NATIONAL SENIOR CERTIFICATE NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRADE/GRAAD 12

Transcription

1 NATIONAL SENIOR CERTIFICATE NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRADE/GRAAD 1 PHYSICAL SCIENCES: CHEMISTRY (P) FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE (V) NOVEMBER 016 MEMORANDUM MARKS/PUNTE: 150 This eorandu consists of pages. Hierdie eorandu bestaan uit bladsye.

2 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V DBE/Noveber 016 QUESTION 1/VRAAG D () 1. C () 1.3 C () 1.4 D () 1.5 B () 1.6 D () 1.7 A () 1.8 A () 1.9 B () 1.10 B () [0] QUESTION /VRAAG A D (1).1. B (1).1.3 E (1).1.4 D (1)...1 H Marking criteria/nasienriglyne: Five C atos in longest chain. H C H Vyf C-atoe in langste ketting. H H C H C C H C H C H Two Br and one ethyl substituents. Twee Br- en een etielsubstituente. Whole structure correct. Hele struktuur korrek. H H Br Br H (3)

3 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 3 DBE/Noveber H O Marking criteria/nasienriglyne: Whole structure correct: H C C O H Hele struktuur korrek: H Only functional group correct:/slegs funksionele groep korrek: Max/Maks.: 1 Accept -OH as condensed. Aanvaar -OH as gekondenseerd. IF/INDIEN: More than one functional group/meer as een funksionele groep 0 ()..3 H H Marking criteria/nasienriglyne: Whole structure correct:/hele struktuur C H C H korrek: Only functional group correct/slegs funksionele groep korrek Max: 1 IF/INDIEN: More than one functional group/meer as een funksionele groep 0 () Hydrogen (gas)/waterstof(gas) (1).3. Addition / Hydrogenation Addisie / Hidrogenasie / Hidrogenering (1) [13] QUESTION 3/VRAAG Copounds with the sae olecular forula but different structural forulae. / Verbindings et dieselfde olekulêre forule aar verskillende struktuurforules. 3. Chain/Ketting (1) 3.3 Fro A to C/Van A na C: Structure/Struktuur: Less branched / less copact / less spherical/longer chain length / larger surface area (over which interolecular forces act). Minder vertak / inder kopak / inder sferies / langer kettinglengte / groter oppervlak (waaroor interolekulêre kragte werk). Interolecular forces/interolekulêre kragte: Stronger / ore interolecular forces / Van der Waals forces / London forces / dispersion forces. Sterker / eer interolekulêre kragte / Van der Waalskragte / Londonkragte / dispersiekragte. Energy/Energie: More energy needed to overcoe or break interolecular forces / Van der Waals forces. Meer energie benodig o interolekulêre kragte / Van der Waalskragte/ dispersiekragte / London-kragte te oorko. ()

4 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 4 DBE/Noveber 016 Fro C to A/Van C na A: Structure/Struktuur: More branched / ore copact / ore spherical / saller surface area (over which interolecular forces act). Meer vertak / eer kopak / eer sferies / kleiner oppervlak (waaroor interolekulêre kragte werk). Interolecular forces/interolekulêre kragte: Weaker / less interolecular forces / Van der Waals forces / London forces / dispersion forces. Swakker/inder interolekulêre kragte / Van der Waalskragte / Londonkragte / dispersiekragte. Energy/Energie: Less energy needed to overcoe or break interolecular forces / Van der Waals forces. Minder energie benodig o interolekulêre kragte / Van der Waalskragte/ dispersiekragte / Londonkragte te oorko. (3) 3.4 A /,-diethylpropane /,-dietielpropaan - Lowest boiling point. / Laagste kookpunt. () 3.5 C 5 H 1 + 8O 5CO + 6H O Bal Notes/Aantekeninge: Reactants Products Balancing Reaktanse Produkte Balansering Ignore double arrows and phases./ignoreer dubbelpyle en fases. Marking rule /Nasienreël If condensed structural forulae used:/indien gekondenseerde struktuurforules gebruik: Max/Maks. 3 (3) [11]

