nws tseem ceeb heev no,coj koj lub sij hawm. Xyuas kom tseeb tias kev sib raug zoo koj maj mam mus raws tej theem kev noj qab nyob zoo thiab siv tej lub tswv yimrau kev noj qab nyob zoo. Phab Ntawv 62

64 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 5 Ntsig Txog Kev Noj Qab Haus Huv Ntsig Txog Kev Tsim Kho Kev Noj Qab Haus Huv Zoo Kev Mob Siab Thaum Xub Thawj Ob tug neeg tau mob siab rau lwm tus ntawm nkawd ob tug thiab xav paub tias lwm tus puas zoo dua Kev Phooj Ywg Vim ob tug neeg no sib paub nkawd zoo dua, lawv nrhiav txog yam lawv muaj zoo ib yam. Ntsig txog kev sib raug zoo sib ze Ob tug neeg no sib paub txog nkawd qhov kev ntseeg thiab xav thiab ua haujlwm uake tau lom zem. Qhov no yog "kev teem sib ntsib." Ntsig txog kev sib raug zoo tob Nkawv ob leeg sib qhia siab txog yam piv lav, ntseeg siab, thiab nkawv muaj kev sib pawb ntawm nkawv ob leeg. Qhov no yog "mus uake tau zoo li qub." Ntsig txog kev hlub mus tag ib txhis: Ob tug neeg xav tias nkawv tuaj yeem cog lus hlubrau lwm tus mus tag ib txhis. Tej zaum qhov kev sib raug zoo no yuav ua rau nkawv sib yuav lossis muaj ib tug txiv ib tug niam xwb. Phab Ntawv 63

65 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 5 Ntsig Txog Kev Noj Qab Haus Huv Lub tswv yim rau kev noj qab nyob zoo Cov kev sib raug zoo muaj theem uas ua rau muaj kev hloov Sib rauj tsis nyab xeeb Tsuas kev sib nrig sib hwm ua rau yus ntseeg, txob thiab hlub. Sim hloov ib khub ua rau tsi hwm, tsi, tsis ntseeg thiab tej kev tsim txom. Assertive ntxuas lus yeej qhia qhov tseeb, saib taus thiab saib taus. Mloog yog cia li sib txuas lus zoo li lus. Pw ua ke thiab ib thaj tsam muaj kev tiv thaiv, kev, thiab koj xav. Mus rau qho ua ke. Siv lub sij hawm ua ke! Ua si pawg thawj coj saib ua si los yog ntawv thiab tsis tu leej twg yeej. Tham hauv xov tooj. Mus rau cov menyuam caij khau log! Sim Npaus lees! Mini-golf los Put-put! Phoj ua si. Ua si! Thaum twg cov kev sib raug zoo uas tsis! "Kuv" nqe lus uas tau hnov txog koj tus kheej thiab ncaj ncees. Ib tug phoojywg zoo yuav hwm lawv! Koob sawv daws kom paub txog kev sib. Tau sib paub! Tiam sis ua rau lub sij hawm txwv, yog tej tus tshaj plaws li ntau dhau lawm! Nws yog kev lom zem ntau heev tshaj dua yog hais tias koj tsis tau paub li cas! Yog li cov menyuam caij khau log xwb txawm key lom zem ntxiv yog hais tias koj tsis tau paub li cas! Thiab kev lom zem. Nws yuav puas tsim nyog raug teeb meem, tshwj xeeb tshaj yog cov hnub! Ua viav vias no yog kom pab tau rau swaying thiab tham lus Phab Ntawv 64

66 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 6 Puas Yog Txhua Tus Menyuam Ua Li Ntawd Tiag Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 8 - Kev Txhawb Nqa Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo ntawm tus kheej, tsev neeg thiab zej zog. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 6 Kev Teeb Tsa Lub Hom Phiaj Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm siv tej kev paub fab teeb tsa lub hom phiaj los pab txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Cov tub ntxhais kawm yuav: To taub cov ntawv kho mob rau cov kab mob HIV thiab AIDS. Siv tsis tau thiab yog paub txog kev ua niam txiv tus cwj pwm kev ntsuam Zoo li cas koj tus thoob tswv yim los ua raws li cov lus qhia meej Cov Khoom Ntsuam kev xeem ntawv rau tag nrho me nyuam kawm ntawv Cov ntaub ntawv YRBS, vis dis aus khoom siv, yog siv vis dis aus Txheej txheem: 1. Ncauj Lus Qhia: Tom qab tawm tswv yim txog koj thiab koj tom saib zoo li cas raws li kev ntsuam txog kev ua niam txiv tus cwj pwm, kojyuav tau sib paub yog hais txog tus cwj pwm kev ua niam txiv ntawm cov hluas nyob rau hauv xeev Wisconsin. Ces koj yuav tsim ib tug ntawv tshaj tawm 30 fiab kev pab ntawm tsoom fwb los muab kev kawm hauv zej zog. Nco ntsoov ua li cas thiaj public service Tshajtawm txoj. 2. Tshaj tawm tus ntsuam kev xeem ntawv. Muaj cov me nyuam kawm ntawv twv qhov yog feem pua ntawm cov menyuam kawm ntawv rau txhua lo lus nug. Mus nyob lub teb chaw nrog lawv. Hais kom cov tub ntxhais uas muaj feem ntau lawv xam ua feem coob sib sau lawv txhais tes. Tom qab cov me nyuam kawm ntawv sawv lawv tes hais kom lawv vim li cas qhov no tej zaum yuav muaj tshwm sim? Ib co lus teb kom: Kuv tus phooj ywg ua nws ces kuv xav tias sawv daws yuav tsum tau ua. Cov neeg dag txog dab tsi lawv yeej tsis ua Kuv zoo siab ua nws vim kuv xav tias txhua tus neeg tus ua nws. Phab Ntawv 65

67 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 6 Puas Yog Txhua Tus Menyuam Ua Li Ntawd Tiag Cas yuav ntawd hombphiaj yuav cuam tshuam dab tsi cov txheeb cais rau hauv cov kev ntsuam kev xeem ntawv? Qhov Txuas Ntxiv ntawm Zaj Lus Qhia: 1. Muaj me nyuam kawm ntawv tau mus rau ib pawg uas li 4-6 thiab tsim ib tug ntawv tshaj tawm 30 fiab public service losbmuab kev kawm hauv zej zog. 2. Muab menyuam 30 feeb los ua nws PSAs. Muab cia rau hauv lub niam tswv yim ntawm cov PSA, uas yog qhia cov neeg uas tsis yog nws. Tus PSA yuav qhia cov lus tseeb, rov los ntawm lub chaw uas ib tug neeg tsi yog zoobtsoob vim lawv xav tias yog tusbneeg zoo siab ntau heev. 3. Xaus hoob kawm coj ib pab pawg neeg tam sim no lawv PSA rau cov chav kawm ntawv. Muaj ib pab pawg neeg sib tham tom qab koj txhua PSA uas muaj cov me nyuam kawm ntawv kuaj Dab tsi yog kis lub ntsiab ntawm qhov PSA? Yog muaj tus PSA zoo? Yog muaj dab tsi catchy los nco? Cas twb zoo ib sab ntawm tus PSA? Yog muaj tej yam uas yuav muaj tau ntxiv? Tej yam uas yuav tsum nco ntsoov rau koj PSA: 1. Leej twg yog cov neeg tuaj saib koj? 2. Koj puas muaj ib qhov lus hais tias catchy? 3. Lub tswv yim ntawm koj PSA yog dab tsi? 4. Koj puas muaj tseeb? 5. Yog koj PSA pib interesting lossis exciting? Piv txwv PSA: Phab Ntawv 66

68 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 6 Puas Yog Txhua Tus Menyuam Ua Li Ntawd Tiag Daim Ntawv Social Norms 1. Li cas feem pua ntawm cov qib nrab cov kawm huv Milwaukee Public tau txais kev qhia ntawv kab mob HIV/AIDS? 2. Li cas feem pua ntawm cov pej xeem Milwaukee kawm ntawv qib nrab tsis nrog lawv niam thiab txiv txog teeb meem sib deev? 3. Nyob rau lub 10 xyoo tas los, qhov feem pua ntawm cov pej xeem tsev kawm ntawv cov kawm kev com pib ntau zog lostsis? 4. QHOV TSEEB: Feem pua ntawm Wisconsin cov menyuam kawm ntawv hauv tsoomfwv lub tsev kawm ntawv theem siab tau txais kev qhuab qhia txog kabmob HIV/AIDS ntau zaus rau hauv kaum lub xyoo dhau los, tabsis feem pua ntawm cov menyuam kawm ntawv sib thaum txog kabmob HIV/AIDS nrog lawv cov niam thiab txiv muaj tsawg zuj zus raws li lub sijhawm no. 5. QHOV TSEEB: Vim los ntawm kev paub kho tus kabmob HIV tau zoo dua qub, cov niam uas kis tus kabmob HIV, cov menyuam mos kis tus kabmob AIDS nyob hauv Tebchaws Meskas tau poob qis los ntawm 949 leej hauv xyoo 1992 los txog 228 leej rau xyoo QHOV TSEEB: Xyoo tsis ntev los no lawm ib hauv zej zog cov koom haum muab kev kuaj mob HIV mus ceev ntxim yuav raug tsawg zus 7. Li cas feem pua ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee muaj kev sib deev? 8. Li cas feem pua ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee muaj kev sib deev ua ntej lub hnub nyoog 11? 9. Li cas feem pua ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee tau pw ua ke nrog cov neeg peb lossis ntau tshajnyob rau hauv lawv lub neej? 10. Li cas feem pua ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee siv siv hnab looj lub sij hawm lawv xeem kevcom? 11. Li cas feem pua ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee puas tau muab los yog tau txais qhov ncauj nrog txiv neej pw? Phab Ntawv 67

69 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 6 Puas Yog Txhua Tus Menyuam Ua Li Ntawd Tiag Kev ntsuam teb qhov tseem ceeb % ntawm cov menyuam kawm qib nrab pej xeem Milwaukee tau txais kev qhia ntawv kab mob HIV/AIDS % Milwaukee pej xeem tsev kawm ntawv qib high school kawm tsis tham nrog lawv niam thiab txiv txog teeb meem. 3. Nyob rau lub 10 xyoo tas los no, muaj lawm tus thawj hauv qhov feem pua ntawm cov pej xeem tsev kawm ntawv cov kawm kev com pib. 4. Feem pua ntawm Wisconsin cov menyuam kawm ntawv hauv tsoomfwv lub tsev kawm ntawv theem siab tau txais kev qhuab qhia txog kabmob HIV/AIDS ntau zaus rau hauv kaum lub xyoo dhau los, tabsis feem pua ntawm cov menyuam kawm ntawv sib thaum txog kabmob HIV/AIDS nrog lawv cov niam thiab txiv muaj tsawg zuj zus raws li lub sijhawm no. 5. Vim los ntawm kev paub kho tus kabmob HIV tau zoo dua qub, cov niam uas kis tus kabmob HIV, cov menyuam mos kis tus kabmob AIDS nyob hauv Tebchaws Meskas tau poob qis los ntawm 949 leej hauv xyoo 1992 los txog 228 leej rau xyoo Xyoo tsis ntev los no lawm ib hauv zej zog cov koom haum muab kev kuaj mob HIV mus ceev ntxim yuav raug tsawg zus YRBS stats rau me nyuam kawm ntawv qib high school & Tsev Kawm Ntawv Qhib Nrab Milwaukee: % ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee twb muaj sexual com % ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee twb muaj sexual com ua ntej lub hnub nyoog % ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee tau pw ua ke nrog cov neeg peb lossis ntau tshaj nyob rau hauv lawv lub neej % ntawm kev kawm ntawv qib nrab Milwaukee siv siv hnab looj lub sij hawm lawv xeem kev com % ntawm cov me nyuam kawm ntawv qib nrab Milwaukee muaj puas tau txhaj los yog tau txais qhov ncauj nrog txiv neej pw. Phab Ntawv 68

70 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Txheem 6- Kev Tsim Lub Hom Phiaj Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm siv tej kev paub fab teeb tsa lub hom phiaj los pab txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Me nyuam kawm ntawv yuav tsim muaj peev xwm siv tej yam yeeb yam mob-mus pab tau txoj thiab tsis txhob los yog txo mob txaus ntshai. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Me nyuam kawm ntawv yuav tsim ib lub hom phiaj mus cuag lub hom phiaj mus sij hawm ntev. Cov Khoom: "Lus qhia rau cov hom phiaj" txoj kev ntawv "Tsim koj lub hom phiaj" txoj kev ntawv Qhov ntev cov hom phiaj kev ua ntawv Txheej txheem: 1. Faib cov "Txheej txheem rau cov hom phiaj" thiab "Tsim koj lub hom phiaj" kev ua ntawv thiab saib xyuas cov me nyuam kawm ntawv. Sib tham txog txoj kev siv cov affirmations muaj thiab qhov cuab lub zog mus pab tau cov neeg mus cuag lawv lub hom phiaj. 2. Faib lub sijhawm ntev cov hom phiaj kev ua ntawv. Hais kom cov menyuam kawm ntawv rau lub npe rau ib lub hom phiaj mus sij hawm ntev los siv ua ib qho piv txwv. Soj ntsuam lub hom phiaj raws li lub hom phiaj ntawm qhov kev qhia. Ces siv lub hom phiaj mus ua kom tiav ib qho piv txwv ntawm lub sijhawm ntev cov hom phiaj kev ua ntawv. 3. Hais kom cov menyuam xaiv ib hom phiaj mus sij hawm ntev koj tus kheej thiab sau cov kev ua ntawv rau lawv tus kheejlub hom phiaj. Yuav siv hauv lub hom phiaj ntawm qhov kev qhia raws li ib qho chaw nco. 4. Thaum cov me nyuam kawm ntawv muaj tag ALJ lawm, faib cov hoob kawm rau hauv pawg nyuas kev kawm. Nug pab neeg sib tham txog lawv cov hom phiaj thiab muab cov tswv yim yuav pab tau neb sib. 5. Teb rov qab rau cov hoob kawm, thiab hais kom tuaj pab dawb muab lawv lub hom phiaj nrog rau cov chav kawm ntawv. 6. Saib lub Cheebtsam ntawm lub sijhawm ntev cov hom phiaj kev ua ntawv kom pab me nyuam kawm ntawv cov kev txawj. Phab Ntawv 69

71 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Guidelines for Goals Specific and Measurable Hom phiaj yuav tsum tau meej, meej thiab qhov. Qhov txhais tau hais tias yuav tsum muaj indicators as meej tias koj lub hom phiaj tau tau tiav. Yog hais tias koj lub hom phiaj tsis yuav ntsuas, cas yuav koj paub thaum koj ho tau nws? Ib qho piv txwv ntawm ib lub hom phiaj ntawm qhov yog, "Kuv yuav tiav qib high school uas ib qib kis nruab nrab tshaj3.5." Ib qho piv txwv ntawm tus fuzzy lub hom phiaj yog, "Kuv yuav tiav qib siab kawm ntawv uas muaj nqe zoo." Nqe zoo yog dab tsi? Koj puas txhais tau tas li? Dab tsi saum toj ib C? Txhua yam kev f? Positive Neeg tus miv thiab kev ntseeg rau lawv tus kheej predicts kom ib tug twg loj lub sij hawm lawv lub hom phiaj. Yuav tsum muab teev lub hom phaj ntawd koj yuav ua li cas zoo dua qhov koj yuav ua li cas tsis. Pab txog kev siv lus txhua hnub, los yog affirmations, txog koj tus kheej thiab koj muaj peev xwm mus cuag koj lub hom phiaj thiab pab yuav zoo. Tej hom phiaj ntawd kuj yuav tsum tau zoo-zoo rau koj tus kheej thiab lwm tus. Ib qho piv txwv ntawm ib lub hom phiaj zoo yog, "Kuv yuav tau ib tug kawm ntawv nyob rau raws lub sij hawm kuv 22 xyoos." Ib qho piv txwv ntawm ib lub hom phiaj uas yog nyob hauv cov ntsiab lus uas tsis yog, "Kuv yuav muab ua kom tsis loj hlob mus ua tus swb nyob rau txoj kev" ib qho piv txwv ntawm ib lub hom phiaj uas tsis zoo rau koj yog, "Kuv yuav haus 9 poob beer hauv ib teev twg rau hnub ntawm kuv lub hnub yug 18." Realistic Tsis tshuav dabtsi uas nquag hom phiaj, xws li qhov muaj kev tshuab raj los pob. Tab sis koj lub hom phiaj yuav tsum tau ua kom tiav. Koj paub koj tus kheej txawj, peev xwm thiab cov kev txwv. Ceev faj tsis txhob ua kom cov kev txwv ntawm koj tus kheej uas koj tsis muaj, tab sis kuj yuav ceev faj tsis txhob musxaiv cov hom phiaj thiab ntas lub sij hawm uas tsis yooj yim sua kom tau raws li koj. Tib neeg feem ntau xaiv lwm yam uas tsis muaj tiag. Ib qho piv txwv ntawm ib lub hom phiaj ua hauj lwm unrealistic yog ib tug neeg uas tsis muaj tej suab paj nruas tawm kev txiav txim siab tias nws los yog nws yuav tau ib lub hnub qub pob zeb. Tsis tshuav dabtsi uas dreaming npau suav loj. Tab sis yog tus yuav muaj tiag no tsis tau koj, npaj ib lwm lub hom phiaj zoo li no. Rewarding Koj yuav ua tau ib daim ntawv teev cov kev pab cuam uas pub thiab lub pob maim no? Yog tej yam uas koj yeej xav? Ntxiv nrog rau qhov ntshaw mus sij hawm ntev, koj yuav tsum tau kom muaj yeej ntshaw raws li txoj kev txoj hau kev nolub hom phiaj. Phab Ntawv 70

72 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Creating Your Goal Plan Lub tswv yim nram no yuav pab tau koj ua kom koj txoj kev npaj lub hom phiaj. Divide Into Smaller Units Feem ntau nws yog pab faib cov hom phiaj mus sij hawm ntev hauv me, ntau daim forms ruam, los yog tom lub hom phaj. Nws yuav yooj yim rau thaum cov kawg no nyob deb deb. Rewarding koj tus kheej mus rau kauj ruam me me yuav muab kev txhawb mus ntxiv striving rau koj lub hom phiaj. Personal Support System Koj yuav ntse kheeb koj lub hom phiaj yuav tsum heev enhanced qhia muaj coob tus neeg koj lub hom phiaj thiab kev nrhiav ib tug khub txhawb uas yuav kom koj raws li. Tus neeg no yuav tsum muab ib mature cov phooj ywg los sis txheeb ze uas yuav muaj nyob rau hauv qhov long-termmuab koj hais lus pep thiab pats nyob sab nraum. Yog koj sau ib daim ntawv cog lus lub hom phiaj, koj yuav muaj koj txhawb koj tus khub kos npe rau daim ntawv cog lus ib yam nkaus thiab. Reinforcement Thaum koj ua kom tiav koj hom phiaj tom uas ua rau lub hom phiaj mus sij hawm ntev, koj yuav muab nuj nqi nrov koj tus kheej nyob rau txoj kev. Koj yuav tau nug tej phoojywg kom lawv pab koj muab qhov ntshaw, kom koj tsis txhob hnov qab mus muab rau nuj nqi nrov yog koj tus kheej. Thaum koj ua kom tiav ib kauj ruam me me mus rau koj lub hom phiaj loj, koj yuav muaj koj tus khub pab muab koj tusnqi zog. Self-Recording Nyuam qhuav pom koj tau zoo txog koj lub hom phiaj yuav tsum tswj heev nyob rau hauv thiab nyob ntawm nws tus kheej. Muaj tej phau ntawv journal los teeb uas pom tias yog koj kev kawm yuav kom koj xav tias zoo, rau lawv tus kheej. Nws kuj pab tau koj tus hlub yug nco ntsoov kom koj thiab koj tswj. Visualization Muaj ntau npaum li nthuav dav tau, tsim ib daim duab hauv kev puas hlwb uas koj pub rau tej hom phiaj ntawd tomthiab ntev thiab. Pom tau qhov zoo siab thiab zoo siab koj muaj li xeeb tau koj lub hom phiaj. Saib nyob rau hauv koj lub siab tag nrho cov tau ntshaw. Phab Ntawv 71

73 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Qhov hom phiaj mus sij hawm ntev Cov Lus Taw Qhia: Siv cov lus qhia los ntawm tus txheej txheem teev lub hom phiaj, npaj ib lub hom phiaj nquag, zoo rau koj tus kheej uasyuav siv sij hawm ntev uas koj yuav ua kom tiav. Lub hom phiaj mus sij hawm ntev: Dab tsi yuav tau cov kev pab cuam ntawm lub pob maim no? Cov hom phiaj mus sij hawm ntev kuj muaj rau tom muab tsawg me ntsis thiab cov hom phiaj thiab cov kauj ruam. Ib co ib kauj ruam rau koj mus ua kom tiav koj lub hom phiaj yog dab tsi? Phab Ntawv 72

74 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Qee yam ntawm cov kev pab uas koj yuav siv los pab koj yog dab tsi? (piv txwv li, tsev qiv ntawv, pab cuam, cov xib fwb,scholarships, cob qhia, kawm, etc.) Phab Ntawv 73

75 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Ib co tej uas yuav sawv in the way of koj tsim koj lub hom phiaj yog dab tsi? Cas yuav koj tiv thaiv los sis overcome no tej zaum? Sau tej tswv yim uas koj yuav siv tau los qhia koj tus kheej nrog kev them nyiaj yug no. (Piv txwv: muab rau koj tus kheej txhua hnub zoo, zoo tham nws tus kheej, siv ceev xwm phem tsis zoo rau lawv tus kheej tham, khiav hauj lwm rau tus kheej ua, ua kom tau ib phau ntawv txog koj tej kev ua tiav thiab kev nruam ntej.) 1. Phab Ntawv 74

76 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Sau tej tswv yim uas koj yuav siv tau mus nrhiav kom tau kev them nyiaj yug lwm. (Piv txwv: txhawb cov neeg uas yuav qhuas nws thiab txhawb koj, muab koj tus kheej nrog me ntshaw txhua zaug uas kojua kom tiav ib kauj ruam mus rau koj lub hom phiaj mus sij hawm ntev.) Koj yuav muab yuav koj tus kheej mus cuag koj lub hom phiaj ntev npaum li cas? Phab Ntawv 75

77 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 7 Teeb Tsa Cov Homphiaj Mus Ntev Kev Ntsuam Xyuas: 8 Qib Tshooj 7: 1. Cov txheej txheem plaub rau qhov hom phiaj yog dab tsi? 2. Piav qhov hom phiaj yuav pab tau li cas koj yuav ua rau yus noj qab nyob zoo hauv lub neej. Phab Ntawv 76

78 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 1- Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 4 Kev Sib Txuas Lus ntawm Ib Tug Neeg Mus Rau Lwm Tus Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm kev paub sib txuas lus ntawm ib tug neeg mus rau lwm tus kom txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab zam lossis txo tej kev pheej hmoo fab kev mob nkeeg. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Hais txog thiv thaiv lub ntsiab lus teb ntawm tus cwj pwm kev ua niam txiv. Qhia tau yam tsawg kawg 3 yam zoo ib tug neeg yuav tau los xaiv thiv thaiv thiab vim li cas peb uas xaiv thiv thaiv yeej yuav nyuaj. Taw tau plaub yam uas tsim nyog ua tiv thaiv ua hauj lwm thiab plaub yam uas yuav ua rau nws tsis tau. Cov Khoom: Transparency 1 Lub projector tsom siab txij taub hau Cov npav ntaub ntawv Cwj mem kua kob Tsab ntawv khom nqi 1: Kev sib deev yog... Daim Ntawv Qhia Uv Tsis Txhob Sib Deev 2 Cov Haujlwm Coj Los Ua Tom Tsev Ntawm Yim Neeg: Cov Haujlwm Coj Los Ua Tom Tsev Ntawm Yim Neeg: Sexual Health Education Individual Homework Exercise: Sexual Choices Teeb tsa "Cov Neeg Tiag" Txheej Txheem Haujlwm Tawm Hauv TV, Kev Ua Yeeb Yam Phaj 1 txog 7 (Theej cov ntaub ntawv ntawm kev ua yeeb yam phaj 7 kom txaus rau txhua khub menyuam kawm ntawv) Xaiv tau: Ib txheej phaib "Hnov txog txwv" Txheej txheem: 1. Txhais kom meej tiv thaiv thiab piav txog lub sij hawm thiab kev txiav txim siab. Kev tswj tus kheej yog ib lo lus txaus siab hais txog kev xaiv kom txhob ua ib yam twg. Piv txwv li, koj yuav tau xaiv tiv thaiv, los sis "xaiv kom yoo nqhis" yog tias koj txiav txim siab los sim ua tsis muaj qhob noom xim kasfes ib lub hlis, seb yog ua koj xav tias tsis muaj mob thiab nquag dua. Tib neeg tej zaum koj xav yoo nqhis los zaws: qhob noom xim kasfes, luam yeeb, pw ua ke, TV, quav dej caw, nqaij thiabli ntawd. Thaum tib neeg xav yoo nqhis los ntawm ib yam dab tsi, nws kuj yuav txiav txim ib ntus los yog sij hawm ntev. Tej zaum lawv txiav txim tias lawv yuav yoo nqhis ntawm yeeb ib si. Lawv tseem yuav hloov lawv lub hlwb ntawm tej taw tes, tab sis tam sim no, thaum kawg, lawv yuav yog xaiv li nws kom heev. Lwm zaus ces neeg yuav txiav txim siab mus ib ntus yoo nqhis. Ib tug neeg muaj cai xaiv kom yoo nqhis ntawm tej taw tes rau hauv lawv lub neej, txawm tias lawv tsis tau tiv thaiv lawm. 2. Siv Daim 1 thiab tsab ntawv khom nqi 1: "Deev..." mus cob ib ce muaj zog ib tug lug tsom rua sau ntawv. Phab Ntawv 77

79 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Qhia tias txhua leej txhua tus yuav tsum ua ib phau ntawv ib ce thiab uas koj xav kom sawv daws sib sau, tab sis tus neeg ntawd yuav tsum caw li cas lawv twb sau ntawv los yog tsis muab. Nws yuav tau mus nkaus xwb. (i.e., lawv yuav muaj daim credit yog kev sau ntawv thiab kom lawv xav lwm yam, tsistxawm xa lawv.) Muab tsab ntawv khom nqi 1 daim ntawv: Kev sib deev yog... Siv Daim 1 qhia ib qho piv txwv ntawm li cas tus yuav ua li cas. Muab neeg 4 los 5 feeb los teb cov lus no sau ntawv TAW QHIA: "Kuv ntseeg tias poj is...tsis yog los yog yus pheej hmoo lawm xwb los yog ruam... thaum twg los yog los tsuav los mus..." "Kuv ntseeg tias poj is...great noj qab nyob zoo los yog zoo los yog nplua... thaum twg los yog los tsuav los mus..." Tib neeg puas muaj sijhawm mus koom lawv sau tau zoo li cas. 3. Muaj cai "Vim li cas cov neeg yoo nqhis los pw ua ke" pawg me soj ntsuam ce. Sib faib cov menyuam ua tej pawg me me tawm ntawm ob nqe lus nug: Vim li cas cov neeg tau nrog txiv neej pw Txhua pab pawg neeg tsawg kawg yog 10 yam neeg deev. Lawv tsis tau pom zoo tias cov no yog ib yam zoo, yog yam xwb vim li cas. Lawv yuav tau muab cov neeg uas muaj hnub nyoog, tau sib yuav los tsis, txhua genders neeg, tus neeg uas nws nrog kws qhia ntawv, thiab lwm yam... Muaj ib pawg qhia rov qab vim li cas ib tug rau lawv teev, nrog ib pab pawg neeg kom muab sij hawm rau daim ntawv qhia txog ib tug ua ntej koj pib ib ncig lub hoob dua ib zaug. Hais kom lawv tsis rov qab ua li cas lwm tus neeg hais hauv lawv yuav tawm nws lawv sau thaum lwm tus hais nws. Cia mus kom txhua txhua pab pawg muaj khiav tawm ntawm nws cov lus thov tseg. Koj yuav muab tswvyim luv luv (ib kab lus los yog ob) thaum lawv mus. Piv txwv li, yog ib tug neeg hais tias, "kom txhob muaj lawv cov hluas nraug los yog hluas nkauj" koj yuav hais tias, "sai nws tsis nco ntsoov ua hauj lwm li lawv xav hais tias nws yuav, tiam sis yog tej zaum tias koj ib tug neeg yuav muab rau neb pw ua ke." Tab sis tsis ua rau koj cov lus los yog ntev; ceeb toom-rov-txheej txheem kom kub sai li sai tau. Vim li cas cov neeg yoo nqhis txhob Rov qab ua li txoj kev nyob rau hauv cov pab pawg me tib, tiam sis diam tsawg kawg yog 10 yam neeg xaiv tej zaum tsistau pw ua ke. Ntxiv dua thiab, ua kom nws muaj li no vim li cas ib tug neeg sib yuav tsis xav nrog txiv neej pw hmo no (los yog lub hli)li lawv yog vim li cas ib tug tib neeg ho muaj. Koj yuav tsum tau ntxhi tswv yim rau ib co neeg nyob ua ke mus pab lawv yog lawv mus daig tom qab cov cuab kev (cev tsis tab seeb thiab deev mob- STIs). Ib txhia neeg, piv txwv li, xav lawv yuav tsis tau pw ua ke kom txog thaum lawv tseem sib yuav, los yog thaum lawv twbnrog lwm tus neeg kom tsawg kawg yog rau (6) lub hlis thiab ob leeg tau raug kuaj STIs... thiab forth li ntawd. Ib txhia neeg rau ntau yam kev cai dab qhuas, txawm tias koj xav yoo nqhis los ntawm kev sib deev rau lawv lub neej tseem; lawv txiav txim tias lawv xav ua ib tug Catholic hauj sam, piv txwv li, los yog ib tug nun. Siv tib txoj kev qhia nram qab. 4. Siv tsab ntawv khom nqi 2 ntawm kev tiv thaiv thiab kev tiv thaiv teb qhia rau tsab ntawv khom nqi 2 los coj kev sib sab lajtxog kev tiv thaiv. Muab tsab ntawv khom nqi 2 daim ntawv thiab qhia tias koj yuav tsum ua num ua ke ua ib chav kawm los tham ntau txog kev tiv thaiv thiab saib lub ntsab lug tas ce. Xub lees tias tus neeg muaj txhais txawv ntawm abstinence. Yog tiv thaiv 100% kom tsis txhob muaj kev plees kev kis kab mob (STIs), HIV thiab cev xeeb tub? Nyob ntawm seb tus neeg nyiam thiab puas tiv thaiv seb yuav yog hais tias qhov no yuav muaj tseeb. Nws puas yuav tau mus kis STIs thiab tej kab mob HIV los ntawm lub qhov ncauj thiab qhov quav poj (Chlamydia, cos rautej chaw mos, kab mob gonorrhea, kab mob siab B, herpes, thiab mob Phab Ntawv 78

