ANALISIS FAKTOR MOTIVASI PELANCONG KE HOMESTAY KAMPUNG TEB. A. KANý'x MELAYU, SERIAN Siti Nor Aishah Binti Bujang Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dengan Kepujian ( Pengurusan Seni ) 2017
ANAL. ISIS FAKTOR MOTIVASI PELANCONG KE HOMESTAY KAMPUNG TEBAKANG SERIAN TNIELAYU, SITI NOR AISHAH BINTI BUJANG 50017 Projek ini inerupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sai, jana Seni Gunaan dengan Isepujian Pengurusan Seni Fakulti SPni Gunaan (Ian Kreatif UN I\, E RSITI MALAYSIA SARAWAK 2017
UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS JUDUL ANALISIS FAKTOR MOTIVASI PELANCONG KE HOMESTAY KAMPUNG TEBAKANG MELAYU, SERIAN SESI PENGAJIAN : 2014 / 2015 Saya : Sill NOR AIISHAH BINTI BUJANG mengaku membenarkan *tesis ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak den-an syarat-syarat kegunaan seperti berikut: Tesis adalah hak milik Universiti Malaysia Sarawak. Pusat Khidmat Makiumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja. Pusat Khidmat Makiumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan. Pusat Khidmat Maklumat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan tesis mi sehagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi_ *sila tandakan ýj n SULZT TERHAD ITIDAK TERHAD (mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972) (mengandungi maklumat terhad yang telah ditentukan oleh organisasi! badan di mana penvelidikan dijalankan) Disah -7rV, oleh: A-q \ND, XTANGWN PENULIS) Alamat tetap: No til 75 Lot Baru Fasa 2 Kampung Tanjong Bundong. 94300 Kota Samarahan. AN I&A ANGAN l PENYELIA) 0 'rat-lkh dý/csi/1 Tarikh : C'atatan: * "Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi ljazall Doktor Falsafah, Sarjana dan Sarjana Muda ** Jika tesis im SULIT atau TERI-IAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa i organisasi berkenaan dengan menyatakan sek-all sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD.
PENCAKU: AN Projek bertajuk "Analisis Faktor Motivasi Pelancong ke Homestay Kampung Tebakang Melayu, Serian" telah disediakan oleh Siti Nor Aishah Binti Bujang dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai mernenuhi syarat untuk ljazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengunisan Seni).
Penghargaan Assalamualaikum w. b. t dan salam sejahtera. Bersyukur kehadrat ilahi kerana dengan izin kurnia-nya dapat juga saya menyempurnakan kajian ini. Sepanjang menjalankan kajian ini, saya telah memperoleh pelbagai pengalaman sama ada pahit mahupun manis yang amat berharga dan bermakna dalam hidup saya sebagai seorang pelajar. Pengalaman yang saya perolehi sepanjang menjalankan kajian ini mungkin hanya akan datang sekali sahaja dalam hidup. Justeru itu, saya juga memperolehi pelbagai matlumat dan pengetahuan yang dengan lebih terperinci lagi berkaitan kajian yang dikaji iaitu bertajuk "Analisis Faktor Motivasi Pelancong ke Homestay Kampung Tebakang Melayu, Serian". Di kesempatan ini, saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada semua pihak yang terlibat sepanjang menjayakan kajian ini, terutamanya kepada pensyarah kami iaitu, Encik Shaik Azahar Shaik Hussain kerana beliau telah banyak memberikan tunjuk ajar kepada saya sepanjang menjalankan kajian ini. Tunjuk ajar beliau amat membantu saya dalam usaha menyempurnakan kajian bagi Projek Tahun Akhir (PTA). Oleh itu, saya juga ingin mengucapkan jutaan terima kasih kepada ahli keluarga yang telah banyak memberi sokongan moral dan bantuan kewangan bagi menyelesaikan kajian ini. Selain itu, saya turut berterima kasih kepada rakan-rakan seperjuangan kerana telah banyak menghulurkan bantuan dan kerjasama bagi merealisasikan usaha menyempurnakan kajian ini dengan jayanya. Ucapan ini juga ditujukan kepada semua pihak yang terlibat dalam menjayakan kajian ini sama ada secara langsung atau tidak langsung. Segala bantuan yang telah anda hulurkan amatlah saya hargai kerana tanpa bantuan dan sokongan anda semua, kajian ini tidak dapat dilaksanakan dengan sempurna.