5 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 5 DBE/Noveber 016 QUESTION 4/VRAAG High teperature / heat / high energy / high pressure Hoë teperatuur / hitte / hoë energie / hoë druk (1) 4.1. C 6 H 1 Accept/Aanvaar: Condensed structural forula and structural forula. Gekondenseerde struktuurforule en struktuurforule. E.g./Bv: CH 3 CH CH CH CHCH (1) Alkenes/Alkene (1) 4. X / C 6 H 1 / Alkene / Alkeen / Hexene / Hekseen - OPTION 1/OPSIE 1 X is an alkene / has a double bond / unsaturated. X is 'n alkeen / het 'n dubbelbinding / onversadig. X can undergo addition. X ondergaan addisie. X will react without light / heat / is ore reactive. X sal sonder lig / hitte reageer / is eer reaktief. OPTION /OPSIE Butane is an alkane OR butane is saturated. Butaan is 'n alkaan OF butaan is versadig. Butane can only undergo substitution. Butaan kan slegs substitusie ondergaan. Butane will only react in the presence of light / heat OR butane is less reactive. Butaan sal slegs in die teenwoordigheid van lig / hitte reageer OF butaan is inder reaktief chlorobutane -chlorobutaan 4.3. Substitution / Hydrolysis Substitusie / Hidrolise (4) () (1)

6 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 6 DBE/Noveber H H Marking criteria/nasienriglyne: H H Whole structure correct/hele struktuur H C C C C H korrek: Only functional group correct/slegs H H funksionele groep korrek: 1 IF/INDIEN: More than one functional group/meer as een funksionele groep Hydration / Hidrasie / Hidratering (1) [13] QUESTION 5/VRAAG The iniu energy needed for a reaction to take place. Die iniu energie benodig vir 'n reaksie o plaas te vind. Miniu energy needed to for the activated coplex./ Miniu energie nodig o die geaktiveerde kopleks te vor. () 5.1. Potential energy (kj) Potensiële energie (kj) Course of reaction/reaksieverloop Marking criteria/nasienriglyne: Shape of curve for exotheric reaction as shown. Vore van kurwe vir eksoteriese reaksie soos getoon. Energy of activated coplex shown as 75 kj in line with the peak. Energie van geaktiveerde kopleks aangetoon as 75 kj in lyn et die piek. Energy of products shown as 196 kj below the zero. Energie van produkte getoon as 196 kj onderkant die nulpunt. IF/INDIEN: Wrong shape, e.g. straight line./verkeerde vor bv. reguitlyn. 0 3 (3)

7 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 7 DBE/Noveber Marking criteria/nasienriglyne Dotted line (---) on graph in QUESTION 5.1. showing lower energy for activated coplex. Stippellyn (---) op grafiek in VRAAG 5.1. wat laer energie vir geaktiveerde kopleks toon. Dotted curve starts at/above energy of reactants and ends at/above energy of products on the inside of the original curve. Stippellyn kurwe begin by/bokant energie van reaktanse en eindig by/bokant energie van produkte aan die binnekant van die oorspronklike kurwe. Note/Aantekening: Allocate arks only if curve for either exotheric or endotheric reaction drawn in QUESTION Ken punte slegs toe indien kurwe vir endoteriese of eksoteriese reaksie in VRAAG 5.1. geteken is. () A catalyst provides an alternative pathway of lower activation energy. 'n Katalisator voorsien 'n alternatiewe pad van laer aktiveringsenergie. More olecules have sufficient / enough (kinetic) energy. Meer olekule het voldoende / genoeg (kinetiese) energie. More olecules have kinetic energy equal to or greater than the activation energy. Meer olekule het kinetiese energie gelyk aan of groter as die aktiveringsenergie. More effective collisions per unit tie / second. Meer effektiewe botsings per eenheidstyd / sekonde. Rate / frequency of effective collisions increases. Tepo / frekwensie van effektiewe botsings nee toe. (3) V Ave rate/ge. tepo t , (d 3 s -1 ) Accept/Aanvaar: Volue range/gebied: 16 to/tot 17 c 3 Answer range/antwoordgebied: 1,167 to 1, d 3 s -1 (3)