80 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv syphilis). Lwm STIs, li herpes thiab HPV kuj kis tau los ntawm kev hu rau qhov chaw mos los sis muab. Cev tsis tab seeb yuav txawm ua li yog rho tawm cov phev (ua ntej-tawm) heev nyob ze chaw mos, txawm tias yuav tsis haum. Tus neeg muaj txhais txawv ntawm abstinence. Muaj ib txhia kuj txhais tau kev tiv thaiv li tsis pib muaj kev sib deev tus cwj pwm, xws li kov tus kheej. Ib txhia txhais nws kom tsis txhob tau deev lwm leej lwm tus cwj pwm uas kov cov chaw mos los yog hu rau tej chaw mos ntawm ob tug neeg. Lwm leej lwm tus li los yog tsis txhob qhia qhov ncauj sib deev (qhov ncauj thiab hu rau tej chaw mos), qhov quav pw ua ke (noov thiab qhov quav cuag) los yog pojniam pw ua ke (noov thiab koj qhov chaw mos cuag) los yog lwm yam kev uaniam txiv. Piav tias rau tshooj hnub ntawd, tiv thaiv yuav txhais hais tias tsis yeem nrog hauv qhov ncauj, qhov quav, los yog hais ntawm qhov paum com los pib lwm yam sib deev. Mus nug cov lus teb los ntawm cov hoob kawm rau 2 tsab ntawv khom nqi. Siv cov kev qhia txog teb cov 2 tsab ntawv khom nqi tiv thaiv los coj kev sib tham, nqa rau hauv ib co qauv tias yav dhau los uas me nyuam kawm ntawv hais ntawm ce yav dhau los. 5. Kev dlha "Txuas lus zoo koj qhov kev txiav txim". Yais phaib Performance index thiab cwj mem qhuav (ces tsis muaj leej twg muaj cwj mem). Txhua tus neeg puas yuav luam rau ntawm lawv daim card li cas ib tug neeg yuav hais rau ib tug tswv cuab yog lawv txiav txim mus yoo nqhis. Piv txwv li: Kuv yuav tos txog thaum kuv sib yuav." los yog "Kuv tsis tau pw ua ke uas tsis looj hnab. Vim peb tsis muaj ib yam, kuv tsis xav hlub nrog koj. "los yog"kuv yeej tsis tau pw ua ke yog tias kuv twb tau haus. Thov txim." Qho, koj yuav tau xaiv kom siv cov ntawv muaj nyob rau cov tshooj no "Hnov txog txwv" los yog tsim ib txheej Performance index phaib koj tus kheej, tus muaj cai, thiab mam li hais rau cov lus pom zoo txog tej kev pab rau cov hluas yuav hais tej yam tawm li cas koj sau tau xwb... los yog rau koj tom qab hoob kawm txawv ib tug. Sau cov ntawv teev lus. Muaj neeg zaum los sawv ntsug nyob hauv ib lub vajvoog. Sib tov daim ntawv. Rov ua dua. Muaj neeg ib txhij nyeem ib daim ntawv kom nrov thiab kis tau mus rau sab xis thiab nyeem ua ke thiab kis tau. Lawv sib tahm ib thaj tsam ntawv, txawm tias tsis muaj leej twg tau hnov lawv vim sawv daws yog tham ib zaug. Koj yuav muaj neeg sawv ntsug ntawm 2 lub voj, ib puab ib thiab ib txheej ib, kom lawv muaj txoj kev sib, thiab siv cov ntawv rau ib leeg hais ncaj qha mus hloov deev thiab cov ntawv teev lus thaum tsis qhia ua luaj rau, cia tus kab. Cob ntawv ua tom tsev. Qhia rau me nyuam kawm ntawv nws xaiv tau cov tsev neeg ntawv ua tom tsev ce ntawm " Sexual Health Education " los yog tus neeg ntawv ua tom tsev ce ntawm " Sexual Choices ". Phab Ntawv 79

81 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv TRANSPARENCY/SMART BOARD PIV TXWV LI: Kuv ntseeg tias pizza yog (zoo, yus, icky) (yog hais tias, vim rau qhov hais rau) khij voj voog rau ib qho voog rau ib qho khij voj Phab Ntawv 80

82 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Daim Ntawv Qhia Uv Tsis Txhob Sib Deev 1 Kuv ntseeg tias txiv neej yog (tsis ncaj ncees lawm, yus, ruam, pheej hmoo ua) (thaum twg, yog, yog, vim) khij voj voog rau ib qho khij voj voog rau ib qho Kuv ntseeg tias txiv neej yog (tsis ncaj ncees lawm, yus, ruam, pheej hmoo ua) (thaum twg, yog, yog, vim) khij voj voog rau ib qho khij voj voog rau ib qho Phab Ntawv 81

83 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Daim Ntawv Qhia Uv Tsis Txhob Sib Deev 2 Daim ntawv teev txheej xwm seb ib tug neeg yuav tau los xaiv kev tiv thaiv: Daim ntawv teev txheej xwm seb vim li cas thiaj xaiv kev tiv thaiv yeej yuav nyuaj rau ib tug neeg: Sau lwm yam uas tsim nyog ua tiv thaiv ua hauj lwm: Phab Ntawv 82

84 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Sau lwm yam uas yuav ua rau tsis tiv thaiv: Txoj hau kev xaiv ntawm ib tug neeg uas yog tus uv tsis txhob deev tuaj yeem yog tus neeg yeej tau nrog pw nrog ib tug khub yuav hais licas? Yog tsis tiv thaiv, hom lus yuav pab rau ib tug neeg yuav paub? Phab Ntawv 83

85 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Kev qhia teb: Daim Ntawv Qhia Uv Tsis Txhob Sib Deev 2 Xyuas kom meej tias tus tub ntxhais kawm tau teb cov lus nram qab no: Sau lwm yam tsawg kawg yog peb ib tug neeg yuav tau los xaiv kev tiv thaiv: Ntseeg koj tus kheej thiab qhov tseem ceeb Txoj kev ntseeg thiab qhov tseem ceeb Yuav kom lawv tiv thaiv kev nyab xeeb Yuav tiv thaiv tsis pom qhov yuav tshwm sim Tsis nyiam Tsis tau pom muaj qhov "yog" tus hlub Nyob tsis hlub Rov qab thiab tsis xav kom pub muaj ib nco nrog rau ib txoj kev ntxiv khaus (feem ntau cov kev pab cuam 12-kauj ruam kom 6-12 lub hlis txhob pw) Yuav tsum tsis txhob xeeb tub Kom tsis txhob STIs HIV Tsis xav tau cov hom phiaj rau yav tom ntej Tsis npaj Ua kom pom tseeb yog rau tej yam lwm txoj kev yog tam sim no (tsev kawm ntawv, haujlwm yam koj nyiam, kev ua si,thiab tej phooj ywg) Raws li kev nyuab siab (ntawm ib txog hauj lwm tshiab, los txog ntsuam los xijpeem) thiab xav k om tau tawg lossis dam,tsis txaus siab kev pw ua ke Tsis xav kom txi kev sib raug zoo nrog tus niam txiv (yog hais tias niam txiv tsis txaus siab lawv coj poj niam neej) Txhawb cov neeg tsim ntxaum kev sib raug zoo (rau lwm txoj kev dua deev) thiab kev kawm lwm txoj kev los nthuav qhiakev hlub thiab kev ua niam txiv txoj kev xav Sau lwm yam tsawg peb vim rua qhov abstinence yuav ua nyuaj rau ib tug neeg: Cov neeg zoo siab ("txhua leej txhua tus ua nws") Ntshai tsis nyiam--los yog ua lag luam ntawm nws tus khub yog lawv hais tias "tsis yog" Ho tshuaj lom zem, teased los yog tsis lees txais los ntawm kev phooj ywg kom tsis txhob pw Vam nws yuav pom lawv tsis nyiam txiv neej lossis nyiam poj niam los yog xav tias nyiam ob leeg nrog txiv neej pw yuav cas pauv lawv kev plees txawv Xav pw ua ke los yog lo Xav muaj kev ua si nrog rau nws tus khub, qhia lawv tus hlub tias nws pab Xav paub tias "ib yam li ib tug txiv neej" los yog "ib yam li ib tug poj niam" thiab xav tias yuav kho tau tias Xav hnov zoo li ib tug neeg laus thiab xav tias yuav txhim kho uas Xav tau ib tug me nyuam Xav kom muaj kev lom zem Xav paub tias "puas zoo li qub" Ntseeg tias lawv yuav tsum tau pw ua ke, hais tias nkawd tshuav nqi ntawd rau lwm tus neeg (peb yuav nyob nraum thiab/los yog nws siv nyiaj rau kuv) Puas txaj muag los yog tsis kaj siab lug hais txog cov kev xaiv/qhov tseem ceeb/kev ntseeg Koj mas hais txog kev pw ua ke Puas kho siab thiab xav tias yuav kho tau tias Phab Ntawv 84

86 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Sau plaub yam uas tsim nyog ua tiv thaiv ua hauj lwm: Hais taus Yus Tus Kheej Qis Tswj tus kheej Ib tug pom zoo txog lub neej yav tom ntej Txoj kev qhia ntawv kom tau intimate thiab nyob ze ib tug neeg (saib ntxiv nqe lus nug *) Muaj peev xwm qhia tau hais tias kev ua niam txiv puas muaj tej yam kuj tsis yooj yim nyob rau hauv kev tiv thaiv thiab tsis txhob los tswj lawv Tsis txhob muaj leej twg dej caw thiab tej tshuaj yuav cuam tshuam txiav txim ntshiab Paub txog cov yeeb yam uas tau kis STIs thiab t ej kab mob HIV li no ua rau me nyuam Paub txog qhov yuav tshwm rau kev tiv thaiv thiab raws li lwm yam kev ua niam txiv Raws li nyias tus kheej qhov tseem ceeb Sis qhov tseem ceeb uas muaj tus hlub Cov phooj ywg thiab tsev neeg yuav tsum txhawb txog kev txiav txim siab Yuav tab neeg sib tham nrog tus hlub Kev koom tes nrog tus hlub Txaus siab rau kev tiv thaiv Ntseeg tias nws cev xeeb tub los yog STIs/HIV yuav tshwm sim rau lawv Tsis sau plaub yam uas yuav ua rau kev tiv thaiv: (Ntau yog lub txheem uas hais los saum toj) Tsis txaus lus nrog tus hlub Tsis tshua muaj kheej / coj thiab ua raws li tug phooj ywg los yog tus hlub lub siab Me/tsis muaj tswj tus kheej Ib tug tsis zoo saib txog lub neej yav tom ntej Pom tsis muaj lwm txoj kev uas yuav nrog ib tus neeg los yog xav tias ze ntawm ib tug neeg tsis muaj kev sib deev Tsis muaj peev xwm paub los yog tsis txhob muaj kev sib deev ntau zaus Tsis paub los yog cov ncauj lus txog cov yeeb yam uas tau kis STIs, HIV thia b ua rau qhov uas cev xeeb me nyuam Tsis muaj kev paub txog qhov yuav tshwm ntawm kev tiv thaiv Tsis tau ras txog tus kheej qhov tseem ceeb Tsis muaj xws li qhov tseem ceeb uas muaj tus hlub Tsis tau tau sib tham nrog tus hlub Tsis muaj txoj kev koom tes los ntawm koj tus khub Tsis muaj ib tug tswv cuab twg uas tau ua phem rau kev tiv thaiv Tsis txhob nrog tej phooj ywg uas yuav txhawb rau koj qhov kev txiav txim siab Ntseeg tias STIs, HIV thiab / los yog plab tsis tau tshwm sim rau koj Siv dej caw thiab tej tshuaj ntawd mus tsis tau txiav txim Thaum raug teeb meem Muab yuam Phab Ntawv 85

87 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Txoj hau kev xaiv ntawm ib tug neeg uas yog tus uv tsis txhob deev tuaj yeem yog tus neeg yeej tau nrog pw nrog ib tug khub yuav hais licas? Paub txog tias tseem muaj neeg xav pw ua ke, ze, thiab kev ua niam txiv kom txaus siab. Xaiv kev tiv thaiv txhais tsis tau tias tus neeg ntawd tsis muaj kev ua niam txiv txoj kev xav li los yog "no". Sib deev tsis yog tib txoj kev mus nyob ze ntawm ib tug neeg, muaj lwm txoj kev uas xaiv kom tiv thaiv ib tug neeg yuav tau pw nrog lwm tus neeg, los yog qhia lawv tus hlub tias lawv saib xyuas txog cov tshuaj uas tsis muaj tej yam phom sij: tuav tes hnia kev zuaj luag dancing ua los yog muab khoom plig kev sib puag mloog nkauj s sau ntawv thiab sau ntawv sib qhia kev cai dab qhuas los yog lus thov piv yeem sib qhia xov los yog zej zos yuav txawj thiab yuav mus rau qhov tsos yuav mus rau qhov tsos noj mov thiab ua noj cov kev ua si kawm thiab ke v noj mus taug kev ncaj tsheb kauj vab kev lom zem ua si thiab ua hauj lwm yam koj nyiam Yuav ua li cas yog tias tsis tiv thaiv? Hom lus yuav pab rau ib tug neeg paub txog qhov no? Tej thaum ib txhia neeg, yuav npaj muab kev tiv thaiv, txiav txim siab tsis tau kev tiv thaiv thiab deev tsis tiv thaiv lawv tus kheej thaum uas siv cov txwv los tiag tiag. Cov neeg uas xaiv tau yoo nqhis yuav tsum txaus siab rau lawv xaiv, tab sis yuav tsum muaj cov txuj ci thiab lwm yam cuab yeej hauv rooj plaub uas tsis tiv thaiv. Yog tsis zoo rov ntsuam xyuas cov kev txiav txim siab ua tiv thaiv nyob rau hauv lub "kub ntawm lub caij" los yog thaum pw ua ke. Nws yog ib qho zoo rau tus neeg ua qhov no thaum uas lawv tau xav kom meej meej dua txog lawv kev txiav txim siab thiab npaj tiv thaiv lawv tus kheej yog tias lawv tau xaiv los tu lawv cov kev tiv thaiv. Paub ua kom tsis txhob muaj kev txaus ntshai... paub txog qhov txwv tsis pub - nco tiag tiag ntawm tes... ntsoos ntsoos lawm yeej yuav zoo dua tsis muaj dab tsi... paub txog cov kev tshuaj tiv thaiv (noj li 120 teev txog kev tiv thaiv kom tsis txhob xeeb me nyuam tsawg kawg 75%...muab ib pab tshuaj mob STIs /HIV los sis ib tug kuaj thaum muaj kev tiv thaiv zoo li lawm Phab Ntawv 86

88 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Expressing Limits Cards: Kuv tau noj qab nyob huv thiab sober thiab kuv xwb yuav tsis muab kev koom tes nrog lwm tus tamsim. Kuv ntseeg qhia pw ua niam txiv ntawd lub neej sab nrauv tsis yog lawm. Lub sij hawm. Kuv niam yuav mob tiag tiag yog nws nrhiav tau. Nws yuav tsis tsim nyog qhov uas yuav los rau kuv. Kuv yeej ua li no yog ib qhov tshiab tamsim. Kuv tsis muaj lub zog kom muaj kev sib raug zoo uas hnyav. Kuv tseem ntshai thaum peb tsis siv kev tiv thaiv uas dhau lub sij hawm. Kuv tsis yog yuav kom paub ntxiv. Thov txim. Kuv tsis tau pom tus kab mob dab tsi rau koj; Kuv tsis xav kom tau pw ua ke, OK? Kuv yeej tsis tau pw ua ke yog tias kuv twb tau haus. Thov txim. Kuv yuav tos kom txog thaum kuv sib yuav. Kuv twb muaj ib hnub uas tsis zoo lawm thiab kuv xwb tsis xav phem los yog pw ua ke nrog koj. Kuv xub tos. Kuv muaj kab mob HIV thiab kuv tsis xav kom raug muab rau leej twg. Phab Ntawv 87

89 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Peb yuav tos txog thaum koj ua tiav rau koj lub sij hawm teev ntawm tsev kho mob. Kuv yuav tsis pheej hmoo txog qhov ntawd. Kuv xav kom thawj zaug yuav tsum tshwj xeeb heev. Hurried tsis los yog hauv ib qhov chaw crummy li no. Kuv tsis xav tias yam kev sib raug zoo nrog koj. Rau kuv cia li tsis hlub nrog koj. Kuv tsis nyob rau hauv cov mus ob peb vas rau nws tamsim. Kuv yuav theej tos kom txog thaum kuv paub tias nws yuav ua tau zoo pw ua ke Kuv tsis xav kom raug kev puas siab nrog tus neeg muaj cai tam sim no. Kuv kam siv sij hawm ntau rau koj, cia li dai, tau los paub koj ua ntej peb mus pw ua ke dhia. Wb cia li sib puag, OK? Kuv yuav theej muab peb kev sib raug zoo ntau zaus. Peb cia li mus tus yeeb yam xwb? Nws tsis ua ib qho txawv yog koj hu rau kuv npe, nws yuav tsis hloov ntawm daim ntawv qhia qhov tseeb tias kuv cia li tsis khoom ces kuv hais "tsis yog". Muaj lwm yam hauv kuv lub neej uas tseem ceeb tamsim no. Kuv cia li tsis xav nrog txiv neej pw. Tej zaum tej tsam los ntawm kab. Phab Ntawv 88

90 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Kuv xav hais tias muaj lwm txoj kev uas peb yuav muaj key lom zem ntxiv txog txij no nyob hauv peb lub neej. Tamsim no, kuv tau ntau tus pog txog joking ib ncig thiab dai rau koj... Kuv tsis nyob hauv qhov chaw tib yam li koj, kuvtsis xav mus tsis tau pw ua ke. Kuv zoo me ntsis os thiab kho siab thiab yog hais tias peb yuav tsum pw ua niam txiv, tej zaum yuav txog vim li cas tsis ncaj ncees lawm. Kuv xav paub ntxiv txog qhov kev txiav txim. Kuv qaug nyiam ib tug neeg lawm. Thov txim, tab sis kuv yeej xav tau kev phooj ywg. Kuv tsis tau pw ua ke tsis muaj cov hnab yas looj qub. Vim peb tsis muaj ib yam, kuv tsis xav hlub nr og koj. Kuv twb ntsib tej yam txav yav tag los lawm; Kuv tsis tau npaj siab yuav ntsib dua ntxiv. Kuv yuav tsis xav kom meej meej heev thaum lub caij, tej zaum lwm lub sij hawm, tab sis tsis tam sim no. Peb yuav tsum tham txog qhov kev txiav txim siab tshaj, thaum tau tag lawm ob leeg heev tsis zoo siab heev. Peb mam li xav tias zoo li ntawd mas. Peb mus yuav dab tsi los noj. Peb tsis pom cov tshawb fawb ntawm koj qhov mus kuaj HIV rov los, ces kuv xav kom koj tos. Kuv yeej tsis xav kom xeeb me nyuam; Kuv sawv kev mus kawm ntawv qib siab hauv ob peb lub lis piam. Phab Ntawv 89

91 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Kuv twb tau raug mob ua ntej thiab ua kuv lub plawv yuav tsum mus kho ntawm uas thawj. Hauv lub sij hawm tam sim no, kuv yuav tsum tau paub koj zoo zog. Kuv tabtom noj tshuaj tua tus kab mob chlamydia tamsim. Tus kws kho mob hais tias peb yuav tsum tau tos txog thaum kuv kho tag. Thiab tsis tas li ntawd, koj yuav tau mus kuaj ib yam nkaus thiab. Koj qhib kuv, ib yam nkaus thiab. Tab sis kuv xav uas koj yuav ua rau kom. Peb tham txog qhov ntawd dua hauv ib ob peb lub hlis. Vim li cas koj kom thawb kuv? Tsum kiag. Kuv xav hnia thiab kov. Kuv cia li tsis xav ntau tshaj ntawd. Kuv tsis tu yog hais tias koj nyob rau lub ntsiav tshuaj. Kuv tsis muaj kev nyab xeeb tsis hnab yas looj qub. Kuv tsis tu yog hais tias koj twb tau mus looj. Kuv xav xav kuj siv ntsiav tshuaj ntawm ib thaj los yog ib yam dab tsi. Koj tsis mloog kuv. Kuv hais tias kuv xav tam sim no lawm. Tej zaum koj tsis nkag siab. Kuv hais tias kuv tsis yog yuav ua kev hlub nrog koj. Thov tsis txhob nug. Kuv cia li tseem tsis tau paub koj uas zoo. Phab Ntawv 90

92 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv Kev ua niam txiv kev kawm Tsev neeg ntawv ua tom tsev LUB HOM PHIAJ: Qhov no yog muab sij hawm rau koj nrog ib leeg ib txhia ntawm koj tus kheej (thiab koj tsev neeg, kev ntseeg koj tus)kev ntseeg txog kev pw ua ke thiab kev kawm kho mob kev ua niam txiv. Peb vam tias nws yuav muab sij hawm rau koj tau paub ib leeg zoo dua me ntsis. COV LUS TAW QHIA: Nrhiav ib qhov chaw ntsiag to uas neb, niam txiv (los yog niam yau txiv yau, phooj ywg laus lub tsev neeg, tej yam xws li) thiabcov me nyuam kawm ntawv, yuav tham nrog. Teev cia tseg txog ib teev. Thaum lub sijhawm no, koj yuav muab tag nrho koj xim rau ib leeg... tsis teb xov tooj, saib T.V...and li ntawm. Tam sim no thov nug ib leeg cov nram qab no, nrog rau txoj kev to uas: Koj yuav muaj hnub zoo siab Tostxais hais tias, "tias ib yog ib yam nkaus thiab lwm yam. Peb hla mus nws." Koj tham txog dab tsi yuav tsis raug muab rau leej twg, txawm tias yuav yog li ntawm tsev neeg, tsuas yog koj tso ibleeg muab nws. Yog lawv xav tshuaj ua dag lossis ua tau txawv txawv thiab nws tseem ceeb heev kom tus sim lawm. Peb xav kom koj yuav tsum muab cov lus nug kom teb tag. Thaum koj tig los mloog, yeej ua kom to taub txog lwm tus cov lus teb NUG TUS NEEG LAUS: Zoo li cas ntawm kev ua niam txiv kev kawm ntawv koj puas nco tau hauv tsev lossis tom tsev kawm ntawv? Dab tsi ua koj nco qab txog nws? NUG TUS MENYUAM KAWM NTAWV: Ua li cas koj xav kom deb li deb txog kev ua niam txiv kev kawm kawm no tom tsev kawm ntawv? Koj txhob xav li cas? NUG TUS NEEG LAUS: 3 yam koj xav koj yuav tsum paub txog kev pw ua ke thaum kuv muaj hnub nyoog li kuv yog dab tsi? Phab Ntawv 91

93 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 8 'Nthuav Txog Kev Caiv NUG TUS MENYUAM KAWM NTAWV: Seb puas koj xav li cas txog cov hluas "sib tham"... nkawd yog ib khub? Qhov zoo thiab qhov tsis zoo yog dab tsi? NUG TUS NEEG LAUS: Koj puas tau qaug hlub dua li? Thaum twg? Nws zoo li cas? Seb koj puas paub tias yog kev hlub? NUG TUS MENYUAM KAWM NTAWV: Koj puas xav tias koj puas yuav cog lus, sib raug zoo kom ntev heev? Yog tias muaj, seb tus neeg puas kam nrog koj? Yog hais tias tsis yog, yog vim li cas? NUG TUS NEEG LAUS: Thaum twg koj xav tias yog ib tug neeg npaj rau kev sib deev? NUG TUS MENYUAM KAWM NTAWV: Thaum twg koj xav tias yog ib tug neeg kom ua ib tug niam txiv? NUG TUS NEEG LAUS: Piav qhia txog ib yam uas koj nyiam kuv tiag tiag. NUG TUS MENYUAM KAWM NTAWV: Piav qhia txog ib yam uas koj nyiam kuv tiag tiag. Phab Ntawv 92

94 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 5 Kev Txiav Txim Siab Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm los siv kev paub txiav txim siab txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1- Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 8- Kev Txhawb Nqa Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo ntawm tus kheej, tsev neeg thiab zej zog. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Xyaum thiab siv cov kev txawj tsim nyog yuav tiv thaiv ua hauj lwm. Cov Khoom: Teeb tsa "Cov Neeg Tiag" Txheej Txheem Haujlwm Tawm Hauv TV, Kev Ua Yeeb Yam Phaj 1 txog 7 (Theej cov ntaub ntawv ntawm kev ua yeeb yam phaj 7 kom txaus rau txhua khub menyuam kawm ntawv) Txheej txheem: 1. Saib yog vim li cas hos tiv thaiv: Nyob rau cov tshooj no menyuam kawm ntawv yuav siv cov kev sib tham thiab kev ua si uas lawv tau ua phem rau cov chav kawm ntawv dhau los ua daim ntawv. Vim li no, nws yuav ua tau ib lub tswv yim zoo saib muaj pes tsawg tus yam rau/kev tiv thaiv tus me nyuam kawm ntawv nco ntsoov. Ntxiv rau daim ntawv cov menyuam kawm ntawv yuav los nrog kom lawv muaj ntau hom tswv yim rau lawv daim ntawv. 2. Cov tub ntxhais kawm ua hauj lwm hauv khub ntawm Real People Daim Ntawv Tshooj TV. Muab cov tub ntxhais kawm mus rau hauv ib khub. Muab rau txhua tus neeg hauv ib khub ib lub Xya sam thiaj ntawm tsab ntawv khom nqi "Real People" Daim ntawv tshooj tv 1 mus rau 7, muab lub sam thiaj tib yam rau ib tug khub. Qhia rau me nyuam kawm ntawv tias lawv tseem yog neeg sau rau lub TV yeeb yam uas ncav mus rau cov neeg uas muaj lus hais txog kev sib raug zoo, yas thiab txoj hau kev kev ua niam txiv muab. Lawv txoj hauj lwm yog sau ntxiv ib sab ntawm lub sam thiaj, kev siv tsawg kawg yog tsib cov ntsiab lus kawm yav tas los(ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib los yog lawv sau ntawv). Yog ib lub cim nyob rau hauv lub tau ua tus xaiv kom tau kev tiv thaiv. Lawv yuav tsum sim mus teeb rau hauv tej lub tsawg kawg yog tsib xaiv yam uas yuav tiv thaiv ua hauj lwm rau cov neeg nyob hauv lawv tej sam thiaj. Hais kom lawv yuav tsum kom muaj tswv yim li lawv tau. Thaum cov me nyuam kawm ntawv muaj lawm, hais kom tuaj pab dawb rau "ua" los cias nyeem, lub sam thiaj pem lub taub hau rau cov chav kawm ntawv, mus nyob tau ib khub ua los ntawm txhua qhov sam thiaj thib xya. Muab tswv yim zoo rau tom qab kawm ntawv muab lawv cov ntawv qhia thiab nug kom tag cov chav kawm ntawv los ntsuas cov ntaub ntawv siv nyob rau hauv lub scripts lub ntsiab thiab zoo li cas los yog ices thiaj tsis yog lawv (ones twb thamnyob rau hauv chav kawm ntawv). Lwm cov kev xaiv uas yog muaj me nyuam kawm ntawv yuav los nrog cov sam thiaj no. Nws muaj nws ib tug dawb paug ntawv yog hais tias koj xaiv. Phab Ntawv 93

95 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (1) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #1: The Park Marcus thiab Lealani yog ib khub. Lealani tau txiav txim tsis tau pw ua ke, tsawg kawg yog txog thaum nws laus no. Nws nyiam ntau ntau yam tam sim no, nws nyob ntawm ib pab basketball thiab nws yog tseem twb tsis muaj kev nrog zej zog tsev ua yeeb yam qws rau cov hnub so. Nws yeej nyiam Marcus, tiam sis nyuam tias lawv yuav tsum tau tos kom tau pw ua ke kom txog rau thaum nws tab tomnpaj muaj. Marcus xav pw ua ke thiab yim tias yog Lealani tiag tiag hlub nws nws xav xav tau ib yam nkaus thiab. Tus scene opens nrog ob leeg taug kev los ntawm cov chaw ua si. MARCUS: Lealani, kuv yuav cia li tsis to taub... cas koj hlub kuv? Kuv phem tsis muaj txiv neej phem uas peb hlub thiab saib xyuas txog kev sib? Nws yog tsis kev tseem ntau kev txiav txim zoo rau kuv tamsim, tau koj piav?... LEALANI: Marcus,... MARCUS: LEALANI: MARCUS: LEALANI: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 94

96 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (2) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #2: Hanging out after school Maisha thiab Debra yog phooj ywg zoo. Lawv cia li tawm hauv tsev kawm ntawv tau mus rau hnub ntawd thiab yog neb sib tham nrog lawv taug kev mus daintawm Debra lub tsev. Debra yog dab kom Maisha li hais txog yog vim li cas nws twb xaiv kom txhob yoo nqhis rau lub caij. MAISHA: Wow, Debra, txij ib pliag peb kawg sib noog sib tham txog qhov no... qhia kuv seb koj xav txog dab tsi xwb... DEBRA: Well, Maisha,... MAISHA: DEBRA: MAISHA: DEBRA: MAISHA: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 95

97 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (3) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #3: In the Car Daniel thiab Xaas yog yos, thiab thaum Xaas tau xaiv tsis tau pw ua ke rau tam sim no nyob hauv nws lub neej, Daniel tsisxaiv abstinence rau nws tus kheej lub sij hawm no thiab tau muaj lwm yam neeg lawm. Daniel xav kom Sam pw ua ke nrog nws, tiam sis Sam xwb twb tsis zoo li qub thiab puas txhawj xeeb me ntsis txog kab mob sib deev (STIs). Lawv xwb twb rau tus yeeb yam thiab lawv txoj kev nyob rau hauv lub tsheb, sim tham txog nws lub tsev. DANIEL: Sam, kuv nyiam koj heev, kuv xav mus pw ua ke nrog koj, tiam sis kuv paub koj nyob nraum txhawj xeeb txog tej yam likis tau mob... thiab ntawd tag nrho lwm yam khoom. Kuv tsis muaj dab tsi... SAM: Daniel,... DANIEL: SAM: DANIEL: SAM: DANIEL: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 96

98 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (4) NPE DATE SIJ HAWM CHAV Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #4: Shopping Thaum Tyrone thiab nws tus muam hlob, Colleen, yog mus yuav khoom plig rau lawv pog lub hnub yug los tau, Tyroneyog tham nrog nws txog li cas nws yog soj ntsuam nrog nws txiav txim siab tsis deev nws tus hluas nkauj. Nws qhia nws txog li cas heev tej zaum vim nws xav tias nws tus hluas nkauj yuav tawg nrog nws, yog nws tsis xav mus pw ua ke nrog nws. Nws tus hluas nkauj yog ib ntsiav tshuaj, ces nws hais tias lawv tsis muaj kev txhawj txog nws pub cev xeeb tub. Muaj sij hawm thaum cov khoom muaj pib tau zoo nkauj ze rau lawv coj com, tiam sis nws yeej lawm nws ntawm tus xeem feeb. Tyrone txaus siab nyiam nws heev, tiam sis tsis xav mus pw ua ke. Colleen muab Tyrone ib co tswv yim pab thaum lawv taug kev mus tom khw. TYRONE: Kuv cia li tsis paub yuav ua li cas txog qhov no, nws thiaj zoo kawg thiab, tab sis nws tsis pub txog no sib deev tshaj plaws, yam cia li pheej hnyav. COLLEEN: Tyrone,... TYRONE: COLLEEN: TYRONE: COLLEEN: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 97

99 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (5) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #5: At a Party Yvonne thiab Tomas twb tau sib tham tau ib ntus lawm. Ua ntej nws tham Tomas, nws tau deev nrog ib tug hluas nraug, lawv yuav tsum siv hnab yas looj qub, tiam sis muaj ib zaug nws tawg... Yvonne txhawj xeeb tias nws yuav xeeb me nyuam. Nws xav nws yuav tau paub txog kev tshuaj tiv thaiv nyob ntawd txij, tiam sis yog pab thaum nws pom tau hais nws tsis muaj me nyuam hauv plab. Tsim kom nws xav txog qhov tiag kev pw ua ke, nws ua ib qhov kev txiav txim siab uas nws yuav tos kom txog thaum nws tau hlub thiab muaj kev ruaj khov mus pw ua ke. Nws nyiam Tomas thiab muaj kev lom zem nrog nws ntau heev, tiam sis tsis yog kom ntev li cas lawv mas li ua ke. Tomas tsis nkag siab txog nws kev txiav txim siab. Thomas tsis to taub txoj nws qhov kev txiav txim siab. Lawv yuav tsum tau sib tham txog tej no rau ib tus phooj ywg los yog tus neeg. TOMAS: Yvonne, koj puas tau pw ua niam txiv ua ntej, kuv paub tias nws txaus ntshai rau koj ua ntej, tab sis nws muab tawm nplua. Kuv yuav tsis kag siab vim yog koj txiav txim siab tos tam sim no? YVONNE: Tomas,... TOMAS: YVONNE: TOMAS: YVONNE: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 98

100 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (6) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #6: Making Dinner Gary thiab Rafi cov mejyig. Rafi thiab nws tus hluas nkauj sib tso lawm. Nws puas siab thiab nyob ib leeg rau lub caij tam sim no. Gary yog ib yam txiv leej tub, nws nyiam kev yuav tawm mus tuav thiab tej pab pawg thiab ntsib ntau ntau tus neeg, nws yog tej daim duab nthuav qhia. Nws nyiam mus txog hnub muaj neeg coob heev thiab muaj ua tswvcuab Rafi kom ib tug poj niam nthuav rau hauv nwshoob kawm kos duab. Tus poj niam hais Gary tias nws yeej nyiam Rafi thiab vam tias ib chim lawv yuav pw tau ua ke. Gary qhia Rafi txog nws txoj kev xav, tab sis Rafi hais tias nws cia li npaj tsis tau. Thaum lawv ua hmo noj, Rafi hais txog nws qhov kev txiav txim. GARY: Rafi, nws zoo heev thiab nws nyiam koj heev. Kuv pheej xav tias koj puas xav ib yam rau nws thiab, sib pw ua ke puas yuav pab tau koj txoj kev mob siab... RAFI: Gary,... GARY: RAFI: GARY: RAFI: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 99