ABSTRAK Kajian ini bertujuan meninjau Analisis Faktor Motivasi Pelancong di Homestay Kampung Tebakang Melayu Serian, Sarawak. Analisis yang ditinjau meliputi faktor motivasi tidak kira dari segi ekonoini, sosial, budaya dan alam sekitar. Pendekatan kajian ini adalah melalui tinjauan bersemuka. Seramai 370 responden terdiri daripada pengusaha, pelancong dan penduduk sekitar hornestay di Kampung Tebakang Melayu, Serian, Sarawak yang terlibat dalam kajian ini. Melalui kajian ini, Analisisfaktor motivasi menggunakan kaedah kualitatif dan kuantitatif akan digunakan bagi meneliti faktor tarikan dan tolakan pelancong yang dilihat menjadi punca keinunduran homestay Kampung Tebakang Melayu, Serian. Hasil kajian akan mendapati terdapat pelbagai faktor yang mempengaruhi kejayaan sesebuah homestay antaranya kepimpinan, promosi, kemahiran keusahawanan dan kesepakatan antarapenduduk. Justeru, kajian ini membantu sesebuah homestay mengenal pasti kelebihan, kelemahan, peluang dan ancaman sebagai pendorong untuk terus membangun dan memberi manfaat kepada penduduk setempat. Kata kunci: homestay; faktor motivasi; pelancong; Sarawak.
ABSTRACT This study aims to review the Motivation Factor Analysis on the Tourist Homestay Kampung Tebakang Melayu Serian, Sarawak. The analytical review includes a motivational factor not considered in terms of economic, social, cultural and environmental. This research approach is through face to face surveys. A total of 370 respondents consisting of businessmen, tourists and local residents in Kampung Tebakang Melayu homestay, Serian, Sarawak who participated in this study. Through this study, analysis of motivation factors using qualitative and quantitative methods will be used to examine factors tourist attraction and repulsion are seen to be the cause of underdevelopment Kampung Tebakang Melayu homestay, Serian. The results of the study will find there are various factors that influence the success of a homestay including leadership, promotion of entrepreneurial skills and an agreement among the population. Thus, this study helps a homestay identify advantages, weaknesses, opportunities and threats as a spur to continue to develop and benefit the local population. Keywords: homestay; motivating factors; tourists; Sarawak.
Senarai Singkatan CBT MAHA MARA PBB RIDA UNTWO KNK KPM Community Based Tourism Persatuan Pertanian dan Pekebun Malaya Majlis Amanah Rakyat Parti Bangsa-bangsa Bersatu Penubuhan Lembaga Kemajuan Kampung dan Perusahaan United Nations World Tourism Organization Keluaran Negara Kasar Kementerian Pelancongan Malaysia
ISI K. and['ti'gan MUKa SURAT BAI3I PENGENALAN 1.0 Pendahuluan 1 1.1 Latar Belakang Kajian 10 1.2 Skop Kajian 13 1.2.1 Tajuk 15 1.2.2 Sampel 1.2.3 Tujuan 15 16 1.3 Perinasalahan Kajian 1.4 Objektif Kajian 17-18 17-18 1.5 Persoalan Kajian 17-18 1.6 Kerangka Konsep Kajian 18 1.7 Kepentingan Kajian 20 1.8 I3atasan Kajian 21 1.9 Ringkasan Bab
BAB 2 KAJIAN LITERATUR 2.0 Pendaln. iluan 23 2.1 Definisi Operasi 2.1.1 Definisi Dan Konsep 25 2.1.1.1 Moti vasi 25 2.1.12 Motivasi Dalam Konteks Pelancongan 28 2.1.1.3 Cabaran 30 2.1.1.4 Tingkah Laku 40 2.1.1.5 Persepsi 43 11. 1.6 Kepuasan Pelancong 45 2.1. 1.7 Teori Tolakan Dan Tarikan 47 2.1.1.8 Strategi Pemasaran 50 2.1.1.9 Pelancongan 52 2.1.1.10 Pelancongan Di Malaysia 55 2.1.1.1 1 Pelancongan Massa 59 2.1.1.12 Pelancongan Alternatif 60 2.1.1.13 Pelancongan Berasaskan Komuniti Di Malaysia 62 2.1.1.14 Industri Pelancongan 63 2.1.1.15 Destinasi Pelancongan 65