8 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 8 DBE/Noveber Marking criteria/nasienriglyne: V(O ) 60 d 3 AND/EN divide volue by 4./deel volue deur 4 Use ratio/gebruik verhouding: n(h O ) n(o ) 1: Use 34 g ol -1 in n or in ratio calculation. M Gebruik 34 g ol -1 in n of in verhoudingsberekening. M Final answer/finale antwoord: 170 g OPTION 1/OPSIE 1 V n(o ) V M 60 4,5 ol OPTION /OPSIE 4 d 3 : 1 ol 60 d 3 :,5 ol n(h O ) n(o ) (,5) 5 ol OPTION 3/OPSIE 3 V n(o ) V M 60 4,5 ol n(h O ) n(o ) (,5) 5 ol n(h O ) M g 34 g : 1 ol x : 5 ol x 170 g n(o ) M, g (34) g H O...3 g O x g H O g O (H O ) 170 g (4) 5..3 Equal to / Gelyk aan (1) Q (1) 5.3. P (1) [0]

9 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 9 DBE/Noveber 016 QUESTION 6/VRAAG The stage in a cheical reaction when the rate of forward reaction equals the rate of reverse reaction. ( arks or no arks) Die stadiu in 'n cheiese reaksie wanneer die tepo van die voorwaartse reaksie is gelyk aan die tepo van die terugwaarste reaksie. ( punte of geen punte nie) The state where the concentrations / quantities of reactants and products reain constant. Die toestand wanneer die konsentrasies / hoeveelhede van reaktanse en produkte konstant bly. () Reains the sae / Bly dieselfde (1) 6.. Decreases / Verlaag - When the teperature is increased the reaction that will oppose this increase / decrease the teperature will be favoured. Wanneer die teperatuur toenee, sal die reaksie wat hierdie toenae teenwerk / die teperatuur laat afnee bevoordeel word. The forward reaction is exotheric. / Die voorwaarste reaksie is eksoteries. An increase in teperature favours the endotheric reaction. 'n Toenae in teperatuur bevoordeel die endoteriese reaksie. The reverse reaction is favoured. Die terugwaartse reaksie word bevoordeel. (4) 6.3 Marking criteria/nasienriglyne: Vertical parallel lines show a sudden increase in rate of both forward and reverse reactions. / Vertikale parallelle lyne wys 'n skielike toenae in reaksietepo van beide voorwaartse en terugwaartse reaksies. Horisontal parallel lines showing a constant higher rate for both forward and reverse catalysed reactions after tie t 1. / Horisontale parallelle lyne wat 'n konstante hoër tepo aantoon vir beide voorwaartse en terugwaartse gekataliseerde reaksies na t 1. Reaction rate (ol s -1 ). t 1 Tie (s) ()

10 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 10 DBE/Noveber CALCULATIONS USING NUMBER OF MOLES BEREKENINGE WAT AANTAL MOL GEBRUIK Marking criteria/nasinriglyne: Use/Gebruik M(PbS) 39 g ol -1 in n or in ratio calculation/ of in M verhoudingsberekening. Use ratio/gebruik verhouding: n(h S) equil/ewewig n(pbs) n(h S) fored/gevor n(h S) equilibriu/ewewig USING ratio/gebruik verhouding: H : H S 1 : 1 n(h ) equilibriu/ewewig n(h ) initial/aanvanklik n(h ) fored/gevor Divide equilibriu n(h S) & n(h ) by d 3. Deel n(h S) & n(h ) deur d 3 Correct K c expression Korrekte K c uitdrukking. Substitution of concentrations into K c expression. Vervanging van konsentrasies in K c -uitdrukking. Final answer/finale antwoord: 0,07 NB/L.W.: If not rounded/indien nie afgerond nie: 0,067 OPTION 1/OPSIE 1,39 n (PbS) 0,01ol M 39 n(h S) equilibriu/by ewewig n(pbs) 0,01 ol Initial quantity (ol) Aanvangshoeveelheid (ol) Change (ol) Verandering (ol) Quantity at equilibriu (ol)/ Hoeveelheid by ewewig (ol) Equilibriu concentration (ol d -3 ) Ewewigskonsentrasie (ol d -3 ) H H S 0,16 0 0,01 0,01 0,15 0,01 0,075 0,005 ratio verhouding divide by deel deur K c [HS] [H ] 0,005 0,075 0,067 0,07 IF/INDIEN: [S] 1 ink c No K C expression, correct substitution/geen K c - uitdrukking, korrekte substitusie: Max./Maks. 8 9 Wrong K C expression /Verkeerde K c -uitdrukking: Max./Maks. 6 9 [HS] [H ][S] No ark for K c expression, but continue arking substitution and answer./geen punt vir K c -uitdrukking, aar gaan voort o substitusie en antwoord na te sien.