101 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (7) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Sam thiaj #7: On the Porch Truc los tsev los saib nws tus phooj ywg, Tamara, los ntawm kev kawm ntawv qib siab. Lawv yuav dai ntawm qab khav, tham tsis tau txog lub Tamara tsis ntev los no txiav txim siab tsis mus pw ua ke nrog nws tus txiv. Tamara hais tias tau ob peb lub lis tiam los lawm, nws yuav los tsev los ua haujlwm losis nyiam haus cawv thiab kuj nyob rau hauvtxoj kev uas yuav ua rau nws. Nws cia li tsis xav ua dab tsi rau nws thaum nws zoo li ntawd. TAMARA: Kuv tsis nyiam nrog nws kiag li; nws nyuaj heev uas yuav pw ua ke nrog ib tug neeg uas kuv xav li no txog nws, txawm tias nws yog kuv tus txiv... TRUC: TAMARA: TRUC: TAMARA: TRUC: TAMARA: (thiab lwm tus ntxiv...) Phab Ntawv 100

102 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 9 Kev Txiav Txim Siab Txog Uv Tsis Sib Deev Real People Tshooj TV (8) NPE HNUB Xav tias koj yog cov kws sau cov dabneeg ua yeeb yam hauv TV uas xav kom sau cov ntaub ntawv zoo ntsig txog kev sib raug zoo, kev sib deev nyab xeeb thiab kev xaiv deev rau cov neeg hluas tau saib txog. Tshwj xeeb mas ua kom pom txog kev uv tsis deev; vim licas cov neeg thiaj xaiv tsis deev thiab yam lawv tuaj yeem caiv tau zoo ntawd yog dabtsi. Vim kev paub ntawm koj, tus thawj sau xov xwm thiaj tau nug koj kom sau txog ib phaj ntsiab lus tseem ceeb ntawm qhov kev sib tham no. Nej yuav tau sib tham uake kom tau zoo tshaj plaws txog tsib lub tswvyim uas koj tau kawm txog yam ua rau uv tsis deev yog dabtsi thiab vim licas thiaj ua tsis tau. Sau cov tswvyim no ua koj cov ntaub ntawv sau. Yog koj xav sau ntxiv thov sau rau lwm daim ntawv. Yuav tsum txog feem zoo! Scene Phab Ntawv 101

103 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los xyaum coj tus cwj pwm kev noj qab nyob zoo uas tab tom txhawb nqa thiab zam lossis txo cov kev pheej hmoo mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 3 Kev Nkag Txog Tej Xov Xwm Cov tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm nkag mus rau tej xov xwm qhia kev noj qab nyob zoo uas muaj rau siv thiab cov khoom noj lossis tshuaj thiab cov kev pab cuam los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: ***KEV CEEBTOOM TXOG LUB HAUV PAUS*** Qhov tseem ceeb yog yuav tau qhia rau koj cov menyuam kawm ntawv thaum pib sib tham txog kev ua phem rau kev sib deev, kev quab yuam deev, sib ntaus, yuam deev thiab/lossis ntsig txog kev hais lus phem uas tej no tuaj yeem rhuav thiab cuam tshuam tsis zoo rau qee cov neeg. Yog lub tsev kawm ntawv tus kws pab tswvyim, kws npliag siab, lossis tus neeg ua haujlwm tau los zaum hauv koj chav kawm thaum lub sijhawm sib tham txog tej no, tej zaum lawv yuav pab txhawb tau lossis pab daws tau tej teeb meem uas lawv muaj thaum lub sijhawm sib tham txog tej no thiab thaum nqis tes ua yeeb yam piv txwv rau saib. Cov menyuam kawm ntawv uas muaj neeg ua pov thawj lossis tau ntsib kev raug ua phem lossis raug tsim txom yav dhau los lossis hauv tsev neeg tej zaum yuav rov qab ua rau lawv mob siab rau yav dhau los. Tej zaum koj yuav tso cai rau cov menyuam kawm ntawv maj mam tawm mus yog lawv tu siab, yog li ntawd lawv thiaj rov qab tham nrog lub tsev kawm ntawv tus kws pab tswvyim, kws npliag siab, lossis tus neeg ua haujlwm. Tomqab ntawd yuav tau soj qab xyuas cov menyuam no ib tug rau ib tug, thiab yuav pab koj txiav txim seb puas xav tau kev pab txhawb ntxiv lossis puas xav tau kev pab tswj xyuas ib tug menyuam kawm ntawv li teeb meem kom rov qab zoo los lossis daws kom tau ib qho kev raug tsim txom lossis teebmeem Cov tub ntxhais kawm yuav: me nyuam kawm ntawv yuav ua cov kev nkag siab txog kev ua niam txiv tsim txom thiab kev siv assertive kev sib txuas lus nyob rau hauv uas raug txoj sia vim ntau zaus los ntawm kev ua. Cov Khoom: Cov Ntaub Ntawv Xov Xwm Daim ntawv hom ntsiab lus thiab yam kev tsim txom, deev, cim, "Cov hluas" thiab deev cov kev cai thiab cov tsab ntawv khom nqi Theej 2 daim ntawv ntawm "Puas Yog Koj Tab Tom Thov Txog Nws?" Transparency log hwj huam thiab hwj chim log handouts Txheej txheem: 1. Nyeem cov luv sib tham "Yog koj Asking rau nws?" nrog tus menyuam noj lub luag hauj lwm ntawm Hmong/Mr.Williams. 2. Hais qhia cov tub ntxhais kawm tias zaj lus kawm hnub no yuv saib txog kev quab yuam deev thiab kev thab plaub. Nug cov menyuam kawm ntawv kom xav txog cov nqe lus nug hauv qab no thaum nyeem: Phab Ntawv 102

104 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Puas tsim nyog Mr. William lub tsheb raug nyiag? (Sib tham seb vim licas thiaj yog lossis vim licas thiaj tsis yog) Seb vim li cas tus kws lij choj hais Mr. Hmong/Williams yuav muaj tau "hais rau nws"? Koj puas xav tias yam uas sib cav no yuav puas ua hauj lwm rau lub tsheb tub mus sib? Yam teebmeem dabatsi uas cov neeg tau yws rau (nug txog nws"? (raug tsoo lossis raug ntaus rau kis uas tsis coj lossis tsis ua raws li ib pawg neeg lossis ib pawg neeg phem lub siab xa, kev ua phem rau kev sib deev lossis kev quab yuam thiab lwm yam.) Qhia rau cov menyuam kawm ntawv thaum ib tug neeg raug quab yuam deev, tej zaum cov neeg no yuav piav qhia tibyam li tus kws hais plaub siv hais tias nws yog qhov ua txhaum ntawm tus neeg raug tsim txom. (Ntawm qhov chaw lawv nyob, lawv yeej tsis ua pauj rov qab, lawv yeej nyiam sib deev ua ntej los lawm, hnub ntawm yog lub sijhawm licas, lawv hnav dabtsi, thiab lwm yam.) Nws yeej tsis ncaj ncees lossis tsis raug rau qhov ua rau ib tug neeg mob tshwj tsis yog tiv thaiv tus kheej. (Thaum koj tsis tuaj yeem khiav tawm tau thiab yuav tsum tiv thaiv koj tus kheej). Kev ua rau ib tug neeg raug mob yog txhaum cai. Nws hu tias yog kev quab yuam. Yog kev quab yuam yeej yog ib txwv coj tus cwj pwm sib deev, nws hu ua kev quab yuam deev. Tsis ua licas txawm tias ib tug neeg yuav hais lossis siv licas losxij, nws yeej yog kev quab yuam deev txhaum cai. Yeej tsis muaj leej twg nug txog kev quab yuam deev! Tus neeg raug tsim txom yeej ib txwm tsis txhaum rau tej kis teebmeem zoo li no. Lwm tus neeg yuav tsum tau lees txog txhua yam lawv ua. 3. Nyiaj "Yam thiab yam kev tsim txom" thiab "Cim qhia" ntawv. Tom qab yuav mus hla tus piv txwv tau rau cov menyuam nkag tau rau hauv cov neeg nyob ua ke thiab tsim tau ib lubskit. Faib cov menyuam kawm ntawv ua 4-6 leej. Tsim ib skit uas muaj ob tug neeg uas muaj nyob hauv kev sib tham. Hais kom ib leeg lossis ob leeg hauv pawg neeg no muab cov yeeb yam ntawm ib tug neeg uas yog tus ua phem coj los qhia tawm. Tus hais ua ntej yuav tsum muab cov cim ceebtoom ntawm ib tug khub uas yog tus ua phem tsawg kawg 3 daim coj los qhia tawm. Dhau ntawd hais kom tus neeg raug tsim txom thov kev qhuab qhia los ntawm lawv cov phooj ywg. Tomqab cov phooj ywg nug tias vim licas tus neeg raug tsim txom thiaj tsis khiav tawm mus ntawm tus neeg ua phem, hais kom tus neeg raug tsim txom hais tsawg kawg yog ob lub laj thawj uas vim licas nws thiaj tseem nrog nyob mus ntxiv. Thaum kawg hais kom tus phooj ywg qhuab qhia seb yuav khiav tawm mus licas. Tomqab kev ua yeeb yam ntawm pawg neeg no tag, hais kom lwm pawg neeg hauv chav kawm hais txog cov cim ceebtoom thiab lub laj thawj uas tseem muaj kev raug zoo li qhov qub raws li zaj dabneeg uas tau yeeb yam piv txwv no. Rov qab pib ua dua cov txheej txheem no rau lwm pawg neeg Sib tham txog yam zoo sib xws thiab sib txawv hauv cov dabneeg ua yeeb yam piv txwv. Cov cim ceebtoom uas nquag pom tshwm sim yog dabtsi? Cov laj thawj uas tau muab qhuab qhia kom nyob twj ywm yog dabtsi? 4. Mus nyob pw ua niam txiv ua txhaum npe thiab deev cov cai tsab ntawv khom nqi Muab daim ntawv uas cov tsab ntawv khom nqi pw ua niam txiv ua txhaum & cov cai raug tsim txom rau cov me nyuam kawm ntawv, siv li hom ntawv sib tham thiab muaj cov menyuam kawm ntawv sau cov lus teb li hoob tham. Cia sib tham rau hauv chav kawm thiaj pab cov menyuam kawm ntawv txheeb xyuas tau txog: kev sib deev yog licas? Kev sib txuas lus txog kev sib deev yog licas? Koj yuav muaj puas tsawg Phab Ntawv 103

105 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev xyoo thiaj li pom zoo cia sib deev thiab sib tham txog kev sib deev raug raws cai tau nyob hauv WI? Kev pom zoo yog dabtsi? Qhia rau hauv chav kawm tias ib tug neeg uas muaj hnub nyoog qis dua 18 xyoo, tus uas sib deev nrog ib tug neeg muaj hnub nyoog qis dia 18 xyoo yuav tsum raug ntes thiab raug nplua raws li lub txim kev quab yuam deev ib tug neeg mnyuam yaus hnub nyoog tseem tsis tau txog thiab tej zaum yuav raug yuam tso npe ua tus neeg ua txhaum kev sib deev mus tag ib txhis. Daim ntawv qhia txog kev sib deev saib tsis taus thiab lub txim, nyob rau sab tom qab no, uas yog pab rau cov xib fwb qhia, yuav tau teblus nug menyuam kawm ntawv yuav muaj txog qhov yuav tshwm rau cov neeg nyob muaj txim uas sib txawv muaj ntau seem txog kev raug tsim txom. Vim hais tias txoj cai yog nyuab thiab ruam tag, nws yuav tsis npaj rau cov ntawv yees qauv thiab tso rau cov me nyuam kawm ntawv, tiam sis rau koj tus kheej xwb. 5. Kev Tswj Xyuas Tomqab hais kom rov qab nkag los hauv chav kawm tag, hais kom cov menyuam kawm ntawv nyeem qhov kev tswj xyuas. Nws yog ib txoj haujlwm zoo thaum kawg uas tuaj yeem qhia txog cov ntaub ntawv zaum kawg uas muaj ntau txoj kev nyuaj thiab tsis nyuaj uas ib tug neeg tuaj yeem ua tau thiab tswj tau koj. Tej zaum cov menyuam kawm ntawv ntau leej yog cov paub ib tug phooj ywg, niam, txiv, viv ncaus, kwvtij, lossis neeg txheeb ze uas yog tus muaj ib yam zoo li no tshwm sim dhau los lawm. Thaum nyeem tag, nug hauv chav kawm kom hais txog lwm tus cwjpwm uas lawv xav hais ntxiv rau qhov kev tswj xyuas uas yuav ua kev ua phem. Ceebtoom rau cov menyuam kawm ntawv tias ib lossis ob tug cwjpwm nyob hauv qhov kev sib raug zoo no tej zaum yuav tsis yog kev ua phem tabsis lawv yuav tsum xav txog tej no yog qhov ntawd qhov ua zoo nrog tus khub thiab yam yuav ua lossis yuav tau txais kev pab licas yog lawv xav tias kev sib raug zoo ntawm nkawd tsis zoo. Cov cwjpwm ua piv txwv tsis zoo yog xam tias "tsis ua licas" thiab yeej zoo rau ntau tus: sib khib thiab tswj xyuas kev sib tham ntawm lwm tus neeg yog npaum li hlub thiab txhawj xeeb txog kev sib raug zoo ntawm cov hluas. Thaum xaus ntawm qhov kev kawm yuav tau ceebtoom rau cov menyuam kawm ntawv tias muaj ntau qhov chaw tuaj yeem nrhiav tau kev pab. Mus rau tom cov chaw uas lawv tuaj yeem mus nrhiav tau. Qhov Txuas Ntxiv ntawm Zaj Lus Qhia: Cov vis dis aus: Kev Npaj Ua Niam Ua Txiv (Planned Parenthood) - Cov vis dis aus Wausau nyob hauv txoj cai thiab tus cwjpwm kev sib deev ntawm cov hluas rau Milwaukee-based Maurice Ritz lub tsev cia ntawv nyeem ntawm Planned Parenthood. Cov Neeg Qhua Tuaj Tawm Lus: Tus xovtooj pabucam (414) Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Kawm Ntawm Hauv Zej Zog ntawm Planned Parenthood of WI Community tus xovtooj (414) Lub Chaw Kho Cov Neeg Raug Ua Phem Los Ntawm Kev Sib Deev (Sexual Assault Treatment Center) tus xovtooj (414) Web sites: Wisconsin Lub Chaw Koom Tes Tawm Tsam Kev Quab Yuam Deev Txhaum Cai Phab Ntawv 104

106 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Daim ntawv qhia txog kev sib deev saib tsis taus thiab lub txim YOG RAU COV XIB FWB SIV XWB Raws li Wisconsin txoj cai, txhua tus neeg uas deev ib tug neeg hnub nyoog tseem tsis tau txog 18 xyoo yeej txhaum cai txhua tus. Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev Qeb 1= Hom ua txhaum cai B: Tau txiav txim tias kev ua phem rau kev sib deev qeb 1 yog tus menyuam yaus hnub nyoog tseem tsis tau txog 13 xyoos Tau kov/deev nrog lwm tus neeg uas ua rau muaj menyuam lossis ua rau tus neeg ntawd lub cev raug mob Tau kov / deev yam tsis yeem los ntawm siv (riam phom) hem kom ntshai Tau pab lossis pab kom ua txhaum cai los ntawm 1 lossis ntau tus neeg thiab tau kov/deev Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev Qeb 2= Hom ua txhaum cai C: Tau txiav txim tias kev ua phem rau kev sib deev qeb 2 yog tus menyuam yaus hnub nyoog tseem tsis tau txog 16 xyoos Ib yam nkaus li qhov ua txhaum qeb 1 ntxiv nrog: o Tau kov/deev nrog ib tus neeg uas muaj mob hlwb o Tau kov/deev nrog ib tus neeg uas ua rau qaug lossis qaug heev o Tau kov/deev nrog ib tus neeg uas tsis hnov qab Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev Qeb 4= Hom ua txhaum cai sib A: Tau txiav txim tias Hom Kev Ua Txhaum Sib A yog tus menyuam hnub nyoog 16 xyoo losis tshaj saud (16-17) Ib yam nkaus li qhov ua txhaum Qeb 2 Rau Hom kev ua txhaum cai B, tag nrho lub txim yog tsis dhau (60) xyoo, raug kaw rau ntawm chaw ntev txog 40 xyoo (lub sijhawm nyob hauv qhov taub) thiab faj lub txim tseg 20 xyoo (tso tawm los ua ntej tabsis tseem pw lub txim) 40 xyoo nyob hauv qhov taub + 20 xyoo tso tawm los ua ntej tabsis tseem pw lub txim = raug txim ntev txog 60 xyoo Cov neeg ua txhaum uas rov qab ua txhuam dua ntxiv yuav raug phua lub txim ntxiv 2 xyoos nrog rau lub txim sib (tau pom tias ua txhaum cai), thiab ntev txog 6 xyoo nrog rau lub txim ua txhaum xub thawj. Rau Hom ua txhaum cai C, tus nqi raug nplua tsis tshaj $100,000. Tag nrho lub txim yog tsis dhau (40) xyoo, raug kaw rau ntawm chaw ntev txog 25 xyoos (lub sijhawm nyob hauv qhov taub) thiab faj lub txim tseg tsis tshaj 15 xyoos. 25 xyoo nyob hauv qhov taub + 15 xyoo tso tawm los ua ntej tabsis tseem pw lub txim = raug txim ntev txog 40 xyoo Cov neeg ua txhaum uas rov qab ua txhuam dua ntxiv yuav raug phua lub txim ntxiv 2 xyoos nrog rau lub txim sib, thiab ntev txog 6 xyoo nrog rau lub txim ua txhaum xub thawj. Kev nplua lub txim rau Hom kev ua txhaum sib A raug nplua nyiaj tsis tshaj $10,000 lossis raug nyob lub txim tsis tshaj 9 lub hli, lossis raug nplua nyiaj thiab raug nyob txim. Cov neeg ua txhaum uas rov qab ua txhaum dua ntxiv yuav raug txais lub txim ntxiv 2 xyoos yog tus neeg no raug rau lub txim dhau los 1 xyoos lossis raug lub ntev txog 6 xyoo yog yav dhau los tus neeg raug phua lub txim ua txhaum cai loj. Hauv Wisconsin txoj cai, ib tug neeg menyuam hnub nyoog tseem tsis tau txog yog ib tug neeg uas tsis tuaj yeem pom zoo cia kov lossis sib deev nrog lwm tus neeg. Ib tug neeg laus thiaj li tuaj yeem pom zoo. Wisconsin txoj cai sau hais tias kev pom zoo yuav tsum yog tus neeg laus hais lus pom zoo lossis muab kev pom zoo los ntawm ib tug neeg laus paub tab. Ib tug neeg uas muaj mob hlwb, tsis muaj peev xwm, lossis yog tus tsis hnov qab yog tus uas tsis muaj peev xwm muab kev pom zoo. Phab Ntawv 105

107 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev RAWS LI KEV CAI NTAWM COV HLUAS THIAB TXOJ KEV CAI KEV SIB DEEV SAIB TSIS TAUS LUS NUG SIB DEEV SAIB TSIS TAUS: Sib deev saib tsis taus txhais tau li cas? KEV SIB DEEV: Yog lub ntsiab txhais li cas ' sib deev "? Nyob hauv Wisconsin, muaj ib tug neeg sib deev "" uas tus menyuam yaus, ib tug me nyuam uas tsis tau 18 xyoo rov saum? Yuav ua li cas yog hlo ob leeg puav leej muaj hnub nyoog 16 lossis 17 xyoo? KEV KOV DEEV HNUB NYOOG 16-18: Lub ntsiab txhais ntawm "Sib Deev" yog dab tsi? Hauv Wisconsin, tus neeg puas tuaj yeem koom nrog hauv kev kov deev nrog tus menyuam hnub nyoog 0-16 xyoo? KEV KOV DEEV HNUB NYOOG 16-18: Hauv Wisconsin, ib tug kheej puas tuaj yeem "sib khov sib chwv" nrog ib tug menyuam yaus hnub nyoog xyoo? "TSO CAI": Lub ntsiab txhais raws li txoj cai "tso" yog dab tsi? COV LUS TEB Tsab cai uas muaj kev ua niam txiv los yog sib deev nrog lwm tus neeg tsis tau tso cai nws yog "Sib deev saib tsis taus". Wisconsin txoj cai hais tseg tias nws yuav txhaum kev cai rau cov neeg, lawv lub hnub nyoog, tsis hais leej twg deev nrog ib tug me nyuam uas twb tsis tau mus txog lub hnub nyoog 18 xyoo. Qhov no txhais tau tias cov hluas ob, ob leeg muaj hnub nyoog 16, uas hais tias lawv yeej kam tso cai rau aim sib yog tseem txhawm txojcai. Qhov ntawd yog 1 kawm ntawv Raug tsim txom yog tus me nyuam tsis tau nto hnub nyoog 13. Qhov ntawd yog thib kawm ntawv Raug tsim txom yog tus me nyuam uas muaj hnub nyoog 16 xyoo. Qhov ntawd yog Class A lub txim txhaum yog hais tias tus menyuam tsis tau muaj hnub nyoog 16 xyoo los laus dua. (WI statutes , ) "Sib Deev" txhais tias koj muab kwv los yog lub cev ceg (tus nplaig, ntiv tes, noov) hauv lub paum los yog ua qhov quav ntshav ntawm lwm tus neeg. Lub ntsiab txhais ntawm "Kev Sib Deev" yog txhob txwm kov lawv yuam deev saib tsis tau ib tug los yog ob tus neeg koom tes nrog. Kuj muaj nyob rau hauv kev ua niam txiv yog cov txhob txwm kov lwm tus qhov lub cev los yog tej yam, ntawm qhov cov neeg ntiav cev (noov, muaj ntau npaum/qhov chaw mos, mis los pob tw) los yog, muaj ib tug tib neeg mus kov tau lwm tus lub cev feem ntawm lwm tus neeg. Nws txhaum txoj cai rau lwm tus neeg, txawm tias hnub nyoog, mus sib deev nrog ib tug neeg tsis tau muaj 16 xyoo. (WI s ) Wisconsin cov cai muaj ua ntsiag to hais seb ib tug me nyuam twg uas muaj 16 xyoo los yog laus dua tso cai rau sib deev. Qhov no tau muaj txhais tau tias sib deev nrog ib tug menyuam 16 xyoo los yog laus dua tsis yog txhaum txoj cai. "Tso cai" yog tso cai pub, tsis muaj siab los yog ntshai heev txawm, yog lus ntxiv los ntawm kev tso cai ua tes hauj lwm sib lees uas muaj kev sib deev los yog hu rau tus neeg. Cov neeg uas ploj zus puas siab puas ntsws, vim los ntawm cov hlwb tsis ua hauj lwm lossis muaj tshuaj los yog quav dej caw yuav tsis muaj feem nkawm muab kev tso cai kom muaj kev sib deev Cov me nyuam tsis nto hnub nyoog 16 xyoo yeej tsis muaj yam raug cai muab kev tso cai mus pw ua ke. TEEM TSEG TSEEM FWV UAS QHIA: Cov tshawb fawb yog cov neeg laus uas yuav tsum tau los ntawm txoj cai lij choj, ceeb toom rau tub ceev xwm los yog kev pab cuam tiv yog lawv twb tau hnov tus me nyuam (muaj 18 xyoo) uas yog nrog txiv neej pw los yogkev ua niam txiv nrog lwm tus. Qhov qhia no yuav los tiv thaiv me nyuam los ntawm kev ua niam txiv tsim txom. Neeg tshawb fawb teem tseg tseem fwv muaj xws li cov neeg zoo li cov xib fwb, pab cuam los yog muaj lwm cov neeg ua haujlwm, zej zog, neeg ua hauj lwm thiab cov neeg ua hauj lwm. Kws kho mob, xws li mob hauv tuam tsev kawm ntawv, cov tsev kho mob thiab cov kws kho mob yuav tsis txiav txoj cai qhianrog txiv neej pw los yog sib deev los yog cov neeg hluas nyob rau lawv saib xyuas khomob, yog lawv ntseeg hais tias kev ruaj ntseg los ntawm tus neeg mob tej zaum yuav raug qhov teeb meem. Tiam sis, thaum hnob txog, zoo ib yam li cov uas noj chaw nyob rau hauv ib lub tsev kawm ntawv txoj kev hauv tsev, yuavmuab qhia los ntawm tej yam uas cov saum no yuav tsum tshaj tawm, xws li cov kws tu mob thiab cov kws kho mob. Cov kws sau ntawv xov xwm tshaj tawm tias puas muaj "kev yeem dawb" sib deev ntawm cov neeg muaj hnub nyoog 16 xyoo thiab 17 xyoo? Teem tseg tseem fwv reporters yuav tsum qhia "tsim txom me nyuam" los yog "tsis saib tsis xyuas." Lub ntsiab txhais ntawm kev "tsim txom me nyuam" tsis yog txoj cai tsuas mus 16 thiab 17 xyoos raug tsim txom. Qhov no muaj lawm xav kom muab los txhais tau tias "yeem" kev ua niam txiv yam uas muaj hnub 16 xyoo lossis 17xyoo, tab sis yog nws tseem tsi raws cai, yuav tsum tsis tau qhia tias yog kev tsim txom me nyuam; Tsuas yog cov neeg tuaj tshaj tawm vim tej yam li: tias coercion tau siv lawm, txoj kev com tshwm sim yuav tshwm sim thaum uas ib tug neeg lawmnyob rau hauv ib txoj hauj lwm ntawm cov hwjchim los yog cov cai rau tus menyuam, los yog nws muaj tsim nyog kevtsis ntseeg raws li tug txaus siab ntawm tus me nyuam txoj kev koom tes rau hauv txoj kev ua niam txiv los sis comyog ib tug neeg laus vim tej yam xws li kev siv ntawm cov hwjchim, ntshai heev txawm yog hais tias qhov kev ua niam txiv los sis sob deev, lawv yuav tsum qhia qhov kev ua niam txiv tsim txom. Thaum twg thiaj muab daim ntawv qhia. Hais ib lo lus nug no tsis kam qhia. Tab sis nco ntsoov tias yog koj qhia tsis tshab txog tus tau tsim txom los yog ua txhaum, CPS yuav tsum tsiv mus nyobrau pem hauv ntej rau koj nqe lus. Phab Ntawv 106

108 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Npe: Hnub tim: RAWS LI KEV CAI NTAWM COV HLUAS THIAB TXOJ KEV CAI KEV SIB DEEV SAIB TSIS TAUS. 1. Hauv koj cov lus, SIB DEEV SAIB TSIS TAU nws txhais tau li cas? 2. Hauv koj cov lus, SIB DEEV nws txhais tau li cas? 3. Hauv koj cov lus, SIB DEEV nws txhais tau li cas? 4. Tso cai hauv qhov txheej txheem sib deev los yog sib hu yog dab tsi? 5. Ib tug neeg 15 xyoo tso puas tau cai kom sib deev nrog ib tug muaj 17 xyoo thiab? 6. Ib tug neeg muaj 14 xyoo tso cai puas tau rau ib tug uas muaj 14 xyoo kom sib deev thiab? 7. Nyob rau hauv koj cov lus, txhais li cas yog 'teem kev tshawb fawb txhais tau li cas? 8. Cov neeg uas yog 'teem tseg kev tshawb fawb yog leej twg? 9. Nyob rau ib txhia txheej txheem yog vim li cas ib tug kws kho mob hos tsis tshaj tawm kev qhia los ntawm tug neeg hluas (hauv qab 18) tias lawv tau pw ua ke lawm? Phab Ntawv 107

109 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev 10. Yog vim li Yog ib tug neeg laus (dhau 18 xyoo) xav pw ua ke nrog ib tug neeg hluas tshaj 18 xyoo? 11. Koj xav tias yog vim li cas ib tug neeg hluas (hauv qab hnub nyoog 18) hos xav pw ua ke nrog ib tug neeg laus (dhau 18 xyoo)? 12. Vim li cas koj xav tias nws txhaum rau cov neeg hluas (hauv qab hnub nyoog 18) tso cai mus sib deev? Phab Ntawv 108

110 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev TSAB NTAWV KHOM NQI TEB YUAM SIJ (cov lus piv txwv no, me nyuam kawm ntawv cov lus teb yuav tsum muaj kev cuam tshuam cov ntsiab lus nyob hauv lawv cov lus) 1. Nyob rau hauv koj cov lus, SIB DEEV SAIB TSIS TAU txhais tau li cas? Kev sib deev yog yuam ib tug neeg los pw ua ke los yog sib deev tsis tau kev tso cai los yog kev tso cai. 2. Nyob rau hauv koj cov lus, SIB DEEV txhais tau li cas? Kev sib deev yog muab txhua yam los yog lwm tus neeg qhov chaw mos (tus nplaig, noov, ntiv tes) hauv qhov chaw mos los sis qhov quav (taub qab) lub qhov. 3. Nyob rau hauv koj cov lus, SIB DEEV txhais tau li cas? Lub ntsiab txhais ntawm "kev sib Deev" yog kov, txhob txwm, chaw mos (noov, mis, sab nraum qhov chaw mos, pob tw) ntawm lwmtus neeg, txawm tias yog hais txog kev ua niam txiv los yog mus thuam lawv. Kov yuav ua tau ib yam twj paj nruas los yog lwm tus neeg lub cev. Ntxiv thiab, lwm tus neeg kov lwm tus qhov chaw yog sib tham sib deev. 4. Kev tso cai hauv qhov txheej txheem ntawm kev sib deev los yog sib hu yog dab tsi? Kev tso cai no tau tso cai pom zoo los pw ua ke. Muab kev tso cai rau kev ua niam txiv, tus neeg yuav tsum tso cai thiaj li ua tau. Qhov tso cai no tsis tau muab los ntawm neeg txoj sia los yog muaj ib tug neeg qaug cawv, raug tshuaj los yog tsis muaj hnub nyoog. 5. Yog muaj 15 xyoo thiaj li tso cai mus sib deev nrog ib tug uas muaj 17 xyoo? Tsis yog, muaj 15 xyoo yuav tso tsis tau cai, vim lawv hnub nyoog, nyob rau lub xeev WI. 6. Yog muaj 14 xyoo tso cai mus deev nrog lwm tus uas muaj 14 xyoo? Tsis, muaj 14 xyoo tso tsis tau cai, vim lawv hnub nyoog, nyob rau lub xeev WI. 7. Nyob rau hauv koj cov lus, txhais li cas yog 'teem tseg tseem fwv uas qhia'? Teem tseg tseem fwv uas qhia yog thaum ib tug neeg laus, los ntawm txoj cai lij choj, kom nws qhia tias lub kas tsis nto hnub nyoog 18 xyoo, yog neb pw ua ke, tau ua phem los yog yuav ua phem rau lawv tus kheej los yog lwm tus. Lawv yuav tsum qhia rau tub ceev xwm los yog tus me nyuam cov kev pab cuam tiv vim yog lawv txoj hauj lwm: cov xib fwb, tsev kawm ntawv cov neeg ua hauj lwm thiab neeg khiav dej num thiab lwm yam. Phab Ntawv 109

111 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev 8. Cov neeg uas yog 'teem tseg tshawb fawb yog leej twg? Txhua tus neeg ua haujlwm hauv tsev kawm ntawv los yog rau cov me nyuam nyob ntau qhov chaw: cov xib fwb, neeg ua hauj lwm, tus neeg tu tsev, cov neeg ua chaw noj mov, zej zog, cov neeg ua hauj lwm (xws li cov khaib ua hauj lwm cov xib fwbclc), thiab lwm yam pab cuam 9. Thaum twg ib tug kws kho mob tsis tau tshaj tawm qhia los ntawm ib tug hluas (muaj 18 xyoo mus hauv) uas lawv tau sib deev? Yog hais tias ib tus menyuam yuav mus ntsib ib tus kws kho mob, nais maum lossis tsev kawm ntawv lossis tus nais maum, rau kev kho mob, ces nkawd muaj kev tiv thaiv los ntawm tus neeg mob-tus kws kho mob tsis qhia tawm thiabuas tsis tau muab qhia. Qhov no tsuas yog hais tias lawv tuaj mus kuaj los yog kev kho mob thiab tus kws kho mob lossis tsis xav hais tias lawv yuav raug mob, quab yuam, raug teeb meem los yog kev sib hais. 10. Tus neeg laus (muaj tshaj 18 xyoo) yuav xav sib deev nrog ib tug neeg hluas yau dua 18 xyoo? Yooj yim zoo siab heev, ua rau lawv hluas dua, hais thiab tswj tau yooj yim thiab lwm yam. 11. Vim li cas koj tsis xav yuav ib tug ntxhais hluas (qis dua 18 xyoo) xav nrog txiv neej pw nrog ib tug neeg laus (muaj tshaj18 xyoo)? Ua los nce los yog paub dua, kom muaj kev sib raug zoo, rau qhov khoom plig, chaw khaub ncaws li ntawd, vim lawv sib hlub heev. 12. Vim li cas thiaj ua koj xav hais tias nws txhaum cai rau cov hluas (qis dua 18 xyoo) muab kev tso cai raws txoj cai lospw ua ke? Cov lus teb yuav txawv. Me nyuam kawm ntawv yuav los yuav tsis txaus siab no yog ib txoj cai ncaj ncees, tiam sis qhov no yog ib lo lus zoo rautham nyob rau cov hoob twg txav txim sab. lub luag hauj lwm thiab paub zoo ntawm kev txiav txim siab zoo. Phab Ntawv 110