2. l. 1.16 B udaya 66 2.1.1.17 Warisan 67 2.1.1.18 Honlestav 67 2. I. 1.19 Sejarah Hornestay Di Malaysia 70 2,1.1.20 Konsep Program Homestuy Malaysia 75 2.1.1.21 Kriteria Pembangunan Homestciy 77 2.1.1.22 Tipologi Tingkahlaku Pelancong 79 2.1.1.23 Tipologi Pennintaan 80 2.1.1.24 Pelancongan Homestay Di Malaysia 81 2.1.1.25 Program Hoinestav Di Malaysia 83 2.1.1.26 Pembangunan Hofnestcy, 86 2.1.1.27 Peinbangunan Komuniti Dan Honlestav 88 2.1.1.28 Konsep Pelancongan Berasaskan Kornuniti 89 (CBT) Yang Mapan 2.1.129 Penyertaan Komuniti 92 2.1.1.30 Pembangunan Ekonomi Ke Atas Pelancongan 93 Di Malaysia 2.1.1.31 Rancangan Malaysia Kesepuluh (Rmk-10) 95 2.1. I. 32 Rancangan Malaysia Kesebelas (Rnik-11) 96
2.1.1.33 Sokongan Kerajaan 96 2.2 Ringkasan Bab 97 BAB 3 1 1ETODOLOGI KAJIAN 3.0 Pendahuluan Bab 98 3.1 Kawasan Kajian 99 3.2 Kajian Rangka Kerja 100 3.3. Benluk Kajian 101 3.3.1. Sample 101 3.3.2 Pembolehubah 102 3.3.3 Kajian Pembolehubah 104 3.3.4 Ujian Pra Daripada Irrstrumen Kajian 105 3.3.5 Kebolehpercayaan Dan Kesahihan Data 105 3.3.6 Analisis Data 105 3.4 Ringkasan 106 3.5 Kesimpulan 108
BAB 4 DAPATAN KAJiAN 4.0 Pendalnil uan 110 4. / Analisa Dernografi Responden 4.2 Analisa Faktor Motivasi 111 118 4.3 Analisa kekerapan kesan Penglibatan Komuniti dalam kemajuan 133 honresiciy, 4.4 Analisa Kekerapan strategi dan promosi 143 4.5 Analisa Kekerapan pendapat pelancong tentang pelancong 152 mengenai Home. slav Kampung Tebakang. 4.6 Ringkasan bat) 165 BAB 5 RliMC`SAN, PERBINCANGAN DAN CADANGAN 5.0 Pendahuluan 166 5.1 Perbincangan 166 5. 1.1 Analisa taburan silang 171 5.1.2 Analisa kebolehpercayaan dan kesahihail 178 5.1.3 Analisa pekali kolerasi Pearson 180 5.2 Cadangan 181 5.2.1 Cadangan Kepada Pihak Homestay 182
5.2.2 Cadangan Kepada Kementerian Pelancongan 182 Dan Kebudayaan Malaysia Negeri Sarawak 5.2.3 Cadangan Untuk Kajian Lanjutan 185 5.3 Rumusan Dapatan Kajian 186 5.4 Kesimpulan 188 RUJUKAN 191 LA1lIPIRAN 196
BABSATU PENGENALAN 1.0 Pendahuluan Homestay menjadi popular di kalangan pelancong asing dan pelancong tempatan sebagai produk pelancongan alternatif yang memberikan pengalaman lebih bermakna dengan mempelajari tentang budaya tempatan sesebuah negara bila membuat lawatan ke negara tersebut. Homestay berkait rapat dengan alam semula jadi, budaya, adat tempatan, tradisi yang telah dirancang untuk menarik pelancong untuk tinggal bersama masyarakat setempat bagi mendapatkan pengalaman budaya yang berbeza dan keseronokan dalam mengetahui sesuatu budaya yang tiada ada di negara sendiri. Rumah penginapan menyediakan pelancong kemudahan penginapan, makanan dan minuman serta aktiviti yang berbeza dari segi pendidikan, hiburan dan pengalaman sepanjang berada di sana. Kepelbagaian destinasi juga menawarkan bermacam-macam jenis aktiviti riadah untuk dimasukkan ke dalam industri pelancongan melalui pelbagai aktiviti pelancongan berasaskan komuniti seperti rumah penginapan untuk menarik lebih ramai pelancong bagi mendapatkan faedah ekonoini yang maksimum kepada diri dan negara. Penyumbang utama ekonomi kedua terbesar di negara Malaysia merupakan lndustri pelancongan selepas sektor pembuatan. Menerusi Unit Komunikasi Korporat, Kementerian Pelancongan Malaysia (2014), Malaysia mencatat rekod peningkatan kedatangan pelancong sebanyak +1.2% dengan jumlah sebanyak 9,438,592 orang bagi lima bulan pertama tahun 2012, berbanding 9,323,827 prang bagi tempoh yang sama tahun 2011, menurut Menteri Pelancongan, Dato' Seri Mohamed Nazri Bin Abdul Aziz, Negara-negara ASEAN masih menjadi penyumbang tertinggi 1