11 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 11 DBE/Noveber 016 OPTION /OPSIE n(pbs) M, ,01ol n(h S) reacted/gereageer n(pbs) 0,01 ol n(h S) equilibriu/ewewig n(h S) fored/gevor n(h S) equilibriu/ewewig n(h S) initial/aanvanklik 0,01 0 0,01 ol n(h ) reacted/gereageer n(h S) fored/gevor 0,01 ol n(h ) equilibriu/ewewig n(h ) initial/aanvanklik - n(h ) reacted/gereageer 0,16-0,01 0,15 ol c(h ) n V 0,15 0,075 ol d 3 c(h S) n V 0,01 0,005 ol d 3 K c [HS] [H ] 0,005 0,075 0,067 0,07 No K C expression, correct substitution/geen K c - uitdrukking, korrekte substitusie: Max./Maks. 8 9 Wrong K C expression /Verkeerde K c -uitdrukking: Max./Maks. 6 9 IF/INDIEN: [S] 1 ink c [HS] [H ][S] No ark for K c expression, but continue arking substitution and answer./geen punt vir K c -uitdrukking, aar gaan voort o substitusie en antwoord na te sien.

12 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 1 DBE/Noveber 016 OPTION 3/OPSIE 3 H H S Initial quantity (ol) Aanvangshoeveelheid (ol) 0,16 0 Change (ol) Verandering (ol) x x Quantity at equilibriu (ol)/ Hoeveelheid by ewewig (ol) 0,16 - x x Equilibriu concentration (ol d -3 ) 0,16 x x Ewewigskonsentrasie (ol d -3 ) n(pbs) M, ,01ol n(h S) equilibriu/by ewewig n(pbs) x 0,01 ol ratio verhouding divide by deel deur 0,16 0,01 [H ] equilibriu/by ewewig 0,075 ol d -3 0,01 [H S] equilibriu/by ewewig 0,005 ol d -3 K c [HS] [H ] 0,005 0,075 0,067 0,07 IF/INDIEN: [S] 1 ink c No K C expression, correct substitution/geen K c - uitdrukking, korrekte substitusie: Max./Maks. 8 9 Wrong K C expression /Verkeerde K c -uitdrukking: Max./Maks. 6 9 [HS] [H ][S] No ark for K c expression, but continue arking substitution and answer./geen punt vir K c -uitdrukking, aar gaan voort o substitusie en antwoord na te sien.

13 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 13 DBE/Noveber 016 CALCULATIONS USING CONCENTRATION BEREKENINGE WAT KONSENTRASIE GEBRUIK Marking criteria/nasinriglyne: Use/Gebruik M(PbS) 39 g ol -1 in n or in ratio calculation/ of in M verhoudingsberekening. Use ratio/gebruik verhouding: n(h S) equil/ewewig n(pbs) Divide equilibriu n(h S) equil & n(h ) initial by d 3. Deel n(h S) ewewig & n(h ) aanvanklik deur d 3 [H S] fored/gevor [H S]) equilibriu/ewewig USING ratio/gebruik verhouding: H : H S 1 : 1 [H ] equilibriu/ewewig [H ] initial/aanvanklik [H ] fored/gevor Correct K c expression Korrekte K c uitdrukking. Substitution of concentrations into K c expression. Vervanging van konsentrasies in K c -uitdrukking. Final answer/finale antwoord: 0,07 Note/Let Wel: If not rounded/indien nie afgerond nie: 0,067 OPTION 4/OPSIE 4,39 n (PbS) 0,01ol M 39 n(h S) equilibriu/by ewewig n(pbs) 0,01 ol H H S Initial concentration/aanvangskonsentrasie (ol d -3 ) 0,16 0,08 0 Change in concentration/ Verandering in konsentrasie 0,005 0,005 (ol d -3 ) Equilibriu concentration Ewewigskonsentrasie (ol d -3 ) 0,075 0,01 0,005 K c [HS] [H ] 0,005 0,075 0,067 0,07 IF/INDIEN: [S] 1 ink c No K C expression, correct substitution/geen K c - uitdrukking, korrekte substitusie: Max./Maks. 8 9 Wrong K C expression /Verkeerde K c -uitdrukking: Max./Maks. 6 9 [HS] [H ][S] No ark for K c expression, but continue arking substitution and answer./geen punt vir K c -uitdrukking, aar gaan voort o substitusie en antwoord na te sien.

