EWURA scoops the highest rank in Africa s regulatory dispensation

Similar documents
GOVERNMENT NOTICE No... PUBLISHED ON THE ELECTRICITY ACT, (CAP.131) ORDER. (Made under Section 23)

GOVERNMENT NOTICE No... PUBLISHED ON THE ELECTRICITY ACT, (CAP.131) ORDER. (Made under Section 23)

In the matter of an Application by the KIGOMA URBAN WATER SUPPLY AND SEWERAGE AUTHORITY (KUWASA) For a Tariff and Charges Adjustment

Newsletter. RC Arusha: I assure you my full support for Zone office. Motto: Fair Regulation for Positive IMPACT NOT FOR SALE SEPTEMBER 2017

In the matter of Application by the TANGA URBAN WATER SUPPLY AND SEWERAGE AUTHORITY (TANGA UWASA) For a Multi-Year Tariff Adjustment

Information for assessors (do not distribute this page to participants):

Mheshimiwa Waziri wa Ujenzi, Uchukuzi na Mawasiliano, Prof. Makame M. Mbarawa (Mb.); Waheshimiwa Mawaziri na Wabunge wote mliohudhuria;

Azimio la Umoja wa Mataifa Kuhusu Watetezi wa Haki za Binadamu

RIPOTI YA MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA HESABU ZA SERIKALI

TANZANIA MARKETS PAN Sera zinazoboresha masoko

Taarifa Kuhusu Hali ya Uchumi wa Tanzania

TAFSIRI RAHISI YA MPANGO WA MAENDELEO YA AFYA YA MSINGI (MMAM)

TANZANIA OSAKA ALUMNI. Kitabu cha Mbinu Bora

ORDER NO BACKGROUND

MAADHIMISHO YA MIAKA 15 YA FOUNDATION FOR CIVIL SOCIETY

Miradi na jamii. 3.1 Utangulizi

Mpango wa Maendeleo ya Elimu ya Msingi (MMEM) Muhtasari Rakesh Rajani na George Omondi

Misamaha ya kodi Tanzania: Je, ni mikubwa sana na kutufanya tuwe tegemezi kwa misaada?

Ripoti ya Mwaka ya Utekelezaji wa MKUKUTA 2006/07

Songa kwenye kilele cha upeo. Masuala ya Msingi na Ujuzi juu ya Uendeshaji wa Serikali za Mitaa

HOTUBA YA WAZIRI WA FEDHA MHESHIMIWA DKT

4. Kanuni za Petroli (Ushiriki wa Watanzania) za mwaka 2017 zilianza kutumika rasmi tarehe 5 Novermba Shughuli za Petroli za kwanza ni

Mwongozo kwa Lugha Rahisi wa Sera ya Maendeleo ya Ushirika na Sheria ya Vyama vya Ushirika Tanzania Bara

MWONGOZO WA MAANDALIZI YA MPANGO NA BAJETI KWA MWAKA 2017/18

KUHUSU AFRODAD. Dira ya AFRODAD. Dhamira ya AFRODAD. AFRODAD inalenga mchakato sawa na endelevu wa maendeleo kuelekea Afrika yenye mafanikio.

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA VIWANDA NA BIASHARA. Ifahamu Sekta ya Viwanda Vidogo na Biashara Ndogo. TOLEO Na.

ATHARI ZA MABADILIKO YA TABIANCHI KWA UCHUMI WA ZANZIBAR

HOTUBA YA WAZIRI OFISI YA WAZIRI MKUU: KAZI, AJIRA, VIJANA NA WENYE ULEMAVU MHE

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA FEDHA

Dodoma ambako kikao cha Bunge kinaendelea kuja kushiriki japo sehemu ya uzinduzi wa mkutano.

Kutetea Haki za Binadamu

MALENGO YA MAENDELEO ENDELEVU

KAMATI ZA KUDHIBITI UKIMWI NCHINI TANZANIA

Deputy Minister for Finance

MWONGOZO WA UTUNGAJI WA SHERIA NDOGO NA USHIRIKI WA WANANCHI

Kubadili Sheria Za Mbegu Na Ulinzi Wa Aina Za Mbegu Na Mimea Nchini Tanzania

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA MAENDELEO YA JAMII, JINSIA NA WATOTO

Mwongozo wa Utekelezaji wa Njia za S5-UUE (KAIZEN)-UUU Tanzania

Mradi wa Usimamizi Endelevu wa Rasilimali ya Madini Ukanda

HOTUBA YA WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO, MHESHIMIWA DKT. PHILIP I. MPANGO (MB), AKIWASILISHA BUNGENI MAPENDEKEZO YA SERIKALI KUHUSU MAKADIRIO YA MAPATO

RIPOTI YA WARSHA KUHUSU HABARI KWA AJILI YA UWAJIBIKAJI

Programu ya Uendelezaji Mifumo ya Maji Vijijini (PUMMV) katika Tanzania. Modeli wa Ukodishaji Mradi

SERA & TARATIBU YA YALE NEW HAVEN HEALTH

JAMHURI YA KENYA. Mkakati wa Ushirikiano MUKHTASARI FY Public Disclosure Authorized. Public Disclosure Authorized

Kuuelewa Mchakato wa Bajeti Tanzania Mwongozo wa Asasi za Kiraia

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA NISHATI NA MADINI

KITEGO CHA MAREKEBISHO NA HAKI ZA MTOTO

MAKUBALIANO YA 2005 YA ULINZI NA UKUZAJI WA VIELELEZO VYA TAMADUNI ANUWAI

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA FEDHA NA MIPANGO

TANZANIA TAARIFA YA MWISHO WA UTEKELEZAJI

TAARIFA YA MWAKA YA UTENDAJI KAZI IDARA YA UTAWALA BORA 2013/2014

TAARIFA FUPI KUHUSU SERA YA TAIFA YA ELIMU

KIMAZINGIRA NA KIJAMII NA MPANGO WA UDHIBITI

DIRA DHIMA. Kuendeleza, kuwezesha, kudhibiti na kusimamia matumizi endelevu ya Rasilimali za Nishati na Madini kwa manufaa ya Watanzania.

HOTUBA YA RAIS WA JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA, MHESHIMIWA BENJAMIN WILLIAM MKAPA,KWA WANANCHI, 30 SEPTEMBA, 2001

Sera ya Faragha. Upeo. Aina za Data na Mbinu za Ukusanyaji

Statement. H.E Dr. Richard Nduhuura Permanent Representative of the Republic of Uganda to the United Nations New York

Dibaji ya Mwenyekiti wa Kamati ya Pamoja ya Uongozi

5. Mheshimiwa Spika, Bunge lako Tukufu lilijadili kwa kina Miswada ifuatayo:

NGUO MPYA ZA UKOLONI. Mikataba ya Ushirikiano wa Kiuchumi kati ya Umoja wa Ulaya na Afrika. Agosti 2017

Huduma kwa wateja kupitia barua pepe na ujumbe mfupi Fig

UTANGULIZI ANUANI NA MANDHARI YA CHUO

Ripoti Fupi ya Nchi kuhusu Kazi Zenye Staha TANZANIA (bara)

3. Mheshimiwa Spika, 4. Mheshimiwa Spika,

Human Rights Are Universal And Yet...

Jifunze kusimamia pesa zako nchini Uskoti

NGUZO KUMI ZA KILIMO KWANZA

Briefing. H.E. Mr. Gyan Chandra Acharya

Kimesanifiwa na:- E.D.Kissuu ECOMM TANZANIA S.L.P ,Dar es Salaam. Simu:

TANGA CEMENT PLC ANNUAL REPORT TAARIFA YA MWAKA.

SautiElimu. Sauti Yako Isikike

USIMAMIZI MKUU WA UBORA WA MAHURUJI

Nilikua na Ndoto ya Kumaliza Shule Changamoto za Elimu ya Sekondari Tanzania

BUNGE LA TANZANIA MAJADILIANO YA BUNGE MKUTANO WA SABA. Kikao cha Thelathini na Tisa Tarehe 1 Juni, (Mkutano Ulianza Saa Tatu Asubuhi) D U A

Derogation Criteria for the Requirements for Generators Network Code

Elimu ya Msingi inaelekea Upande Sahihi? Kufikiri na Nyerere Rakesh Rajani

MKAKATI WA PILI WA TAIFA WA KUDHIBITI UKIMWI ( )

UNACHOHITAJI KUJUA KUHUSU VIKWAZO VYA KULINDA MAISHA KATIKA USAIDIZI WA KIMATAIFA WA AFYA KWA MSAADA WA KIMATAIFA UNAOFADHILIWA NA MAREKANI

3 FEBRUARI, 2015 BUNGE LA TANZANIA MAJADILIANO YA BUNGE MKUTANO WA KUMI NA NANE. Kikao cha Saba - Tarehe 3 Februari, 2015

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

KUSHUKA KWA HADHI YA LUGHA ZA JAMII NCHINI TANZANIA YOHANA P. MSANJILA University of Dar es Salaam, Tanzania

Mwongozo wa Kutathimini mifumo ya Ugawanaji wa faida na Mapato Katika Miradi ya Jamii ya MKUHUMI

Maoni ya Wananchi juu ya Huduma za VVU na UKIMWI Nchini Tanzania

MKAKATI ATHARI YA MAZINGIRA NA KIJAMII YA KAZI YA PRO-ROUTES. Ombi kwa ajili ya fedha za umma wa mradi wa ziada