112 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Puas Yog Koj Tab Tom Thov Txog Nws? Harper daim ntawv xov xwm tau sau ib qho xov xwm rau ntawm American Bar Association Journal tias ob peb tug neeg quab yuam deev pojniam raug rau lub txim ua txhaum cai lij choj; tsuas muaj ib ntawm kaum leej thiaj li raug tshaj tawm xwb thiab tsuas muaj ib ntawm yim leej thiaj li raug yuam deev tiav thiab txiav txim tias muaj kev txhaum. Hauv qhov kev sib tham pom tias vim licas feem ntau ntawm cov neeg raug yuam deev thiaj li nyiam tsis foob hais cov nqi nplua, tsab ntawv xov xwm thov kom peb xav txog ib tug neeg raug tsim txom uas tau ntsib kev tshuaj ntsuam xyuas ib yam nkaus txog ib tug neeg raug yuam deev. Kws Hais Plaub: "Mr. Hmong/Williams, koj lub tsheb raug nyiaj ntawm rab phom txoj ntawm kaum tsev ntawm Water thiab Wisconsin?" Yawg Williams: "Yog." Kws Hais Plaub: "Cas koj sib ceg nrog lub tsheb tubnyiag?" Yawg Williams: "Tsis Yog." Kws Hais Plaub: "Vim licas thiaj tsis yog?" Yawg Williams: "Nws nqa phom." Kws Hais Plaub: "Dhau ntawd koj tau txiav txim mus nrog nws ntau dua qhov sib ntaus nrog nws?" Yawg Williams: "Yog." Kws Hais Plaub: "Koj puas qw? Puas quaj nrov tawm?" Yawg Williams: "Tsis qw. Kuv ntshai." Yawg Williams: "Tsis Yog." Kws Hais Plaub: "Muaj koj puas tau hloov pauv los yog tub los mus rau chaw pab tsheb?" Yawg Williams: "Yog, thaum nws twb laus thiab kuv xav tau los rhuav tshem nws." Kws Hais Plaub: "Thiab lub sij hawm no koj pub koj lub tsheb dua lawm?" Yawg Williams: "Koj raug ua dabtsi?" Kws Hais Plaub: "Zoo, peb muab nws li no, Mr. William. Koj twb pub nws lossis hloov pauv nyob rau hauv lub tsheb lawm. Qhov tseeb, koj muaj koob nrov npe rau feem kev siab zoo. Li cas peb cia siab tias koj tsis npaj siab koj lub tsheb uas quab yuam?" Yawg Williams: "Mloog, yog kuv xav tau..." Phab Ntawv 111

113 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Kws Hais Plaub: "Yeej tsis ua licas. Koj raug ceev tseg rau thaum lub sijhawm twg?" Yawg Williams: "Li 1:00 teev sawv ntxov" Kws Hais Plaub: "Koj twb tawm mus tsav tsheb li ntawm 1:00 teev sawv ntxov? Puas tau ua dabtsi? Yawg Williams: "Kuv rov qab los yuav mus thauj ib tug phooj ywg mus tsev." Kws Hais Plaub: "Tsav ib tug phooj ywg tsev? Koj paub tias kev tawm mus sab nrauv txoj kev tsheb rau yav hmo ntuj lig yog ib qho txaus ntshai. Koj tsis paub tias koj lub tsheb twb yuav luag raug nyiag?" Yawg Williams: "Kuv tsis xav txog qhov ntawd." Kws Hais Plaub: "Kuv nkag siab. Koj tsav lub tsheb twg? Yawg Williams: "Nws yog xim liab BMW 328." Kws Hais Plaub: "Lub tsheb kim heev?" Yawg Williams: "Zoo, tau, kuv yog ib tug neeg ua lag luam zoo heev, koj paub." Kws Hais Plaub: "Ua txhais lwm yam, Mr. Hmong/Williams, koj tau tsav ze txoj kev lig hmo hauv ib tug liab lub tsheb uas tsis yog qhov tseeb qhov koj yuav tau lub zoo phiaj tej nyiaj yooj yim, tsis yog tias li ntawd? Kuv txhais hais tias, yog peb tsis paub zoo, Mr. Hmong/Williams, peb tseem xav tias koj twb nug li no, koj tsis lees?" Phab Ntawv 112

114 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Hom ntsiab lus thiab hais txog kev tsim txom Excerpted los ntawm WCASA cov lus mus nrog Yog hais tias koj yuav muaj kev tsim txom hauv koj lub neej, muaj ntau txoj kev los xaus rau kev kub ntxhov, nrhiav chawthiab kev ruaj ntseg. Kev yuav muaj xws li tub ceev xwm tau muab kev koom tes los pab los ntawm lub koom haum hauv zos muab cov nyiaj qhia. Tus Yeeb Yam ntawm Kev Ua Phem Rau Lub Cev- Puas muaj ib tug neeg koj paub: Xuas nrig ntau, thawb, tom, txiav, nyem caj pas, ncaws, npau taws lossis nto aub ncaug rau koj? Siv ib yam khoom lossis phom hem lossis ua rau koj raug mob lossis tuag (ib rab phom, riam, pas ntaus pob, av ci, hlua hlau, rauj, txiab txiav, hlua, siv tawv, hlua hluav taws xob, ceg ntoo, lam fwj, dej qaub, lossis muab dej kub hlab)? Tso koj tseg lossis kaws tsis pub koj nkag los hauv tsev? Tsis quav ntsej txog koj thaum koj muaj mob lossis muaj menyuam? Tsav tsheb tsis ceevfaj kom koj poob rau kis txaus ntshai? Tus Yeeb Yam ntawm Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev- Puas muaj ib tug neeg koj paub: Yuam koj deev thaum koj tsis xav deev? Yuam koj sib deev thaum koj tsis nyiam? Yuam koj deev nrog lossis saib lwm tus sib deev? Hem tias yuav ua rau koj raug mob yog koj tsis xav deev? Ua txhaum kev sib deev uas koj xav tias yog yam txaus ntshai? Tus Yeeb Yam ntawm Kev Rhuav Ua Kom Puas- Puas muaj ib tug neeg koj paub: Tsoo tej rooj tog zaum, tso dej nyab hauv chav tsev, txhav lossis pov khoom vuab tshuab ubno rau hauv koj lub tsev? Tua cov tsiaj yug hauv tsev txhawm rau lub txim lossis ua kom koj ntshai? Dhua cov ris tsho, xawv kub, tsev neeg cov duab lossis tus kheej lwm yam khoom uas nws paub tias yog yam tseem ceeb ntawm koj? Tus Yeeb Yam ntawm Kev Xav Phem- Puas muaj ib tug neeg koj paub uas tseem pheej hais tas li lossis do tej yam ua rau txhaj muag, nyuaj siab, hais lus saib tsis taus lossis hais lus thuam rau koj tias: Koj ruam, tsis huv, tub nkeeg, rog, tsis zoo nkauj, siab phem, tsis muaj laj thawj, thiab lwm yam. Koj tsis tuaj yeem ua ib yam dabtsi raug. Koj yuav tsis tau ib txoj haujlwm. Koj tsis tsim nyog tau ib yam dabtsi. Leej twg puas xav tau koj? Koj tus khub puas: Ceev koj tseg txhawm rau lub txim rau koj? Hem tias yuav ua kom koj raug mob? Txwv tsis pub koj ua haujlwm, tswj xyuas koj tus kheej cov nyiaj, txiav txim siab lossis mus nrog phooj ywg sawd daws noj haus ua si? Koj muab koj tshawb yuam? Qhia nws lwm tus khub rau koj kom koj khib? Iab liam tias koj nyiag deev lwm tus? Rhuav tshem koj qhov lub hwj chim lossis kev ntseeg ntawm yus tus kheej? Dag koj, sib cav nrog koj lossis cog lus nrog koj? Phab Ntawv 113

115 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Cov Cim Ceebtoom ntawm ib Tug Khub Uas Yog Tus Yuav Ua Phem xav npau taws sai sai, yeej tsis teb tias tsis yog rau ib nqe lus teb raug tswj xyuas thiab nyiam tswj xyuas cov qis dua; txiav txim siab ib leeg thiab tsis yuav raws li lwm tus cov tswvyim; nyiam thuav thaum nyob ib leeg lossis nrog cov phooj ywg ua rau tus khub xav phem, "yog koj hlub kuv tiag, koj yuav tsum..." yws tus neeg raug tsim txom tias txhaum dabtsi, "nws vim koj kuv thiaj npau taws heev." thov txim rau tus cwjpwm ua phem, "Kuv yuav tsis ua ntxiv lawm." kev quav dej cawv thiab yeeb tshuaj nyiam siv dag siv zog los daws lawv cov teebmeem Vim Li cas Cov Neeg Hluas Pheej Tseem Nyob Nrog Tus Neeg Ua Phem ntshai tsam cov niam txiv yuav ua rau lawv tawg nyuaj siab lossis txhaj muag kev nti ntshai yuav ua rau mob yog tias lawv yuav ua kom tiav xav tias nws yog lawv li kev txhaum xav tias nws tsis muaj dab tsi, tsis paub txog kev sib raug zoo ntseeg tias kev nyob nrog ib tus neeg yog qhov khoom tseem ceeb tshaj hauv lawv lub neej. xav tias tsis muaj leej twg ntseeg lawv xav tias lawv tsis muaj lwm tus phooj ywg Phab Ntawv 114

116 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Yuav tau txais kev pab qhov twg WISCONSIN COALITION AGAINST SEXUAL ASSAULT, INC. ~Muab cov ntaub ntawv qhia thiab xa mus rau cov chaw saib xyuas kev raug ua phem rau kev sib deev rau cov chaw lis haujlwm hauv Wisconsin~ 600 Williamson St, Ste. N-2 Madison, Wisconsin Xovtooj (608) TTY (608) Xovtooj xa ntawv (608) Milwaukee COV CHAW PAB CUAM 4200 N. Holton St. Milwaukee, WI Xovtooj: (414) Tus Xovtooj Thaum Muaj Teebmeem: (414) TTY: (414) Milwaukee LUB CHAW KHO COV NEEG RAUG QUAB YUAM DEEV (SATC) ~Hauv kis xwm txheej kub ntxhov ceev, rau kev khomob, nkag mus siv SATC los ntawm chav Saib Xyuas Xwm Txheej Kub Ntxhov Ceev Aurora Sinai rau ntawm 13 th & State St.~ 960 N. 12th Street, Room 2120, Heart Institute Milwaukee, WI Xovtooj: (414) Tus Xovtooj Thaum Muaj Teebmeem: (414) TTY: (414) Phab Ntawv 115

117 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Kev Tswj Xyuas Kev Thuam thiab Kev Yws Kev Yog Tus Tswv Kev Hem Kom Ntshai Kev Poob Ntsej Muag Hwj Chim thiab Kev Tswj Xyuas Kev Ua Phem Rau Kev Sib Deev Kev Muaj Cai Tshaj Kev Ua Phem Rau Lub Cev Kev Hawv Phab Ntawv 116

118 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Kev Hem Kom Ntshai Hwj Chim thiab Kev Tswj Cov Tswvyim Tseem Ceeb Kev qw lossis nthe suab nrov Siv lub suab hawv kom ntshai Hais lus thuam Hem tias yuav ua kom tus kheej lossis tus khub raug mob Ua rau koj tus khub ntshai Muab cov duab dua kom ntuag Muab cov khoom plig tsoo kom tawg Muab cov khoom ubno tsoo kom puas Kev ua phem rau kev sib deev Khav theeb txog kev sib deev nrog koj Sib pib koj tus khub nrog cov khub yav dhau los Tham hluas nkauj losyog hluas nraug kom koj tus khub khib Siv yeeb tshuaj/dej cawv kom tau deev Ua kom koj tus khub nyuaj siab Txhom deev Kev Ua Phem Rau Lub Cev Ceev tseg koj tus khub kom lawv tsis tuaj yeem tawm mus tau Ntaus phab ntsa lossis thawv rau khoom sib sib zog Ntaus koj tus khub uas tsis pom qhov doog Txeeb Npuaj teg Ntaus Thawb Siv nrig ntaus Ncaws Kev Hawv Kev Muaj Cai Tshaj Hais tias koj tsis tuaj yeem nyob tau yog tsis muaj koj tus khub Qhia rau koj tus khub tias koj yuav muab lawv tso pov tseg rau ib qho chaw twg yog lawv tsis ua raws li koj hais Hawv xwm yeem kom nrhiav lwm tus neeg Hais rau koj tias yuav tua nws tus kheej yog koj tso tseg Saib koj tus khub zoo li ib tug menyuam mos, ib yam khoom, lossis ib tug neeg qhev Txiav txim siab txhua yam Cia siab tias tsis muaj leej twg tuaj yeem ua tau Tswj xyuas koj tus khub uas yog tus pom lossis tau siv sijhawm nyob nrog Phab Ntawv 117

119 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 10 Quab Yuam Kev Deev Teeb tsa txhua cov cai rau hauv qhov sib raug zoo Kev Poob Ntsej Muag Thuam koj tus khub Hu koj tus khub cov npe Yws lus phem xwm yeem Ua rau koj tus khub xav tias lawv yog neeg vwm Ua rau koj tus khub poob ntsej muag rau ntawm cov neeg xub ntiag Ua rau koj tus khub xav tias muaj qhov ua txhaum Ua rau koj tus khub txhaj muag Kev Yog Tus Tswv Coj tus cwjpwm sib khib zoo li tus yeeb yam ntawm kev sib hlub Iab liam rau koj tus khub tias nws coj tsis ncaj rau koj Tsis pub koj tus khub muaj lwm cov phooj ywg Qhia rau koj tus khub tias yuav xav licas, hnav ris tsho licas, thiab coj licas Kev Thuam thiab Kev Yws Tsis lees paub txog yam koj nqis tes ua Ua ib txoj haujlwm thaum koj ua rau koj tus khub raug mob Qhia rau koj tus khub tias txhua txhua yam yog lawv txhaum Coj phem rau hauv qhov sib raug zoo los yeej xav tias zoo lawm Hais ntxiv txog lwm cov cwjpwm uas koj xav tias yuav phim rau lub Hwj Chim thiab Kev tswj xyuas Phab Ntawv 118

120 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 8 - Kev Txhawb Nqa Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo ntawm tus kheej, tsev neeg thiab zej zog. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 5 Kev Txiav Txim Siab Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm los siv kev paub txiav txim siab txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Cov tub ntxhais kawm yuav: Cov tub ntxhais kawm yuav txheeb xyuas cov txheej txheem tswj tsis pub muaj menyuam thiab tham txog hom kev sib txuas lus uas xav tau los siv kom muaj txiaj ntsig rau tswj tsis pub muaj menyuam. Muaj coob tus neeg hluas, ib kauj ruam uas nyuaj tshaj plaws hauv lub luag haujlwm tswj tsis pub muaj menyuam yog kev pheej hmoo ntshai tsam tau txais kev tswj tsis pub muaj menyuam thiab yog li ntawd, tau xaiv ua tus neeg raug tswj tsis pub muaj menyuam. Zaj lus kawm no qhia txog tus neeg lub luag haujlwm kom tau txais cov txheej txheem tsim nyog ntawm kev tswj tsis pub muaj menyuam uas lawv yuav tau xaiv xyuam xim kev sib deev. Cov Khoom: Daim ntawv txwv tsis pub Daim duab kev tsim noob neej hauv lub ceev (ntawm zaj lus kawm #1) Contraception Notes Worksheet Decisions Worksheet 10 colored note cards ABC poster transparency Txheej txheem: 1. Kev Qhia Pom Tias Kis Tau Mob: Muaj kaum tus tub ntxhais kawm los sawv pem hauv ntej chav kawm thiab sawv ua ib nrab voj voos kom cov tub ntxhais kawm puav leej pom lawv. Txhua tus tub ntxhais kawm yuav tau txais ib daim npav daj lossis ib yam dab tsi uas lawv tuaj yeem tsa rau saum taub hau thaum ua cov haujlwm. Yuav muaj kev qhia pom peb yam piv txwv txog tus cwj pwm kev sib deev. 1. Tsis sib deev/sib yuav tug kav tug: Muaj ib tug tub ntxhais kawm nyob hauv nruab nrab txoj kab tsa lawv daim npav rau saum taub hau sab tes sab laug. Tom qab ntawd hais kom ib tus twg ntxiv hloov mus rau lwm tus neeg nyob ntawm lawv ib sab (pib nrog kev sawv ua ib khub hauv nruab nrab) thiab sib tuav tes. Muaj ob tus neeg ua khub nyob tom ob tog tw ntawm txoj kab uas tsis tuav tes nrog lwm tus. Txhua zaus koj tuav tes nrog ib tus neeg twg uas tsa tes, koj yuav tau tsa koj daim npav nrog sab tes sab laug thiab. Tom qab txhua tus tuav tes ib zaug, tam sim no yuav muaj ob tus neeg tsa lawv daim npav. Hais kom tus menyuam kawm ntawv: Phab Ntawv 119

121 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Ob tug tub ntxhais kawm tom tw txoj kab qhia txog dab tsi? A: Tsis sib deev. Nov yog tib txoj hauv kev muaj txiaj ntsig 100% txhawm rau tiv thaiv cev xeeb tub thiab kab mob sib kis STI. Thawj qhov kev kawm no yog qhia txog kev muaj ib tug khub lossis tug kav tug. Muaj pes tsawg tus neeg kis tau mob? A: OB. Txawm tias yuav yog tug kav tug xwb los xij muaj qee yam pheej hmoo uas tuaj yeem kis mob, tab sis raws li cov tub ntxhais kawm uas tsis tsa tes, cov no muaj feem siab heev? A: TSIS 2. Ob tug khub: Pib nrog tib co tub ntxhais kawm hauv nruab nrab uas muaj daim npav tsa rau saum taub hau. Kom cov tub ntxhais kawm tuav tes nrog tus neeg nyob ntawm lawv ib sab thiab tom qab ntawv hloov mus tuav tes nrog tus neeg nyob dua lwm sab tes. Ob tus neeg nyob tom tw yuav tsum tau taug kev mus los txhawm rau tuav tes. Nco ntsoov tias, thaum koj tuav tes nrog tus neeg uas tsa daim npav koj yuav tsum tau tsa koj daim npav thiab. Hais kom tus menyuam kawm ntawv: Tam sim no cov neeg tau muaj ib tug khub ntxiv, muaj pes tsawg tus neeg kis kab mob ntxiv lub sijhawm no? A: PLAUB. Yog li, puas yog tias muaj coob tus khub ntxiv ua rau muaj feem kis tau mob ntau ntxiv? A: Koj muaj khub ntau npaum li cas, koj muaj feem kis kab mob STI ntau npaum ntawd. Nco ntsoov tias koj pib muaj kev sib deev ntxov npaum cas, koj muaj feem yuav muaj cov khub coob npaum ntawd. 3. Tib txhij ua nrog tus khub: Ib zaug ntxiv pib ua zoo ib yam nkaus. Zaum no txhua tus rov qab tuav tes nrog cov qub thiab tuav nrog tus thib plaub nyob ob sab tsib zaug. Nco ntsoov tias koj yuav tsum tau tsa tes thaum koj tuav tes nrog ib tus neeg twg uas lawv tau tsa tes lawm. Hais kom tus menyuam kawm ntawv: Tam sim no muaj pes tsawg tus tub ntxhais kawm tau tsa tes? A: KAUM Qhov no tau ua piv txwv qhia txog dab tsi? A: Tib txhij nrog tus khub lossis hloov rov qab thiab thib plaub ntawm cov khub. Qhov no feem ntau nyiam tshwm sim thaum ib pab pawg ntawm cov phooj ywg ua rov qab thiab zaum thib plaub nrog cov khub. Nov yog txoj hauv kev uas kis tau kab mob yooj yim tshaj plaws. 2. Sib Tham txog "ABC ntawm Kev Tiv Thaiv Cov Hluas Kom Txhob Muaj Menyuam" Hais qhia lawv tias nov yog piv txwv ntawm peb kauj ruam koj tuaj yeem ua kom tsis pub kis STI s lossis cev xeeb tub. Txhua kauj ruam kab npe nqis muaj kev nyab xeeb tsawg dua. 1. A= Tsis pub sib deev: Nov yog txoj hauv kev muaj txiaj ntsig 100% txog kev tiv thaiv cov hluas tsis pub kom cev xeeb tub thiab kis STI. 2. B= Muaj lub siab dawb huv. Koj yuav tsum tos kom ntev npaum li ntev tau mam li pib muaj kev sib deev vim tias koj pib deev ntxov npaum cas koj yim muaj cov neeg sib deev coob npaum ntawd. Thaum koj xav sib deev, koj yuav tsum tos kom txog thaum koj paub tus neeg ntawd tsis muaj mob lawm thiab tsuas pw nrog tus neeg no ib leeg xwb. Yog tias koj mus nrog coob tus neeg koj muaj feem yuav kis kab mob STI ntau heev. 3. C= Siv Hnab Looj Qau: Yog koj txiav txim siab deev nrog ib tus neeg uas koj yuav tsum tau siv hlab looj qau. Nov yuav tsum tsis yog txoj kev xaiv rau koj lossis koj tus khub. Yog koj tus khub tsis kam siv hnab looj thaum lawv tsis quav ntsej txog koj txoj kev noj qab nyob zoo. Cov neeg no tsis yog hom neeg uas koj yuav tsum nrog mus vim lawv tsis muaj kev xyuam xim rau koj lossis lawv tus kheej. Phab Ntawv 120

122 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam 3. Piav qhia tias txoj kev sib deev nrog qau lossis paum, txawm tias deev qhov ncauj (qhov ncauj), deev qhov quav (qhov quav) lossis dev qhov paum, puav leej yog txoj kev kis tau mob STIs. Tsuas yog zam kom tau 100% thiaj tsis kis STIs los ntawm kev nrog lwm tus pw uas muaj tus kabmob sib kis. 4. Muaj me nyuam kawm ntawv tawm rau hauv pawg thiab kom lawv saib ntawm daim ntawv txwv tsis pub. Muaj lawv nyob saum plaub yam uas txwv tsis pub rau lawv thiab sau cov lus nyob rau daim ntawv qhia tiv thaiv. 5. Ces daim duab qhia tias ntau npaum cas nyob rau saum toj thib plaub. 6. Muaj ob peb pawg pov cov lus lawv lawm ua tus sau nyob rau hauv lawv daim ntawv tiv thaiv rau lawv saum toj kawg nkaus ob txoj kev tiv thaiv. 7. Ua kom paub lub tswv yim pab tiv thaiv, paub qab hau uas lawv siv cov tiag tiag thiab lwm txoj kev txwv tsis pub muaj menyuam. Siv cov tiv thaiv no yuav txo tau txoj kev ua yuav muaj tau me nyuam. Qhov Txuas Ntxiv ntawm Zaj Lus Qhia: Nws muab phau ntawv qhia txog kev tiv thaiv thiab cov ntaub ntawv muaj nyob rau ntawm qhov kev nyab xeeb thiab kev tiv thaiv qhov chaw ua hauj lwm. Mus saib los yog hu rau Brett Fuller ntawm kom tau ib phau ntawv los yog daim qhia saib. Phab Ntawv 121

123 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Daim ntawv txwv tsis pub Hom Sab nraub ( txiv neej ) hnab looj Sab hauv ( poj niam ) hnab looj Ntsiav tshuaj tiv thaiv (txwv tsis pub, ntsi av tshuaj) Lo (Ortho- Evra) Nplhaib (Nuva- Ring) Koob txhaj (Depo- Provera) Xwm Ceev tiv thaiv Cov lus piav qhia: Yas, polyurethane los yog polyisoprene hnab tso rau pem tus noov mam pw ua ke Nplua looj hnab tso rau hauv qhov chaw mos los yog qhov quav mam pw ua ke Ntsiav tshuaj noj txhua txhua hnub, txawm tsis deev, uas yuav tsis qhi a tawm cov kev siv cov tshuaj qe. Ib thaj tso rau ntawm cov tawv nqaij uas yuav tsis qhia tawm cov kev siv cov tshuaj qe. Yuav tsum tau hloov txhua lub lis piam 4: hlua rau 3 lub lis piam, thiab mam li tawm rau 1 lub lis piam thaum lub sij hawm. Ntiv nplhaib tso rau hauv qhov chaw mos uas yuav tsis qhia tawm cov kev siv cov tshuaj hormones qe. Yuav tsum tau hloov txhua lub lis piam 4: laug nyob li 3 lub lim tiam, ces muab tshem mus rau 1 lub lis piam thaum lub sij hawm. Txhaj tshuaj txhua 3 lub hlis uas nres lub qe tawm siv cov tshuaj kab me nyuam Tshuaj noj li ntawm 3-5 hnub kev tiv thaiv zoo pw ua ke (feem ntau pib siv thaum noj tsis pub dhau 72 xuaj moos) uastsis tau tso Tsis xav muaj menyua m tuaj ib xyoo, ib tug 100 l eej neeg twg 2 (siv tau zoo) 18 (siv txhua hnub) 5 (siv tau zoo) 21 (siv txhua hnub) 2 (siv tau zoo) 9 ((siv txhua hnub)) 2 (siv tau zoo) 9 (siv txhua hnub) 2 (siv tau zoo) 9 (raug si v) tsawg d ua 1 (siv zoo heev) 6 (siv txhua hnub) 2 Kev mob tshwm sim/tx aus ntshai Voos thiab kev tsis haum rau cov hnab yas Voos Hloov lub sijhawm coj khaub ncaws, kiv taub hau, tsis pom muaj ntshav khov, cov neeg hau luam yeeb tsis txhob siv cov tshuaj no Hloov lub sijhawm coj khaub ncaws, kiv taub hau, tsis pom muaj ntshav khov, cov neeg hau luam yeeb tsis txhob siv cov tshuaj no Hloov lub sijhawm coj khaub ncaws, kiv taub hau, tsis pom muaj ntshav khov, cov neeg hau luam yeeb tsis txhob siv cov tshuaj no Pom paj, nce hnyav, mob taub hau Xeev siab, ntuav, mob pla b, mob taub hau Puas yuav tiv th aiv tau STIs? Yog Yog Tsis Tsis Tsis Tsis Tsis Khoom Tsis muaj daim ntawv sau yuav tshuaj, cov tshuaj yuav sab nrauv Tsis muaj daim ntawv sau yuav tshuaj, cov tshuaj yuav sab nrauv Daim ntawv sau yuav tshuaj los ntawm tus kws khomob lossis tus kws tu neeg mob Daim ntawv sau yuav tshuaj los ntawm tus kws khomob lossis tus kws tu neeg mob Daim ntawv sau yuav tshuaj los ntawm tus kws khomob lossis tus kws tu neeg mob Daim ntawv sau yuav tshuaj los ntawm tus kws khomob lossis tus kws tu neeg mob Daim ntawv sau yuav tshuaj los ntawm tus kws Phab Ntawv 122

124 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam IUD (Lub tshuab Intrauteri ne) cai los ntawm lub qe uas siv cov tshuaj los ua menyuam Zoo li tus T ntaus ntawv tso los ntawm tus kws kho mob thiab tom qab 1-10 xyoo, tsis pub thauj phev los hlab tsawg dua 1 Tooj liab IUD si los ntshav, Kab IUD yau los ntshav, ob leeg txoj kev muaj 0-5% yuav kis thawj 20 hnub rooj vag zoo, Tsis khomob lossis tus kws tu neeg mob Yuav tsum muab tso rau los ntawm tus kws kho mob nyob hauv chaw ua hauj lwm Match puab cov dais tso los ntawm tus kws kho mob hauv qab daim tawv nqaij ntawm lub caj npab. Nws yuav tsis tso Kev Cog tawm ntawm lub qe los siv lawm. Nws ua Subderm haujlwm rau 3 xyoos. al Kawg ntawm 3 lub xyoo tshiab yuav muab tso r Hormone au lwm 3 xyoos. Nws yuav raug tshem tawm ua ntej xyoo 3 yog tseem xav muaj menyuam. Tsawg dua 1 Hloov coj khaub ncaws los ntshav los txawv, feem ntau yog pom paj. Yuav muaj koj qhov hnyav nce. Tsis Yuav tsum tau kawm hoob xyaum kawm/ta wm los ntawm tus kws kho mob Sij hawm tiv thaiv Tsis muaj txiv neej nyob ib ncig ntawm lub sij hawm thaum ua qe, nyuaj heev nrog thaum coj khaub ncaws 25 Hav zoov uas cev xeeb menyuam vim muaj meej txog lub sij hawm thaum ua qe, STIs Tsis Tau tswj xyuas raws li koj nqis tes ua 100% tiv thaiv Tsis muaj sexual com xws li hu rau hauv lub qhov ncauj, hais ntawm qhov paum, los yog qhov quav. Tsuas txuj ci 100% yuav tiv thaiv kev xeeb menyuam thiab STIs. Tsis tswj xyuas Tsis tswj xyuas Yog Tau tswj xyuas raws li koj nqis tes ua Tsis muaj kev tiv thaiv 85 Cev xeeb menyuam, STIs Tsis Tau tswj xyuas raws li koj nqis tes ua Phab Ntawv 123

125 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Txivneej lub hnab looj (Hnab tiv thaiv) Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: Hnab looj qau yog daim plaub (hnab) ua los ntawm daim yas nyias nyias (tawv nqaij nyias) thiab ua hnab lossis lub hnab yas (siv yas ua). Cov hnab no tsis tuaj yeem looj thoob plaws tus qau ua ntej lub paum thiab tus qau sib tshiav. Thaum looj rau ntawm tus qau, lub hnab looj qau raug tsim los tiv thaiv cov kua nplua (phev) thaum nkag hauv lub paum. Muaj qhov siv hnab looj qau yuam kev ntau tshaj plaws ntawm txhua qhov txheej txheem tiv thaiv tsis pub muaj menyuam. Cov hluas nyiam ua yuam kev ntau tshaj li cov neeg loj. Kwv yees li 15 ntawm 100 tus poj niam siv hnab looj paum tiv thaiv tsis pub muaj menyuam yuav muaj menyuam txhua xyoo. Hnab looj qau yuav tsum tau looj ua ntej thaum muab paum thiab qau sib tshiav. Kev tshawb fawb muaj pov thawj tias qhov yog thiab zoo ib yam (txhua zaus) kev siv hnab yog kom txo qis kev pheej hmoo kis mob HIV li ntawm 85%. Yog tias tsis tau siv hnab looj qau txhua zaus muaj kev sib deev lossis tsis tau muab looj tus qau ua ntej sib deev, yog li qhov kom txo qis kev pheej hmoo kis mob HIV yuav tsum muaj tsawg. Cov hnab looj qau tsuas tiv thaiv tau ib txhia mob sib kis STDs zam HPV (tiv thaiv tau tsawg heev mus txog rau tiv thaiv tsis tau hlo). Hmoov tsis zoo uas, cov hluas feem ntau sib deev tsis siv hnab looj qau tas li thiab siv tsis raug. Cov hnab looj qau tawv yaj tsis tau tiv thaiv STDs. Qhov tshwm sim lwm yam txog kev siv hnab looj qau feem ntau tsis muaj. Tsis tshua muaj qhov kev siv tsis haum hnab looj qau. Muaj li 2% -- 4% lub hnab looj qau tawg thiab hle tawm. Nrhiav tau yooj yim. Tuaj yeem yauv tau yam tsis muaj daim ntawv xaj yuav tshuaj. Cov hnab looj qau tuaj yeem txo qis kev pheej hmoo muaj menyuam thiab kis mob HIV tsuas yog tias siv tas li thiab siv kom raug. Qhov kev tiv thaiv no tsis yog 100%. Cov ntsiab lus nyab xeeb sib deev lossis tiv thaiv sib deev feem ntau nyiam siv ntsig txog siv hnab looj qau thaum sib deev. Nws yuav tsum nkag siab tias qhov kev tiv thaiv no tsis yog 100%. Yog tias cov neeg loj txiav txim siab sib deev, lawv yuav tsum nkag siab tias kev siv hnab looj qau tas li thiab siv kom raug yog lub hauv paus thiab qhov tseem ceeb kom txo qis, tab sis yuav tsis tshem tawm, lawv txoj kev pheej hmoo muaj menyuam thiab STD, nrog rau HIV. NCO TSEG: Pojniam cov hnab looj paum yog muab tso rau ntawm lub qhov paum thiab sab nraud lub pawj paum. Tsis muaj cov ntaub ntawv qhia txog kev tiv thaiv STDs vim tias pojniam cov hnab looj paum tsis tshua nyiam siv. Lub hau looj tsev menyuam yog lub voj yas uas muab tso rau ntawm lub qhov paum mus rau lub ncauj tsev menyuam kom tiv thaiv cov kab phev nkag rau lub ncauj tsev menyuam. Lawv tsis tiv thaiv tus neeg los ntawm STDs, thiab lawv siv tsis raug ib yam nkaus li siv hnab looj qau thiab. Hnab looj qau thiab lub hau npog tsev menyuam xam tias yog qhov txheej txheem muaj teebmeem ntawm kev tswj tsis pub muaj menyuam. Phab Ntawv 124