14 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 14 DBE/Noveber 016 OPTION 5/OPSIE 5 n(pbs) M, ,01ol n(h S) equilibriu/by ewewig n(pbs) 0,01 ol n [H S] equilibriu/by ewewig V [H ] initial/aanvanklik V n 0,01 0,005 ol d -3 0,16 0,08 ol d -3 [H S] fored/gevor [H S] equilibriu/by ewewig [H S] initial/aanvanklik 0, ,005 ol d -3 [H ] reacted/gereageer [H S] fored/gevor 0,005 ol [H ] equilibriu/ewewig [H ] initial/aanvanklik [H ] reacted/gereageer 0,08-0,005 0,075 ol K c [HS] [H ] 0,005 0,075 0,067 0,07 IF/INDIEN: [S] 1 ink c No K C expression, correct substitution/geen K c - uitdrukking, korrekte substitusie: Max./Maks. 8 9 Wrong K C expression /Verkeerde K c -uitdrukking: Max./Maks. 6 9 [HS] [H ][S] No ark for K c expression, but continue arking substitution and answer./geen punt vir K c -uitdrukking, aar gaan voort o substitusie en antwoord na te sien. (9) [18]

15 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 15 DBE/Noveber 016 QUESTION 7/VRAAG Hydrolysis is the reaction (of a salt) with water. Hidrolise is die reaksie (van 'n sout) et water. ( or/of 0) Accept/Aanvaar: A cheical reaction in which water is a reactant. 'n Cheiese reaksie waarin water 'n reaktans is. () 7.1. Saller than (7)/Kleiner as (7) + NH 4 + H O NH 3 + H 3 O + Accept/Aanvaar: NH 4 Cl + H O NH 3 + H 3 O + + Cl - Note/Aantekening: Mark equation independently of first answer./sien vergelyking onafhanklik van eerste antwoord na. If incorrect balancing/indien verkeerde balansering: Max/Maks. 3 + NH 4 NH 3 + H + Marking criteria for equation/nasienriglyne vir vergelyking: Reactants Products Reaktanse Produkte Ignore double arrows and phases./ignoreer dubbelpyle en fases. Marking rule /Nasienreël (3) Marking guidelines/nasienriglyne: Substitution of/substitusie van 98 g ol -1. Final answer/finale antwoord: 0,08 ol Note/Let wel: If not rounded/indien nie afgerond nie: (0,075 ol) OPTION 1/OPSIE 1 n M 7, ,08 ol (0,075 ol) OPTION /OPSIE 98 g : 1 ol 7,35 :0,08 ol OPTION 3/OPSIE 3 c MV 7, ,5 0,15 ol d -3 n cv 0,15 x 0,5 0,08 ol ()

16 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 16 DBE/Noveber POSITIVE MARKING FROM QUESTION POSITIEWE NASIEN VAN VRAAG Q7..1 OPTION 1/OPSIE 1 ph log[h 3 O + ] 1,3 log[h 3 O + ] [H 3 O + ] 0,05 ol d -3 [H SO 4 ] ½[H 3 O + ] ½ x 0,05 0,05 ol d -3 (0,03) n(h SO 4 ) ex/oor cv 0,05 x 0,5 0,015 ol (0,0) n(h SO 4 ) react/rea 0,075 0,015 0,065 ol (0,06) n(naoh) n(h SO 4 ) x 0,065 0,15 ol (0,1) n(naoh) M 0, g (4,8 g) Marking guidelines/nasienriglyne: Forula/Forule: ph log[h 3 O + ] Substitution of/substitusie van 1,3 Use [H SO 4 ] : [H 3 O + ] 1 : Gebruik [H SO 4 ] : [H 3 O + ] 1 : n Forula/Forule: c V Multiply by 0,5 d 3 Verenigvuldig et 0,5 d 3 Subtract n initial n excess Aftrek: n begin n ooraat Use n(naoh) : n(h SO 4 ) :1 Gebruik n(naoh) : n(h SO 4 ) :1 Substitution of 40 g ol -1 Vervanging van 40 g ol -1 Final answer: 5 g Finale antwoord: 5 g Range/Gebied: 4,8 5,6 g 1 ol : 40 g 0,15 ol : 5 g