Uhakika wa Mbegu kwa Uhakika wa Chakula MWONGOZO WA UZALISHAJI WA MBEGU ZA ASILI ZA MAHINDI

UKUZAJI WA ASALI AFRICA (HONEY CARE AFRICA)

Azimio lililopitishwa na Mkutano Mkuu tarehe 18 Desemba 2013 [juu ya taarifa ya Kamati ya Tatu (A/68/456/Add.2)]

MKAKATI WA PILI WA TAIFA WA KUDHIBITI UKIMWI ( )

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

TAMKO LA JUKWAA LA HAKI ZA WATOTO (TCRF) KUHUSU HAKI ZA WATOTO KATIKA KATIBA MPYA

Toleo No. 137 Limesambazwa kwa Taasisi na Idara zote MEM Septemba 16-22, 2016 TETEMEKO. Wabunge WAKALA WA JIOLOJIA TANZANIA

MATUMIZI YA FACEBOOK KWA BIASHARA. Kwa Wanaoanza

Kilimo cha kiekolojia cha Wakulima Wadogo Hufanikisha Haki za Mazingira

Mipango ya miradi katika udugu

Kitabu Cha Mafunzo Ya Uongozi Kwa Wanawake

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA WIZARA YA ELIMU SAYANSI TEKNOLOJIA NA UFUNDI MTAALA WA ELIMUMSINGI DARASA LA I NA LA II

Ripoti ya Maendeleo ya Binadamu 2013

BUNGE LA TANZANIA MKUTANO WA NANE. Kikao cha Ishirini na Nane Tarehe 16 Julai, (Mkutano Ulianza Saa Tatu Asubuhi) D U A

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

Acknowledgment of Aramco Asia. Supplier Code of Conduct

Transcription:

EWURA scoops the highest rank in Africa s regulatory dispensation

Previous issue: EWURA to open three more zones this year From the Editor... 3 From the Desk of the Director General... 4 ZERA: We have learnt a lot from EWURA... 5 EWURA scoops the highest rank in Africa s regulatory dispensation... 6 EDITORIAL BOARD CHAIRMAN Mr. Felix Ngamlagosi EDITOR Mr. Titus Kaguo ASSISTANT EDITOR Mr. Wilfred Mwakalosi WRITER Ms Tobietha Makafu Board inspects electricity infrastructure, SPP in Northern regions... 8 EWURA: Installations shall be done by only licenced contractors... 10 DTWSSAs Stick to water quality standards - EWURA... 12 Get to know why locals shy away from fuel tenders... 13 Move for Mtwara port to handle bulk fuel ships... 14 Fuel Price Indication Data... 16 MEMBERS Eng. Charles S. Omujuni Mr. Nzinyangwa Mchany SECRETARIAT Ms. Hawa Lweno Ms. Janet Mwaipopo EWURA OFFICE 7th Floor, LAPF Pensions Fund Tower, Opposite Makumbusho Village, Kijitonyama, P.O.Box 72175 Dar es Salaam, Tanzania Tel: +255 (0)22 2923513-18 Fax: +255 (0)22 2923519 E-mail: info@ewura.go.tz COVER PHOTO: Delegates of the annual general meeting from the Eastern and Southern Africa Water and Sanitation (ESAWAS) Regulators Association, in a group photo during the first day of the meeting held at EWURA Offi ces in Dar es Salaam, November 2016. www.ewura.go.tz

From the Editor Dear esteemed readers, Happy New Year 2017! I humbly welcome you to join us in latest Edition of the Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA) Newsletter, the 17th Edition in series of EWURA Newsletter publications. I have a great honour and pleasure to invite you to read interesting articles from various sectors regulated by EWURA that have been undertaken for the period between September and December 2016. EWURA regulates three energy sub-sectors; Petroleum, Electricity and Natural Gas; and one Water sector; Water and Sanitation Titus Kaguo During this period, the Authority undertook many regulatory decisions some of which are covered in this edition in compliance with EWURA Act, Cap 414 of the Laws of Tanzania, Section 6 (e). 3 Section 6 (e) stipulates that the Authority shall strive to enhance the welfare of Tanzania society by enhancing public knowledge, awareness and understanding of regulated sectors including; the rights and obligations of consumers and regulated suppliers; the way in which complaints and disputes may be initiated and resolved and the duties, functions and activities of the Authority. In this Edition, activities that have been covered include; EWURA being rated the best regulator in Africa, why local companies shy away from tenders and Board inspections on electricity infrastructure facilities. Others are the move for Mtwara port to handle bulk fuel cargoes, a directive of EWURA to electrical contractors and Water quality issuance insisted. You are welcome!

From the Desk of the Director General Dear esteemed readers, Happy New Year and welcome to this issue of EWURA Newsletter. It is yet another opportunity for discussion and noting important issues relating to the regulated sector, namely Electricity, Petroleum, Natural Gas and Water, for the benefi t of Tanzanian society. 4 As we start the New Year, and in particular EWURA s 11th year of operation, I am cognisant of how far regulation has developed and yet, I am aware of the challenges still facing the regulated sectors. To some, ten years of existence may seem like a lot but the fact is that regulation is still in its infancy in Tanzania. Being a regulator is similar to being a referee during an adrenaline-triggering football match, whereby there are many opposing interests. In such circumstances, the only way to effectively perform is to ensure that the rules of game are clearly known by all the players; that all rules have been agreed upon by all the players; and that the rules are adhered to by all the players. By so doing, a level playing fi eld is assured and everyone stands to reap the rewards. As the regulator, our primary focus has been to ensure the existence of a level playing fi eld for all stakeholders in these sectors. Our commitment to duty has been based on four basic principles: Transparency, Accountability, Integrity and Predictability. For ten years, this is what EWURA has remained committed to doing. As a result, EWURA has exemplifi ed itself and gained recognition by its peers as being one of the best regulatory institutions in the African continent. Felix Ngamlagosi At EWURA, we believe that such recognition is a testament to the benefi ts that society as a whole has enjoyed as a direct result of the sound regulatory framework which is in place. It is my expectation that the articles contained within this issue of EWURA Newsletter shall prove both educational and informative to all stakeholders reading this issue. I take this opportunity to thank the Government of Tanzania, EWURA Board of Directors, Government Consultative Council, Consumer Consultative Council, all regulated suppliers, and the general public, for their continued support, and co-operation with the Authority. I wish to also thank EWURA Management and Staff for their diligence during the course of performing their duties. Please join me in reading the articles found in this issue of the EWURA newsletter.

ZERA: We have learnt a lot from EWURA By Titus Kaguo The Zimbabwe Energy Regulatory Authority (ZERA) has expressed its sincere gratitude for a warm welcome extended by EWURA when ZERA s Board visited EWURA to learn on various matters related to regulatory functions. We greatly appreciate the time dedicated by the EWURA Board, Management and Staff to host our team and especially the tremendous efforts made to facilitate our visit to the fuel marking facilities in short notice. The visit was indeed a great and highly benefi cial learning experience, said ZERA s Chief Executive, Eng. Gloria Magombo, in a letter to EWURA s Director General, Mr. Felix Ngamlagosi. The framework and role of regulator in conducting public hearings; and relationships between regulator and the government. Eng. Magombo said in her letter that ZERA sincerely values the relationship that exists between the two regulatory institutions and is highly appreciative of the same hospitality that has, in the past, been extended to its management and staff on similar learning exchange programmes. We believe, spurred by the RERA capacity building spirit, that these continual learning exchange programmes at all levels of management and staff will assist tremendously in our efforts to achieve regulatory excellence in the region, said Eng. Magombo. 5 ZERA s Board visit among other things covered meeting EWURA Board Members, looking on EWURA s Governance Structure, including Board composition, tenure, mandate of the Board and reporting structure. Also the team was interested to learn how EWURA create conducive environment for attracting public and private investments in the energy sector. The most notable issue ZERA Board was interested to know is how EWURA regulates four sensitive areas contrary to some regulators in many countries that regulate single sector as opposed to EWURA, a multi-sectorial regulator. Apart from Eng. Magombo, the delegation also included, Eng Betty Nhachi, Eng Todd Nkiwane and Commissioner Tadiosi Muzoroza. ZERA board members during the meeting at EWURA offi ces recently.

EWURA scoops the highest rank in Africa s regulatory dispensation *FCC gives hearty congratulations 6 By Titus Kaguo The Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA) has been rated the best among various water regulators from Eastern and Southern Africa in terms of good regulatory governance arrangement. EWURA has excellent regulatory governance arrangements and in many respects could be a continental leader, says the report by the Eastern and Southern Africa Water and Sanitation (ESAWAS) Regulators Association Peer Review. The Report fi ndings were presented in Dar es Salaam at the end of three days ESAWAS Annual Conference held in November. ESAWAS is composed of seven members which are Water and Sanitations Regulators from Kenya, Rwanda, Mozambique, Zambia, Lesotho, Burundi and Tanzania. Of all, EWURA is the regulatory authority that oversee 130 utilities, the highest number among the block, followed by Kenya 103, Zambia (18), Mozambique (15) and Rwanda, Burundi and Lesotho has one-each. EWURA, according to peer review has an excellent regulatory governance arrangement due to the fact that the law gives clarity to the roles and responsibilities of the regulator and foster a degree of stability and permanence in the governance and substance of the regulatory system. The Peer Review further emphasised that among other things, the laws must clearly empower the regulator to establish tariffs, monitor the performance of regulated entities, make rules and subsidiary policy for the sector. The law, according to ESAWAS peer review, must empower the regulator to fully enforce its decisions, standards, and rules, as well as relevant public policy, and set binding standards in such appropriate areas as technical and economic services quality. The peer review focused on among other things, regulatory governance, looking at stability of policies and legislation, fi nancial and administrative independence, accountability, reporting, appeals, transparency and participation that witnessed EWURA complying with. ESAWAS began in 2007 as an informal meeting held by fi ve Water and Sanitation regulators from countries in Eastern and Southern African region to exchange experiences and knowledge on matters related to water and sanitation. Some of the objectives of the Association are to enhance regulatory capacity of members to deliver quality and effective regulation to achieve public policy objectives through cooperation and mutual assistance.