kepada kedatangan pelancong ke Malaysia iaitu 73.4% daripada jumlah keseluruhan kedatangan pelancong. Negara-negara tersebut ialah Indonesia (+19.3%), Filipina (+41.7%), Vietnam (+35.2%), Myanmar (+6.9%) dan Laos (+19.9%). Selain itu, negara-negara lain termasuklah Saudi Arabia (+50.7%), China (+34.1 %), Japan (30.6%), Russia (25.8%), Kazakhstan (25.2%), Denmark (14.4%) dan India (+7.8%). Jumlah pendapat pelancong yang didapati daripada pelancong dari bulan Januari hingga Mei 2012 meningkat sebanyak +1.9%, iaitu menjana sebanyak RM21.8 bilion kepada pendapat pelancong negara, berbanding RM21.4 bilion pada tahun 2011. Perbelanjaan pelancong per kapita bagi tempoh tersebut dianggarkan berjumlah RM2,309 dengan peningkatan 0.7% berbanding RM2,294 pada tahun 2011. Kementerian Pelancongan mengalakkan Program Honlestay berjalan secara aktif sebagai industri ekopelancongan berasaskan komuniti di Malaysia. Kerajaan telah merealisasikan industri ini sebagai pemangkin kepada kemajuan luar bandar disamping pembangunan masyarakat dari perspektif bidang sosio-ekonomi. Pelancongan merupakan salah satu cara untuk meningkatkan ekonomi Negara dengan mengadakan pelbagai aktiviti yang boleh disertai oleh semua individu yang sanggup membayar dengan nilai yang telah ditetapkan. Program homestay ini merupakan program pelancongan desa yang semakin berkembang. Melalui aktiviti pelancongan ini boleh dijadikan sebagai produk pelancongan seperti menjalaiilcan program homestay di setiap negeri di Malaysia. Berdasarkan Kayat (2004), industri pelancongan inenjadi sumbangan utama kepada negara dalam abad ke 21- ini seperti di Perancis, Itali dan Eropah. Ketiga-tiga Negara ini telah pun memberikan sumbangan sehingga memberi impak yang besar kepada pembangunan ekonomi Negara tersebut. Selepas industri perkilangan, industri pelancongan yang menjadi industri kedua terpenting Negara juga mampu untuk mengekploitasikan sumber pendapat pelancong tentang Negara. Saban hari, sektor pelancongan telah diberi perhatian serius oleh kebanyakan negara di dunia ini kerana ia mempunyai potensi tersendiri untuk bersaing setanding dengan sektor lain. Di Malaysia, sektor pelancongan merupakan sektor kedua terbesar selepas sektor pembuatan (Che Leh, 2013). Kementerian Pelancongan Malaysia (2010), Sektor pelancongan mempunyai kaitan dengan ketibaan pelancong sama ada pelancong domestik atau pelancong antarabangsa. Ketibaan mereka 2
amal penting kerana boleh menambah pendapat pelancong sekaligus meningkatkan pertumbuhan ekonomi negara. Menurut United Nations World Tourism Organization (UNWTO) (2013), pelancongan dunia telah berkembang sebanyak empat peratus (%) pada tahun 2012, dengan mencatat jumlah ketibaan pelancong sebanyak 1,035 billion dan jumlah pendapat pelancong sebanyak 1,075 billion Amerika Syarikat. er dianggap baik kerana sektor pelancongan yang semakin berkembang memberi banyak manfaat ekonomi kepada sesebuah negara. Di Malaysia, pada tahun 2012 sebanyak 25.03 juta pelancong masuk ke negara ini dengan perbelanjaan berjumlah RM60.6 billion (Pelancongan Malaysia, 2013). Menurut Pertubuhan Pelancongan Dunia Bangsa-Bangsa Bersatu, industri pelancongan telah mengalami pertumbuhan secara berterusan dan kepelbagaian untuk menjadi salah satu sektor ekonomi terbesar dan paling cepat berkembang di dunia sejak enam dekad yang lalu. Masa depan industri pelancongan arnat cerah memandangkan Pertubuhan Pelancongan Dunia meramalkan bahawa kira-kira satu bilion pelancong memulakan perjalanan di seluruh dunia pada tahun 2010. Selaras dengan Pelan Transfomiasi Pelancongan Malaysia 2020 iaitu mencapai sebanyak 36 juta orang pelancong dengan jumlah pendapat pelancong tentang sebanyak RM 168 bilion menjelang tahun 2020, adalah penting bagi Malaysia untuk menjadi lebih fokus kepada mengekalkan kadar peningkatan basil seorang pelancong berbanding daripada hanya lebih mementingkan kepada kadar peningkatan kedatangan pelancong. Bagi menarik lebih ramai segmen pelancong berpendapat pelancong tinggi, kita mestilah meningkatkanjaringan perhubungan kepada pasaranpasaran utama. Sebagai pennulaan, Tourism Malaysia telah berusaha ke arah meningkatkan frekuensi penerbangan kepada 6 negara utama iaitu China, India, Jepun, Korea Selatan, Australia dan Taiwan, selain membangunkan rangka kerja bagi peruntukan hak penerbangan untuk melicinkan kemudahan laluan-laluan utama tersebut dan yang lain-lainnya. (Unit Komunikasi Korporat, Kementerian Pelancongan Malaysia, 2014). Di Malaysia, pelancongan merupakan penyumbang kedua terbesar kepada ekonomi seterusnya kepada sektor pembuatan. Usaha Malaysia dalam membangunkan dan mempromosikan produk pelancongan telah menghasilkan analisis keputusan yang memberangsangkan. Pada tahun 2008, 3