126 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Tshuaj ntsiav tswj tsis pub muaj menyuam (BCPs) (tshuaj ntsiav tiv thaiv muaj menyuam noj ntawm qhov ncauj) Cov lus piav qhia: Lawv yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: Yuav luag txhua pob tshuaj BCP muaj 21 ntsiav tshuaj noj ib hnub ntawm qhov ncauj uas muaj cov hormones (feem ntau cov hormones pojniam thiab progesterone) txuas ntxiv li 7 hnub ntawm cov tshuaj ua hwj tshuaj (cuav). BCPs tiv thaiv cov qe poob (tso cov qe los ntawm lub zuag qe); lawv kuj tseem nkoog los xyaw nrog cov kab phev ntws los thiab los rau hauv ob sab tis ntawm lub tsev menyuam tiv thaiv cov qe nkag los ntawm qhov chaw xeeb menyuam uas yuav muaj cov qe poob thiab qhov chaw xeeb meenyuam. Yog tias noj tau zoo (tsis pub tseg ib lub hlo li), yuav tsis muaj menyuam tau. Raws li cov pojniam feem ntau tsis noj tag cov tshuaj raws li daim ntawv qhia noj tshuaj, ua rau muaj menyuam tau. Feem ntau yog cov ntxhais hluas ua tsis raug coob tshaj li cov neeg loj; kwv yees li 9 tus pojniam ntawm ib puas leej noj tshuaj li 1 xyoos yuav muaj menyuam. TSIS MUAJ; BCPs tsis txo qis tus neeg qhov muaj feem tag nrho ntawm kev kis tau ib yam kab mob STDs twg. Cov pojniam feem ntau ntsib qee yam teebmeem xeeb txob thaum pib siv BCPs suav nrog xeev ntuav, mis nruj, dub tej tee txawv txawv/los ntshav, dias taub hau, thiab kiv taub hau. Qhov no feem ntau yuav zoo mus tom qab 2 txog 3 hlis uas siv. Teebmeem mob hnyav cuam tshuam txog noj cov tshuaj tsis pub muaj menyuam muaj tsawg heev. Cov noj tshuaj tsis pub muaj menyuam muaj qhov pheej hmoo ntau ntxiv txog cov leeg ntshav ntawm ob txhais ceg txhaws tuaj yeem nce mus rau lub ntsws, tab sis qhov no muaj tsawg. Cov pojniam feem coob tsis paub tias siv BCPs ua rau lawv muaj feem mob khees xaws tsawg dua rau lub zuag qe thiab lub tsev menyuam. BCPs kuj tseem kho cov ntxau, tsis qaug zog thaum coj khaub ncaws, thiab kom ntshav txhob los ntau thaum coj khaub ncaws. Ntau tus ntxhais hluas tsis sib deev tab sis noj tshuaj BCPs kom cov ntxau zoo, tsis mob (mob plab), lossis ntshav tawm tsawg thaum coj khaub ncaws. BCPs feem ntau tsuas tiv thaiv tsis pub muaj menyuam tau li 91% xwb. Txij thaum cov tshuaj yog siv ib leeg ywj pheej Tiv Thaiv Tsis Pub Muaj Menyuam Sijhawm Ntev (LARCs = Kho Kom Lub Cev Zoo thiab IUD) niaj hnub no cov hluas yog cov xav tau ntau tshaj. BCP tsis muab IB QHO KEV TIV THAIV KEV KIS MOB STIS. Yog tias tus neeg noj tshuaj BCPs thiab sib deev, nws tuaj yeem muaj menyuam thiab/lossis kis mob STD, suav nrog HIV. NCO TSEG: Kev siv tawv thaiv tsis pub muaj menyuam thiab siv voj looj paum tsis pub muaj menyuam tau txais kev pom zoo rau siv hauv tebchaws Asmeskas ob qho no puav leej zoo sib xws li noj tshuaj tsis pub muaj menyuam uas ob co no puav leej muaj hormone pojniam thiab progesterone, muaj qhov zoo, siv tsis raug, lwm yam cuam tshuam thiab teebmeem zoo ib yam. Lub npg thiab voj khi tsis tiv thaiv tau 100% qhov tsis pub muaj menyuam thiab tsis muaj TIV THAIV KEV KIS MOB STDS. Phab Ntawv 125

127 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Kev txhaj tshuaj tsis pub muaj menyuam (Depot medroxyprogesterone acetate: DMPA) Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: Kev txhaj tshuaj DMPA (txhaj) muaj cov tshuaj progesterone xwb (tsis muaj hormone pojniam) thiab txhaj rau ntawm xub pwg lossis txhaj pob tw txhua 12 asthiv. Kev txhaj tshuaj DMPA tiv thaiv cov qe poob (tso cov qe los ntawm lub zuag qe); lawv kuj tseem nkoog los xyaw nrog cov kab phev ntws los thiab los rau hauv ob sab tis ntawm lub tsev menyuam tiv thaiv cov qe nkag los ntawm qhov chaw xeeb menyuam uas yuav muaj cov qe poob thiab qhov chaw xeeb meenyuam. Yog tias tau tshaj tshuaj DMPA txhua 12 asthiv, qhov muaj menyuam yuav tsawg heev (tsawg dua ib ntawm 100 leej thiaj muaj menyuam). Cov hluas feem coob tsis rov mus ntawm chaw kuaj mob lossis tsev khomob kom tau txhaj tshuaj txhua 12 asthiv, thiab feem ntau tso tseg tsis mus txhaj vim tias muaj lwm yam tshwm sim. Yog li ntawd, tuaj yeem muaj menyuam tau thiab tshwm sim. Feem ntau kev siv cov tshuaj DMPA 6 tus pojniam ntawm 100 leej yuav muaj menyuam txhua xyoo. TSIS MUAJ kev txhaj tshuaj DMPA tsis txo qis tus neeg qhov muaj feem tag nrho ntawm kev kis ib yam kab mob STDs twg. Cov pojniam feem ntau muaj ntshav tawm los tsis xwm yeem thiab muaj tej tee dub thaum pib txhaj cov tshuaj. Tom qab ib xyoos uas tau txhaj tshuaj, kwv yees li 60% ntawm cov pojniam tsis coj khaub ncaws li lawm ua ke ntawd 40% txuas ntxiv los ntshav tsis xwm yeem thiab muaj tej tee dub. Kev tshwm sim lwm yam suav nrog lub cev hnyav tuaj thiab kiv taub hau/muaj kev nyuaj siab. Cov muaj teebmeem mob hnyav nrog kev txhaj tshuaj DMPA yog muaj tsawg heev. Kev tshawb fawb tshiab pom cov ntaub ntawv nce tsawg heev tab sis nws tuaj yeem ua kom ntshav nkoog ntau ntxiv. Txawm tias kev txhaj tshuaj DMPA feem ntau ua rau ntshav los tsis xwm yeem, nws kuj tseem ua kom cov ntshav tsis txhob tawm ntau hauv cov pojniam uas muaj ntshav tawm ntau. Kuj tseem ua kom tsis mob plab thaum coj khaub ncaws. Kev txhaj tshuaj yog qhov muaj txiaj ntsig zoo tsis pub muaj menyuam tab sis TSUAS YOG txhaj txhua 12 asthiv thiab tsis tu ncua. Cov ntxhais hluas feem ntau tso tseg txhaj tshuaj vim tias muaj lwm yam tshwm sim. TSIS muaj KEV TIV THAIV KIS MOB STIS. Yog tias tus neeg tau txhaj tshuaj DMPA, nws kuj tseem pheej hmoo kis mob STD, suav nrog HIV. DMPA feem ntau tsuas muaj feem 99% tiv thaiv tsis pub muaj menyuam. Txij thaum DMPA yog siv ib leeg ywj pheej Tiv Thaiv Tsis Pub Muaj Menyuam Sijhawm Ntev (LARCs = Kho Kom Lub Cev Zoo thiab IUD) niaj hnub no tau txhaj DMPA ntau tshaj rau cov hluas. Phab Ntawv 126

128 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Yam cuab yeej tso sab hauv lub tsev menyuam (IUDs) Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: IUDs yog ib yam khoom me dua 2 nti muab tso rau sab hauv lub ncauj tsev menyuam mus rau sab hauv lub tsev menyuam. Lawv puav leej muaj cov tooj liab lossis hormone ib yam li progesterone. Yam cuab yeej no yuav tsum yog kws khomob ua tus muab tso rau hauv lub tsev menyuam. Thaum muab tso rau hauv lub tsev menyuam, IUDs tuaj yeem siv tau 5 mus txog 10 xyoo lossis tuaj yeem muab tshem tawm sai dua yog xav muaj menyuam. IUDs niaj hnub no tau siv rau cov ntxhais hluas. Thaum tsis xav kom muaj menyuam ces kom tso ib qho rau. IUDs tsim cov npuas dej sab hauv lub tsev menyuam uas tiv thaiv cov kab phev uas mus txog txoj hlab tsev menyuam. Cov hormone IUD ua rau muaj cov kua npaum txhaws rau lub qhov uas cov kab phev nkag los hauv lub tsev menyuam nyuaj. Cov tooj liab IU hloov ob tus tis tsev menyuam tiv thaiv cov qe nkag los ntawm qhov chaw xeeb menyuam uas cov kab phev nyuav mus txog txoj hlab thiab qhov chaw xeeb meenyuam. IUDs yog yam khoom tiv thaiv tis pub muaj menyuam tau zoo uas muaj tsawg dua ib ntawm 100 leej siv IUD uas muaj menyuam hauv ib xyoos. TSIS MUAJ IUDs tsis txo qis tus neeg qhov muaj feem tag nrho ntawm kev kis ib yam kab mob STDs twg. Cov tooj liab IUD tuaj yeem ua rau ntshav tawm ntau lossis mob plab. Cov hormone IUD ua rau kev coj khaub ncaws tsawg dua. Muaj kev pheej hmoo ntau me ntsis ntxiv txog kev kis mob ntawm lub tsev menyuam/txoj hlab (kab mob qhov txhab hauv lub tsev menyuam) rau thawj 20 hnub tom qab ntxig IUD rau hauv lub tsev menyuam. Thawj ob lub hlis yuav muaj ntshav dub thiab mob plab. Thaum muab IUDs tso rau hauv lub tsev menyuam, siv tau ntau xyoo; lossis kom txog thaum muab tshem tawm los ntawm tus kws khomob. Tus pojniam tsis tas yuav ua ib yam dab tsi ntxiv los tiv thaiv tsis pub muaj menyuam. IUDs muaj txiaj ntsig zoo heev tiv thaiv kom tsis pub muaj menyuam, lawv TSIS TIV THAIV KEV KIS MOB STIS. Lawv nyob hauv chav kawm ntawm cov chaw txwv tsis pub muaj menyuam ntsig txog Kev Tiv Thaiv Tsis Pub Muaj Menyuam Sijhawm Ntev (LARC s). LARCs tam sim no yog cov txheej txheem pom zoo rau cov hluas vim hais tias lawv pab tau zoo heev thiab tsis yog rau ib tug neeg siv xwb. Thaum tso rau hauv lawm tus neeg siv tsis tas yuav nco muab/siv. Phab Ntawv 127

129 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Ortho Evra Patch Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: Qhov khi rau kom tsis muaj menyuam yog kev khi daim tawv siv rau daim tawv uas tso cov kua tawm cov tshuaj txhaj thiab kab menyuam hormones koom tiv thaiv tsis pub muaj menyuam. Lawv qhia pom tias muaj txiaj ntsig zoo txog sib txuas cov tshuaj thaiv tsis pub muaj menyuam nrog kev siv tau zoo thiab muaj tib qho siv tau txiaj ntsig zoo nrog ntau yam kev siv. Daim ntaub qhwv rau ntawm daim tawv nqaij, siv tshuab transdermal. Cov keeb nyob hauv cov ntshav tsuj kev tso qe me nyuam tawm zoo li cov ntsiav tshuaj. Daim ntaub qhwv zoo 98%-99% mus tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam yog tias siv li qhia. Raws kev siv nws zoo 91% mus tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam. TSIS MUAJ Daim ntaub qhwv tsis txo ib tug neeg txoj hmoo kiag li txog qhov yuav tau dabtsi los ntawm STDs. Cov txheej xwm phiv heev tshaj qhia thaum uas siv cov Ortho Evra / Evra ntaub qhwv yog: mis tsis xis nyob, loj tuaj los yog mob (22%), mob taub hau (21%), qhov chaw pleev tsis haum (17%), xeev siab (17%), kab mob rau kev ua pa (10%), lub cev ntas tsis zoo mob (10%), thiab mob plab (9%) Txhua yam txuas rau tswj cov hormone tsis pub muaj menyuam cov khoom no muaj ib qho kev pheej hmoo me heev txog kev muaj mob lossis tuag txhaws txoj hlab ntshav cov xwm txheej (ntshav khov). Kev phom sij txog cov ntshav khov nws siab tshaj nrog daim ntaub qhwv tshaj cov ntsiav tshuaj. Tsuas nco ntsoov hloov daim ntaub qhwv ib zaug tuaj ib lim tiam xwb tsis zoo li txhua hnub rau cov ntsiav tshuaj.. Daim ntaub qhwv feem ntau zoo 91% los tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam. Vim daim ntaub qhwv yog ib tug neeg siv xwb Kav Ntev Ua Haujlwm Thim Rov Qab Kev Tiv Thaiv Xeeb Menyuam (LARCs = Subdermal Implant thiab IUD) tam sim no yog cov zoo tshaj daim ntaub qhwv rau cov hluas. Daim ntaub qhwv tsis tiv thaiv STIs. Phab Ntawv 128

130 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Kev Cog Subdermal Hormone Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Cov txiaj ntsig: Cov ntsiab lus: The subdermal hormone implant is a match stick sized device that is placed just under the skin of your upper arm. Nws siv ib cov keeb nyob hauv cov ntshav zoo ib yam li cov kab me nyuam. Lub tshuab no yuav tsum muab tso los ntawm ib tug kws kho mob. Lub tshuab tshiab no muab tso sai heev li. Thaum tso tag nws yuav ua hauj lwm zoo rau 3 xyoo. Nws kuj muab tshem tawm ntxov zog yog hais tias xav xeev me nyuam. Qho muab cog nws tso ib co kab me nyuam zoo ib yam li cov keeb nyob hauv cov ntshav uas los tiv thaiv thaum tso qe tawm (tso qe los ntawm cov zuas qe). Cov keeb nyob hauv cov ntshav kuj uas cov hnoos qeev ntawm qhov chaw mob tuab cuam tshuam txog thaum xa cov phev. Qhov cog no zoo heev uas yuav tiv thaiv kev xeeb me nyuam tsawg tshaj li ib tug xeeb me nyuam tuaj 100 tus neeg siv tuaj ib xyoo. TSIS MUAJ subdermal cog tsis ua rau ib tug neeg txoj hmoo yuav tau los ntawm STDs. Kev hloov hauv kev coj khaub ncaws. Los ntshav tsis sib txig/pom paj. 20% tsis coj khawb ncaws, 60% pom paj tej thaum, 20% pom paj tas mus li. Pheej hmoo txog muaj ceeb thawj(tsawg tshaj DMPA). Tus cwj pwm hloov. (tsawg tshaj DMPA) Tsis tshua muaj tshwm sim, kab mob los ntawm cov tawv nqaij. Thaum tso tag tus neeg siv tsis txhob ua dab tsi. Pab tej zag tej zag, tsis mob ntawm lub ntsag, tsis muaj teeb meem txog ntawm kev noj qab nyob zoo ntawm cov pob txha thiab pab tau cov ntshav. Kev tso khoom rau yog ib qho muaj txiaj ntsig zoo tiv thaiv tsis pub muaj menyuam, uas lawv TSIS TIV THAIV KEV KIS MOB STIS. Lawv nyob hauv chav ntawm cov pab pawg tiv thaiv xeeb me nyuam hu uas Long Acting Reversible Contraceptives (LARC s). LARCs tam sim no yog cov txheej txheem pom zoo rau cov hluas vim hais tias lawv pab tau zoo heev thiab tsis yog rau ib tug neeg siv xwb. Thaum tso rau hauv lawm tus neeg siv tsis tas yuav nco muab/siv. Phab Ntawv 129

131 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Nuvaring Cov lus piav qhia: Nws yuav ua haujlwm li cas: Qeb Kev Ua Yuam Kev: Kev tiv thaiv los ntawm STDs: Qhov Tshwm Sim Lwm Yam: Kev Pheej Hmoo/Teebmeem: Nuvaring yog ib lub transdermal nplhaib tso hauv lub qhov chaw mos rau 21 hnub. Nws tso cov kua tawm cov tshuaj txhaj thiab kab menyuam hormones koom tiv thaiv tsis pub muaj menyuam. Lawv qhia pom tias muaj txiaj ntsig zoo nrog kev siv tau tshaj lij thiab zoo ntawm kev sib txuas cov tshuaj thaiv tsis pub muaj menyuam. Lub Nuvaring muab tso hauv qhov chaw mob thiab siv cov tshuab transdermal. Cov keeb nyob hauv cov ntshav tsuj kev tso qe me nyuam tawm zoo li cov ntsiav tshuaj. Lub Nuvaring zoo 98%-99% los tiv thaiv kev xeeb me nyuam yog siv raws li qhia. Raws kev siv nws zoo 91% mus tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam. TSIS MUAJ Lub Nuvaring tsis ua rau ib tug neeg txoj hmoo yuav tau los ntawm STDs. Qhov txheej txheem tshwm sim tshaj thaum uas siv lub Nuvaring yog: mob mis, loj tuaj los yog mob, mob taub hau, thiab xeev siab. Txhua yam txuas rau tswj cov hormone tsis pub muaj menyuam cov khoom no muaj ib qho kev pheej hmoo me heev txog kev muaj mob lossis tuag txhaws txoj hlab ntshav cov xwm txheej (ntshav khov). Kev phom sij yog ntshav khov nws siab me ntsis nrog lub nplhaib tshaj lub ntsiav tshuaj. Cov txiaj ntsig: Txhua lub hli lub Nuvaring yuav muab tso hauv qhov chaw mob rau 21 hnub. Nws yuav muab rho tawm rau 1 lis tiam, thaum lub nplhaib muab rho lawm ib tug poj niam yuav coj khaub ncaws. Cov ntsiab lus: Lub Nuvaring feem ntau zoo 91% hauv kev tiv thaiv xeeb me nyuam. Vim tias lub Nuvaring yog ib leeg siv dependent Long Acting Reversible Contraceptives (LARCs = Subdermal Implant thiab IUD) are now preferred over the Nuvaring in teens. Lub Nuvaring tsis tiv thaiv txog STIs. Phab Ntawv 130

132 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Npe Npe Puas yuav tiv thaiv li cas tus uas cev xeeb tub Sau ntawv tiv thaiv kom txhob muaj menyuam Koj yuav tau u a li cas? (raws li daim phiaj) Pros (Qhov zoo txog nws?) Cons (Yog dab tsi phem txog n ws?) Nws yuav ti v thaiv tus gonorrhea? % yuav Koj puas tau xaiv hom no li cas? Phab Ntawv 131

133 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Daim ntawv dej num: KEV TXIAV TXIM SIAB! TXIAV TXIM Sib deev kom tiv thaiv Txiav txim siab los siv txiav txim tsis yuav pov Hnab looj Ntsiav tshuaj (thiab cov hnab yas looj!) * Txhaj tshuaj (thiab cov hnab yas looj!) * Ib thaj (thiab cov hnab yas looj!) * Ntiv nplhaib hais ntawm qhov paum (thiab siv hnab looj) * Diaphragm (thiab cov hnab yas looj!) * Cev tsis tab seeb tam. TXIAV TXIM SEB: Tseem xeeb tub thiab yog ib Ntxiv rau txoj kev npaj rau kev tu me Muaj ib tug rho tug niam txiv nyuam thiab tus menyuam tawm Phab Ntawv 132

134 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 11 Tiv Thaiv Xeeb Me Nyuam Kev Ntsuam Xyuas: 8 Qib Tshooj 11: 1. Koj puas muaj ib txoj kev npaj koj tus kheej kom txhob muaj me nyuam thiab STIs? 2. Koj puas paub mus nrhiav kev pab los tsim ib txoj kev npaj koj tus kheej kom txhob muaj me nyuam thiab STIs? Phab Ntawv 133

135 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 2- Kev Txheeb Xyuas Txog Lub Zog Huab Ntxias Me nyuam kawm ntawv yuav tsom xam cawv ntawm tsev neeg, phooj ywg, kas li kev cai, tawm, tshuab cwj pwm mob. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1- Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 3 Kev Nkag Txog Tej Xov Xwm Cov tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm nkag mus rau tej xov xwm qhia kev noj qab nyob zoo uas muaj rau siv thiab cov khoom noj lossis tshuaj thiab cov kev pab cuam los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Paub Txog: Cov tub ntxhais kawm yuav: Nkag siab txog lub luag hauj lwm, lub sij hawm thiab nqi uas muaj thiab kev tu ib tus me nyuam. Kev tshawb fawb teb rau tej lus nug hais txog txoj kev zov me nyuam mos thiab cov me nyuam. Cov Khoom: Kev ua ntawv thiab mem hluav Cov Txheej Txheem: Txheeb cais taw qhia Tsab ntawv khom nqi kev ua tau zoo Muaj me nyuam kawm ntawv ua hauj lwm nrog rau ib tug tswv cuab, nyob rau hauv pab pawg, los sis muaj ib cov hoob kawm sib tham txog cov ntaub ntawv hais. Ntxiv cov ntaub ntawv no muaj nyob rau ntawm qhov cov kev mus los. Nws puas zoo li tias tej zej zos loo los ntawm tus me nyuam tshaj lwm tus? Qhov no tej zaum yuav hais vim li cas? Vim li no yog ib qho teeb meem? Yuav ua li cas thiaj li pauv tau qhov tshwm sim no? 1. Qhia rau cov menyuam kawm ntawv tias "Peb txhua tus paub tias tus menyua mos ntxim hlub thiab zoo hlub npaum licas. Nej puas tsawg leej thiaj paub tseeb tias kev saib xyuas ib tug menyuam mos yuav siv lub sijhawm ntau npaum licas, saib xyuas licas thiab raug tus nqi li cas. 2. Faib lub neej nrog tus me nyuam txoj kev ntawv. Qhia rau cov menyuam kawm ntawv, lawv yuav tsum tshawb nrhiav kom tau cov ntaub ntawv no los teb kom txhij txhua rau cov nqe lus nug no. Tej zaum cov chaw muab kev pab muaj xws li cov niam txiv uas muaj cov me nyuam me, cov thiab lawv tsev neeg. 3. Thaum cov me nyuam kawm ntawv tau ua kom tiav daim ntawv, sib faib cov hoob kawm rau hauv pab pawg uas sib piv thiab sib tham txog cov lus teb 4. Tomqab 10 feeb lossis ntau dua, teeb tsa lub rooj sib tham. Koj puas tau kawm txog ib yam tshiab? Koj puas ras tias kev saib xyuas ib tug menyuam mos yuav siv sijhawm ntau npaum li cas thiab siv nyiaj npaum li cas? Phab Ntawv 134

136 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Kev tu ib tug menyuam me yuav sib txawv licas yog cov niam-txiv yog ib leeg xwb, nyob nrog uake lossis nyuam qhuav sib yuav? Cov kev pab thiab cov kev phem rau txhua qhov kev sib raug zoo (kev, thiab lwm yam khwv nyiaj)? Vim licas koj thiaj xav tias qee cov tub ntxhais hluas xaiv cia muaj menyuam? Qhov no puas yog lub laj thawj zoo? Txoj hau kev zoo dua uas cov tub ntxhais hluas xav tau raws li feem xav tau no yog dabtsi? Koj puas tau kawm txog ib yam tshiab? Koj puas ras tias kev saib xyuas ib tug menyuam mos yuav siv sijhawm ntau npaum licas thiab siv nyiaj npaum licas? Vim licas koj thiaj xav tias qee cov tub ntxhais hluas xaiv cia muaj menyuam? Qhov no puas yog lub laj thawj zoo? Txoj hau kev zoo dua uas cov tub ntxhais hluas xav tau raws li feem xav tau no yog dabtsi? Pom tias kaw - "muaj tsis taus me nyuam hauv koj tus menyuam xyoo yuav nyuaj heev, txawm yog koj tus hlub yog nyob koom tes los yog koj yuav mus rau lawv. Txawm muaj coob tus neeg leej twg los tau thiab xav npaj kom muaj me nyuam, yuav qhia koj tias yeej nyuaj dua li lawv tau npau suav txog. Tam sim no koj twb tshawb nrhiav tiav txog feem xav tau ntawm kev tu ib tug menyuam mos lawm thiab koj twb tshuaj ntsuam xyuas txog koj tus kheej qhov kev npaj tu menyuam lawm, koj puas xav tias yuav muaj ib tug menyuam mos sai sai no? Nws tseem rau koj tias yog koj txiav txim siab coj ib tug me nyuam rau hauv lub ntiaj teb, koj ua tau li ntawd thaum koj zoo txaus raws txoj cai uas koj muaj thiab seb koj xav kom koj tus menyuam tau ib lub neej zoo. Yog koj paub tias koj yeej tsis tuaj yeem ua tau raws li yog leej niam losyog leej txiv tau, nco ntsoov caiv. Yog thiab thaum twg koj xav pw ua ke uas kom koj txwv tsis pub thiab siv hnab yas looj qub txhua sij hawm xwb, komtxhob muaj me nyuam thiab STI." Phab Ntawv 135

137 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Qhov Ua Tau Los thiab Tus Cwjpwm Sib Deev Ntawm Cov Tub Ntxhais Hluas Hauv Wisconsin: Update Sexual Behaviors, Cases of STD and HIV, and Teen Births, Wisconsin Department of Health Services and Wisconsin Department of Public Instruction, April 2011 qhia tej lus txog cov yeeb yam deev thiab kev ua tau los nyob hauv U.S, Wisconsin, thiab Milwaukee. Cov ntaub ntawv tau los ntawm daim ntawv teev num no yuav raug muab coj los nthuav qhia rau thaum lub sijhawm no thiab lwm lub sijhawm rau hauv qauv ntaub ntawv kawm. Daim PDF yog ib daim ntawv peev qhia muaj nyob ntawm: Daim ntawv tib cov hom ntawv uas PowerPoint muaj nyob ntawm: hauv qab Select Analyses of Wisconsin Youth Risk Behavior Surveys Li ntawm ib ntawm rau (16%) yug yog los ntawm cov leej niam uas muaj hnub nyoog 20 hauv Milwaukee, tus lej rau siab tshaj ntawm teb chaws asmeskas lub zos loj. Phab Ntawv 136

138 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Yug rau thaum hluas yog ib feem ntawm cov yug los ntawm haiv neeg muaj qhia nyob hauv daim duab 29. Thoob ntiaj teb, li ntawm ib hauv kaum ob (8%) yug los ntawm cov leej niam uas tseem hluas Qhov feem pua ntawm tag nrho cov yug yog los ntawm cov neeg hluas uas siab tshaj rau African Asmelikas (22%), nrog rau Asmelikas Indians (20%), Nplog lossis Hmoob (17%), thiab Latinas (15%). Cov nqi yog tsawg tshaj plaws ntawm lwm cov Exias (3%), nrog los ntawm Dawb (6%). Phab Ntawv 137

139 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Cov Lus Taw Qhia: Tsawb faw teb rau cov lus nug hauv qab no Kev siv nyiaj rau ib tug menyuam mos hnub nyoog 9 hli hauv ib lub hlis twg yuav raug nyiaj puas tsawg? Kev siv nyiaj yuav rau ib tug menyuam mos hnub nyoog 6 hli uas noj mis nyuj hauv ib lub hlis twg yuav raug nyiaj puas tsawg? Kev siv nyiaj yuav ntaub qhwv pob tw rau ib tug menyuam mos hnub nyoog 3 hlis hauv ib lub hlis twg yuav raug nyiaj puas tsawg? Yuav hloov cov ntaub qhwv pob tw rau ib tug menyuam mos hnub nyoog 3 hlis hauv ib lub hlis twg yuav tag puas tsawg daim? Tus nqi them rau tus kws zov ib tug menyuam mos hauv lub sijhawm ib teev yog ntau npaum licas? Yog tam sim no koj muaj ib tug menyuam mos hnub nyoog 10 hli koj lub 6. sijhawm saib xyuas tus menyuam mos no yuav zoo licas? 7 teev sawv ntxov 8 teev sawv ntxov 8 teev sawv ntxov 9 teev sawv ntxov 9 teev sawv ntxov 10 teev sawv ntxov 10 teev sawv ntxov 11 teev sawv ntxov 11 teev sawv ntxov Tav su Tav su 1 teev yav tsaus ntuj 1 teev yav tsaus ntuj 2 teev yav tsaus ntuj 2 teev yav tsaus ntuj 3 teev yav tsaus ntuj 3 teev yav tsaus ntuj 4 teev yav tsaus ntuj 4 teev yav tsaus ntuj 5 teev yav tsaus ntuj 5 teev yav tsaus ntuj 6 teev yav tsaus ntuj 6 teev yav tsaus ntuj 7 teev yav tsaus ntuj 7 teev yav tsaus ntuj 8 teev yav tsaus ntuj 8 teev yav tsaus ntuj 9 teev yav tsaus ntuj 9 teev yav tsaus ntuj 10 teev yav tsaus ntuj 10 teev yav tsaus ntuj 7 teev sawv ntxov 7. Kev muaj ib tug menyuam mos yog yuav tsum muaj lub luag haujlwm saib xyuas lwm tus txoj sia kom mus txog 18 xyoo. Thaum koj xav li ntawd koj puas npaj txij (nyiaj txiag thiab kev hlub) rau lub luag haujlwm no? Tam sim no koj muaj lub luag haujlwm saib xyuas koj tus kheej cov cai licas? Phab Ntawv 138

140 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos TXOJ SIA NTAWM IB TUG MENYUAM MOS (txuas ntxiv) 8. Kev muaj ib tug menyuam mos puas cuam tshuam licas rau koj li kev ywj pheej, tus kheej ntiag tug thiab lub neej nyob nrog sawd daws? 9. Koj yuav saib xyuas ib tug menyuam mos li kev noj qab haus huv thiab kev nyab xeeb licas? Koj yuav saib xyuas koj tus kheej licas? 10. Kos rau nqe lus teb uas koj xav tias raug. Raws li lub Urban Institute, tus nqi nruab nrab ntawm kev tu ib tug menyuam yog: a. $17,000-$30,000 d. $60,000-$70,000 b. $30,000-$50,000 e. ntau tshaj li $135,000 c. $50,000-$60, Kev yuav muaj ib tug menyuam mos rau lub sijhawm 2 lossis 3 xyoos tom ntej no puas cuam tshuam txog kev kawm ntawv ntawm koj thiab koj li kev khwv noj khwv haus licas? 12. Koj tuaj yeem saib xyuas ib tug menyuam thiab txoj haujlwm rau thaum tib lub sijhawm tau licas? Koj yuav saib xyuas qhov qw, kev nyuaj siab thiab qhov xav tau ntawm ib tugmenyuam mos licas? 13. Ib txoj sia tshiab yuav cuam tshuam licas rau koj tus kheej li kev loj hlob thiab kev tsim kho licas? 14. Kev tu ib tug menyuam me yuav sib txawv licas yog koj xaiv nyob nrog koj tus khub lossis nyob nrog tus niam losyog tus txiv uake? Kev tu ib tug menyuam me yuav sib txawv licas yog koj xaiv nyob nrog uake? Kev tu ib tug menyuam me yuav sib txawv licas yog koj xaiv yuav koj tus khub? Phab Ntawv 139