EWURA has excellent regulatory governance arrangements and in many respects could be a continental leader, says the report by the Eastern and Southern Africa Water and Sanitation (ESAWAS) Regulators Association Peer Review. In 2009, EWURA emerged the best regulator in Electricity, after a Peer Review conducted by the University of Cape Town involving others regulators from Uganda, Kenya, Zambia, Namibia and Ghana. Also in year 2011, a research conducted by the European Union indicated that EWURA was the best regulator in Africa in terms of governance, transparency and independence. In June 2015, EWURA won an award and trophy as Energy Regulator of the Year Award for Excellence 2015. The event took place in Dubai at the Annual Africa Energy Forum. Also a report by the Bloomberg News indicated that in 2015 EWURA was leading in Africa for creating conducive environment for investment attraction in the energy sector in Sub-Saharan Africa. Meanwhile, the Fair Competition Commission (FCC) has given hearty congratulations to the Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA) for being an overall winner among various water regulators from Eastern and Southern Africa in terms of good regulatory governance arrangement. Let me, on behalf of Commissioners, Management and on my own behalf send EWURA hearty congratulations for being rated as the best regulator in Southern Africa by ESAWAS Regulators Association Peer Review, says FCC s Director General, Dr. Frederick Ringo. In a congratulatory note to EWURA s Director General, Mr. Felix Ngamlagosi, Dr. Ringo added: Clearly, your excellent regulatory structure of the governance arrangement and the clarity of your roles and responsibilities and the support from the Government have played a good part in fostering fairness, stability and substance to consumers. We underline that the capacity, capabilities, professionalism and hard work played a critical part also. Kindly convey these congratulations to your board and employees. 7

Board inspects electricity infrastructure, SPP in Northern regions By Titus Kaguo 8 The Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA), Board of Directors has inspected electricity infrastructure in the Northern regions of Tanga and Kilimanjaro in its move to assess the power situation and challenges facing Small Power Producers in the country. The inspection was conducted between October 6th and 8th 2016. It involved fi ve members of EWURA Management included Hydro generation plants in Hale, New Pangani Falls in Tanga region, and Nyumba ya Mungu in Kilimanjaro Region. The Board also inspected electricity infrastructure at Tanga Cement (Small Power Producer), TANESCO substations in Kange and Majani Mapana in Tanga and later moved to inspect TPC (Small Power Producer) Co-generation power plant in Moshi, Kilimanjaro region. The Board Members involved in the inspection included, Eng. Professor Jamidu Katima (Board Chairman), Mr. Omar Shane Bendera (Deputy Board Chairman), Mr. Ahmad S.K. Kilima, Mr. Oswald Mutaitina, Mr. Richard M. Kayombo, and Mr. Felix M. Ngamlagosi (Director General). Staff accompanied were, Mr. Nzinyangwa Mchany Tanga Cement offi cer (fi rst right) points at oil storage infrastructure (not in the picture) used for electricity generation, when EWURA s Board members tour the plant in October 2016.

Tanga Cement oil tanks. The factory uses fuel for electricity generation. 9 (Director of Regulatory Economics), Mr. Edwin Kidiffu (Acting Director of Legal Services), Eng. Godfrey Chibulunje (Acting Director of Electricity) and Mr. Titus Kaguo (Manager of Communication and Public Relations). According to the Acting Director of Electricity, Engineer, Godfrey Chibulunje, the purpose of the inspection was to enable the Board of Directors to observe operation performance of electricity infrastructure and understand the challenges associated with operations of the power system. This was necessary due to the fact that the Board wanted to conclude its planned schedule of inspecting TANESCO owned hydropower plants and after inspecting Kidatu, Kihansi and Mtera Hydropower plants. The Board also wanted to understand challenges facing Small Power Producers (SPP) by inspecting the TPC Cogeneration power plant, said Eng. Chibulunje. During the inspections, according to Eng. Chibulunje, members of the Board of Directors were able to actually see water levels and operation of the hydropower stations. At Tanga Cement plant, Eng. Chibulunje said, the Board was briefed on the factory s plans to increase self-generation using waste heat recovery from the cement factory. Currently, the Cement factory has 11.48MW Diesel generation power plant, and plans to expand its generation facility by installing an additional 4.2 MW. When inspected TPC, the Board of Directors was briefed about the challenges that Small Power Producers are facing. TPC in 2009 signed a 15 years Standardized Power Purchase Agreement for export of power up to 9 MW to TANESCO. During the visit the plant was generating at fully capacity of 20 MW, but was only exporting to the Grid about 4.5 MW.

EWURA: Installations shall be done by only licensed contractors By Tobietha Makafu 10 The Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA) has continued to emphasize all Electrical installation Contractors to have licenses issued by EWURA for them to conduct their activities legally. EWURA s Technical Manager for Electricity, Eng. Nemes Massawe said this during a seminar conducted by EWURA on October 2016, on New Electrical Installation Rules 2015, that it was important for the contractors practicing in the electricity fi eld to familiarize themselves with legal requirements, before they undertake electricity activities. Eng. Massawe reveled this at the seminar to electrical contractors in Southern Highland Regions, was held in Mbeya. EWURA has issued rules for electrical installations in the mainland Tanzania, which require all electrical contractors to have license. Only licensed contractors with appropriate qualifi cations and those who are using quality materials will be eligible for electrical installation activities, said Eng. Massawe, adding: Contractors with Large electrical installation companies must make sure that they employ contractors with relevant qualifi cations, appropriate certifi cation and with contractor s license from EWURA. We want only contractors who have been licensed by EWURA to work for the electrical installation companies he said Only licensed contractors with appropriate qualifi cations and those who are using quality materials will be eligible for electrical installation activities. Eng. Massawe He noted that EWURA is also aware of some electrical contractors who are requesting license from EWURA by using fake certifi cates. He said, the current plan is to start reviewing all submitted certifi cates by applicants to ascertain the genuineness and if found one is using fake certifi cates EWURA will not hesitate to hand him/ her over to the state organs. Eng. Massawe also warned electrical contractors who are already licensed to stop using their rubber stamps in collaboration with unfaithfully TANESCO staffs to undertake electricity connections to customers because that is treated as fraud and is against the law of the country. The Rules is applicable for electrical system and circuit placements in Industrial and other buildings. They emphasize on the quality

of work so as to reduce accidents resulting from poor electrical systems he added. The rules are categorized into classes according to the scope of work one can accomplish, starting with class W (Wiremen) which does not need any working experience but should work under the supervision of a contractor with a licensed class A, B, C or D. The process of getting a license is simple whereby the applicant is supposed to fi ll in a form which is available on the Authority s website www.ewura. go.tz or at EWURA s offi ce and submission include the application form together with his/her referee with an attachment of a copy of original certifi cates and curriculum vitae. 11 Some Electrical Contractors from Southern Highlands Regions listen carefully to EWURA s Senior Legal Offi cer, Mr. John Mhangate during a one day seminar on New Electricity Rules 2015, held in Mbeya region in October 2016.

DTWSSAs Stick to water quality standards - EWURA By Tobietha Makafu EWURA has reminded District and Small towns water authorities to stick to water quality to serve their customers with clean and safe water. 12 This directive was given at a capacity building seminar for water Authorities held in October 2016 in Dar es Salaam, and was attended by representatives from the Ministry of Water and Irrigation and others from President s offi ce Regional Administration and Local Government Authorities (TAMISEMI). Speaking during the opening of the Seminar, the Acting Director of Water from EWURA Engineer Exaud Fatael expressed concern about the importance of water authorities to implement the guidelines which were set for monitoring the quality of water and sewerage system in their service areas which was provided by EWURA 2014. Since water is supplied for human consumption, must be treated with correct medication, he said, adding that authorities have the responsibility of testing the water samples in the entire network of water distribution to determine its quality. On his part, Mr. David Linda, the Water Quality Analyst from EWURA said the aim of the seminar was to create awareness and emphasize for Water Authorities to distribute water which contain all the qualities and standards set by the Tanzania Bureau of Standards (TBS) He said: EWURA wants to see customers getting clean and safe water so as to be free from water borne diseases such as Cholera, and that by doing so, it will help the Government to save money. EWURA S Commercial Manager fo Water and Sewerage, Mr. Babu Lolepo, speaks at seminar for water authorities held recetly in Dar es Salaan. The Minister of Water and Irrigation Engineer Gerson Lwenge, when he was touring the Songwe region recently, he also reminded water Authorities to treat the water before distribution to the public in order to reduce the epidemics. Minister Lwenge said The government has removed the Value Added Tax (VAT) from water treatment chemicals to decrease the costs, so there is no reason for people to continue to be plagued with diseases caused by contaminated drinking water. The seminar was attended by representatives from 64 water authorities out of 84. According to the Water report for the District and Small towns of the year 2015/2016, only 17 authorities out of 84 had installed the water treatment facilities. These include Igunga, Nzega, Sikonge na Mwanhuzi. Monduli, Bunda, Kasulu, Muleba, Misungwi, Utete, Ngudu, Sengerema, Mafi nga, Mbinga, Usa River, Liwale and Mbalizi Districts do have chemical disinfection process by using Calcium hypochlorite.

