ŠTA JE TO ORGANSKA EMIJA I ZAŠTO JE PROUČAVAMO? ORGANSKO-PRIRODNO- EMIJSKO-EMIKALIJA? EMIKALIJA? Organska hemija ili Svijet karbona Organske supstance (npr. maslinovo ulje, šećer, škrob, svila, guma, papir, penicilin ) (npr. vazduh, voda, pijesak, glina, so, zlato, srebro, željezo, staklo, mesing ) Anorganske supstance (npr. vazduh, voda, 1
Iz istorije Organske hemije 1807 Jöns Jakob Berzelius prvi uveo naziv organski spoj (1779-1848) Organske anorganske supstance - razlike Anorganske supstance - od postanka planete; organske supstance rezultat proizvodnje živih organizama Organske supstance su mnogo krhkije i lakše ih je oštetiti (primjer: ulje voda; so šećer) Organske supstance se lako prevode u anorganske, ali ne i obrnuto- vitalistička teorija- vis vitalis životna sila 2
Iz istorije Organske hemije 1778 Pierre-Eugene- Marcelin Berthelot prvi sintetski organski spoj iz organskog izvora (1827-1907) Iz istorije Organske hemije 1816 Michel Chevreul Sapun priređen u reakciji baze sa životinjskom mašću (organska supstanca) mogao se prevesti u nekoliko čistih organskih spojeva koje je nazvao masnim kiselinama, uz glicerin- bez učešća životne sile. (1786-1889) 3
Iz istorije Organske hemije 1828 Friedrich Wöhler amonijum cijanat preveden u ureu (1800-1882) 1882) Iz istorije Organske hemije 1845 Adolph Wilhelm ermann Kolbe sinteza organskog spoja (sirćetna kiselina) direktno iz hemijskih elemenata (1818-1884) 4
Klasifikacija Organske-anorganske anorganske supstance Organske supstance su sačinjene iz molekula koje uvijek sadrže najmanje jedan atom karbona (ugljika) C. Anorganske supstance ponekad sadrže atome karbona u svojim molekulama, ali obično ne. Klasifikacija Organske-anorganske anorganske supstance Organska supstanca - svaka supstanca sa karbonovim atomima u molekuli, bez obzira da li se javlja u živom tkivu. Anorganska supstanca bilo koja supstanca bez karbonovih atoma. 5
CAS is the leading provider of organic, inorganic, and biosequence substance information. Date Thu Mar 2 10:40:44 EST 2006 Count 27,428,309 organic and inorganic substances Date Mon Feb 26 06:01:57 EST 2007 Count 30,785,496 organic and inorganic substances Date 02/27/20092009 09:57:43 EST Count 43,650,433 organic and inorganic substances 6
15. Marta 2011. 19. februara 2012. 26. februara 2012. 7
http://www.cas.org/ 70, 856, 803 4. marta 2013. http://www.cas.org/ 83, 233, 920 26. februara 2014. u 16 h 8
Klasifikacija Organske-anorganskeanorganske supstance Šta čini karbon posebnim? Zašto ima tako mnogo spojeva koji sadrže karbon? Odgovor leži u položaju karbona u periodnom sistemu elemenata. Atomi lijevo od karbona imaju tendenciju da otpuštaju elektrone, dok atomi desno lako prihvataju elektrone. Klasifikacija Organske- anorganske supstance Pošto se karbon nalazi u sredini, on nerado daje ili otpušta elektrone. Umjesto toga, on dijeli elektrone. Karbonov ov atom može dijeliti elektrone sa nekoliko različitih vrsta atoma (, O, N, S, P, X ), a takođe dijeli elektrone sa drugim atomima karbona koji se mogu međusobno vezati u duge lance ili brojne prstenove. Zato karbon može da stvara milione stabilnih spojeva sa širokom oblasti hemijskih svojstava jednostavno dijeljenjem elektrona! 9
Klasifikacija Organske-anorganskeanorganske supstance Anorganske molekule sadrže samo nekoliko atoma; one sa više od desetak atoma su sasvim rijetke. Nije neobično da organska molekula sadrži milion atoma! Iz istorije Organske hemije 1815 Jean-Baptiste Biot vinska kiselina iz grožđa i iz laboratorije različito ponašanje - polarizovana svjetlost 1820 Justus von Liebig i Friedrich Wöhleranalizirali različite organske supstance - iste hemijske formule 1830 Berzelius uveo naziv izomeri 1844 Louis Pasteur riješio misteriju vinske kiseline ista formula - različit oblik molekule različito ponašanje 10
Iz istorije Organske hemije Jean-Baptiste Biot Justus von Liebig Louis Pasteur (1774-1862) (1803-1873) (1822-1895) Izomerija Različite supstance koje imaju istu formulu. izomeros (grčki) : sastav istih dijelova ili jednako podijeljeni Izomeri u anorganskom svijetu su rijetkost: npr. amonijum hidrogen sulfat, N 4 SO 4 i hidroksilamin bisulfit N 2 Ox 2 SO 3 Formula organskog spoja C 4 8 O može se napisati za čak 21 supstancu! Podatak iz knjige, a vaša profesorica je našla 26!? Pokušajte i vi! 11
Kojem organskom spoju odgovara molekularna formula C 2 6 O? C 3 C 2 O etanol C 3 OC 3 dimetileter C C O C O C C 3 C 2 O etanol C 3 OC 3 dimetileter 12
Strukturna formula 1859 Friedrich August Kekulé koncept četverovalentnosti karbona Pisati simbol svakog atoma u molekuli i povezati ih kratkim linijama prema načinu na koji su atomi poredani unutar molekule. (1829-1896) Proučavanje organskih supstanci bilo bi nemoguće bez korištenja strukturnih formula i organska hemija bi izgledala kao grozna i beskonačna džungla bez izlaza, u koju je bolje ne ulaziti. (F. Wöhler) 13
1895 Kekulé prstenasta struktura benzena C 6 6 «Naučimo sanjati, gospodo! Možda ćemo tako naći istinu. Međutim, moramo se čuvati objavljivanja svojih snova dok ih ne ispitamo budnom inteligenci cijom. 14