141 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 12 Txoj Sia Ntawm Ib Tug Menyuam Mos Cov ntaub ntawv kawm no muaj nyob rau tom cov tsev kawm ntawv uas muaj khoom siv Xyaum Saib Xyuas Menyuam Tiag "Menyuam Mos Xav Tau Tshaj". Cov tsev kawm ntawv txaus siab qhia txog cov ntaub ntawv kawm no nrog rau Kev Xyaum Saib Xyuas Menyuam Tiag, thov hu rau Chav Lis Haujlwm Saib Xyuas Kev Noj Qab Nyob Zoo thiab Kev Tiv Thaiv Mob Nkeeg. Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 7 Kev Tswj Tus Kheej Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm los xyaum coj tus cwj pwm kev noj qab nyob zoo uas tab tom txhawb nqa thiab zam lossis txo cov kev pheej hmoo mob nkeeg. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tus Qauv Cai 6 Kev Teeb Tsa Lub Hom Phiaj Cov menyuam kawm ntawv yuav ua rau pom txog rab peev xwm siv cov txuj ci txhawb rau kev noj qab haus huv Yam Koj Yuav Tsum Paub- Cov Menyuam Kawm Ntawv yuav: Nkag siab tias txhua tus menyuam mos yog yam tshwj xeeb thiab yuav tsum tau muab kev hlub ntau heev rau nws, siv sijhawm thiab mob siab saib xyuas. Nkag siab tias Cov Menyuam Mos xav tau yam uas xav tsis txog tabsis yuav tsum ua kom tau kiag tam sim ntawd. Nkag siab txog kev cuam tshuam rau lub luag haujlwm ntawm kev tu ib tug lub neej thiab tsuas muaj ib tug neeg thiaj tau npaj ua lub luag haujlwm ntawd xwb Nkag siab txog lub luag haujlwm ntawm kev tu menyuam thiaj tuaj yeem pab tau ib tug neeg npaj txij los ua niam thiab ua txiv thiab pab tau tsev neeg tsis muaj mob. Muaj kev paub txog kev loj hlob thiab kev tsim kho ntawm tibneeg thiab txuj ci kev tu menyuam rau feem qhia tus cwjpwm thiab kev pab txhawb kom lub cev muaj zog, kev xav, kev tshaj lij, thiab kev tsim kho thiab kev loj hlob ntawm tus menyuam. Nkag siab txog kev coj zoo kom tsev neeg tsis muaj mob thiab saib xyuas kev sib raug zoo ntawm cov neeg hauv tsev thiab muaj txheej txheem kev pab txhawb thiab pabcuam. Cov Khoom: Nrog rau cov txheej txheem pab txhawb kom sib nkag siab Phab Ntawv 140

142 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 5 Kev Txiav Txim Siab Tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia txog rab peev xwm los siv kev paub txiav txim siab txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Tau Paub- cov hom phiaj ntawm zaj lus qhia: Qhia li peb hom STI Sau ob tus kab mob ntawm plaub hom, tsos mob ntxov los ntawm STI thiab qhia tias STI yuav tau asymptomatic Sau ob leeg rau peb kho mob tseem ceeb heev yeeb yam uas yuav tsum tau ua raws li lub sijhawm twg los ntawm tus kab mob Lub xeev uas tej STIs yog tuag thiab lwm cov neeg muaj mob loj Teev ob txoj hauv ke yuav txo tau kev phom sij los ntawm STI Sau tsawg kawg yog ob tug tswj tau kev tiv thaiv los ntawm txaj tshuaj. Piav txog lub qhov tseeb ntawm cov zaj lus qhia rau tus xauj tsev thiab cov txiv neej thiab cov nyiaj yug me nyuam rau lawv. Tawm tswv yim thiab tsim ib daim ntawv teev cov STI. Siv ib txoj kev pej xeem teeb qhia uas STIs tsis muaj tus yam, uas tsis tsis yam, uas yeej asymptomatic, thiab uas ones lo ojyog tsawg yam los tiv thaiv. Ua kom tiav daim ntawv nrov STI, raws li ib pab pawg coob coob. Cov Khoom Kev Plees Kev Kis Tau Tus Kab Mob Daim Ntawv Tej yam tshwm sim (luam, yog tsim nyog, siv ntau chav kawm ntawv ntev, thiab muab txiav ua dua lwm yam) Phaib (hlais thiab xav kom mus cais Performance index card) Txheej txheem: Xib fwb keeb kwm: Tsis siv lub sij hawm tawm kev sib deev kis mob (STD). Nyob rau tej cov voj kev kho mob, lo lus txhais tam sim no yog sexually transmitted infection (STI). Tus kab mob no yog siv tsis txhob mob vim hais tias muaj ntau cov kab mob tsis ua mob; lawv cov asymptomatic thiab tsis nco ntsoov ua mob dab tsi. Tab sis lub sij hawm yog tsis pom tau hais tias yog pej xeem li STI. Cov ntaub ntawv no siv lo lus sexually transmitted infection (STI) los piav txhua yam txog cov kab mob uas muajfeem ntau los yog heev dua lwm yam tshwm rau mus pw hauv lub qhov ncauj, qhov quav thiab/los yog hais ntawm qhov paum. Lus cim ntxiv: Cov tshooj no txhob hem-tactic yeeb yaj duab los sis swb shows mob mob siab heev. Cov tsos mob yeej tsis tshua muaj thiab cov duab yuav txhawb me nyuam kawm ntawv yuav tau tos txog thaum uas cov tsos mob yuav cia li ua siab heev los sis kom muaj kev pov plob li ntawd, tsis muaj zoo li no cov tsos mob pib tshwm, ibtug neeg yuav tsum yog tsis kis. Yuav ua li cas tus ntau, hom kev kawm reinforces tsis zoo cev dluab, li no loj dua tsis hais txuag thiabnoov. Zoo tshaj kev txiav txim zoo yuav txhawb tau tus zoo cwj pwm uas chaw mob tus neeg yog tsim nyog kom noj qab nyob zoo. Phab Ntawv 141

143 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs TIAV DAB NEEG THIB IB 1. Nug cov menyuam kawm ntawv tawm tswv yim txog STI uas lawv tau hnov txog. Sau cov no rau ntawm lub rooj tswj hwm saib los ntawm ib cov ntawv. Ua rau tej yam kuv tu ncua. Daim ntawv yuav tsum muaj li no: Kabmob Chlamydia Kab mob siab B aka HBV Ib hom kas cees Mob pob cos rau chaw mos aka HSV 1 thiab 2 Kabmob Syphilis Tib neeg kab mob (HPV) & Mob pob cos rau chaw mos Ntshauv Kab mob HIV aka kab mob HIV (kawg Kabmob pob xoo liab teeb: AIDS) Kev kis mob rau chaw mos Cov (Trichomoniasis) nram no yog tsis ib txog kab mob; lawv cov npe rau ntawm qhov chaw tus kab mob no: Kab mob o ntawm lub ntsag (PID) Mob txoj hnyuv zis (UTI) * Yog tias leej twg muab tswv yim rau, sau cia nyiaj thiab qhia tau tias lawv yuav tsis txais tau kev kis tus kab mob: coj khaub ncaws dawb kab mob rau qhov chaw mos (BV) mononucleosis Kab mob siab A (HAV) thiab Kab mob siab C (HCV) 2. Qhia tias koj xav tau kom koj cov neeg kwv yees tej yam txog STI txawm tias lawv tsis paub meej. Ua ntej, tswg peb xub tshwm sim, lo thoob lub chav nrog ntau npaum li qhov chaw ntawm cov zauv los tau: "Phom sij heev", "Qhov xauv tiag", thiab "Tsis muaj qhov xauv tiag." Qhia rau cov hoob kawm tias "neej tuag" txhais tau tias yog tus kab mob yuav xaus tuag, "zoo heev" txhais tau tias tseem ceeb yog tau, ib yam li mob cancer thiab muaj zog nyhav rau tus kab mob HIV, mob los yog hais tias tus kab mob no yuav ua rau koj lub cev puas ces koj yuav tsis tau muaj me nyuam los yog koj muaj mob mus tas koj lub neej, thiab "tsis muaj txim loj" txhais tau hais tias yuav muaj cov tsos mob tsis kaj siab, tiam sis cov kab mob tsis ua mob mus li lawm. Hais kom tuaj pab dawb yuav tuaj rau ntawm hauv ntej ntawm hoob kawm. Muab rau txhua tus menyuam kawm ntawv ib daim ntawv uas muaj lub npe STIS rau nws thiab kom lawv tuav nws komlwm tus nyeem tau nws. Qhia rau me nyuam kawm ntawv nrog rau daim ntawv teev lus sawv ntsug ze lawv xav hais tias cov kab mob mus rau cov theem. Phab Ntawv 142

144 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Phom sij heev ' Qhov xauv tiag Tsis muaj qhov xauv tiag Kab mob HIV* Mob kas cees** Kab mob siab B*** HPV (phom sij)**** * Kab mob theem kawg HIV yog qhov peb hu uas "AIDS." ** Syphilis yuav tua ib tug neeg nws thiaj li yog hais tias tsis kho. Nco ntsoov, txawm, nws yog yam thi ab tsis ua rau txim loj heev, tsuas yog rau cov me nyuam mos, yog kho tau kom ntxov. *** Hep B ua rau mob mob, puas hlwb, thiab tseem yuav pab tau yuav tuag, nws thiaj li, yog hais tias lawv mob... li no, yog hais tias koj lub cev tsis "tshem cov kab mob" nws xwb. Peb tsis paub vim li cas qee tus neeg lub cev ua thiab thiaj tsis. Nco ntsoov, ho, muaj ib hom tshuaj txhaj tiv thaiv Hep B. **** Feem ntau cov neeg ntshiab HPV, tab sis ib co HPV ua mob kheesxaws ncauj tsev menyuam, pojniam/xaws mob cancer, qhov quav mob cancer, rab qau cancer thiab qa/qhov ncauj qog nqaij hlav (uas yuav ua kom tuag taus). Qhov tshuaj tiv thaiv HPV tiv thaiv feem ntau ntawm cov mob cos rau tej chaw mos thiab mob khees xaws ncauj tsev menyuam. Qhov tshuaj tiv thaiv tsis tiv thaiv HPV txhua ya m. Chlamydia* Ib hom kas cees* O ntawm lub ntsag Kab mob (PID) * Kab mob ntawm qhov chaw mos** HPV (phom sij tsawg) * Kab mob Chlamydia & ib hom kas cees, yog hais tias tsis kho, yuav mus ua tau PID rau hauv cov poj niam. Disease PID, yog hais tias tsis kho thaum ntxov, yuav ua mus ntxiv lawm tshob, kev xeeb me nyuam rau txoj hnyuv qe, los yog mob ntawm lub ntsag. Rau cov txiv neej, tus mob Chlamydia thiab tus kab mob gonorrhea yuav mus tau rau epididymitis thiab mob daim plhaub noob qes,thiab cov uas tso zis mob mob heev. Tus mob chlamydia thiab tus kab mob gonorrhea kho tau. ** Herpes thiab HPV phom sij tsawg zog ua tsis phom sij rau cov hluas thiab cov neeg laus, tiam sis ua tau loj yog hais tias ib tug me nyuam twg thiaj kis tau tus kab mob thaum yug tus me nyuam, uas yog tus mas tej zaum lub sij hawm tuaj mas Ntshauv** Kab mob khib kaj** UTI* Trichomoniasis* * Tag nrho plaub yam no kho tau. ** peb hu cov ntshauv laus th iab kab xwv pob khaus "STIs" vim lawv mu aj feem ntau yuav kis tau yuam deev, tiam sis lawv tseem kis tau los ntawm sib qiv ris tsho los yog txaj... tseem tsaug zog hauv lub txaj qhov lw m tus neeg siv hmo dhau los uas muaj ntshauv, yog cov ntshauv nteg qe rau cov ntaub pua chaw pw. Phab Ntawv 143

145 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Ntxiv mus, yuav tso daim ntawv thiab hloov nrog ob yam qhia hais tias: "kho tau" and "kho tsis tau." Muab cov kabmob no lo rau sab tim kawg ntawm chav no. Hais kom tib co menyuam kawm ntawv qub mus rau tom daim ntawv lo thiab xav seb lawv hom kabmob phim rau cov hauv qab no. Kho tau: Kabmob Chlamydia kas cees Kabmob Syphilis Kabmob ntshauv Kabmob pob xoo liab Kev kis mob rau qhov chaw mos UTI Kabmob Pob Txha Ntsag O (tiam sis tej zaum nws yuav sab nqaij sab laug, ua ntej nws kho tau) Kho tsis tau: Kab mob ntawm qhov chaw mos (HSV) Tib neeg cov kab mob qog (HPV) & Mob pob cos rau chaw mos Kabmob HIV Kab mob siab B (HBV) Tag nrho cov neeg tsis tshwm sim los ntawm tus kab mob - feem ntau yog STD. Ceeb toom, txawm li ntawd los, uas qhov sawv daws yuav tshwm sim los ntawm cov kab mob tsis muaj yam. Yog muaj, thiab kev kho mob tej zaum yuav pab uas muaj mob, kom cia tus mob ntawm tus kab mob no, thiab txawmtxo qhov uas yuav kis tau tus mob. Piav, ib yam nkaus thiab, uas muaj cov tam sim no tshuaj tiv thaiv thiab pab txo qhov uas ib tug neeg yuav kis tus kab mob siab B thiab HPV. Peb, tso rau hauv nrog cov ntawv qub thiab hloov nrog: "Yeej muaj cov tsos mob" thiab "Tsis tshua MUAJ cov tsos mob." Piav txog tias cov tsos mob mas cov tsos mob pom tias koj muaj ib yam kab mob. Txham tej zaum yuav muaj cov tsos mob ntawm tus mob khaub thuas. Hais tias, "thaum tus kab mob tau muaj mob, nws hu ua asymptomatic, thiab koj yuav tseem kis tau rau lwm tus thiab nws tau los ntawm lwm tus. Qhov ncauj tawm, khaus, thiab mus yuav cov tsos mob ntawm STIs." Hais kom tib co menyuam kawm ntawv qub mus rau tom daim ntawv lo thiab xav seb lawv hom kabmob phim rau cov hauv qab no. Yeej muaj cov tsos mob Kabmob pob xoo liab Kabmob ntshauv Feem ntau tsis muaj tsos mob Kabmob Chlamydia Kabmob ua paug rau hauv tus qau losyog qhov chaw mos Tib neeg cov kab mob qog & Kabmob rau tus qau Kab mob ntawm qhov chaw mos Kab mob siab B Kab mob HIV Kabmob Syphilis Kabmob Pob Txha Ntsag O UTI Kev kis mob rau qhov chaw mos Phab Ntawv 144

146 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Rov qhia txog feem ntau cov STI yog asymptomatic thiab nws yog thaum feem ntau kis mus rau, vim tias neeg tsis paub lawv muaj STI. Hais kom cov menyuam kawm ntawv, "Vim li cas thiaj yuav muaj STIS thiab tsis muaj cov tsos mob muaj teeb meem?" Tej zaum cov lus teb: o Yog hais tias koj tsis muaj koj yuav tsis tau txais kev tshuaj ntsuam mob, koj yuav tsis paub hais tias koj muaj tus kab mob no, koj yuav tsis tau kho thiab ua tau rau lub sij hawm ntev li teebmeem. o Yog koj tsis muaj cov tsos mob koj yuav tsis qhia cov neeg uas nrog koj muaj ib tug kab mob kis tus kab mob no thiaj li. Nqe plaub, coj mus rau tej qub thiab hloov uas muaj ob yam: "Looj yog ib txoj hauv kev tiv thaiv" thiab "Looj yuav tsis them rau qhov chaw ntawm lub cev uas twb muaj tus kab mob." Muab cov kabmob no lo rau sab tim kawg ntawm chav no. Piav tias kev tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam (ntawm qhov ncauj, qhov quav thiab qhov chaw mos) tivthaiv tau los ntawm cov kab mob noyuav luag 100% ntawm cov sij hawm... yog, piv txwv tias rab koob tsis sib koom, thiab tsis suav tej yam xws li cov pej xeem cov tuv uas kis tau rau tej txaj chaw. Tom qab, kev tiv thaiv kom tsis txhob muaj menyuam, tus tiv thaiv zoo tshaj tom ntej yog hnab yas looj qub. Hais kom tib co menyuam kawm ntawv qub mus rau tom daim ntawv lo thiab xav seb lawv hom kabmob phim rau cov hauv qab no. Hnab ya looj yog ib txoj hauv kev tiv thaiv Hnab ya looj yuav tsis npog qhov chaw ntawm lub cev thaum tau tus kab mob: Kabmob HIV Kabmob ua pob xoo lwj rau tus qau Kabmob Chlamydia Mob pob cos rau qhov chaw mob (tism los ntawm HPV) Kabmob ua paug rau hauv Ntshauv tus qau losyog qhov chaw Kabmob pob xoo liab mos Kab mob Syphilis Kabmob siab hom B Kev kis mob rau chaw mos (Trichomoniasis) UTI Kab mob o ntawm lub ntsag Nco tias looj heev thiab tiv thaiv kab mob uas kis los ntawm qhov phev, kua chaw mos thiab ntshav (cov es ntiav koj tuajrau sab laug). Lawv yuav tsis zoo rau cov kab mob uas kis-- tawv los sis, nyiam muaj ntshauv, plaub hau kom-plaub hau. Herpes to los yog muaj koj qhov chaw mos cos, piv txwv li, tej zaum yuav ntawm ib tug neeg scrotum, labia los yog qhov quav, qhov twg tiag tiag xwb tsis them nws. Los yog lawv yuav tso tus kab mob no muaj, txawm tias muaj muaj tsis muaj mob los yog cos pom. Tsis tas li ntawd, nws tseem ceeb heev yuav tau kaw ntu no muaj muaj zog hais ntawd tsis muaj kab mob mus txawv TEBCHAWS los ntawm looj los yog POLYURETHANE los sis looj los yog POLYISOPRENE. 4. Muab daim ntawv uas cov STI siv ntawv thiab sau nws ua ke ua ib pab coob coob. Sau cov lus teb kom yog rau ntawm whiteboard los sis ib qho nyiaj siv ua haujlwm ntawv tom qab tus me nyuam kawm ntawv tau muab sij hawm rau koj twv. Xwb, koj yuav muaj tau kwv yees rau ntawm daim ntawv ntawm nws lub rooj zaum, thiab xyuas raws li muaj tag nrho covchav kawm Phab Ntawv 145

147 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs ntawv. (Koj yuav zaum tau kom hnub no tiav los ib nrab rau tsab ntawv khom nqi. Txuag nws kom tiav tag.) Ntawm no yog cov lus teb kom yog thiab kev piav qhia: 1. Muaj ntau tshaj 30 hom STIs. Kev Piav Qhia: Peb nrhiav tshiab tau txhua lub sijhawm; yim muaj nrhiav tau txij thaum Lwm tus tau puag ncig txog txhiab xyoo, ib yam li mob syphilis. Ib txhia xwb rau cov neeg uas lub nruab zog, xws li cov neeg muaj mob HIV lossis tsiaj nchuav thaum yug tus me nyuam. Ib txhia mas muaj tsawg tsawg nyob rau hauv lub tebchaws Asmesliskas. Hnub no peb yuav tau siab rau cov kab mob no nyuam qhuav muaj Khij 5 yam ntawm cov STI Kev kis mob rau chaw mos (Trichomoniasis) HPV Kabmob Chlamydia Kabmob ua pob xoo lwj rau tus qau Kabmob ua paug rau hauv tus qau losyog qhov chaw mos 3. Peb siv hu STIs "STD" yam STI uas phom sij ua tuag tau yog dab tsi? Kab mob Syphilis Kabmob siab hom B HIV HPV (phom sij siab heev) Nco tseg: Pelvic Inflammatory Disease (PID) yog feem ntau los ntawm tus mob chlamydia or gonorrhea. PID yuav tawm nyob rau hauv txoj hlab qe menyuam, nyeg ua rau tus me nyuam hu uas ectopic pregnancy (kuj hu uas tubal pregnancy). Ectopic pregnancy, yog tias nws mus kev sib tawg, ces yeej tseem yuav tuag taus. 6. Yam txim loj heev tshwm sim los ntawm ib co STIs yog? Tuag ntxiv lawm tshob (tsis taus muaj ib tug me nyuam los yog kom lwm tus neeg cev tsis tab seeb), mob cancer (ntawm lub ncauj tsev menyuam, qhov/muaj ntau npaum, qhov quav, noov los yog qhov ncauj/qa), muaj mob(mob tsis txawj ua), dig muag, hlwb puas. 7. Cas STIs muaj tsis muaj kev kho? Kabmob siab hom B Kabmob ua pob xoo lwj rau tus qau HIV HPV Kev Piav Qhia: Zoo li cas no STIs tau sim yog tias lawv muaj cov kab mob. Zaum paub tsis meej npaum li cas rau cov kab mob ua hauj lwm, kom lawv nyob nyuaj los kho. Tag nrho cov STIs thiaj yuav muaj tshuaj los pab, tiam sis tsis kho. Txawm hais tias tsis muaj kev kho mob rau lawv, cov kab mob xws li kab mob siab B thiab HPV tej tshem tawm hauv lub cev lawm. Qhov no yeej zoo xws li cas koj lub cev lawm nws thiaj li clears ib tug kab mob khaub thuas. 8. Leej twg yuav tau txais qhov tshuaj tiv thaiv HPV thiab puas yuav ua tau dab tsi? Phab Ntawv 146

148 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Tus neeg hnub nyoog 9 mus rau 26 xyoo Tiv thaiv feem ntau ntawm cov mob cos rau tej chaw mos thiab mob cancer l Kev Piav Qhia: Tshuaj tiv thaiv HPV pom zoo rau txhua tus neeg. Tob, cov tshuaj tiv thaiv yog tsim los siv ua ntej yuav pib ntawm kev ua niam txiv kev ua lag luam ua ntej tus neeg ntawd kis tau tus kab mob-tab sis cov neeg uas twb kev plees kev yeej tseem txhaj tshuaj. ua ntej cov poj niam uas raug tus kab mob-tab sis cov neeg uas twb kev plees kev yeej tseem txhaj tshuaj. Muaj tseem tiv thaiv Hep B, thiab nws yog siv rau tag nrho cov me nyuam me thiab cov hluas 19 xyoos los sis yau dua. Muaj coob tus neeg yuav tau txais koob txhaj 3 koob ntawm cov tshuaj tiv thaiv kab mob siab B yog txoj kev txhaj tshuaj yeeb. Yog tsis muaj, nws yog lig tsis txhob txais qhov tshuaj tiv thaiv no. Qhov tshuaj tiv thaiv yuav pab tiv thaiv kom txhob muaj neeg kis tau tus kab mob los yog muaj mob loj heev. Tus neeg twg uas tsis xav yuav pw ua ke yuav tsum txais qhov tshuaj tiv thaiv HPV thiab lawm tiag. 9. Twg STIs yeej tsis muaj tsos mob? TXHUA YAM ntawm lawv tsuas yog: Kabmob pob xoo liab Kabmob ntshauv Kev Piav Qhia: Ib tug neeg yuav mas nws yeej hnov khaus thiab ua pob los yog ib pob uas kab xwv pob khaus. Cov ntshauv laus, lawv mam li pom tias khaus thiab me quav dawb qe (qe) ntawm plaub. Lawv yuav yog los kuj tsis pom cov tuv tseeb; ntshauv txav ceev ceev. Nrog lwm STIs, cov tsos mob tej zaum yuav cuab kev los yog lawv hloov maj mam thiab tawv los xyuas. Ib txhia coj xyoo los siv. Tej zaum cov tsos mob yeej tshwm. 10. Tau ib tug neeg zoo zoo thiab saib kev noj qab nyob zoo thiab huv si thiab tseem muaj STIS? Yog, lawv yeej tsis muaj mob thiab yuav kis (asymptomatic) Kev Piav Qhia: Qhov tseeb, uas feem ntau yog vim li cas nws kis. Tus neeg ntawd tsis twb paub lawm lawv muaj ib tus kab mob. Txawm hais tias tus neeg tau txais tsos mob, cov tsos mob yuav ploj mus, txawm hais tias tus neeg yeej muaj tus kab mob thiab kuj tseem kis tau ntawm tus kab mob ntawd. Koj qhov chaw mos ua pob thiab herpes tawm leej ploj, piv txwv li, txawm tias tus mob no tseem nyob hauv tus neeg lubcev. 11. Feem ntau, thaum mob STIs no zoo li cas... Yog hais tias tus neeg muaj tus mob no? Qhov ncauj tawm Ua pob Khaus Txawv muaj paug Qhov mob nyob rau koj sab plab (plab) Hlawv nrog tso zis Kev Piav Qhia: Qhov ncauj tawm yuav muaj cov tsos mob, seb lawv ua los yog tsis. Kws yog ib cov tsos mob tias muaj tej yam txawv. Cov txiv neej, kua dua li zis los yog cov phev los ntawm chaw mos yog txawv txav. Rau cov txiv neej thiab poj niam, cov kua uas lo quav [qua] tabtom ntawm lub qhov quav yuav muaj ib tsos mob. Rau ib tug poj niam, kws tsis zoo yuav muaj kua los ntawm lub paum ntawd tsis meej nws zoo, noj qab nyob zoo ntub,yog li koj puas muaj ib yam tsw tshaj li qub, yog nws daj lossis hma ntsuab tsis meej los yog dawb, yog nws tsis ua pob thiab du, los yog muaj ntshav yog hais tias nws yuav tsis tshwm sim. Phab Ntawv 147

149 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs 12. Txoj kev zoo (feem ntau) uas tib neeg yuav tiv thaiv tua lawv tus kheej thiab lawv tus khub los ntawm tau tus kab mob STIs yog: Pw ua ke hauv lub qhov ncauj, qhov quav, los yog hais ntawm qhov paum (qhov no hu ua tiv thaiv thiab ceev heev.) Tsuas pw ua ke nrog ib tug neeg, uas tau nrog txiv neej pw nrog lawv xwb. (monogamy) Siv hnab looj txhua zaus lawv pw ua ke. 13. Nws kuj to cia rau tus neeg uas yuav yog lawv: Txwv txiav cov neeg uas lawv tau nrog txiv neej nyob rau hauv lawv lub neej. Mus rau tus kws kho mob, tsis tu ncua, yog hais tias lawv yog neb pw ua ke, thiab nug kom tau ib txhij txhua kuaj STI. Nco tseg: Cas tsis tu ncua, nyob ntawm seb lawv sib tham pes tsawg zog. Thaum lub xyoo no sij hawm kom ntau txaus rau ib tug neeg uas tau muaj rau tus hlub tib pab tag nrho uas tau lawmthiab nws tus khub tsis tau nrog leej twg txij thaum kuaj tau. Plaub zaug huav ib xyoos yog pom zoo kom siv rau qee leej neeg muaj kev plees kev. Ib tug neeg yuav tsum tham nrog ib tug kws kho mob yuav tau soj ntsuam kuaj txog, hais txog lawv cov keeb kwm kev ua niam txiv nyob. Lawv yuav tsum tsis txhob muaj kev pov plob tias lawv twb tau tso ntshav kuaj txog txhua tus STI. Ua txhais, vim tus kws kho mob tsis hais lawv muaj STIS, uas tsis tas txhais hais tias lawv nyob rau hauv cov du; txhais tias tej zaum yog vim yog lawv tsis mus kuaj ntawd tug mob. Tsis txuag dej (ntxuav tawm hauv qhov chaw mos) los yog siv ib tug enema (ntxuav tawm lub qhov quav) ua ntej los yogtom qab nrog txiv neej pw. 14. Neeg yuav kis tsis tau STIs los puag, tuav tes, sib puag nrog cov khaub ncaws ntawm, seev cev, ua si football, txhuam lwm tus plaub hau, lwm yam. 15. Yog hais tias ib tug neeg xav hais tias tsam nws ho muaj cov STIS, nws yuav tsum tau: Mus kom ib tug kws kho mob. Nco tseg: Tseem siv tau lus teb: "mus rau ib lub tsev kho mob," "sawv ib daim tshev-" Qhia rau cov neeg uas nrog. Nco tseg: Nws txhais tau tias tus neeg uas nws tau deev... thiab txhawb kom lawv mus kuaj, ib yam nkaus thiab. Ib qho tseem ceeb ntxiv: Yog tias fais fab tuag sib txawv ntawm cov neeg ob (xws li yog hais tias tus hluas nraug los yog tus hluas nkauj no loj heev), los sis yog hais tias tus hluas nraug los yog hluas nkauj lawm tsaus muag yav tag los, los yog hais txaus ntshai dhau lawm cia li mus nrog lawv tham txog daim ntawv qhia qhov tseeb tias lawv ho muaj mob, muaj cov neeg hauv tsev kho mob uas yuav tautham nrog rau nws tus khub rau luag. Thiab lawv tsis hais lub npe ntawm cov neeg uas pom tias lawv hu. Txhob nrog txiv neej pw thaum koj tus kws kho mob hais tias yog lawv xav tshuaj. Nco tseg: Tej zaum ib tug neeg xav retested kom yuav tsum ua haujlwm, tej zaum tseem rau cov uas yog yam tshua kho tau. 16. Cov xovtooj qhia seb txog STIs, soj ntsuam thiab kho: CDC National STD Xov tooj hu dawb: (Hu dawb thoob ntaj teb) Linea Nacional de las ETS de los CDC: Phab Ntawv 148

150 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs CDC National STD Hotline TTY for the Deaf and Hard of Hearing: Teen AIDS Line: TEEN (M-F) or TEEN (weekends) (Free nationwide) NCO TSEG: Tsuas muab tawm cov zauv uas yog pub dawb rau koj cov me nyuam. Muab cov chaw rau koj cov me nyuam, yog tsim nyog. Cov websites kaus meej, ntaub gonorrhea qhia tswj cov hluas: Sex Etc. (qhov web site ntawm Rutgers University's Network for Family Life Education): Teen Source by California Family Health Council Phab Ntawv 149

151 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Kev Plees Kev Kis Tau Tus Kab Mob Daim Ntawv Npe Hnub Ib tug kab mob sib deev (STI) yog yam neeg feem ntau tau pw nrog ib tug neeg nws muaj tus kab mob no. 1. Muaj ntau ntau dua STIs txawv. 2. Xyuas cov STIs tshaj tsib: Tus mob chlamydia hom kab mob siab B (tseem hu ua HBV) Kas cees Mob ntawm qhov chaw mos (mob los ntawm Herpes Simplex Kab mob kas cees Kab mob 1 lossis 2) Ntshauv HPV Kabmob pob xoo liab Trichomoniasis CMV (Cytomegalovirus) Kab mob HIV tus kab mob (lub hnub nyuam qhuav uas yog AIDS) Peb siv hu STIs " " 5. 4 yam STI uas phom sij ua tuag tau yog dab tsi? 6. Yam txim loj heev tshwm sim los ntawm ib co STIs? (kos tus teb zoo) Tuag dig muag Ntxiv lawm hlwb puas tsuaj Khees xaws Tag nrho cov no Mob Tsis muaj cov no 7. Cas STIs muaj tsis muaj kev kho? 8. Leej twg yuav tau txais qhov tshuaj tiv thaiv HPV thiab puas yuav ua tau dab tsi? muaj xyoo laus Tiv thaiv feem ntau ntawm thiab 9. Twg STIs yeej tsis muaj tsos mob? Txhua yam ntawm lawv tsuas yog: thiab Phab Ntawv 150

152 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs 10. Tau ib tug neeg zoo zoo thiab saib kev noj qab nyob zoo thiab huv si thiab tseem muaj STIS? Muaj, lawv yeej tsis muaj cov tsos mob thiab lawv tseem yuav kis tau Muaj, tab sis lawv yuav tsis pub leej twg yog tias lawv muaj cov tsos mob Tsis tau, lawv yuavt sum tau muaj mob 11. Dab tsi heev tshaj thaum cov tsos mob ntawm STIs... yog tus neeg muaj mob? ing txawv hauv lub plab (plab) 12. Txoj kev zoo (feem ntau) uas tib neeg yuav tiv thaiv tua lawv tus kheej thiab lawv tus khub los ntawm tau tus kab mob STIs yog: Tsis txhob pw, qhov ncauj, los yog sib deev ntawm qhov chaw mos (Qhov no yog hu uas thiab nws nyab xeeb heev li.) Tsuas neb pw ua ke nrog lwm tus neeg, uas tau nrog txiv neej pw nrog lawv xwb. Siv ib tug looj, txhua zaus pw ua niam txiv tau lawv. 13. Nws kuj to cia rau tus neeg uas yuav yog lawv: Txwv txiav cov ntawm cov neeg uas lawv tau nrog txiv neej nyob rau hauv lawv lub neej. Mus rau tus kws kho mob, tsis tu ncua, yog hais tias lawv yog neb pw ua ke, thiab nug kom tau STI - Tsis qhia (ntxhua tawm hauv qhov chaw mos) los yog siv cov (ntxhua tawm lub qhov quav) ua ntej los yog tom qab nrog txiv neej pw. 14. Neeg ' tau STIs los puag, tuav tes, uas puag nrog cov khaub ncaws ntawm, seev cev, ua si football, txhuam lwm tus plaub hau, thiab lwm yam. 15. Yog hais tias ib tug neeg xav hais tias tsam nws ho muaj cov STIS, nws yuav tsum tau: Phab Ntawv 151