Get to know why locals shy away from fuel tenders By Wilfred Mwakalosi The Petroleum Bulk Procurement System (BPS) has undergone signifi cant changes to allow winning bidders to supply individual product (cargo by cargo) in the petroleum market. The new arrangement has been sought to facilitate an increased participation of local companies (local content) because of its reduced fi nancial requirement as opposed to supply of bulk consignment of petrol, diesel and Kerosene in one tender. But in all recent tenders of the improved system, this has not been the case. Authorities in the sector, as well as the business community are trying to ponder this question. In mid-december 2016, EWURA invited the Oil Marketing Companies (OMCs)at a meeting to discuss and fi nd out what may have gone wrong to shy away local companies from participating in the BPS. The proposed change was expected to increase competition in the supply of petroleum products in the country, leading to decreased quoted premiums, said the EWURA s Director of Petroleum, Eng. Godwin Samwel. Although it might be a bit pre-mature to assess the real outcome of the Cargo by Cargo in BPS tendering system for the initial three tenders, the prevailing outcome is contrary to the anticipation that Cargo by Cargo BPS tender system would have been more attractive to many suppliers leading to more competitive premiums offered. Following this turn of events, EWURA in mid- December, 2016 convened a stakeholders consultative meeting in Dar es Salaam to discuss BPS performance and collect views on the ways for improvement, says EWURA s Director General, Felix Ngamlagosi. Mr. Ngamlagosi adds: Many participants of the meeting were of the opinion that pre-qualifi ed companies were very few, and that the bond for pre-qualifi cation, which stands at USD 3 million, was too high. Mr. Gupta from Yash International said at the meeting that few Oil Marketing Companies (OMCs) have been pre-qualifi ed to participate in the BPS cargo by cargo tender in November, 2016 because the bond required to qualify for Tender pre-qualifi cation, at USD 100 million is very high which limits many local OMCs to participate in the BPS Tendering System. He said the debt security set at USD 3 million is also too high for local companies to afford. He urged for a revised bond and debt security to a reasonable amounts. Mr. Sophonie Babo, and Mr. Anand, both Oryx s Executives, were of the opinion that premiums are possibly still higher because local OMCs have to pay multiple local taxes. They said BPS tender bidders are subjected to buy petroleum products based on Shell International contracts which are different from the local BPS contract and this increases the level of risk. Mr. Orlando D Costa CEO Augusta Energy pointed out that the risks are quite high in supplying BPS cargoes in Tanzania this limits the number of bidders, and that even after implementing BPS cargo by cargo tendering system, still participating bidders are international companies. He also noted that un-like in the previous BPS contracts where arbitration country was England, BPS cargo by cargo contracts require arbitration to be done in Tanzania which is too risky to the supplier. 13

Move for Mtwara port to handle bulk fuel ships By Wilfred Mwakalosi 14 The Energy and Water Utilities Regulatory Authority (EWURA) is contemplating on a move to have the Mtwara port handle bulk fuel supplies under the Bulk Procurement System (BPS). If successful, Mtwara would be the third port to facilitate fuel offl oading, after Dar es Salaam and Tanga ports. Tanzania imports fuel supplies through the BPS, and for the time being, all fuel cargoes enter through Dar es Salaam and Tanga ports only. We are working to check on three key issues: how big is the market here, the infrastructure and the ability of the port to handle the cargoes. We have already engaged the Regional Administration, the Ports and Revenue Authorities and respective oil companies in this bid. We expect maximum cooperation from them. They are our reliable partners. Mr. Ngamlagosi Early December 2016, a team of experts from EWURA visited Mtwara port to inspect, among other things, the readiness for the port facilities in receiving fuel in bulk or large cargoes. The team inspected the Mtwara port fuel receiving terminals and storage infrastructure owned by OilCom and GM Investment in the region. EWURA s Director General, Mr. Felix Ngamlagosi said it was important for the regulator to get fi rsthand information on the infrastructure status on the ground before trying to forge anything else, to pave a way for the possibility of making the region a fuel receiving point. We are working to check on three key issues: how big is the market here, the infrastructure and the ability of the port to handle the cargoes. We have already engaged the Regional Administration, the Ports and Revenue Authorities and respective oil companies in this bid. We expect maximum cooperation from them. They are our reliable partners, said Mr. Ngamlagosi: Analysts say it would be much more economic to use the Mtwara port for transit cargo to southern countries because there is no congestion if compared to the Dar es Salaam -Chalinze 100 km stretch which trucks spend many hours to cover. The cargoes may move from Mtwara to Zambia or any other neighbouring country in lesser days than if it were channeled through Dar es Salaam, an Analyst observed. The difference in distances from Mtwara via Ruvuma to Tunduma is 70 Kms compared to Dar es Salaam-Makambako Tunduma, but Mtwara has no traffi c jams

15 EWURA s Management team and other stakeholders looking at petroleum offl oading infrastructure at Mtwara port. as would be in Dar es Salaam- Chalinze.Mr. Ngamlagosi said BPS system which started early in 2012, has brought about immense benefi ts, which includes signifi cant reduction of fuel prices, increased compliance and transparency in the fuel sub-sector as well as easing of congestion at the Dar es Salaam Port. The Director General said the country has saved a lot of money since BPS, which would have been spent on expenses such as demurrage costs due to ships staying too long at the port. Since the introduction of the system, fuel adulteration, which was an intractable problem for many years, has substantially declined, Mr. Ngamlagosi said. Petroleum bulk procurement system was established to ensure supply at the most competitive prices, by purchasing from a pool of imports obtained from suppliers selected through a competitive bidding process to take the advantage of the economies of scale. A recent study titled The Fiscal Impact of EWURA Regulatory Interventions in the Petroleum Downstream Subsector, conducted by the Department of Economics, University of Dar es Salaam also testifi es that the introduction of the bulk procurement system, has brought signifi cant reduction of fuel price, increased compliance and transparency in the fuel sub-sector.

FUEL PRICE INDICATION DATA SUMMARY KEY STATISTICS FOR PETROLEUM PRODUCTS PRICING FOR THE MONTH OF SEPT-DEC 2016 16 EXCHANGE RATE Oct-16 Nov-16 Dec-16 2179.256 2185.250 2182.71 PETROLEUM PRODUCTS CAP PRICES Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 1,827 1,699 1,658 Nov-16 1,860 1,720 1,669 Dec-16 1,890 1,798 1,737 FOB PRICES Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 738 713 707 Nov-16 775 738 734 Dec-16 810 825 815 AVERAGE PREMIUM Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 27 46 69 Nov-16 22 41 52 Dec-16 16 31 37 PETROLEUM CAP PRICES AVERAGE PREMIUM AS PER QUOTATION AVERAGE FOB PRICES DECREASING EXCHANGE RATE TREND Compiled by Rahel Kiula

EWURA inaongoza bara la Afrika katika Udhibiti

Jarida lililopita: EWURA kufungua ofisi katika Kanda tatu 2016 Kutoka kwa Mhariri... 3 Kutoka Dawati la Mkurugenzi Mkuu... 4 ZERA: Tumejifunza Mengi kutoka EWURA... 5 EWURA inaongoza bara la Afrika katika Udhibiti... 6 BODI YA WAHARIRI MWENYEKITI Bw. Felix Ngamlagosi MHARIRI Bw. Titus Kaguo MHARIRI MSAIDIZI Bw. Wilfred Mwakalosi MWANDISHI Bi. Tobietha Makafu Bodi yakagua miundombinu ya umeme, SPP... 8 EWURA: Wenye leseni tu watafunga umeme... 10 Zingatieni ubora wa maji - EWURA... 12 Mfumo wa uagizaji mafuta kurekebishwa... 13 EWURA yatathmini Bandari ya Mtwara kupokea mafuta.. 14 Takwimu za Mwenendo wa Bei za Mafuta... 16 WAJUMBE Mhandisi Charles S. Omujuni Bw. Nzinyangwa Mchany SEKRETARIETI Bi. Hawa Lweno Bi. Janet Mwaipopo OFISI ZA EWURA Ghorofa ya 7, Jengo la LAPF Pension Fund, Mkabala na Kijiji cha Makumbusho, Kijitonyama, S.L.P. 72175, Dar es Salaam, Tanzania Simu: +255 (0)22 2923513-18, Nukushi: +255 (0)22 2923519, Barua pepe: info@ewura.go.tz PICHA YA MBELE: Wajumbe waliohudhuria Mkutano Mkuu wa mwaka wa Umoja wa Wadhibiti wa Huduma za Maji na Usafi wa Mazingira kutoka nchi za mashiriki na kusini mwa Afrika (ESAWAS) katika picha ya pamoja siku ya kwanza ya mkutano huo uliofanyika ofisi za EWURA Novemba 2016. www.ewura.go.tz