terdapat 22.05 juta ketibaan pelancong dengan jumlah pendapat pelancong sebanyak RM49.6 bilion. Jumlah ini menunjukkan peningkatan sebanyak 5.5% dalam ketibaan pelancong dan peningkatan sebanyak 7.6% dalam hasil berbanding tahun 2007. Peningkatan ini mengalami kesukaran kerana persekitaran yang mencabar dengan kelembapan ekonomi global dan kenaikan harga minyak pada tahun 2008. Pertama suku pada tahun 2009, menunjukkan pertumbuhan positif sebanyak 2.2% dalam ketibaan pelancong berbanding tempoh yang sama pada tahun 2008 (Kementerian Pelancongan, 2009). Menerusi Piagam Pelancongan APEC (2012), Pelancongan Berasaskan Komuniti (CBT) mampu mewujudkan peluang pekerjaan secara langsung dan juga untuk rneningkatkan tahap pendapat pelancong dan untuk mengurangkan tahap kemiskinan di kawasan luar bandar. Menyedari potensi CBT di Malaysia, Pelan lnduk Pelancongan Luar Bandar telah digubal pada tahun 2001. Di dalam Rancangan Malaysia ke-9 (2006-2010), Pelan Induk Pelancongan Luar Bandar Malaysia 2001 dibentangkan dan perkara ini menjadi tumpuan kerajaan kerana pembangunan masyarakat luar bandar dalam sektor pelancongan adalah salah satu mekanisma penyumbang paling besar. Pada Jun 2009, terdapat 3,264 peserta di 140 Nomestay di Malaysia. Di bawah Rancangan Malaysia ke-9, sejumlah RM40 juta diperuntukkan kepada Kementerian Kerja Raya untuk menaik kemudahan dan taraf infrastruktur di kampung-kampung untuk mengambil bahagian. Membangunkan keupayaan masyarakat tempatan adalah satu komponen penting dalam memastikan pembangunan pelancongan memberi manfaat kepada projek mereka tanpa sokongan masyarakat dalam usaha mereka dan cara pembangunan fizikal apa-apa kepada mereka. Jika masyarakat tempatan tidak bersedia untuk mengambil bahagian secara aktif, pihak ketiga dengan mudah boleh memanipulasi mereka, menyebabkan penguasaan luaran pembangunan pelancongan. Program homestay memberikan pelancong peluang untuk tinggal bersama keluarga yang dipilih, berinteraksi dan pengalaman kehidupan seharian keluarga homestay mereka dan mempelajari budaya clan cara hidup masyarakat luar bandar di Malaysia. Program homestay tidak boleh diklasifikasikan sebagai kemudahan penginapan. la memberi tumpuan lebih kepada gaya hidup dan pengalaman, termasuk aktiviti kebudayaan dan ekonomi. 4
Setiap program homestay menawarkan pelbagai jenis aktiviti, bergantung kepada budaya, makanan, aktiviti ekonomi serta lokasi. Setiap negeri di Malaysia mempunyai keunikan tersendiri dari segi budaya, yang terdiri daripada nasi dagang di Kelantan untuk Tarian Sumazau di Sabah, dan juga rumah-rumah panjang di Sarawak. Oleh itu, kajian deskriptif ini meneroka motivasi masyarakat tempatan yang terlibat dalam Program Homestay dan kesediaan di kalangan tempatan masyarakat, serta kesesuaian latihan yang disediakan oleh agensi-agensi kerajaan yang bertujuan ke arah memperkasakan masyarakat setempat. Ekonomi Asia Pasifik (APEC) menyatakan Piagam Pelancongan, Pelancongan Berasaskan Komuniti (CBT) mampu mewujudkan peluang pekerjaan terus serta meningkatkan tahap pendapat pelancong dan mengurangkan tahap kemiskinan di kawasan luar bandar. CBT adalah platform untuk menyokong program ini. Keberkesanan potensi CBT di Malaysia, Pelan Induk Pelancongan Luar Bandar telah digubal pada Tahun 2001 (Malaysia, 2001). Dalam Rancangan Malaysia ke-9 (2006-2010), kerajaan memberi tumpuan kepada pembangunan masyarakat luar bandar melalui