153 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs 16. Tus neeg kawm txog xaij xav paub ntau ntxiv txog STIs txhua lub sijhawm. Koj yuav tsis nco tej yam hloov. Phooj ywg qhia yam rau koj, lawv yuav tau npaum cas los yog tej zaum tseem tsis ncaj ncees lawm. Xov tooj cua, TV, thiab ntawv xov xwm hais tej zaum yuav tsis tiav los yog paub tsis meej, ua rau tej yam ruam tag li. Yog li qhov twg koj mus kom paub tias cov lus teb ntaub tshaj txog STIs? Trustworthy Xov tooj hu dawb nrog rau: Trustworthy Websites nrog rau: Tsis txhob blindly ntseeg xaiv. Mus saib lawv. Txawm tias cov xib fwb thiab cov kws kho mob ua yuam kev! Phab Ntawv 152

154 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs NTAWV: Luam phab no thiab ua ke mus rau ntawv kajkob, laminate lawv yog ua tau, thiab txiav tus kab dotted ua ntsa yeej paub hais tias yam Phom sij Tiag Kev tshwm sim tom qab Tsis tiag Kev tshwm sim tom qab Kho tau yeej muaj cov tsos mob Phab Ntawv 153

155 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Feem ntau tsis muaj tsos mob Hnab ya looj yuav kawg tiv thaiv tau zoo Hnab ya looj yuav tsis npog qhov cha w ntawm lub cev uas twb m uaj tus kab mob Phab Ntawv 154

156 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs PHAIB: Luam phab no, cov kab txiav thiab kaw cov lo mus rau index phaib ua ntawv rau cov me nyuam 13 (zujzus) siv nyob rau hauv kev ua HIV Infection &t AIDS Kab mob Syphilis Kab mob siab hom B Human Papillomavirus (HPV) Genital Warts Kabmob Chlamydia Kab mob ua paug rau hauv tus qau losyog qhov chaw mos Kab mob o ntawm lub ntsag (PID) Kab mob ua pob xoo lwj rau tus qau Cytomegalovirus (CMV) Kabmob ntshauv Kab mob pob xoo liab NGU & UTI Kev kis mob rau chaw mos (Trichomoniasis) Phab Ntawv 155

157 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 13 Paub STIs Kev Ntsuam Xyuas: Hoob 8 Tshooj 13: 1. Lub npe uas ib tus kab mob gonorrhea thiab nws yuav kho li cas? 2. Lub npe uas ib tus kab mob gonorrhea thiab nws yuav kho li cas? Phab Ntawv 156

158 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Cov Qauv Cai Kev Kawm Paub Txog Kev Noj Qab Nyob Zoo hauv Teb Chaws Tsom Ntsia Thib Ib Tus Qauv Cai 3 Kev Nkag Txog Tej Xov Xwm Cov tub ntxhais kawm yuav nthuav qhia rab peev xwm nkag mus rau tej xov xwm qhia kev noj qab nyob zoo uas muaj rau siv thiab cov khoom noj lossis tshuaj thiab cov kev pab cuam los txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Tsom Ntsia Thib Ob Tus Qauv Cai 1 Cov Tswv Yim Uas Tseem Ceeb Cov tub ntxhais kawm yuav nkag siab txog cov tswv yim uas ntsig txog kev txhawb nqa kev noj qab nyob zoo thiab kev tiv thaiv kab mob txhawm rau txhawb nqa kev noj qab nyob zoo. Yam Uas Koj Yuav Tsum Paub Txog: Cov tub ntxhais kawm yuav: STIs no kis tau li cas, Cov tsos mob STIs zaub, Qhov tseem ceeb ntawm kev mus nrhiav kev kho STIs, Yuav tiv thaiv tau STIs, thiab Yuav ua li cas yog hais tias lawv muaj STIS. Cov Khoom: Phau ntawv STI/cov ntaub ntawv Tsab ntawv khom nqi kuaj no TRAPP Khoos phib tawj (lab) saib yog muaj Khoom siv kos duab ua zog Daim Ntawv Xov Xwm Tsab ntawv khom nqi txog dab neeg thiab qhov tseeb Daim ntawv STI txheeb cais Cov Txheej Txheem: Ua ntej yuav pib tshooj: 1. Sau los yog yuav ntaub pamphlets los ntawv fact txheeb txog 6 los 7 txawv STIs, (e.g., herpes, kab mob gonorrhea, mob syphilis, tus mob chlamydia, kab mob siab B, kab mob HIV, mob cos rau tej chaw mos). Xyuas kom meej tias cov pamphlets phim cov pab pawg neeg kev nyeem ntawv theem. Cov ntawv tseeb muaj nyob on-line ntawm or search in other grades of the MPS Human Growth and Development Curriculum. Kev txheeb xyuas cov ntaub ntawv teev tseg Teeb lub sijhawm qhia cov ntaub ntawv kawm no rau cov menyuam kawm ntawv los ntawm qhov hais kom lawv mus saib cov ntaub ntawv thiab hais kom lawv nyeem rau hauv chav kawm. Dhau ntawd nug cov nqe lus nug ntsig txog kev coj tus cwjpwm li cas lossis coj tus yeeb yam licas rau hauv lub nroog Milwaukee thiaj li ua rau nws yog lub nroog muaj cov kabmob STIs ntau thib ob? Vim licas nws thiaj li tseem ceeb uas yuav tau paub tias muaj ntau feem pua ntawm cov neeg nyob hauv Milwaukee muaj tus kabmob STI's? Daim Ntawv Dab Neeg thiab Qhov Tseeb 1. Muaj me nyuam kawm ntawv yuav xeem ntawv txog dab neeg thiab qhov tseeb. Qhov no yuav ua tau nyob rau hauv pab pawg nrog kev sau rau ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib cov lus teb. Nrog cov xib fwb muab qhov kev txiav txim siab zaum kawg yuav tsum muab lus nug uas tsis muaj daim ntawv pom zoo rau sawv daws pom. Phab Ntawv 157

159 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project 2. Sau rau rau xya STIs yuav tau muab los hais rau ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib. Hais tias STI txoj mus kev tshawb fawb muaj xws li Chlamydia, gonorrhea, mob syphilis, cos rau tej chaw mos,herpes koj qhov chaw mos thiab mob HIV 3. Kuj qhia tsib kev thaj chaw uas muaj ntaub ntawv yog: kis tau tus mob, cov tsos mob, kev kho, tiv thaiv cov hauj lwm. 4. Qhia rau me nyuam kawm ntawv uas muaj ntau tshaj 30 STIs, thiab tej zaum nws yuav tsis yooj yim paub txaus txog txhua yam uas rau tiv thaiv tus kheej ntawm tus kab mob no. Qhov xwm zoo yog tias muaj cov yeej tsuas muaj tsib kev chaw ntawm cov ntaub ntawv uas tus neeg yuav tsum paub tiv thaiv lawv tus kheej los ntawm STIs. Cov ntawm no yog: a. Rhia xim miv sws: Ib tug neeg yuav kis mus rau ib tug neeg uas muaj STI tau li cas? b. Tus Mob: Yuav ua li cas thiaj paub tiag neeg muaj STI? c. Kev Khomob: STI yuav kho tau li cas? Nws kho puas tau? Yuav ua li cas yog hais tias nws tsis nrhiav kev kho mus? d. Kev tiv thaiv: Npaum li cas ib tug neeg yuav tivthaiv tau cov STI? e. Lub Luag Haujlwm: Yuav ua li cas neeg yog lawv paub tias lawv muaj cov STI? 5. Qhia rau me nyuam kawm ntawv lawv yuav ua hauj lwm hauv tej pawg me me los ua ib daim ntawv loj loj txog ib qhov STI. Lawv yuav muab ib daim ntawv los yog daim ntawv qhia qhov tseeb rau ib hom STI, thiab lawv yuav muab ib daim ntawv loj loj uas teb cov lus nug txog txhua qho chaw ntawm cov ntaub ntawv. 6. Qhia rau me nyuam kawm ntawv uas yog cov phau ntawv los yog daim ntawv qhia qhov tseeb tsis hais tuaj qhia txog kev tiv thaivlos yog lub luag hauj lwm, lawv yuav ua raws li lawv Meskas lawv cov tswv yim rau cov daim ntawv loj loj. 7. Koj muab tsis tau qhov pom ntawm lub zog kom muaj kev cuam tshuam cov loj hlob ntawm cov neeg tuaj saib koj thiab tus qauv ntawm lub koom haum txhawb. (Thaum ua hauj lwm hauv chaav kawm, qhia rau me nyuam kawm ntawv tias ib tug yeej yog yuav tau ua ib daim ntawv loj loj uas yuav tsis tom tus tuam thawj los sis niam txiv mus rau lub chav. Cov kawm tsim lub zog 1. Muaj cov chav kawm ntawv daim ntawv pawg me me kawm. Txhua pawg yuav tsum xaiv STI txawv ntawm qhov uas mus ua hauj lwm. 2. Tshaj tawm daim ntawv ntawv thiab npiv zas rau ib pab pawg neeg thiab cov tsim nyog phau ntawv los yog daim ntawv tseeb qhia txog kab mob rau txhua tus menyuam kawm ntawv. 3. Tso cai rau cov neeg nyob ua ke feeb ua lub zog. 4. Thaum siv tag lawm, muaj pawg tso saib lawv lub zog. Cov kawm nthuav lub zog 1. Muaj ib pab pawg me muab lawv lub zog thiab cov lus teb rau cov lus nug txog STI kis tau tus mob, cov tsos mob, kev kho, kev tiv thaiv thiab lub luag hauj lwm. 2. Tom qab muaj npe cov pab pawg, txheeb xyuas STIs no kis tau li cas. Nug yog hais tias muaj ib nqe lus hais xwb lawv yuav ua txog feem ntau STI, STIs yog kis los ntawm sib deev nrog tus neeg muaj tus kab mob no. Sau qho me me rau ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib ib sab ntawm lo lus "kis." Nco tseg: Stress tias HIV thiab kab mob siab B yuav kuj kis tau los ntawm kev pauv tej koob. 3. Nug cov pab pawg neeg rau nqe lus no hais txog dab tsi uas lawv kawm txog STI tsos mob, kev kho, kev tiv thaivthiab lub luag hauj lwm. Sau cov kwv yees rau ntawm lub Rooj Tswjhwm Saib. Yog hais tias tsis hais los ntawm tus me nyuam kawm ntawv, ntxiv kwvyees tseem ceeb ntawm cov ntaub ntawv hauv qab no: Phab Ntawv 158

160 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Tus Mob: Hloov cov zoo los yog xav tau genitals, los yog txawv tej qhov chaw mos yuav qhia STIS; Piv txwv li, qhov ncauj tawm,nais, tawv khov mob, thiab lwm yam. Ib co STIs yuav kis tau rau lub cev yog tias tsis muaj cov tsos mob. Yog li ntawd, nws pom zoo kom tias neeg kev plees kev kuaj STIs ntawm ib xyoo los yog ib xyoo. Kev Khomob: Tus neeg uas nws xav tias nws yuav muaj ib tus kab mob no yuav tsum kom sai mus rau ib lub tsev kho mob los yog tus kws kho mob rau kev kho mob. Nws tseem ceeb heev yuav noj tag nrho cov tshuaj kws kho mob muab yog. Kev tiv thaiv: Abstinence no xwb li 100% ntawm kev zam qhov muab STIs. Txoj kev uas yuav STIs yuav txo tau nrog coob tus neeg pw ua ke thiab ntawm kev siv yas looj thiab cov kab txhua zaus thaum pw ua ke ua ib. Muaj daim ntawv teev me nyuam kawm ntawv qhov twg looj ntawd puas. Lub Luag Haujlwm: Leej twg los nrog STIS yuav tsum mus rau ib tus kws kho mob rau kev kho mob thiab qhia rau nws deev lwm leej lwm tus khub los yog nrog ib tug neeg. Daim ntawv teev cov chaw kawm mus rau kev soj ntsuam lossis lwm yam kev pab. Saib lub ntsab lug meej 1. Kev nyuab siab mas tsis tsim nyog yuav tau paub cov ncauj lus kom ntxaws txog STIS, xws li cov tsos mob uas qhia tiascov kab mob gonorrhea thiab uas pom tias muaj mob syphilis, los yog yam tshuaj siv los kho tus mob chlamydia. Uas yog ntawm txoj hauj lwm ntawm koj tus kws kho mob. 2. Qhia rau me nyuam kawm ntawv uas tiv thaiv lawv tus kheej, lawv yuav tsum tau nco qab tsib yam: Kev tiv thaiv sib deev nrog tus neeg muaj tus kab mob no tej zaum yuav yog los ntawm STIS, THIAB tsis yog tias nws yuav paub tias tus neeg ntawd muaj STI. Tsum paub txog seb koj lub cev yim thaum tseem noj qab nyob zoo ces koj yuav paub tias tej kev hloov uas yuav qhiatau STI. Thiab, vim ib txhia STI tsis muaj tsos mob, kev sib peev yuav tau kuaj STIs txhua txhua 6 lub hlis. Yog koj pom tej yam kev hloov uas yuav qhia tau tias STIs, koj yuav tau mus rau ib lub tsev kho mob los yog tus kws kho mob rau kev kho mob. STIs tsis ploj lawv tus kheej; lawv tsuas mob heev ntxiv. Nrog txiv neej pw tsis yog qhov zoo tshaj los tiv thaiv kom txhob kis tau STIs. Txwv nrog neeg coob pw ua ke thiab siv cov hnab yas looj uas tua cov kab txhua txhua lub sij hawm uas yuav txo qhov kev phom sij uas yuav tau STI. Yog hais tias koj muaj STI, koj yuav tsum tau mus kho mob thiab qhia rau koj tus neeg nrog pw ua ke paub txog. LWM YAM UA UB NO Yog koj muaj peev xwm mus rau ib lub computer, ib tsab ntawv khom nqi muaj tau ntxiv los pab rau cov menyuam saib cov ntaub ntawv hauv internet thiab txoj kev kuaj no TRAAP yog chaw kom me nyuam kawm ntawv tau siv txiav txim rau cov neeg thiab kev cia siab rau ntawm qhov internet web sites. Phab Ntawv 159

161 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Qhov Ua Tau Los thiab Tus Cwjpwm Sib Deev Ntawm Cov Tub Ntxhais Hluas Hauv Wisconsin: Update Sexual Behaviors, Cases of STD and HIV, and Teen Births, Wisconsin Department of Health Services and Wisconsin Department of Public Instruction, April 2011 muab ntaub ntawv txog kev sib deev tus cwj pwm thiab lwm yam tshwm sim hauv US, Wisconsin, thiab Milwaukee ntawm: Ntawm 50 lub nroog loj tshaj plaws nyob hauv Tebchaws Meskas, Milwaukee tsuas yog lub thib ob mus rau Memphis thiaj li muaj neeg txog 100,000 leej uas muaj cov kabmob chlamydia (Daim duab 13) thiab tus kabmob ua paug rau hauv tus qau losyog qhov chaw mos (tsis muaj qhia). 36% ntawm cov hluas nyob hauv Milwaukee yog cov tsis siv hnab looj zaum sib deev tag los no (hauv 3 lub hlis dhau los) 18% ntawm cov hluas uas haus cawv lossis lwm yam tshuaj ua ntej sib deev- Cawv thiab lwm yam tshuaj yuav pab txo txog kev tsis nco qab ceevfaj thiab cuam tshuam rau tus yeeb yam kev txiav txim siab. 33% ntawm cov menyuam tub kawm ntawv hauv Milwaukee hais qhia tias lawv tau deev ntau dua 4 leeg yog piv rau hauv Wisconsin yog 11% thiab piv rau hauv Tebchaws Meskas yog 16%, koj yim muaj ntau tus khub, yim ua rau koj kis tus kabmob HIV/STIs Cov menyuam kawm ntawv neeg African American coj tus cwjpwm muaj pheej hmoo tsis zoo ntau dua lwm cov menyuam kawm ntawm lwm haiv neeg; 44% ntawm cov menyuam tub kawm ntawv neeg African American hauv Milwaukee hais qhia tias lawv tau deev ntau dua 4 leeg yog piv rau cov txivneej neeg Latino yog 19%. Phab Ntawv 160

162 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Ib qho kev tshawb fawb xyoo 2008 rau hauv British Columbia Canada pom tau tias cov hluas LGBT feem ntau yog cov hluas nyiam txivneej losyog pojiniam thiaj li ua rau muaj menyuam (cov pojniam hluas muaj menyuam thiab cov txivneej hluas ua rau muaj menyuam) Cov Hluas Muaj Feem Ua Rau Muaj Menyuam Kev paub sib deev thaum ntxov, deev ntau tus, haus cawv lossis noj tshuaj ua ntej sib deev thiab tsis muaj kev tiv thaiv thaum sib deev yog cov muaj feem yuav ua rau muaj menyuam ntau dua. Ob leeg ntsig txog tus neeg uas deev poj niam thiab txiv neej tib si thiab nyiam txiv neej/nyiam poj niam uas feem ntau ua kev plees nkauj nraug qhia txog kev xeeb me nyuam los yog xeeb me nyuam. Yog pib rau cov sib deev nrog lawv tib hom thiab tib hom hnub nyoog, cov deev tau txivneej thiab pojniam thiab cov txivneej gay muaj ntau dua 3 npaum yog hais txog feem ua rau muaj menyuam, ho cov pojniam lesbian thiab pojniam uas deev tau txivneej thiab pojniam yog muaj ntau dua 2 txog 3 npaug vim yuav ua rau muaj menyuam ntau dua cov pojniam ua deev txivneej Tsis yog txhua tus txivneej losyog pojniam sib deev es yuav muaj feem kis tus kabmob HIV. Cov ntaub ntawv kab hauv qab no qhia txog kev deev qhov quav tsis rau hnab looj yog cov muaj feem yuav kis tus kabmob HIV ntau dua - tsib npaug ntawm cov sib deev raws qhov chaw mos. Phab Ntawv 161

163 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Cov ntaub ntawv teev tseg txog STI Qhov Ua Tau Los thiab Tus Cwjpwm Sib Deev Ntawm Cov Tub Ntxhais Hluas Hauv Wisconsin: Hloov Kho Cwj Pwm Kev Sib Deev, Cases of STD thiab HIV, thiab Cov Hluas Yug, Wisconsin Department of Health Services and Wisconsin Department of Public Instruction, Lub Plaub Hli 2011 muab ntaub ntawv txog kev sib deev tus cwj pwm thiab lwm yam tshwm sim hauv US, Wisconsin, thiab Milwaukee ntawm: Cov hluas uas muaj hnub nyoog qis dua 20 xyoo nyob hauv Wisconsin tau kis tus kabmob sib deev STDs ntau txog 35%. Cov neeg laus hnub nyoog xyoos, muaj ntxiv txog 37% ntawm cov teebmeem no. Phab Ntawv 162

164 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Cov ntaub ntawv 11 qhia txog feem pua hauv 100,000 leej ntawm cov neeg hluas hauv lub tebchaws hais qhia tias tau kis tus kabmob chlamydia thiab tus kabmob ua paug rau tus qau losyog hauv lub qhov chaw mos, nyob hauv Wisconsin, nyob hauv Lub Nroog Milwaukee thiab nyob sab nrauv lub xeev ntawm Lub Nroog Milwaukee. Feem puas muaj cov kabmob chlamydia thiab kabmob ua paug rau tus qau thiab lub qhov chaw mos nyob hauv Lub Nroog Milwaukee muaj ntau dua peb npaug hauv Tebchaws Mekas thiab ze txog 5 npaug thiab ntau dua 11 npaug yog piv rau lwm qhov chaw ntawm Wisconsin. Tus kabmob chlamydia kis ntau dua tus kabmob ua paug rau tus qau thiab lub qhov chaw mos. Phab Ntawv 163

165 Tus Naj Npawb Zaj Lus Qhia: 14 STI Project Cov ntaub ntawv 12 qhia txog kev kis tus kabmob sib deev STDs faib raws qhov txhia chaw los ntawm kev sib deev. Muaj ntau dua ob ntawm peb ntawm cov kis tus kabmob chlamydia thiab tus kabmob ua paug rau tus qau thiab lub qhov chaw mos ntawm cov hluas yog cov pojniam. Kev muab sib piv kom pom txog qhov sib txawv, feem ntawm cov mob ua paug rau tus qau losyog lub qhov chaw mos yog cov txivneej, qhov ntawd pom tau tias kev sib kis kabmob ntawm txivneej mus rau txivneej yog ib qho kis tus kabmob ua paug rau tus qau ntau tshaj lwm hom kab mob sib deev STDs. Phab Ntawv 164

Cov Lus Rau Tib Neeg Ua Ntej (People First Language) ntawm Kev Puas Siab Ntsws

Cov Lus Rau Tib Neeg Ua Ntej (People First Language) ntawm Kev Puas Siab Ntsws Cov Lus Rau Tib Neeg Ua Ntej (People First Language) ntawm Kev Puas Siab Ntsws Saib Tib Neeg Tam Li Yog Neeg Peb txhua tus yeej xav kom sawv daws txais tos peb rau peb tus kheej. Peb cov laj lim tswv yim

More information

Lub Mis. Kawm Txog Qhov Tseeb. Breast Health Learn the Facts GO KOMEN ( )

Lub Mis. Kawm Txog Qhov Tseeb. Breast Health Learn the Facts GO KOMEN ( ) Lub Mis Kawm Txog Qhov Tseeb Breast Health Learn the Facts 1-877 GO KOMEN (1-877-465-6636) www.komen.org Kuv puas yuav muaj feem mob tau kheesxawj mis? (Am I at Risk of Getting Breast Cancer?) Kuv yog

More information

TSWV CUAB DAIM NTAWV FOOS FOOB HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB/HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB

TSWV CUAB DAIM NTAWV FOOS FOOB HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB/HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB TSWV CUAB DAIM NTAWV FOOS FOOB HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB/HAIS QHOV TSIS TXAUS SIAB Hnub: Thov sau txhua yam ntaub ntawv kom tag. Cov ntaub ntawv ntawm tus neeg foob: ( ) ( ) Npe Xov Tooj Tom Xov Tooj Hauv

More information

Tej Kev Txhawb Nqa Kev Ntiav Neeg Ua Haujlwm/Cov Phiajxwm Haujlwm Ua Kom Rau Siab Ua Haujlwm Nyob Rau Hauv Title II -SSDI

Tej Kev Txhawb Nqa Kev Ntiav Neeg Ua Haujlwm/Cov Phiajxwm Haujlwm Ua Kom Rau Siab Ua Haujlwm Nyob Rau Hauv Title II -SSDI California li Hom Kab Ke Pov Thaiv thiab Pab Txhawb Nqa Xov Tooj Hu Dawb (800) 776-5746 Tej Kev Txhawb Nqa Kev Ntiav Neeg Ua Haujlwm/Cov Phiajxwm Haujlwm Ua Kom Rau Siab Ua Haujlwm Nyob Rau Hauv Title

More information

Kev txhawb nqa kev ua hauj lwm/koom haum txhawb lub dag zog kev ua hauj lwm nyob rau nqes lus XVI SSI

Kev txhawb nqa kev ua hauj lwm/koom haum txhawb lub dag zog kev ua hauj lwm nyob rau nqes lus XVI SSI California cov Kev tiv thaiv thiab Kev pab txhawb nqa Kev txhawb nqa kev ua hauj lwm/koom haum txhawb lub dag zog kev ua hauj lwm nyob rau nqes lus XVI SSI Lub peb hli 2016, Pub. #5523.09 Yuav ua lis cas

More information

COV LUS UAS PHEEJ NUG Tsoom Fwv Tsev Kawm Ntawv Nroog Xees Phos Lub Tswv Yim Npaj: Tsev Kawm Ntawv Zoo, Zej Zos Muaj Zog:

COV LUS UAS PHEEJ NUG Tsoom Fwv Tsev Kawm Ntawv Nroog Xees Phos Lub Tswv Yim Npaj: Tsev Kawm Ntawv Zoo, Zej Zos Muaj Zog: COV LUS UAS PHEEJ NUG Tsoom Fwv Tsev Kawm Ntawv Nroog Xees Phos Lub Tswv Yim Npaj: Tsev Kawm Ntawv Zoo, Zej Zos Muaj Zog: 2014-2019 Kev kawm ntawv xaus ntawm xyoo 2013-2014 yog tiav thawj lwm ntawm lub

More information

Khoos Kas Kawm Ntawv Ib Tug Kheej (IEP)

Khoos Kas Kawm Ntawv Ib Tug Kheej (IEP) Khej Tsev Kawm Ntawv Npe: Khej Tsev Kawm Ntawv Chaw Nyob: Khej Tsev Kawm Ntawv Tus Neeg Tiv toj/xovtooj #: Khoos Kas Kawm Ntawv Ib Tug Kheej (IEP) IEP Hnub tim: pib txog Tus Menyuam Kawm ntawv Npe: Hnub

More information

DAIM NTAWV QHIA NTXIV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV (EARLY LEARNING SCHOLARSHIP)

DAIM NTAWV QHIA NTXIV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV (EARLY LEARNING SCHOLARSHIP) DAIM NTAWV QHIA NTXIV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV (EARLY LEARNING SCHOLARSHIP) DAIM NTAWV QHIA NTXIV: DAIM NTAWV THOV RAU PATHWAY I NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV

More information

CEEB TOOM TXOG TEJ YAM NTIAG

CEEB TOOM TXOG TEJ YAM NTIAG TSAB CEEB TOOM NO QHIA TXOG COV TXHEEJ XWM COV TSHUAJ UAS TEJ ZAUM YUAV TAU SIV RAU KOJ THIAB NTHUAV TAWM THIAB KOJ YUAV NKAG RAU MUS SAIB COV TXHEEJ XWM NO LI CAS.THOV UA TWB ZOO NYEEM NWS KOM ZOO. Peb

More information

Cov mob nkeeg li peev xwm cai

Cov mob nkeeg li peev xwm cai Cov mob nkeeg li peev xwm cai Attachment 6 XWS LI IB TUS MOB NKEEG NTAWM LUB TUAM TSEV KHO MOB NTAWM (UC DAVIS MEDICAL CENTER) KOJ MUAJ CAI TAU: Kev tu siab dawb siab zoo thiab siab loj thiab hwm saib

More information

Qauv Qhia Ntawv Npaj rau Xyoo Rov Xav. Tawm Tswv Yim Tshiab. Ua Kom Tau Zoo. Xav Txog Menyuam Ua Ntej Tshaj.

Qauv Qhia Ntawv Npaj rau Xyoo Rov Xav. Tawm Tswv Yim Tshiab. Ua Kom Tau Zoo. Xav Txog Menyuam Ua Ntej Tshaj. Qauv Qhia Ntawv Npaj rau Xyoo 2010-2014 Rov Xav. Tawm Tswv Yim Tshiab. Ua Kom Tau Zoo Xav Txog Menyuam Ua Ntej Tshaj. Qauv Qhia Ntawv Npaj rau Xyoo 2010-2014 Xav Txog Menyuam Ua Ntej Tshaj. Hauv Paus Tsev

More information

Tsev Kawm Ntawv Muab Ntxiv Rau Cheeb Tsam Tsev Kawm Ntawv Tsab Cai Tswj

Tsev Kawm Ntawv Muab Ntxiv Rau Cheeb Tsam Tsev Kawm Ntawv Tsab Cai Tswj 2017-2018 Tsev Kawm Ntawv Phaj Pib Kennedy Tsev Kawm Ntawv Muab Ntxiv Rau Cheeb Tsam Tsev Kawm Ntawv Tsab Cai Tswj Tsev Kawm Ntawv Lub Ntsiab Nyob zoo txog cov yim neeg ntawm JF Kennedy: Zoo siab txais

More information

Koj Tej Cai Ntawm Qhov Luag Kev Yus Nyiaj Your Debt Collection Rights

Koj Tej Cai Ntawm Qhov Luag Kev Yus Nyiaj Your Debt Collection Rights Education for Justice Fact Sheets By Mid-Minnesota Legal Aid and Legal Services State Support Education for Justice P.O. Box 14246 St. Paul, MN 55114 e4j@mylegalaid.org Koj Tej Cai Ntawm Qhov Luag Kev

More information

NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV

NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV DAIM NTAWV THOV RAU PATHWAY I COV NYIAJ PAB RAU KEV KAWM NTAWV NTXOV COV LUS QHIA TXOG TUS ME NYUAM (COV ME NYUAM THOV NYIAJ PAB) Teb cov rooj ntawv hauv qab rau tag

More information

Kuv Cov Neeg Sawv Cev Saib Xyuas Mob Nkeeg. (My Health Care Agents)

Kuv Cov Neeg Sawv Cev Saib Xyuas Mob Nkeeg. (My Health Care Agents) Rau cov neeg uas muaj mob tsis txawj zoo/mob hnyav (MN Health Care Directive for Patients with a Chronic/Serious Illness) Daim ntawv no hloov rau txhua daim ntawv sau txog kev saib xyuas mob nkeeg uas

More information

California Science Test Hmong Translated Test Directions Student Resource Sheet All Grades Science

California Science Test Hmong Translated Test Directions Student Resource Sheet All Grades Science California Science Test Hmong Translated Test Directions Student Resource Sheet All Grades Science This document provides the translations of the test directions. A biliterate student or adult can read

More information

Daim Ntawv Qhia A ST. JOHN HEALTH SYSTEM. TXOJ CAI KEV PAB NYIAJ Lub Cuaj Hlis 1, 2018

Daim Ntawv Qhia A ST. JOHN HEALTH SYSTEM. TXOJ CAI KEV PAB NYIAJ Lub Cuaj Hlis 1, 2018 TXOJ CAI/COV CAI KAV TSWJ Daim Ntawv Qhia A ST. JOHN HEALTH SYSTEM TXOJ CAI KEV PAB NYIAJ Lub Cuaj Hlis 1, 2018 Nws yog txoj cai ntawm St. John Health System ("Lub Koom Haum") los ua kom paub tseeb tias

More information

lub zej zog. Zoo siab tos txais rau Muaj Pov Thawj Kev Pab Pov Hwm thiab Cov Foos Nthuav Tawm California Medi-Cal

lub zej zog. Zoo siab tos txais rau Muaj Pov Thawj Kev Pab Pov Hwm thiab Cov Foos Nthuav Tawm California Medi-Cal Zoo siab tos txais rau lub zej zog. Muaj Pov Thawj Kev Pab Pov Hwm thiab Cov Foos Nthuav Tawm California Medi-Cal 2017 United Healthcare Services, Inc. Tshwj tseg txhua txoj cai. CSCA17MC4060626_000 CST14998_HM

More information

NYOB ZOO TXAIS TOS UA TIAV RAWS TXOJ KEV NPAU SUAV

NYOB ZOO TXAIS TOS UA TIAV RAWS TXOJ KEV NPAU SUAV NYOB ZOO TXAIS TOS UA TIAV RAWS TXOJ KEV NPAU SUAV Nrhiav Koj Txoj Hauv Kev Nyob Rau Hauv Osseo Koog Tsev Kawm Ntawv UA TIAV RAWS TXOJ KEV NPAU SUAV Nyob rau hauv Osseo Koog Tsev Kawm Ntawv, peb txhawb

More information

Cov Kev Pab Rau Neeg Pej Xeem Tsis Tau Xam Xaj Public Benefits For Non-Citizens

Cov Kev Pab Rau Neeg Pej Xeem Tsis Tau Xam Xaj Public Benefits For Non-Citizens Education for Justice Fact Sheets By Mid-Minnesota Legal Aid and Legal Services State Support Education for Justice P.O. Box 14246 St. Paul, MN 55114 e4j@mylegalaid.org Cov Kev Pab Rau Neeg Pej Xeem Tsis

More information

Xav Txoj Kev Tej Kev Xaiv hais los txog Kev Kuaj Seb Puas Mob Khas Xaws ntawm Txoj Hnyuv Quav

Xav Txoj Kev Tej Kev Xaiv hais los txog Kev Kuaj Seb Puas Mob Khas Xaws ntawm Txoj Hnyuv Quav KOJ TEJ KEV NTSEEG KOJ NYIAM LI CAS KOJ TXOJ KEV XAIV (HMONG) Xav Txoj Kev Tej Kev Xaiv hais los txog Kev Kuaj Seb Puas Mob Khas Xaws ntawm Txoj Hnyuv Quav For Considering Your Options for Colorectal Cancer

More information

Kev Tu Me Nyuam Nyob Rau Ib Lub Teb Chaws Tshiab: Ib Phau Ntawv Uas Muaj Duab los ntawm Bridging Refugee Youth and Children s Services (www.brycs.