Kutoka kwa Mhariri Wapenzi Wasomaji wetu, heri ya mwaka mpya 2017! Ninawakaribisha katika toleo jipya la Jarida la Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (EWURA), toleo la 17 katika mfululizo wa machapisho haya. Kwa heshima na taadhima, napenda kuwakaribisha kusoma makala za kuvutia zinazohusu shughuli mbalimbali za udhibiti zilizofanywa na EWURA katika kipindi cha kuanzia mwezi Septemba hadi Disemba mwaka 2016. EWURA inadhibiti sekta ndogo tatu za nishati ambazo ni; Petroli, Umeme na Gesi Asilia, na Sekta moja ya Maji yaani Maji na Usa wa Mazingira. Katika kipindi hiki, EWURA imefanya maamuzi mbalimbali ya kiudhibiti ambayo baadhi yake yamechapishwa katika toleo hili. Jarida hili linachapishwa ili kutekeleza Sheria ya EWURA Sura na 414 ya Sheria za Tanzania, kipengele cha 6(e) kinachoitaka Mamlaka kuhakikisha inaboresha ustawi wa jamii ya Watanzania kwa kuimarisha elimu kwa umma, ufahamu na uelewa wa sekta zinazodhibitiwa ikiwa pamoja na haki na wajibu wa walaji na watoa huduma wa sekta zinazodhibitiwa; Njia za kutatua migogoro na kusikiliza malalamiko, kazi na shughuli za mamlaka kwa ujumla. Jarida la EWURA linaonesha shughuli zilizofanyika katika kipindi cha miezi mitatu iliyopita. Shughuli zilizopata nafasi ya kuelezewa katika toleo hili ni pamoja na; EWURA kuwa Mdhibiti bora barani Afrika, kwanini kampuni za ndani hazijitokezi kwenye zabuni na Ukaguzi wa Miundombinu ya umeme iliofanywa na Bodi ya Wakurugenzi. Nyingine ni Mchakato wa Bandari ya Mtwara kuanza kupokea mafuta, Maelekezo ya EWURA kwa Makandarasi wa umeme na Msisitizo uliowekwa na EWURA katika kuhakikisha ubora wa maji unazingatiwa. Karibu! Titus Kaguo 3

Kutoka Dawati la Mkurugenzi Mkuu Ndugu msomaji, Heri ya Mwaka Mpya na karibu kwenye toleo hili la jarida la EWURA. Kama ilivyo ada, jarida hili hutoa fursa ya kufahamu masuala yanayohusiana na udhibiti wa Umeme, Mafuta, Gesi asilia na Maji, kwa faida ya jamii ya Watanzania. 4 Tunapouanza Mwaka Mpya, na hasa mwaka wa 11 wa shughuli za EWURA, kuna maendeleo yaliyopatikana kutokana na kuwepo kwa mfumo wa udhibiti, na kuna changamoto ambazo bado zinatukabili. Pia natambua kuwa baadhi yetu tunadhani kuwa mfumo huu wa udhibiti umeshakomaa baada ya kuwepo kwa miaka kumi; lakini ukweli ni kwamba mfumo wa udhibiti bado ni mgeni hapa nchini. Mdhibiti ni sawa na mwamuzi wakati wa mechi ya mpira wa miguu wenye ushindani mkubwa, na ambao unashangiliwa na makundi ya watu wenye maslahi mbalimbali. Katika hali kama hiyo, njia pekee ya kufanya kazi kwa ufanisi ni kuhakikisha kwamba sheria husika zipo wazi na zinajulikana kwa wachezaji wote; sheria hizo zimekubaliwa na wachezaji wote; na kwamba sheria zote zinazingatiwa na wachezaji wote. Kwa kufanya hivyo, mchezo huo utachezwa katika hali nzuri bila usumbufu kwa washiriki wote. EWURA imekuwa ikihakikisha uwepo kwa mfumo unaozingatia maoni na matakwa ya wadau wote katika sekta hizi. Dhamira yetu hulingana na kanuni nne za msingi: Uwazi (Transparency), Uwajibikaji (Accountability), Uadilifu (Integrity) na Uhakika (Predictability). Kwa miaka kumi sasa, hivi ndivyo EWURA inavyofanya kazi. Matokeo yake, EWURA, inatambuliwa na wadhibiti wenza Afrika kama mfano bora wa taasisi za udhibiti barani. Mimi ninaamini huu ni ushahidi kwamba jamii kwa ujumla imenufaika na mfumo wa udhibiti uliopo sasa. Ni matumaini yangu kwamba makala zilizomo ndani ya jarida hili la EWURA zitasaidia kutoa elimu na taarifa kwa wadau wote watakaozisoma. Nachukua fursa hii kuishukuru Serikali ya Tanzania, Bodi ya Wakurugenzi ya EWURA, Baraza la Ushauri la Serikali (Government Consultative Council), Baraza la Ushauri la Watumiaji Huduma za Nishati na Maji (Consumer Consultative Council), na umma kwa ujumla, kwa msaada wao na ushirikiano endelevu. Napenda pia kuwashukuru menejimenti na wanafanyakazi wote kwa bidii wanayoionesha wakati wote wanapotekeleza majukumu yao. Tafadhali ungana nami katika kusoma makala zilizopo katika toleo hili la jarida la EWURA. Karibuni! Felix Ngamlagosi

ZERA: Tumejifunza Mengi kutoka EWURA Na Titus Kaguo Mamlaka ya Udhibiti wa Nishati Zimbabwe (ZERA), imetoa pongezi za dhati kwa Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (EWURA) kutokana na mafunzo waliyoyapata wajumbe wa Bodi ya Wakurugenzi ya ZERA juu ya kazi mbalimbali za udhibiti walipoitembelea EWURA kati ya Novemba 28 na Disemba 2, 2016. Tunaishukuru Bodi ya EWURA, Menejimenti na Watumishi kwa kutukaribisha na kuhudumia ujumbe wa Bodi yetu, hasa ikizingatiwa taarifa ilitolewa kwa muda mfupi sana; na zaidi juhudi zenu za kuhakikisha tunatembelea miundombinu ya uwekaji vinasaba. Mafunzo haya kwa hakika yataleta uzoefu mkubwa sana kwetu tena wenye faida kubwa, alisema Mtendaji Mkuu wa ZERA, Mhandisi Gloria Magombo katika barua yake ya shukrani kwa Mkurugenzi Mkuu wa EWURA, Bw. Felix Ngamlagosi. Pamoja na mambo mengine, safari ya mafunzo EWURA kwa Bodi ya ZERA ililenga kujifunza mambo mbalimbali likiwamo la kukutana na Bodi ya EWURA, kuangalia mfumo na utendaji wa EWURA hususan muundo wa EWURA ikiwamo, Bodi, vipindi vya wajumbe wa bodi kutumikia EWURA, madaraka ya Bodi na uwajibikaji wa Bodi kiutawala.. Pia ujio wa Wajumbe wa Bodi ya ZERA ulilenga kujifunza jinsi EWURA ilivyoweza kudhibiti maeneo nyeti kwa idadi ya wafanyakazi ya kawaida. Mambo mengine waliyolenga kujifunza ni pamoja mchango wa EWURA katika kutengeneza mazingira bora ya kuvutia wawekezaji, mamlaka ya EWURA katika kuendesha mikutano ya taftishi na uhusiano wa mdhibiti na Serikali. Katika barua yake, Mhandisi Magombo alisema ZERA inathamini sana uhusiano unaoendelea kudumu kati ya mamlaka hizi mbili na aliendelea kushukuru kwa ukarimu ambao EWURA imeuonesha kwa Bodi ya ZERA, miaka iliyopita na hata sasa. Tunaamini, ikichochewa na misingi ya RERA (Umoja wa Wadhibiti wa Nishati Barani Africa) ya kujengea uwezo wanachama wake, mafunzo haya katika ngazi zote za menejimenti na wafanyakazi, kutasaidia sana juhudi ya kufi kia udhibiti wenye weledi wa hali ya juu katika eneo letu, alisema Mhandisi Magombo. Moja ya masuala yalioivutia Bodi ya ZERA ni jinsi EWURA ilivyofanikiwa kudhibiti sekta nyeti nne kwa idadi ndogo ya wafanyakazi wa kawaida tofauti na wadhibiti wengine ambao hudhibiti sekta moja tu kwa idadi ya wafanyakazi ile ile inayolingana na ya EWURA. Pamoja na Mhandisi Magombo, ujumbe wa Bodi ya ZERA pia ulishirikisha Mhandisi Betty Nhachi, Mhandisi Todd Nkiwane na Kamishna Tadiosi Muzoroza. Wajumbe wa Bodi ya Mamlaka ya Udhibiti wa Nishati Zimbabwe (ZERA) walipotembelea EWURA hvi karibuni. 5