dua strategi untuk mengurangkan ketidakseimbangan pendapat pelancong antara kawasan bandar dan luar bandar dan di antara yang kurang maju dan lebih maju dalam semua negeri. Pemodenan clan kewujudan aktiviti ekonomi barn di kawasan luar bandar terutainanya melalui program "Satu Daerah, Satu Industri" menyediakan peluang yang lebih luas untuk isi rumah luar bandar untuk mendapat pekerjaan dalarn sektor yang berproduktiviti yang tinggi. Ke arah agenda itu, kerajaan telah mengenal pasti pelancongan luar bandar, terutamanya melalui CBT, sebagai pemangkin untuk pembangunan masyarakat luar bandar. Salah satu bentuk tertentu pelancongan berasaskan komuniti yang bersifat proaktif telah dipromosikan oleh kerajaan Malaysia melalui Program Homestay. Program Homestay dan Pembangunan Komuniti Luar Bandar di Malaysia membolehkan program Homestay boleh dianggap sebagai produk pelancongan berasaskan luar bandar budaya masyarakat. Pelancongan luar bandar mungkin telah wujud untuk masa yang lama di Malaysia dan beberapa sifat berasaskan serta budaya berasaskan produk pelancongan yang terletak di kawasan luar bandar. Walau bagaimanapun, ia hanya mendapat pengiktirafan sebagai produk pelancongan dengan pelancaran Pelan Induk Pelancongan Luar Bandar pada tahun 2001. 5
Homestay adalah satu program di mana pelancong dapat tinggal bersama-sama dengan keluarga tuan rumah yang dipilih dan berpeluang untuk berinteraksi serta mengalami cara hidup seharian keluarga dan budaya rakyat Malaysia. Homestay adalah berbeza daripada konsep penginapan sederhana lain seperti Inap-sarapan di mana keluarga tidak tinggal bersama-sama dan pengurusan mereka beroperasi dalam cara yang sama sebagai pengurusan hotel normal (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2007). Homestay boleh dianggap sebagai salah satu produk pelancongan baru di Malaysia di mana ia adalah gabungan pelancongan dan rekreasi yang telah berkembang sejak 16 tahun yang lalu. Program Homestay Malaysia telah dilancarkan secara rasmi pada tahun 1995 di Temerloh, Pahang, dan merupakan inisiatif di bawah Pelan Induk Pelancongan Luar Bandar yang bertujuan untuk meningkatkan penyertaan masyarakat luar bandar dalam sektor pelancongan (Kementerian Pelancongan Malaysia, 2012). Di Malaysia, pembangunan pelancongan luar bandar telah berkembang sejak 20 tahun yang lalu melalui pembangunan program homestay. Dalam konteks negara ini, pelancongan desa merujuk kepada pembangunan program homestay di kampung-kampung di seluruh negara. Kementerian Kesenian, Kebudayaan dan Pelancongan mentakrifkan program homestay sebagai tempat di mana pelancong dan keluarga tuan rumah mengumpul dan pengalaman aktiviti harian keluarga secara langsung dan tidak langsung (Kementerian Pelancongan Malaysia, 2012). Dalam program inap desa, usaha telah diambil untuk ineningkatkan penglibatan dan penyertaan penduduk kampung dalam bidang pelancongan. Dari segi prestasi homestay di Malaysia, data dalam 2011 menunjukkan bahawa jumlah pendapat pelancong melalui program Homestay adalah RM15, 736,227.60. Jumlah ketibaan pelancong homestay pada tahun 2011 adalah 254.981, peningkatan sebanyak 21.6% berbanding tahun 2010. Dari segi ketibaan pelancong, bilangan pelancong antarabangsa meningkat sebanyak 21.4% berbanding tahun 2010, terutamanya dari Singapura, Jepun dan Eropah. Bilangan pelancong domestik meningkat sebanyak 32.6% berbanding tahun 2010 (Kementerian Pelancongan Malaysia, 2011). Trend mi menunjukkan prospek program homestay di Malaysia. Setakat ini, walaupun banyak kemajuan yang telah dicapai melalui program homestay, terdapat banyak lagi ruang penambahbaikan yang perlu dilaksanakan bagi meneruskan kesinambungan dan pengukuhan 6