Kev Tu Me Nyuam Nyob Rau Ib Lub Teb Chaws Tshiab: Ib Phau Ntawv Uas Muaj Duab los ntawm Bridging Refugee Youth and Children s Services (www.brycs. Kev Tu Me Nyuam Nyob Rau Ib Lub Teb Chaws Tshiab: Ib Phau Ntawv Uas Muaj Duab los ntawm Bridging Refugee Youth and Children s Services (www.brycs.org) Txhais ua lus Hmoob BRYCS, los ntawm United States

More information

Sheldon High School Xovtooj: (916)

Sheldon High School Xovtooj: (916) Sheldon High School Xovtooj: (916) 681-7500 www.shs-egusd-ca.schoolloop.com/ Academies and Pathways Cov menyuam xaiv tau mus kawm ib txoj ntawm peb txoj hauv Sheldon High School cov Pathway lossis Biotechnology

More information

Kev Hloov Kev Kawm rau Tus Kheej (IEP)

Kev Hloov Kev Kawm rau Tus Kheej (IEP) Kev Hloov Kev Kawm rau Tus Kheej (IEP) Chaw ntawm Kev Kawm Tshwjxeeb thiab Kev Pab Cuam Kho Thaum Ntxov Lub 4 Hlis Ntuj, Hnub tim 2, Xyoo 2003 Koom haum ntawm Kev Kawm hauv Michigan / Chaw ntawm Kev Kawm

More information

OROVILLE CITY ELEMENTARY SCHOOL DISTRICT

OROVILLE CITY ELEMENTARY SCHOOL DISTRICT OROVILLE CITY ELEMENTARY SCHOOL DISTRICT 2795 YARD STREET, OROVILLE, CA 95966-5113 (5 30 ) 53 2-3 00 0 www.o c e sd.org Yim hlis ntuj 2017 Nyob zoo cov niamtxiv los yog tus saib xyuas: Kuv cia siab tias

More information

Protection & Advocacy, Inc.

Protection & Advocacy, Inc. Protection & Advocacy, Inc. 5182.09 Hmong CA 9 Telephone: ( ) - 0 Fax: ( ) - NTAWV SIBTXUAS LUS TXOG: LOS NTAWM: HAIS TXOG: Cov Tuaj Khomob Teebmeem Kev Xav, Tsevneeg, Cov Nrog Hais, Cov Kws Khomob Daniel

More information

WHEATON FRANCISCAN HEALTHCARE. TSAB CAI HAIS TXOG KEV PAB NYIAJ TXIAG Lub Plaub Hlis tim 1, 2017

WHEATON FRANCISCAN HEALTHCARE. TSAB CAI HAIS TXOG KEV PAB NYIAJ TXIAG Lub Plaub Hlis tim 1, 2017 TSAB CAI/KAB KEV COJ UA WHEATON FRANCISCAN HEALTHCARE TSAB CAI HAIS TXOG KEV PAB NYIAJ TXIAG Lub Plaub Hlis tim 1, 2017 Nws yog tsab cai ntawm Wheaton Franciscan Healthcare thiab tag nrho cov tsev kho

More information

Local Control and Accountability Plan STUDENT Survey. Lus Cev

Local Control and Accountability Plan STUDENT Survey. Lus Cev Local Control and Accountability Plan STUDENT Survey Lus Cev Lub hom phiaj ntawm lub rooj saib xyuas txoj kev yuav ua mus yog txais sawv daws cov tswv yim coj los tso rau ntawm hauv paus tsev kawm ntawv

More information

Monterey Trail High School Xovtooj: (916)

Monterey Trail High School Xovtooj: (916) Monterey Trail High School Xovtooj: (916) 688-0050 http://mths.egusd.net/data Design and Technology Academy () Txoj kev kawm Design thiab Technology Academy () yog ib txoj kev kawm plaub xyoos uas kawm

More information

Tus kws sau ntawv Tolstoy thawj thawj cov

Tus kws sau ntawv Tolstoy thawj thawj cov THAWJ PAWG THAWJ TSWJ HWM TSAB XOV, KAUM HLI NTUJ 2012 Los ntawm Thawj Tswj Hwm Dieter F. Uchtdorf Tus Pab Cuam thib Ob hauv Thawj Pawg Thawj Tswj Hwm Ib qho Tseem Ceeb rau Tsev Neeg txoj Kev Zoo Siab

More information

Parent & Student Notification and Information Handbook ( )

Parent & Student Notification and Information Handbook ( ) 2 Ntawv Teev Chaw Teeb Ntsiab Lus Ntawv Teev Chaw Teeb Ntsiab Lus no raug teev raws paus ntsis tsiaj ntawv ua kev yooj yim rau koj. (qhov no tsuas yog siv tau rau phau ntawv lus Askiv nkaus xwb) Cov Lus

More information

Phau Ntawv Muab Lus Ceeb Toom thiab Lus Qhia Rau Niam Txiv & Tub Ntxhais Kawm Ntawv

Phau Ntawv Muab Lus Ceeb Toom thiab Lus Qhia Rau Niam Txiv & Tub Ntxhais Kawm Ntawv Preparing Career Ready Graduates 2309 Tulare Street Fresno, CA 93721 (559) 457-3000 www.fresnounified.org Phau Ntawv Muab Lus Ceeb Toom thiab Lus Qhia Rau Niam Txiv & Tub Ntxhais Kawm Ntawv 2016 2017 Preparing

More information

Advance Directive. including Power of Attorney for Health Care. Daim ntawv qhia Ua ntej

Advance Directive. including Power of Attorney for Health Care. Daim ntawv qhia Ua ntej Patient Medical Record Number: Or Label Overview Lub ntsiab dav Advance Directive including Power of Attorney for Health Care Daim ntawv qhia Ua ntej nrog Kev pom zoo tso lub Hwj chim txiav txim rau kev

More information

KEV LEES PAUB TXHUA XYOO CUSD NTAWM TXOJ CAI

KEV LEES PAUB TXHUA XYOO CUSD NTAWM TXOJ CAI NPE TUB NTXHAIS KAWM QIB KAWM (Xeem) (Npe) NPE XIB FWB KEV LEES PAUB TXHUA XYOO CUSD NTAWM TXOJ CAI Qib Kawm K-12 CAW SAU THIAB XA DAIM FOOS NO ROV QAB MUS RAU KOJ TUS ME NYUAM LUB TSEV KAWM NTAWV TSIS

More information

Tus Neeg Sawv Cev Ntawm Kev Kho Mob Rau

Tus Neeg Sawv Cev Ntawm Kev Kho Mob Rau Tus Neeg Sawv Cev Ntawm Kev Kho Mob Rau (Power of Attorney for Health care for) Npe (Name): Hnoob Yug (Date of Birth): Chaw nyob (Address): Xov Tooj (Telephone): Daim ntawv no muaj teev tseg nyob rau ntawm

More information

Kawm Ntawv Qib Siab Zoo

Kawm Ntawv Qib Siab Zoo Phau Ntawv Cob Qhia Rau Hauv Tsev Kawn Ntawv MATC Kawm Ntawv Qib Siab Zoo thiab Kev Mob Hlwb Nthuav Txog Tsis hais tias koj nyiam qhuav kawm ntawv tiav hoob kaum ob los sis twb tiav tau ntau xyoo lawm,

More information

Phau Ntawv Qhia txog tsab ntawv Supplemental Draft EIS

Phau Ntawv Qhia txog tsab ntawv Supplemental Draft EIS EDEN PRAIRIE MINNETONKA HOPKINS ST. LOUIS PARK MINNEAPOLIS SOUTHWEST LRT (KEV TSHEB CIAV HLAU TXUAS NTXIV RAU TXOJ METRO GREEN LINE) Phau Ntawv Qhia txog tsab ntawv Supplemental Draft EIS Tsab ntawv Southwest

More information

A HEAT SAFETY DVD HMONG SCRIPT

A HEAT SAFETY DVD HMONG SCRIPT A HEAT SAFETY DVD HMONG SCRIPT SHOT LIST Key: WS = Wide shot MS = Medium shot CU = Close up MCU = Medium close up Insert = focus on something integral to the scene Open with TV show-type of intro. As a

More information

Family Care Cov Tswv Cuab Phau Ntawv Tuav Ntawm Tes Care Wisconsin Lub Luag Haujlwm thiab Kev Ntseeg ntawm Kev Saib Xyuas Mob Nkeeg:

Family Care Cov Tswv Cuab Phau Ntawv Tuav Ntawm Tes Care Wisconsin Lub Luag Haujlwm thiab Kev Ntseeg ntawm Kev Saib Xyuas Mob Nkeeg: Family Care Cov Tswv Cuab Phau Ntawv Tuav Ntawm Tes Care Wisconsin Lub Luag Haujlwm thiab Kev Ntseeg ntawm Kev Saib Xyuas Mob Nkeeg: Kev txhawb nqa ntawm sawd daws thiab ua haujlwm sib pab ntawm peb cov

More information

Txog Kev No Qab Haus Huv

Txog Kev No Qab Haus Huv Txog Kev No Qab Haus Huv Phau Ntawv Pab Koj Noj Qab Nyob Zoo 2012 - Hmong Thaum twg kuv yuav tsum mus ntsib kws khomob? Ua li cas kuv thiaj tau kev pab khomob yam zoo? Dab tsi kuv yuav tsum paub txog kev

More information

English-Hmong Dictionary of Special Education. English-Hmong Special Education Glossary. Introduction

English-Hmong Dictionary of Special Education. English-Hmong Special Education Glossary. Introduction English-Hmong Dictionary of Special Education English-Hmong Special Education Glossary Introduction Written translation or oral interpretation of special education materials into the Hmong language can

More information

Cosumnes Oaks High School

Cosumnes Oaks High School Cosumnes Oaks High School Xovtooj: (916) 683-7670 www.egusd.net/cohs Architectural Design and Engineering Academy (ADE) Txoj kev kawm Architectural Design thiab Engineering (ADE) Academy yog tsim los qhia

More information

Florin High School Xovtooj: (916)

Florin High School Xovtooj: (916) Florin High School Xovtooj: (916) 689-8600 www.egusd.net.florinhigh Agriculture Technology Academy Txoj kev kawm Ag Tech Academy (Ag Tech) yog ib txoj kev qhia tob thiab ua plaub-xyoo qhia kom cov menyuam

More information

Pleasant Grove High School Xovtooj: (916)

Pleasant Grove High School Xovtooj: (916) Pleasant Grove High School Xovtooj: (916) 686-0230 www.egusd.net/pghs Digital Media Academy () Txoj kev kawm Digital Media Academy () yuav qhia kom cov menyuam txawj rau phab digital video production thiab

More information

Elk Grove High School Xovtooj: (916)

Elk Grove High School Xovtooj: (916) Elk Grove High School Xovtooj: (916) 686-7741 http://eghs-egusd-ca.schoolloop.com/ Sustainable Agriculture Green Education Academy () Txoj kev kawm Sustainable Agriculture Green Education () yog tsim los

More information

ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG AND COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE

ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG AND COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT 2018-2019 COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG AND COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE Txhais ua lus Hmoob Hmong Version ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT LUB ROOJ TSAVXWM

More information

ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG AND COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE

ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG AND COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT 2016-2017 COMPREHENSIVE HIGH SCHOOL COURSE CATALOG COLLEGE/CAREER PLANNING GUIDE Txhais ua lus Hmoob Hmong Version ELK GROVE UNIFIED SCHOOL DISTRICT LUB ROOJ TSAVXWM SAIB

More information

LAO: NAM NGIEP 1 HYDROPOWER PROJECT Executive Summary: Hmong Translation

LAO: NAM NGIEP 1 HYDROPOWER PROJECT Executive Summary: Hmong Translation Draft Environmental Assessment Report Environmental Impact Assessment January 2012 LAO: NAM NGIEP 1 HYDROPOWER PROJECT Executive Summary: Hmong Translation Prepared by Kansai Electric Power Co., Inc. The

More information

Mental Health Terms. Term English Definition Hmong Translation/Description. Tending toward unprovoked offensives, attacks or invasions

Mental Health Terms. Term English Definition Hmong Translation/Description. Tending toward unprovoked offensives, attacks or invasions Mental Health Terms Aggressive Anxiety Attitude Balance Bipolar Blame Borderline Personality Coping Crying Cultural shock Tending toward unprovoked offensives, attacks or invasions A state of apprehension

More information

NIAMTXIV/TSEV NEEG PHAU NTAWV NPAJ

NIAMTXIV/TSEV NEEG PHAU NTAWV NPAJ NIAMTXIV/TSEV NEEG PHAU NTAWV NPAJ 2016-2017 UNIVERSITY OF ST. THOMAS 2016 TOMMIES HOMECOMING & Tsev Neeg Lub Limtiam Cuaj Hli Ntuj 30 Kaum Hli Ntuj 2 Xyoo 2016, peb yuav muab Homecoming koom nrog rau

More information

English-Hmong Mental Health Glossary

English-Hmong Mental Health Glossary English-Hmong Mental Health Glossary Adapted from Hmong-English Mental Health Terminology Glossary by Wisconsin Hmong Mental Health Professional Group Brought to you by: Table of Contents Introduction

More information

IDENTIFYING BENEFICIAL INSECTS KEV PAUB TXOG COV KAB ZOO

IDENTIFYING BENEFICIAL INSECTS KEV PAUB TXOG COV KAB ZOO Green and Brown Lacewings Light brown or green bodies with see-through wings Adults and larvae feed on mealybugs, psyllids, thrips, mites, whiteflies, aphids, caterpillars, leafhoppers, and insect eggs

More information

LUB ALLIANCE TXOJ KEV HAIS KEV TSIS TXAUS SIAB COV NQE LUS NQUAG NUG W

LUB ALLIANCE TXOJ KEV HAIS KEV TSIS TXAUS SIAB COV NQE LUS NQUAG NUG W LUB ALLIANCE TXOJ KEV HAIS KEV TSIS TXAUS SIAB COV NQE LUS NQUAG NUG W Lub Alliance Txoj Kev Hais Kev Tsis Txaus Siab yog dab tsi? Txoj kev no yog los daws kev tsis txaus siab thiab kev thov rov hais kev

More information

Hmong Folk Tales Retold in ESL. Series Editor: Charles Johnson. Copyright 1981, Charles Johnson

Hmong Folk Tales Retold in ESL. Series Editor: Charles Johnson. Copyright 1981, Charles Johnson Hmong Folk Tales Retold in ESL Series Editor: Charles Johnson Copyright 1981, Charles Johnson Published and distributed by Linguistics Department Macalester College 1600 Grand Avenue St. Paul, Minn. 55105

More information

KEV COGLUG UA KEVCAI RAUSDLEJ HAB TOGTXAIS KOOMXEEB TSHAB (Hmong UM Baptismal Covenant)

KEV COGLUG UA KEVCAI RAUSDLEJ HAB TOGTXAIS KOOMXEEB TSHAB (Hmong UM Baptismal Covenant) KEV COGLUG UA KEVCAI RAUSDLEJ HAB TOGTXAIS KOOMXEEB TSHAB (Hmong UM Baptismal Covenant) LUG PIB RUA KEVCAI RAUSDLEJ Vaaj Ntsujplig hab tug Nkauj Nyaab has tas, "Ca le lug ntawm nuav! Tug kws nqhes dlej

More information

across abandon abdomen act able add address abnormal adult abortion advice about advise above affect absent affection absolutely afflict accept

across abandon abdomen act able add address abnormal adult abortion advice about advise above affect absent affection absolutely afflict accept A AM ADV (_AM)_(teev/moos) thaum sawv ntxov abandon V (abandon, cast away, discard, leave behind, reject) tseg abdomen N (stomach) [lub] plab N (lower abdominal area) [lub] plab mog able V (able, can as

More information

Wausau School District (Txoos Tsev Kawmntawv Wausau)

Wausau School District (Txoos Tsev Kawmntawv Wausau) Wausau School District (Txoos Tsev Kawmntawv Wausau) Phoo Ntawv Kevcai Rua Cov Namtxiv hab Cov Kawm 2017 2018 Namtxiv Ntxiv Rua Kwsntawv Tawm Kev Vaammeej Txoos Tsev Kawmntawv Wausau tsi ua saibtsitaug

More information

A L A BA M A L A W R E V IE W

A L A BA M A L A W R E V IE W A L A BA M A L A W R E V IE W Volume 52 Fall 2000 Number 1 B E F O R E D I S A B I L I T Y C I V I L R I G HT S : C I V I L W A R P E N S I O N S A N D TH E P O L I T I C S O F D I S A B I L I T Y I N

More information

Hmong Ethnoastronomy

Hmong Ethnoastronomy Hmong Ethnoastronomy K.D. Tyree California State University Chico, California Not much is known of the appearance- of the Hmong as a people. They were first identified as a seperate people, called Miao

More information

Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese

Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese 1 1 n-gram 2 Applying Phonetic Matching Algorithm to Tongue Twister Retrieval in Japanese Michiko Yasukawa 1 and Hidetoshi Yokoo 1 In this paper, we propose a Japanese phonetic matching algorithm for tongue

More information

T h e C S E T I P r o j e c t

T h e C S E T I P r o j e c t T h e P r o j e c t T H E P R O J E C T T A B L E O F C O N T E N T S A r t i c l e P a g e C o m p r e h e n s i v e A s s es s m e n t o f t h e U F O / E T I P h e n o m e n o n M a y 1 9 9 1 1 E T

More information

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 J A R T a l s o c o n c l u d e d t h a t a l t h o u g h t h e i n t e n t o f N e l s o n s r e h a b i l i t a t i o n p l a n i s t o e n h a n c e c o n n e

More information

Google Apps Premier Edition

Google Apps Premier Edition Google Apps Premier Edition THÔNG TIN LIÊN H www.google.com/a/enterprise Email: apps-enterprise@google.com Nh ng gi i pháp m nh. i m i c a Google. Chi phí th p. i Google Apps Premier Edition, b n có th

More information

Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL)

Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL) Preparative script paper - chinese exam Qian ZHAO (LingYun ZHAO, Pierre MADL) qi 1 n ai 4 d(e) ba 3 o be 4 i sh(e 1 )ng c(i 2 ) new words!, ni 3 ha 3 o! la 2 i zho 1 ng guo 2 yi 1 ho 4 u, me 2 i yo 3 u

More information

Lesson Ten. What role does energy play in chemical reactions? Grade 8. Science. 90 minutes ENGLISH LANGUAGE ARTS

Lesson Ten. What role does energy play in chemical reactions? Grade 8. Science. 90 minutes ENGLISH LANGUAGE ARTS Lesson Ten What role does energy play in chemical reactions? Science Asking Questions, Developing Models, Investigating, Analyzing Data and Obtaining, Evaluating, and Communicating Information ENGLISH

More information

CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A. Ήχος Πα. to os se e e na aș te e e slă ă ă vi i i i i

CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A. Ήχος Πα. to os se e e na aș te e e slă ă ă vi i i i i CATAVASII LA NAȘTEREA DOMNULUI DUMNEZEU ȘI MÂNTUITORULUI NOSTRU, IISUS HRISTOS. CÂNTAREA I-A Ήχος α H ris to os s n ș t slă ă ă vi i i i i ți'l Hris to o os di in c ru u uri, în tâm pi i n ți i'l Hris

More information

(THIS IS AN OPTIONAL BUT WORTHWHILE EXERCISE)

(THIS IS AN OPTIONAL BUT WORTHWHILE EXERCISE) PART 2: Analysis in ArcGIS (THIS IS AN OPTIONAL BUT WORTHWHILE EXERCISE) Step 1: Start ArcCatalog and open a geodatabase If you have a shortcut icon for ArcCatalog on your desktop, double-click it to start

More information

Microsoft Excel Directions

Microsoft Excel Directions Microsoft Excel Directions 1. Working in groups of two, log onto a computer. 2. Create a folder on the desktop a. Right click anywhere on the desktop new folder Name the folder Chemistry 3. Open MS Excel

More information

K E L LY T H O M P S O N

K E L LY T H O M P S O N K E L LY T H O M P S O N S E A O LO G Y C R E ATO R, F O U N D E R, A N D PA R T N E R K e l l y T h o m p s o n i s t h e c r e a t o r, f o u n d e r, a n d p a r t n e r o f S e a o l o g y, a n e x

More information

ON SITE SYSTEMS Chemical Safety Assistant

ON SITE SYSTEMS Chemical Safety Assistant ON SITE SYSTEMS Chemical Safety Assistant CS ASSISTANT WEB USERS MANUAL On Site Systems 23 N. Gore Ave. Suite 200 St. Louis, MO 63119 Phone 314-963-9934 Fax 314-963-9281 Table of Contents INTRODUCTION

More information

Student Technology Standards Scope and Sequence

Student Technology Standards Scope and Sequence ntroduce- Skill is demonstrated, discussed, and practiced evelop-skill is practiced, reinforced, and enhanced 1. General Computer Knowledge 1.1 emonstrates basic operation (example: start up, log on, log

More information

T R A I N I N G M A N U A L 1. 9 G H Z C D M A P C S 80 0 M H Z C D M A /A M P S ( T R I - M O D E ) PM325

T R A I N I N G M A N U A L 1. 9 G H Z C D M A P C S 80 0 M H Z C D M A /A M P S ( T R I - M O D E ) PM325 T R A I N I N G M A N U A L 1. 9 G H Z C D M A P C S 80 0 M H Z C D M A /A M P S ( T R I - M O D E ) PM325 Slide. Click. Send the pic O P E R AT I N G I N S T RU C T I O N S H e a d s e t Ja c k S e l

More information

Use precise language and domain-specific vocabulary to inform about or explain the topic. CCSS.ELA-LITERACY.WHST D

Use precise language and domain-specific vocabulary to inform about or explain the topic. CCSS.ELA-LITERACY.WHST D Lesson eight What are characteristics of chemical reactions? Science Constructing Explanations, Engaging in Argument and Obtaining, Evaluating, and Communicating Information ENGLISH LANGUAGE ARTS Reading

More information

Last 4 Digits of USC ID:

Last 4 Digits of USC ID: Chemistry 05 B Practice Exam Dr. Jessica Parr First Letter of last Name PLEASE PRINT YOUR NAME IN BLOCK LETTERS Name: Last 4 Digits of USC ID: Lab TA s Name: Question Points Score Grader 8 2 4 3 9 4 0

More information

BASIC TECHNOLOGY Pre K starts and shuts down computer, monitor, and printer E E D D P P P P P P P P P P

BASIC TECHNOLOGY Pre K starts and shuts down computer, monitor, and printer E E D D P P P P P P P P P P BASIC TECHNOLOGY Pre K 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 starts and shuts down computer, monitor, and printer P P P P P P practices responsible use and care of technology devices P P P P P P opens and quits an

More information

Element Cube Project (x2)

Element Cube Project (x2) Element Cube Project (x2) Background: As a class, we will construct a three dimensional periodic table by each student selecting two elements in which you will need to create an element cube. Helpful Links

More information

CMSC 313 Lecture 17 Postulates & Theorems of Boolean Algebra Semiconductors CMOS Logic Gates

CMSC 313 Lecture 17 Postulates & Theorems of Boolean Algebra Semiconductors CMOS Logic Gates CMSC 313 Lecture 17 Postulates & Theorems of Boolean Algebra Semiconductors CMOS Logic Gates UMBC, CMSC313, Richard Chang Last Time Overview of second half of this course Logic gates &

More information

OH BOY! Story. N a r r a t iv e a n d o bj e c t s th ea t e r Fo r a l l a g e s, fr o m th e a ge of 9

OH BOY! Story. N a r r a t iv e a n d o bj e c t s th ea t e r Fo r a l l a g e s, fr o m th e a ge of 9 OH BOY! O h Boy!, was or igin a lly cr eat ed in F r en ch an d was a m a jor s u cc ess on t h e Fr en ch st a ge f or young au di enc es. It h a s b een s een by ap pr ox i ma t ely 175,000 sp ect at

More information

Vlaamse Overheid Departement Mobiliteit en Openbare Werken

Vlaamse Overheid Departement Mobiliteit en Openbare Werken Vlaamse Overheid Departement Mobiliteit en Openbare Werken Waterbouwkundig Laboratorium Langdurige metingen Deurganckdok: Opvolging en analyse aanslibbing Bestek 16EB/05/04 Colofon Ph o to c o ve r s h

More information

ISO/IEC JTC1/SC2/WG2 N2

ISO/IEC JTC1/SC2/WG2 N2 ISO/IEC JTC1/SC2/WG2 N2 2000-04-13 Universal Multiple-Octet Coded Character Set International Organization for Standardization Organisation Internationale de Normalisation Œåæäóíàðîäíàß îðãàíèçàöèß ïî

More information

A Crash Course in Spatial History

A Crash Course in Spatial History A Crash Course in Spatial History Combining Geographic and Historical Inquiry Leisl Carr Childers, Ph.D. Historical Inquiry The concepts of Historical Inquiry are embedded in the 5Cs. Change over Time

More information

Solutions and Ions. Pure Substances

Solutions and Ions. Pure Substances Class #4 Solutions and Ions CHEM 107 L.S. Brown Texas A&M University Pure Substances Pure substance: described completely by a single chemical formula Fixed composition 1 Mixtures Combination of 2 or more

More information

Ash Wednesday. First Introit thing. * Dómi- nos. di- di- nos, tú- ré- spi- Ps. ne. Dó- mi- Sál- vum. intra-vé-runt. Gló- ri-

Ash Wednesday. First Introit thing. * Dómi- nos. di- di- nos, tú- ré- spi- Ps. ne. Dó- mi- Sál- vum. intra-vé-runt. Gló- ri- sh Wdsdy 7 gn mult- tú- st Frst Intrt thng X-áud m. ns ní- m-sr-cór- Ps. -qu Ptr - m- Sál- vum m * usqu 1 d fc á-rum sp- m-sr-t- ó- num Gló- r- Fí- l- Sp-rí- : quó-n- m ntr-vé-runt á- n-mm c * m- quó-n-

More information

Brian D. George. GIMS Specialist Ohio Coastal Atlas Project Coordinator and Cartographer. Impacts and Outcomes of Mature Coastal Web Atlases

Brian D. George. GIMS Specialist Ohio Coastal Atlas Project Coordinator and Cartographer. Impacts and Outcomes of Mature Coastal Web Atlases Ohio Coastal Atlas Project Brian D. George GIMS Specialist Ohio Coastal Atlas Project Coordinator and Cartographer Ohio Department of Natural Resources Office of Coastal Management Sandusky, OH Impacts

More information

THIS PAGE DECLASSIFIED IAW E

THIS PAGE DECLASSIFIED IAW E THS PAGE DECLASSFED AW E0 2958 BL K THS PAGE DECLASSFED AW E0 2958 THS PAGE DECLASSFED AW E0 2958 B L K THS PAGE DECLASSFED AW E0 2958 THS PAGE DECLASSFED AW EO 2958 THS PAGE DECLASSFED AW EO 2958 THS

More information

THE GRILL SERIES 2017/2018

THE GRILL SERIES 2017/2018 THE GRILL SERIES 2017/2018 5 YEAR COMPREHENSIVE WARRANTY - NO LIMITS HERE Kiwi v ii. Wi Zi & Bw f pb i wi v pi qi, pw ibii... w ii. Avib i f iz, i w wii Ep ipi i i pi wi iviv pi pw p. ALL MODELS INCLUDE

More information

4.2. Lesson 4.2 Structure of the Nuclear Atom. Overview

4.2. Lesson 4.2 Structure of the Nuclear Atom. Overview 4.2 Lesson 4.2 Structure of the Nuclear Atom Objectives 4.2.1 Identify three types of subatomic particles. 4.2.2 Describe the structure of atoms according to the Rutherford atomic model. Lesson Links Ch.

More information

Measuring ph with Smart Cuvettes

Measuring ph with Smart Cuvettes 1 Measuring ph with Smart Cuvettes Hardware Setup for ph Measurements ph is measured in Absorbance mode. Configure your spectroscopy components for Absorbance measurements. Sample Absorbance setups for

More information

HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY II

HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY II HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY II Periodic Table of the Elements 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 IA VIIIA 1 2 H He 1.00794 IIA IIIA IVA VA VIA VIIA 4.00262 3 Li 6.941 11 Na 22.9898

More information

Towards Healthy Environments for Children Frequently asked questions (FAQ) about breastfeeding in a contaminated environment

Towards Healthy Environments for Children Frequently asked questions (FAQ) about breastfeeding in a contaminated environment Ta a i f i Fu a ui (FQ) abu bafi i a aia i Su b i abu i ia i i? Y; u b i. ia aia a aui a u i; ia aii, bafi u a a aa i a ai f iiai f i ia i i. If ifa b a, a i, u fi i a b bu f iuia i iui ii, PB, u, aa,

More information

8. Relax and do well.

8. Relax and do well. CHEM 1215 Exam III John III. Gelder November 11, 1998 Name TA's Name Lab Section INSTRUCTIONS: 1. This examination consists of a total of 7 different pages. The last page includes a periodic table and

More information

Your web browser (Safari 7) is out of date. For more security, comfort and the best experience on this site: Update your browser Ignore

Your web browser (Safari 7) is out of date. For more security, comfort and the best experience on this site: Update your browser Ignore Your web browser (Safari 7) is out of date. For more security, comfort and the best experience on this site: Update your browser Ignore Activityapply MEASU RING DISTANCES O N A MAP How can you use a map

More information

Alles Taylor & Duke, LLC Bob Wright, PE RECORD DRAWINGS. CPOW Mini-Ed Conf er ence Mar ch 27, 2015

Alles Taylor & Duke, LLC Bob Wright, PE RECORD DRAWINGS. CPOW Mini-Ed Conf er ence Mar ch 27, 2015 RECORD DRAWINGS CPOW Mini-Ed Conf er ence Mar ch 27, 2015 NOMENCLATURE: Record Draw ings?????? What Hap p ened t o As- Built s?? PURPOSE: Fur n ish a Reco r d o f Co m p o n en t s Allo w Locat io n o

More information

From Your Home to NEPAL

From Your Home to NEPAL From Your Home to NEPAL Grade Levels: K-12 Overview Geography has a great impact on education and sustainability. This activity invites students to explore Nepal in comparison to their home country so

More information

Use precise language and domain-specific vocabulary to inform about or explain the topic. CCSS.ELA-LITERACY.WHST D

Use precise language and domain-specific vocabulary to inform about or explain the topic. CCSS.ELA-LITERACY.WHST D Lesson seven What is a chemical reaction? Science Constructing Explanations, Engaging in Argument and Obtaining, Evaluating, and Communicating Information ENGLISH LANGUAGE ARTS Reading Informational Text,

More information

HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY I

HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY I HANDOUT SET GENERAL CHEMISTRY I Periodic Table of the Elements 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 IA VIIIA 1 2 H He 1.00794 IIA IIIA IVA VA VIA VIIA 4.00262 3 Li 6.941 11 Na 22.9898

More information

Ba Be Bi Bo Bu Filipino Chart

Ba Be Bi Bo Bu Filipino Chart We have made it easy for you to find a PDF Ebooks without any digging. And by having access to our ebooks online or by storing it on your computer, you have convenient answers with ba be bi bo bu filipino

More information

I cu n y li in Wal wi m hu n Mik an t o da t Bri an Si n. We al ha a c o k do na Di g.

I cu n y li in Wal wi m hu n Mik an t o da t Bri an Si n. We al ha a c o k do na Di g. Aug 25, 2018 De r Fam e, Wel to 7t - ra at Dun Lak! My na is Mr. Van Wag an I te 7t g a la ge ar, an so s u s. Whi t i wi be m 13t ye of te n, it is m 1s ye D S an Cal i Com t Sc o s. I am so ha y an ex

More information

ECEN 651: Microprogrammed Control of Digital Systems Department of Electrical and Computer Engineering Texas A&M University

ECEN 651: Microprogrammed Control of Digital Systems Department of Electrical and Computer Engineering Texas A&M University ECEN 651: Microprogrammed Control of Digital Systems Department of Electrical and Computer Engineering Texas A&M University Prof. Mi Lu TA: Ehsan Rohani Laboratory Exercise #4 MIPS Assembly and Simulation

More information