EWURA inaongoza bara la Afrika katika Udhibiti Baraza la Ushindani laipongeza EWURA 6 Na Titus Kaguo Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (EWURA) imekuwa mamlaka bora ya udhibiti wa huduma za maji na usafi wa mazingira katika nchi za Mashariki na Kusini mwa Afrika kwa kuzingatia mipango ya utawala bora katika udhibiti. EWURA imekuwa na mipango thabiti katika kutimiza majukumu yake mbalimbali ya udhibiti kwa kuzingatia utawala bora hivyo inafaa kuwa kiongozi barani, inasema ripoti ya Majisafi na Usafi wa Mazingira kwa nchi za Afrika Mashariki na Kusini (ESAWAS). Matokeo hayo ya ripoti yaliwasilishwa jijini Dar es Salaam wakati wa kuhitimisha mkutano mkuu wa mwaka uliofanyika mwezi Novemba kwa muda wa siku tatu wa ESAWAS. ESAWAS kwa sasa inajumuisha na wanachama saba ambao ni mamlaka za udhibiti wa huduma za maji na usafi wa mazingira kutoka nchi za Kenya, Rwanda, Msumbiji, Zambia, Lesotho, Burundi na Tanzania. Pamoja na hayo EWURA ni mamlaka ya udhibiti inayosimamia mamlaka nyingi za huduma za maji kwa kusimamia jumla ya mamlaka 130, ikiwa ni idadi ya juu kabisa ikifuatiwa na Kenya 103, Zambia (18), Msumbiji (15) na Rwanda, Burundi na Lesotho ina moja kwa kila mmoja. Kwa mujibu wa ripoti hiyo EWURA imekua mdhibiti bora kwa kutimiza wajibu wake wa kiudhibiti kwa kuzingatia utawala bora, hii inatokana na sheria kuweka wazi, kanuni, wajibu na majukumu ya EWURA katika kuhakikisha inaimarisha misingi ya kudumu na kiini cha mfumo mzima wa udhibiti. Pamoja na mambo mengine ripoti inasisitiza kuwa sheria inapaswa kuweka wazi na kumpa mdhibiti mamlaka ya kukokotoa bei, kufuatilia mwenendo wa sekta zinazodhibitiwa na kuweka kanuni na sera katika sekta hizo. Kwa mujibu wa ripoti hiyo ya ESAWAS, sheria inapaswa kumuwezesha mdhibiti kutekeleza maamuzi yake, kuweka viwango vya ubora, kanuni na sera husika kwa maslahi ya umma. Pia kuweka viwango katika maeneo sahihi yakiwemo ya kiufundi pamoja na huduma bora za kiuchumi. Ripoti hiyo pia imepitia kwa umakini pamoja na mambo mengine juu ya utawala wa mdhibiti kwa kuangalia uimara wa sera na sheria, uhuru wa kifedha na kiutawala, uwajibikaji, utoaji wa taarifa, rufaa, uwazi na ushiriki ambao EWURA imekua ikitekeleza. ESAWAS ilianzishwa mwaka 2007 katika mkutano usio rasmi uliofanyika kati ya wadhibiti wa huduma za majisafi na usafi wa mazingira kutoka nchi tano za Africa Mashariki na Kusini walipokutana kwaajili ya kubadilishana

EWURA imekuwa na mipango thabiti katika kutimiza majukumu yake mbalimbali ya udhibiti kwa kuzingatia utawala bora hivyo inafaa kuwa kiongozi barani inasema ripoti ya Majisafi na Usafi wa Mazingira kwa nchi za Afrika Mashariki na Kusini (ESAWAS). uzoefu na maarifa mbalimbali katika masuala yanayohusiana na maji na usafi wa mazingira. Pamoja na mambo mengine, kazi ya umoja huo ni kuimarisha udhibiti kwa wanachama, ili watoe huduma bora yenye ufanisi ili kufi kia malengo ya sera ya umma kwa njia ya ushirikiano. Mwaka 2009, EWURA iliibuka mdhibiti bora wa umeme, baada ya uchambuzi uliofanywa na Chuo Kikuu cha Cape Town, uliohusisha wadhibiti wengine kutoka nchi za Uganda, Kenya, Zambia, Namibia na Ghana. Pia mwaka 2011, utafi ti uliofanywa na Umoja wa Nchi za Ulaya (EU), ulionesha kwamba, EWURA ni mdhibiti bora katika nyanja ya utawala bora, uwazi na uhuru. Mwaka 2015, EWURA ilishinda tuzo na kuchukua kombe kama mdhibiti bora wa nishati Afrika kwa mwaka huo, katika tukio lililofanyika Dubai katika kongamano la mwaka la wadhibiti wa nishati. Pia ripoti yiliyotolewa na jarida Bloomberg ilionesha kwamba mwaka 2015, EWURA iliongoza katika kutengeneza mazingira mazuri ya kuvutia uwekezaji katika sekta ya nishati kati ya nchi zilizo kusini mwa Jangwa la Sahara. Wakati huohuo, Baraza la Ushindani wa Haki (FCC) limeipongeza EWURA kwa kuibuka na ushindi kutoka katika kundi kubwa la wadhibiti wa huduma za maji Mashariki, Kati na Kusini mwa Afrika kwa misingi ya uwazi na utawala bora katika udhibiti. Hebu na mimi, kwa niaba ya Makamishina, Menejimenti na kwa niaba yangu mwenyewe niletee EWURA pongozi kwa kuibuka mdhibiti bora Mashariki na Kusini mwa Afrika kulikofanywa na wachambuzi wa ESAWAS alisema, Mkurugenzi Mkuu wa FCC, Dr. Frederick Ringo. Katika pongezi hizo zilizotumwa kwa Mkurugenzi Mkuu wa EWURA, Bw. Felix Ngamlagosi, Dr. Ringo aliongeza: Uwazi, na mpango wa mfumo wa udhibiti na uwazi wa kazi na majukumu na kwa msaada wa Serikali vifanya kazi kubwa kuhakikisha kuna kuwa na haki na utulivu kwa watumiaji. Tunapongeza kwa uwezo, weledi na kazi kubwa ambayo imechangia mafanikio haya. Tafadhali fi kisha salamu hizi kwa Bodi ya Wakurugenzi na Wafanyakazi. 7

Bodi yakagua miundombinu ya umeme, SPP 8 Na Titus Kaguo Bodi ya Wakurugenzi ya Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (EWURA), imefanya ukaguzi wa miundombinu ya umeme katika mikoa ya Kanda ya Kaskazini ya Tanga na Kilimanjaro, ikiwa ni moja ya hatua ya kutathimini upatikanaji wa nishati hiyo pamoja na kufahamu changamoto zinazowakabili wazalishaji wadogo wa umeme hapa nchini. Ukaguzi huo, uliofanyika kati ya tarehe 6 hadi 8 mwezi Oktoba 2016, ulihudhuriwa pia na Menejimenti ya EWURA. Ukaguzi ulihusisha mitambo ya kuzalisha umeme wa Maji Hale na Maporomoko ya mto Pangani mkoa wa Tanga na Nyumba ya Mungu mkoani Kilimanjaro. Bodi pia ilikagua miundombinu ya umeme katika Kiwanda cha Saruji cha Tanga (Tanga Cement), vituo vya kuzalisha umeme vya TANESCO vya Kange na Majani Mapana mkoani Tanga na kumalizia katika mitambo ya kuzalisha umeme ya TPC iliyopo Moshi mkoa wa Kilimanjaro. Wajumbe wa Bodi walioshiriki katika Ukaguzi ni pamoja na Mhandisi, Profesa Jamidu Katima (Mwenyekiti wa Bodi), Bw. Omari Shane Bendera (Naibu Mwenyekiti wa Bodi) na wajumbe Bw. Ahmadi S.K Kilima, Bw. Richard M. Kayombo, Bw. Oswald Mutaitina na Bw. Felix M. Ngamlagosi (Mkurugenzi Mkuu EWURA). Ofisa wa Tanga Cement (wakwanza kulia) akiuonesha ujumbe wa bodi ya EWURA maghala ya kuhifadhia mafuta kwaajili ya kuzalisha umeme, Bodi hiyo ilitembelea kiwanda hicho mwezi Octoba, 2016.

Miundombinu ya kiwanda cha Tanga Cement kwa ajili ya kuhifadhia mafuta yanayotumika kuzalisha umeme kiwandani hapo. 9 Wengine ni wajumbe wa Menejimenti ya EWURA ambao ni Bw. Nzinyangwa Mchany (Mkurugenzi wa Udhibiti Uchumi), Bw. Edwin Kidiffu (Kaimu Mkurugenzi wa Sheria), Mhandisi Godfrey Chibulunje (Kaimu Mkurugenzi wa Umeme) na Bw. Titus Kaguo (Meneja wa Mawasiliano na Uhusiano). Kwa mujibu wa Kaimu Mkurugenzi wa Umeme, Mhandisi Chibulunje, dhumuni la ukaguzi huo ni kuiwezesha Bodi ya Wakurugenzi kujionea miundombinu na shughuli za umeme zinavyofanyika; na pia kufahamu changamoto zinazohusiana na shughuli za uzalishaji wa nishati ya umeme kwa wazalishaji wadogo wa umeme. Ukaguzi huu ni kuhitimisha ratiba ya bodi ya kukagua vituo na mitambo ya kuzalisha umeme wa maji inayomilikiwa na TANESCO, pamoja na wazalishaji wadogo wa umeme, baada ya kukagua Kidatu, Kihansi na Mtera, Bodi ilitaka kufahamu changamoto zinazowakumba wazalishaji wadogo wa umeme (SPP) kwa kukagua mitambo ya kuzalisha umeme ya TPC na Tanga Cement alisema Mhandisi Chibulunje. Wakati wa ukaguzi, kwa mujibu wa Mhandisi Chibulunje, wajumbe wa bodi ya Wakurugenzi waliona viwango vya maji na shughuli za uendeshaji wa vituo vya umeme wa maji. Katika kiwanda cha Saruji cha Tanga, Mhandisi Chibulunje alisema, Bodi ilipewa taarifa za mipango ya kiwanda hicho kuongeza uzalishaji wa umeme kwa kutumia taka joto kutoka kiwandani. Kwa sasa kiwanda hicho kinazalisha Megawati 11.48MW kwa kutumia mafuta ya Dizeli, na kuna mpango wa kuongeza uzalishaji kwa Megawati 4.2 zaidi. Katika kituo cha uzalishaji cha TPC, Bodi ilipewa taarifa juu ya changamoto mbalimbali zinazowakabili wazalishaji wadogo wa umeme. Mwaka 2009 TPC ilisaini mkataba wa kuiuzia TANESCO umeme wa Megawati 9. Wakati wa ziara hiyo, kituo hicho kilikua kinauwezo wa kuzalisha jumla ya Megawati 20, lakini ni Megawati 4.5 tu ndio zililkuwa zinaingizwa kwenye Gridi ya Taifa.