program ini. Hal-hal ini dinyatakan di dalam Rancangan Luar Bandar Pelancongan Master (2003) yang menyatakan, inisiatif Homestay dalam bentuk yang ada sekarang telah gagal untuk menunaikan harapan untuk itu. Ini adalah Pelancongan mendapati terdapat banyak ciri-ciri terpuji kepada skim itu, terutamanya cara di mana ia bertujuan untuk menyediakan satu pengalaman yang sahih dan untuk mengekalkan manfaat ekonomi dalam masyarakat. Ketahanan masyarakat telah dikaitkan dengan bencana dalam banyak kajian dilakukan lebih awal. Konsep daya tahan masyarakat merujuk kepada keupayaan individu atau masyarakat untuk menghadapi tekanan, mengatasi kesukaran atau menyesuaikan diri secara positif kepada perubahan. Keupayaan untuk bangkit daripada pengalaman negatif boleh mencerminkan sifat semula jadi individu atau hasil daripada pembelajaran dan pengalaman. Tanpa mengira asal-usul daya tahan, terdapat bukti yang menunjukkan bahawa boleh dibangunkan dan dipertingkatkan untuk menggalakkan kesejahteraan yang lebih besar. Ketahanan tidak dianggap sebagai kualiti sama ada hadir atau tidak hadir dalam diri seseorang atau kumpulan tetapi proses yang mungkin berbeza-beza di seluruh keadaan atau masa (Luthar, 2003). Konsep daya tahan masyarakat merujuk kepada keupayaan individu atau masyarakat untuk menghadapi tekanan, mengatasi kesukaran atau menyesuaikan din secara positif kepada perubahan. Ketahanan tidak dianggap sebagai kualiti sama ada hadir atau tidak hadir dalam diri seseorang atau kumpulan tetapi proses yang mungkin berbeza-beza di seluruh keadaan atau masa. Konsep daya tahan boleh digunakan untuk pelbagai entiti, inenentukan pada tahap yang berbeza agregatnya. Konsep daya tahan boleh digunakan untuk pelbagai sumber, menentukan pada tahap yang agregrat yang berbeza. Sebagai contoh dalam konteks organisasi daya tahan (Caralli, 2004), menentukan daya tahan operasi kemampuan organisasi untuk menyesuaikan diri dan mengurus risiko yang timbul daripada operasi harian. Organisasi yang mempunyai operasi berdaya tahan dapat secara sistematik dan telus menghadapi dengan acara mengganggu supaya keupayaan keseluruhan keseluruhan organisasi untuk bertemu dengan misinya tidak terjejas. 7
Demografi, alam sekitar dan ciri-ciri juga dikaitkan dengan kelemahan. Demografi sebagai contoh termasuk umur, status etnik rninoriti, dan tahap pendidikan, manakala contoh alam sekitar adalah marginal politik, status ekonomi dan dinamik keluarga dalam pemecahan masyarakat. " Unsur-unsur penting untuk tidak berada di kumpulan yang mudah terjejas tetapi keupayaan mereka untuk pulih dan keadaan itu membawa mereka kea rah berlakunya bencana. " Bahan dan kelemahan ekonomi, di mana sumber tidak boleh dicapai dengan mudah " Kelemahan sosial dan perpecahan sosial. " Kelemahan ekologi, pengelasan semula daripada alam sekitar dan ketidakupayaan untuk melindungi. " Kelemahan organisasi dan lemah dalam struktur tempatan dan institusi " Kelemahan pendidikan dan kurang mendapat maklumat serta kekurangan pengetahuan " Kelemahan politik, akses yang terhad kepada kuasa politik dan perwakilan berkurang " Kelemahan kebudayaan, terhad kepada kepercayaan dan adat tertentu. " Kelemahan fizikal, lemah pada individu dan bangunan. Tadbir kornponen daya tahan adalah dasar, keutarnaan, strategi dan kornitmen politik. Peranan politik mesti diperolehi pada pembentukan dan penubuhan Dasar Pengurangan Risiko Bencana (DRR) di mana, visi yang jelas, komited, kepimpinan masyarakat berkesan dan bertanggungjawab mesti dilantik dengan sewajarnya. Pelan-pelan perlu dimasukkan ke dalam operasi dan mesti dilaporkan melalui proses penyertaan. Adalah penting bagi masyarakat untuk memahami legistration, peraturan dan prosedur yang berkaitan. Hak-hak mereka dan kewajipan undangundang pemegang kepentingan lain kerajaan perlu difahami, Bukan itu sahaja, mekanisme untuk pematuhan dan penguatkuasaan peraturan undang-undang, hukuman keselamatan, kod bangunan, penggunaan tanah peraturan, undang-undang dan peraturan lain perlu mendengar dan berunding (Scheyvens, 2008). Semua peringkat dalam kerajaan perlu mengambil pendekatan holistik dan bersepadu bagi mereka untuk memahami peranan Dasar Pengurangan Risiko Bencana (DRR) dan satu tugas untuk DRR untuk dilihat sebagai menjalankan tugas mereka dengan sewajarnya untuk pelancongan, mencapai 8