17 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 17 DBE/Noveber 016 OPTION /OPSIE ph log[h 3 O + ] 1,3 log[h 3 O + ] [H 3 O + ] 0,05 ol d -3 n(h 3 O + ) ex/oor cv (0,05)(0,5) 0,05 ol (0,03) n(h 3 O + ) in/aanv n(h SO 4 ) 0,075 x Q7..1 0,15 ol (0,16) n(h 3 O + ) react/reageer 0,15 0,05 0,15 ol (0,13) n(naoh) n(h 3 O + ) 0,15 ol (0,13) Marking guidelines/nasienriglyne: Forula/Forule: ph log[h 3 O + ] Substitution of/substitusie van 1,3 n Forula/Forule: c V Multiply by 0,5 d 3 Verenigvuldig et 0,5 d 3 Use n(h SO 4 ) : n(h 3 O + ) 1 : Gebruik n(h SO 4 ) : n(h 3 O + ) 1 : Subtract n initial n excess Aftrek: n begin n ooraat Use n(h 3 O + ) : n(naoh) 1 : 1 Gebruik n(h 3 O + ) : n(naoh) 1 : 1 Substitution of 40 g ol -1 Vervanging van 40 g ol -1 Final answer: 5 g Finale antwoord: 5 g Range/Gebied: 4,8 5,6 g n(naoh) M 0, g (5, g) 1 ol : 40 g 0,15 ol : 5 g

18 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 18 DBE/Noveber 016 Q7..1 OPTION 3/OPSIE 3 [H SO 4 ] in/aanv V n 0,075 0,5 0,15 ol d -3 (0,16) [H 3 O + ] in/aanv [H SO 4 ] x 0,15 0,3 ol d -3 (0,3) ph log[h 3 O + ] 1,3 -log[h 3 O + ] [H 3 O + ] 0,05 ol d -3 [H 3 O + ] react/rea 0,3 0,05 0,5 ol d -3 (0,7) [H SO 4 ] react/rea ½[H 3 O + ] ½ x 0,5 0,15 ol d -3 (0,14) Marking guidelines/nasienriglyne: n Forula/Forule: c V Divide by 0,5 d 3 Deel deur 0,5 d 3 Use [H 3 O + ] : [H SO 4 ] :1 Gebruik [H 3 O + ] : [H SO 4 ] :1 Forula/Forule: ph log[h 3 O + ] Substitution of/substitusie van 1,3 Subtract [H 3 O + ] initial [H 3 O + ] excess Aftrek: [H 3 O + ] begin [H 3 O + ] ooraat Use n(naoh) : n(h SO 4 ) :1 Gebruik n(naoh) : n(h SO 4 ) :1 Use [H SO 4 ] : [NaOH] 1 : Gebruik [H SO 4 ] : [NaOH] 1 : Substitution of 40 g ol -1 Vervanging van 40 g ol -1 Final answer: 5 g Finale antwoord: 5 g Range/Gebied: 4,8 5,6 g n(h SO 4 ) react/reageer cv (0,15)(0,5) 0,065 ol (0,07) n(naoh) n(h SO 4 ) x 0,065 0,15 ol (0,14) n(naoh) M 0, g (5,6 g) [H SO 4 ] : [NaOH] 1 : 0,15 : 0,5 (0,8) cmv 0,5 x 40 x 0,5 5 g (5,6 g) (9) [16]

19 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 19 DBE/Noveber 016 QUESTION 8/VRAAG AgNO 3 / Silver nitrate AgNO 3 / Silwernitraat (1) 8.1. Ni Ni + + e - Marking guidelines/nasienriglyne: Ni Ni + + e - 1 Ni + + e - Ni 0 Ni + + e - Ni Ni + + e - Ni 0 Ignore if charge oitted on electron./ignoreer indien lading weggelaat op elektron. If charge (+) oitted on Ni + / Indien lading (+) weggelaat op Ni + : Max./Maks: 1 Exaple/Voorbeeld: Ni Ni + e - () Ni + Ag + Ni + + Ag Bal Ni - Ni + AgNO 3 Ni(NO 3 ) + Ag Notes/Aantekeninge: Reactants Products Balancing: Reaktanse Produkte Balansering Ignore double arrows./idgnoreer dubbelpyle. Marking rule /Nasienreël (3) Ni is a stronger reducing agent. / Ni has a higher reducing ability. / Ni is the anode. / Ni loses electrons. / Ni is oxidised. Ni is die sterker reduseeriddel. / Ni het sterker reduseer veroëe. / Ni is die anode. / Ni verloor elektrone. / Ni word geoksideer. () 8.. Ni (s) Ni + (aq) Ag + (aq) Ag(s) Ni (s) Ni + (1 ol d -3 ) Ag + (1 ol d -3 ) Ag(s) Accept/Aanvaar: Ni Ni + Ag + Ag (3)