EWURA: Wenye leseni tu watafunga umeme Na Tobietha Makafu 10 Mamlaka ya Udhibiti wa Huduma za Nishati na Maji (EWURA), imeendelea kutia mkazo kwa mafundi wanaojihusisha na shughuli za ufungaji wa mifumo ya umeme, kuwa ni lazima wawe na leseni inayotolewa na EWURA ili waweze kutekeleza majukumu yao kwa mujibu wa sheria. Meneja Ufundi wa Umeme wa EWURA Mhandisi Nemes Massawe, alisema hayo katika semina iliyotolewa na EWURA juu ya kanuni mpya za ufungaji umeme za mwaka 2015. Alisema ni muhimu kwa mafundi wote wanaofanya kazi za umeme kufahamu matakwa ya kisheria katika kazi hiyo kabla ya kuanza kufanya shughuli zao. Semina hiyo ilitolewa kwa wakandarasi wa umeme katika mikoa ya nyanda za juu kusini iliyofanyika mkoa wa Mbeya. EWURA imetoa kanuni za ufungaji umeme kwa Tanzania bara, zinazowataka mafundi wote wa umeme kuwa na leseni. Ni wakandarasi wenye leseni, sifa stahiki na wanaotumia vifaa vyenye ubora tu ndio watakaofanya shughuli za ufungaji wa umeme. Mhandisi Massawe amewataka wakandarasi wenye makampuni makubwa ya ufungaji umeme kuhakikisha kuwa wanaajiri wakandarasi walio na sifa zinazoendana na kazi wanazofanya badala ya kutumia vishoka wanaosababisha mafundi wenye sifa kukosa ajira. Tunataka mafundi walio na leseni za EWURA ndio watumike kufanya kazi kwenye kampuni za Tunataka mafundi walio na leseni za EWURA ndio watumike kufanya kazi kwenye kampuni za makandarasi Mhandisi Massawe makandarasi, Alisema. Aliongeza kuwa EWURA imebaini uwepo wa baadhi ya wakandarasi ambao wamekuwa wakiomba leseni kwa kutumia vyeti bandia. Alisema mpango uliopo sasa ni EWURA kuanza uhakiki wa vyeti vilivyowasilishwa na wakandarasi wanao omba leseni na kwa yeyote atakayebainika kutumia vyeti bandia, EWURA haitasita kumkabidhi kwenye vyombo vya dola. Mhandisi Massawe pia aliwatahadharisha wakandarasi wanaomiliki leseni, kuacha kutumia mihuri waliyonayo kufanya vitendo vya udanganyifu wakishirikiana na watumishi wa TANESCO wasio waaminifu kuwaunganishia umeme wateja isivyo halali, kwasabu ni kinyume cha sheria. Kanuni hizi zinatumika kwa shughuli za uwekaji mifumo ya umeme katika majengo ya viwanda na majengo mengine. zinasisitiza ubora wa kazi hizo ili kupunguza matatizo yanayotokana na

ubovu wa mifumo ya umeme, aliongeza. Kanuni hizo zimegawanywa kwa madaraja kulingana na mipaka ya kazi ambayo fundi anaweza kufanya, ikianzia daraja W (Wireman) ambalo halihitaji uzoefu wowote na ufanya kazi lakini ni lazima afanye kazi chini ya usimamizi wa fundi mwenye leseni za daraja A, B, C au D. Utaratibu wa kupata leseni hizo ni rahisi, muombaji anatakiwa kujaza fomu yeye pamoja na mdhamini wake. Fomu inapatikana katika tovuti ya mamlaka www.ewura.go.tz au katika ofi si za EWURA na kisha kuwasilisha maombi hayo, yakiambatanishwa na nakala za vyeti vya muombaji pamoja na wasifu wa muombaji. 11 Baadhi ya wakandarasi wa umeme wakifuatilia kwa makini maelekezo kutoka kwa Mwanasheria Mwandamizi wa EWURA, Bw. John Mhangate, wakati wa semina juu ya kanuni mpya za ufungaji umeme mkoani Mbeya.

Zingatieni ubora wa maji - EWURA Na Tobietha Makafu Mamlaka za maji za miji ya wilaya na miji midogo, zimetakiwa kuzingatia ubora wa maji, ili ziweze kuhudumia wateja wake kwa maji safi na salama. 12 Hayo yalisemwa katika semina iliyotolewa kwa mamlaka za maji, iliyofanyika mwezi Oktoba 2016 jijini Dar es Salaam na kuhudhuriwa na wawakilishi kutoka Wizara ya Maji na Umwagiliaji na Ofi si ya Raisi Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa (TAMISEMI). Wakati wa ufunguzi wa semina hiyo, Kaimu Mkurugenzi wa Sekta ya Maji EWURA Mhandisi Exaud Fatael, alielezea umuhimu wa Mamlaka za maji kufuata muongozo uliowekwa kwaajili ya kufuatilia ubora wa maji safi na maji taka katika maeneo yao ya kutoa huduma, uliotolewa na EWURA mwaka 2014. Maji yanayosambazwa kwaajili ya matumizi ya wananchi ni lazima yatibiwe kwa madawa sahihi na hivyo Mamlaka za maji zina wajibu wa kufuatilia na kupima sampuli za maji katika mtandao wa kusambaza maji ili kujua ubora wake Alisema. Bwana David Linda ambaye ni mchambuzi wa masuala ya Ubora wa Maji kutoka EWURA alisema, semina hiyo ina lengo la kuwajengea uelewa na kusisitiza Mamlaka za maji kusambaza maji yanayokidhi viwango vilivyowekwa na Shirika la Viwango Tanzania (TBS). Alisema EWURA inataka kuona wateja wanapata maji safi na salama ili kuwaepusha na magonjwa yanayosababishwa na kunywa maji yasiyo salama mfano Kipindupindu, pia itaisaidia serikali kuokoa fedha zinazotengwa kutibu wagonjwa wa magonjwa hayo ya mlipuko. Meneja wa Biashara, Idara ya Maji EWURA, Mhandisi Babu Lolepo, akiwasilisha mada. Umuhimu wa kuzingatia ubora wa maji umetiliwa mkazo pia hivi karibuni na Waziri wa Maji na Umwagiliaji Mhandisi Gerson Lwenge. Waziri, Mhandisi Lwenge alipokuwa ziarani mkoani Songwe alizikumbusha Mamlaka za maji kutibu maji kabla ya kuyasambaza kwa watumiaji ili kupunguza magonjwa ya mlipuko. Waziri Lwenge alisema Serikali imeondoa Kodi ya Ongezeko la Thamani (VAT) kwenye dawa za kutibu maji ili kupunguza gharama, hivyo hakuna sababu ya watu kuendelea kusumbuliwa na magonjwa ya mlipuko yanayosababishwa na unywaji wa maji machafu. Kwa mujibu wa Ripoti ya maji ya miji ya wilaya na miji midogo ya mwaka 2015/2016, ni Mamlaka 17 tu kati ya 84 zimeweka mitambo ya kutibia maji, ambazo ni Igunga, Nzega, Sikonge na Mwanhunzi ambazo zina mitambo ya kutibu maji. Wilaya za Monduli, Bunda, Kasulu, Muleba, Misungwi, Utete, Ngudu, Sengerema, Mafi nga, Mbinga, Usa River, Liwale na Mbalizi wana mitambo ya kutibu maji kwa kutumia kemikali ya kalsium haipokloriti.