matlamat komuniti yang lebih meluas. Sernua integrasi seperti pengurusan kesihatan, tennasuk sektornya pendidikan, iklim, pembasmian perubahan sistem keputusan kecemasan kemiskinan, tidak boleh meninggalkan diserlahkan. Satu kewajipan kecemasan perlindungan tempatan untuk merancang perbadanan dengan pengurangan strategi pengurusan perancangan, peraturan satu elemen hubungan adaptasi dan membuat penting untuk dan pasukan tahap antara pengurusan semula pasca dan tindakan dengan untuk DRR niesti ditentukan yang ditetapkan yang berkaitan mampan, masyarakat dan membina risiko. Tanggungjawab badan-badan sebagai dengan rancangan bencana pembinaan dan antara mandat institusi dan tanggungjawab dengan sosial, pembangunan risiko bencana untuk DRR bersama-sama dalam melaksanakan dan diselaraskan dasar-dasar sumber asli, dan dasar denganjelas hendaklah dinyatakan denganjelas yang terlibat dalam pengurangan risiko bencana (7'wigg, 2007). KETIBAAN PELANCONG PELANCONG KE MALAYSIA DAN JUMLAH DARI TAHUN 2006 HINGGA 2010 PENDAPAT KETIBAAN TAHUN PENDAPAT (RM) PELANCONG 2010 24.6 Juta 56.6 Billion 2009 23.6 Juta 53.4 Billion 2008 22.0 Juta 49.6 Billion 2007 20.9 Juta 46.1 Billion 2106 17.4 Juta 36.3 Billion Rajah 1.1 Ketibaan Pelancong Ke Malaysia Dan Jumlah Pendapat pelancong clan Tahun 2006 I ingga 2010 Sumber : Tourism Malaysia (201 1) 9
Pada tahun 2016, Malaysia telah mensasarkan ketibaan pelancong ke Malaysia ialah sebanyak 30.5 juta orang dan ini sekaligus menaikkan sasaran pendapat pelancong negara iaitu sebanyak 103 juta Ringgit Malaysia.. Dalam usaha untuk membangunkan dan mengekalkan industri ini, pelbagai usaha telah yang dilaksanakan oleh pihak yang berkepentingan dan tidak berkepentingan. Salah satu usaha adalah kepelbagaian produk pelancongan negara termasuk pembangunan program homestay. Sejak penubuhan, program ini diterima dengan baik dan telah berkembang pesat. Pengalaman Malaysia dalam program homestay ini diberi keutamaan oleh Kementerian kerana potensinya dalam memenuhi segmen khusus pasaran untuk kedua-dua pelancong antarabangsa dan domestik. Malaysia Homestay Experience menyediakan orang tempatan dengan menjana pendapat pelancong alternatif dan membasmi kemiskinan sebagai salah satu alat pengurangan kepada kualiti kehidupan. 1.1 Latar Belakang Kajian Sejarah hornestay di Malaysia berdasarkan konsep homesta>> telah mula diperkenalkan secara tidak rasmi di Malaysia sejak tahun 1970an lagi. Ketika itu sudah ada sebilangan penduduk kampung di Cherating, Pahang yang menyediakan penginapan kepada para pelancong luar yang ingin tinggal lama untuk menikmati keindahan Pantai Cherating. Para pelancong dibawa untuk tinggal bersama dengan keluarga di kampung mereka dan disediakan sarapan pagi oleh tuan rumah (Ann-an, 2004). Namun ketika itu penyertaan masyarakat tidak begitu meluas dan homestay dijadikan sebagai alternative kepada chalet dan pusat peranginan bagi mereka yang ingin menjimatkan kos penginapan. (Yahya, 2008). Menyedari wujudnya rangsangan ekonomi melalui aktiviti seperti itu, maka Program Homestay telah diperkenalkan secara rasmi di peringkat nasional oleh Kementeriaan Kebudayaan, Kesenian clan Pelancongan Malaysia pada tahun 1995. Program homestay pertama di Malaysia yang mendapat sokongan Kementerian ialah program homestay di Desa Murni, sebuah komuniti yang terdiri daripada lima kanipung berdekatan Temerloh, Pahang. 10