20 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 0 DBE/Noveber OPTION 1/OPSIE 1 θ θ θ Ecell Ereduction Eoxidation 0,80 (-0,7) 1,07 V OPTION /OPSIE Ag + + e - Ag Ni Ni + + e - Ag + + Ni Ag + Ni + Notes/Aantekeninge Accept any other correct forula fro the data sheet./aanvaar enige ander korrekte forule vanaf gegewensblad. Any other forula using unconventional abbreviations, e.g. E cell E OA - E RA followed by correct substitutions:/enige ander forule wat onkonvensionele afkortings gebruik bv. E sel E OM - E RM gevolg deur korrekte vervangings : 3 4 θ E 0,80 V E θ +0,7 V E θ +1,07 V (4) 8..4 Increases / Verhoog (1) [16] QUESTION 9/VRAAG Endotheric / Endoteries (1) 9. Anode - Connected to the positive terinal of the battery. Geskakel aan positiewe terinaal van battery. () Chlorine (gas) / Cl / Chloor(gas) (1) 9.3. Hydrogen (gas) /H / Waterstof(gas) (1) H O(l) + e - H (g) + OH - (aq) Ignore phases/ignoreer fases Notes/Aantekeninge H (g) + OH - (aq) H O(l) + e - ( ) H O(l) + e - H (g) + OH - (aq) ( 1 ) H (g) + OH - (aq) H O(l) + e - ( ) H O(l) + e - H (g) + OH - (aq) ( ) () 9.4 Basic / Basies - Alkaline / Alkalies OH (ions) / NaOH / Strong base fors. OH (-ione) / NaOH / Sterk basis vor. ()

21 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 1 DBE/Noveber 016 [9]

22 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V DBE/Noveber 016 QUESTION 10/VRAAG Haber (process) / Haberproses (1) Contact process / Catalytic oxidation of SO Kontakproses / Katalitiese oksidasie van SO (1) Sulphur trioxide / SO 3 / Swaweltrioksied (1) SO 3 + H SO 4 H S O 7 Bal. Notes/Aantekeninge Reactants Products Balancing Reaktanse Produkte Balansering Ignore/Ignoreer and phases/en fases. Marking rule /Nasienreël (3) H SO 4 + NH 3 (NH 4 ) SO 4 Bal. Notes/Aantekeninge Reactants Products Balancing Reaktanse Produkte Balansering Ignore/Ignoreer and phases/en fases. Marking rule /Nasienreël (4)

23 Physical Sciences P/Fisiese Wetenskappe V 3 DBE/Noveber Marking guidelines/nasienriglyne: Calculate the ass of fertiliser./bereken die assa kunsis. Add %N and %P ass N and ass P. Tel %N en%p assa N en assa P byekaar. Subtraction/Aftrekking: 100 (%N + %P) (fertiliser/kunsis) [(N) + (P)] %fertiliser/kunsis [%N + %P] Final answer/finale antwoord: 8:1:5 OPTION 1/OPSIE 1 36 (fertiliser/kunsis) x , kg OPTION /OPSIE 36 (fertiliser/kunsis) x , kg 4,11 %N x 100 7, 57,08% 0,51 %P x 100 7, 7,08% %K 100 (57,08 + 7,08) 35,84% (K) 7, (4,11 + 0,51),58 kg 4,11 : 0,51 :,58 8 : 1 : 5 57,08 : 7,08 : 35,84 8 : 1 : 5 OPTION 3/OPSIE 3 4,11 %N x 100 0,55% 0 0,51 %P x 100,55% 0 %K 36 (0,55 +,55) 1,9% 0,55 :,55 : 1,9 8 : 1 : 5 (4) [14] TOTAL/TOTAAL: 150