Mfumo wa uagizaji mafuta kurekebishwa Na Wilfred Mwakalosi Mfumo wa Uagizaji Mafuta kwa Pamoja (BPS) umefanyiwa marekebisho makubwa ya zabuni ambapo sasa washiriki wataomba zabuni kwa kila aina ya mafuta, badala ya utaratibu wa kuomba zabuni kwa mafuta yote. Utaratibu huu mpya umelenga kuwawezesha wawekezaji wa ndani kushiriki kwenye kinyang anyiro cha zabuni hizi za kimataifa, kwa sababu hawatahitaji tena kuwa na uwezo mkubwa wa kifedha kwa ajili ya zabuni ya mafuta yote kama ilivyokuwa awali. Lakini katika zabuni zote za hivi karibuni chini ya mfumo mpya, hali haikuwa hivyo. Mamlaka na wadau kwenye sekta hii, na jumuia nzima ya waagizaji mafuta sasa wanatafakari sababu za kushindwa kwa kampuni za ndani kuwania zabuni. Katikati ya mwezi Desemba 2016, EWURA ilizikaribisha kampuni za mafuta kwenye mkutano wa wadau kujadili suala hilo na namna ya kupata ufumbuzi. Mabadiliko yaliyopendekezwa yalitegemewa kuongeza kasi ya ushindani katika soko la mafuta nchini, ambapo ilitegemewa hali hii ingesababisha kushuka kwa viwango vya gharama za usafi rishaji wa mafuta, Mkurugenzi wa Petroli wa EWURA, Mhandisi Godwin Samwel alisema hivi karibuni. Lakini hayo hayaonekani kutokea sasa. Ingawa inaweza kuwa ni mapema sana kutathmini manufaa ya mfumo huu mpya BPS wa shehena kwa shehena kwa zabuni tatu za mwanzo, hali inayojitokeza sasa ni kinyume na matarajio ya wengi, kwamba mfumo huu ungewavutia wawekezaji wengi na kufanya viwango vya gharama za usafi rishaji viwe chini. Kutokana na hali hii, mnamo mwezi Desemba katikati, EWURA iliitisha kikao cha wadau kujadili utendaji wa mfumo huu na kupata maoni yao namna ya kuuboresha. Washiriki wengi walikuwa na maoni kwamba kampuni za mafuta zilizoidhinishwa kushiriki zabuni za uagizaji wa mafuta kwa pamoja ni chache mno, na kwamba hata dhamana ya kuidhinishwa huko, kiasi cha Dola za Marekani milioni tatu, (takriban shilingi za Kitanzania bilioni sita), ni kubwa mno. Bw. Gupta wa Yash International, alisema kwenye mkutano huo kwamba makampuni ya mafuta (OMCs) machache tu ndiyo yaliyoidhinishwa kushiri zabuni, na kwamba dhamana ya Dola za Kimarekani milioni 100 zinazotakiwa ili kuidhinishwa kushiriki zabuni ni kiwango kikubwa mno kwa kampuni za ndani kuweza kumudu. Bw. Gupta alisema hata mfumo wa dhamana ya Dola milioni tatu kwa ajili ya dhamana ya kuidhinishwa pia ni kiwango kikubwa mno, na kwamba ufanywe utaratibu wa kuangalia upya viwango hivyo. Bw. Sophonie Babo, na Bw. Anand, wote maofi sa wa juu wa kampuni ya Oryx, walionya kuwa hata viwango vya gharama za kuleta mafuta bado vipo juu kwa sababu waagizaji wanabanwa na kodi na tozo nyingi kwenye serikali za mitaa na manispaa. Walisema washiriki wa zabuni za BPS wananunua mafuta kwa mikataba inayotokana na mikataba ya kimataifa ya Shell, ambayo kimsingi inatofautiana sana na ya BPS, na kwamba hilo pia linaongeza sana kiwango cha hatari (risk). Bw. Orlando D Costa Ofi sa Mkuu wa kampuni ya Augusta Energy, alisema kuna hatari nyingi za kiwango cha juu katika uletaji mafuta nchini, na hilo linafanya kampuni zinazoshindana ziwe chache, na kwamba hata baada ya kuboresha mfumo wa BPS, bado ni kampuni za nje tu ndiyo zimekuwa zikishiriki. Alisema pia kwamba, kinyume na mikataba ya awali ya BPS ambapo mashauri yoyote ya kisheria yalikuwa yanasikilizwa Uingereza, mikataba ya sasa inataka mashauri yasikilizwa Tanzania, ambako ni hatari zaidi. 13

EWURA yatathmini Bandari ya Mtwara kupokea mafuta Na Wilfred Mwakalosi 14 EWURA inaangalia uwezekano wa kuifanya Bandari ya Mtwara kupokea shehena za mafuta kupitia mfumo wa uagizaji Mafuta kwa Pamoja (BPS). Ikifanikiwa, mkoa wa Mtwara utakuwa wa tatu kupokea mafuta kupitia bandari zake, baada ya bandari za Dar es Salaam na Tanga. Tanzania inaagiza mafuta kupitia mfumo wa uagizaji wa pamoja, na shehena zote za mafuta zinapitia kwa sasa Dar es Salaam na Tanga tu. Tunafanya tathmini kujiridhisha juu ya mambo matatu: ukubwa wa soko la mafuta, miundombinu, na uwezo wa bandari kupokea shehena za mafuta. Tayari tunashirikiana na Uongozi wa Mkoa, TPA, TRA na kampuni za mafuta. Tunatarajia ushirikiano mkubwa toka kwao. Ni wadau wetu muhimu. Bw. Ngamlagosi Mapema mwezi Desemba 2016, timu ya wataalam wa EWURA ilitembelea bandari ya Mtwara kutathmini uwezekano wa kuitumia bandari hiyo kupokelea mafuta. Timu hiyo ilikagua miundombinu ya kupokelea mafuta bandarini, pamoja na miundombinu ya kuhifadhia mafuta inayomilikiwa na kampuni za OilCom na GM Investment mkoani humo. Mkurugenzi Mkuu wa EWURA, Bw. Felix Ngamlagosi amesema ni muhimu kwa mdhibiti kujionea mwenyewe hali ya miundombinu kabla ya kufanya lolote, ili kukuandaa mipango ya kuifanya Mtwara iweze kupokea shehena za mafuta. Bw. Ngamlagosi alisema: Tunafanya tathmini kujiridhisha juu ya mambo matatu: ukubwa wa soko la mafuta, miundombinu, na uwezo wa bandari kupokea shehena za mafuta. Tayari tunashirikiana na Uongozi wa Mkoa, TPA, TRA na kampuni za mafuta. Tunatarajia ushirikiano mkubwa toka kwao. Ni wadau wetu muhimu. Wachambuzi wa uchumi wanasema itakuwa nafuu Zaidi kiuchumi iwapo Bandari ya Mtwara itaweza kutumika kusafi rishia hata shehena za nchi jirani, kwa sababu hakuna foleni kama ilivyo kipande cha kilomita 100 kati ya Dar es Salaam na Chalinze, ambapo malori yanapoteza masaa kadhaa. Shehena inaweza kusafi rishwa kutoka Mtwara hadi Zambia au nchi yoyote jirani kwa muda mfupi Zaidi ukilinganisha na njia ya Dar es Salaam, mchambuzi mmoja alisema.

15 Wajumbe wa Menejimenti ya EWURA na wadau wengine wakiangalia miundombinu ya kupakulia mafuta kwa pamoja katika bandari ya Mtwara. Bw. Ngamlagosi alisema mfumo wa BPS ambao ulianza mapema mwaka 2012, umekuwa wa manufaa makubwa kwa taifa, ambayo ni pamoja na kupungua kwa bei za mafuta, utii wa sheria na kanuni, uwazi, usahihi wa takwimu na uepukaji wa ucheleshaji shehena bandarini unaotokana na msongamano wa meli. Mkurugenzi Mkuu alisema mfumo wa uagizaji wa mafuta kwa pamoja umeisaidia sana nchi, na kwamba umeokoa fedha nyingi ambazo zingetumika kugharamia malipo ya ucheleweshaji meli bandarini. Toka kuanza kwa mfumo huu, uchakachuaji, ambalo lilikuwa tatizo sugu kwa miaka mingi, limepungua kwa kiwango kikubwa sana, Bw. Ngamlagosi alisema. Mfumo huu ulianzishwa ili kuhakikisha nchi inapata mafuta kwa gharama zinazotokana na ushindani ili kupata unafuu, kwa kununua kutoka kwa waagizaji walioshindanishwa na kuchaguliwa, kupitia zabuni za za kimataifa ili kupata unafuu wa kiuchumi. Utafi ti uliofanywa miaka ya karibuni na Chuo kikuu cha Dar es Salaam, idara ya Uchumi, umebaini kwamba manufaa ya kifedha yanayotokana na hatua za kiudhibiti za EWURA kwenye eneo la bidhaa za petroli, yamethibitisha kwamba mfumo wa BPS umepunguza sana bei za mafuta, na kuleta uwazi kwenye biashara.

TAKWIMU ZA MWENENDO WA BEI ZA MAFUTA SUMMARY KEY STATISTICS FOR PETROLEUM PRODUCTS PRICING FOR THE MONTH OF SEPT-DEC 2016 16 EXCHANGE RATE Oct-16 Nov-16 Dec-16 2179.256 2185.250 2182.71 PETROLEUM PRODUCTS CAP PRICES Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 1,827 1,699 1,658 Nov-16 1,860 1,720 1,669 Dec-16 1,890 1,798 1,737 FOB PRICES Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 738 713 707 Nov-16 775 738 734 Dec-16 810 825 815 AVERAGE PREMIUM Month Petrol Diesel Kerosene Oct-16 27 46 69 Nov-16 22 41 52 Dec-16 16 31 37 PETROLEUM CAP PRICES AVERAGE PREMIUM AS PER QUOTATION AVERAGE FOB PRICES DECREASING EXCHANGE RATE TREND Imeandaliwa na Rahel Kiula