Përjashtimi nga përgjegjësia:

Transcription

1 Përjashtimi nga përgjegjësia: Ju lutem vini re që përkthimi, konsolidimi dhe përfshirja e amendamenteve të projektligjit janë bërë nga Euralius. Përkthimi NUK përbën një dokument zyrtar të Republikës së Shqipërisë. Kjo nuk jep të drejta dhe nuk imponon asnjë detyrim me përjashtim të atyre që janë dhënë ose vënë nga legjislacioni i miratuar zyrtarisht dhe i botuar në gjuhën shqipe. Konsolidimi i bërë nga Euralius-i është menduar thjesht si mjet dokumentimi dhe Euralius-i nuk merr asnjë përgjegjësi për përmbajtjen e tij. Përfshirja e amendamenteve të projektligjit nuk do të thotë në asnjë rast që të konsiderohet si projekt përfundimtar. Ky është menduar vetëm për të lehtësuar diskutimin gjatë aktiviteteve të konsultimit. Ndryshimet në Kodin e Procedurës Penale (KPP) synojnë ta sjellin atë në përputhje me standartet evropiane: Konventat e BE-së, Direktivat e BE-së, GJEDNJ si dhe për të shmangur problemet që hasen në praktikë. Këto probleme janë analizuar në projektet e mëparshme të EURALIUS si dhe po analizohen aktualisht në kuadër të reformës në drejtësi e cila është në vazhdim. Ky draft bazohet dhe pasqyron ndryshimet kushtetuese të propozuara si dhe ligje të tjera që janë duke u hartuar në mënyrë paralele në kuadër të reformës në drejtësi dhe mund ti nënshtrohet rishikimit pas votimit të ndryshimeve kushtetuese. Për këtë arsye ndryshimet në KPP përfshijnë: ndryshimet në Kushtetutë (në mënyrë që të hiqet juridiksioni fillestar i Gjykatës së Lartë), ndryshimet në Ligjin për Prokurorinë, Ligjin për Policinë Gjyqësore, Ligjin për Gjykatën e Krimeve të Rënda, Ligjin për Bashkëpunimin Ndërkombëtar për Çështjet Penale, Ligji për Pushtetin Gjyqësor (duke qënë se Gjykata e Lartë nuk ka juridiksion fillestar) dhe Kodin Penal, ligje të cilat i përkasin paketës ligjore që janë diskutuar dhe kanë rënë dakord të ndryshohen në takimet e grupit të ekspertëve të nivelit të lartë. Prandaj ky draft duhet parë duke në këtë drejtim si dhe ndryshimet e dakordësuara në KPP do të pasqyrohen si përfundim në legjislacionin përkatës. Duke marrë parasysh ndryshimet e bëra të cilat janë konsideruar të nevojshme mund të themi që kemi të bëjmë me një Kod të ri. Kjo përforcohet edhe nga nevoja për ristrukturimin e dispozitave të këtij Kodi me qëllim që të arrihet një strukture llogjike dhe për ta bërë Kodit lehtësisht të përdorshëm. Ristrukturimi është planifikuar për t u kryer paralelisht me konsultimin publik. Ky draft bazohet në takimet e grupit të punës të ngritura me Urdhër të Ministrit të Drejtësisë Nr. 695 datë i cili e nisi punën në shkurt 2015 me pjesëmarrjen e gjyqtarëve, prokurorëve, EURALIUS dhe përfaqësuesve të Ministrisë së Drejtësisë. U konsultua me grupin Think Tank të ekspertëve ndërkombëtarë (PAMECA, UNICEF, OSCE dhe OPDAT) deri ne qershor Në draft janë shënuar më të verdhë të gjitha referencat e neneve si edhe janë lënë disa komente në pjesën e fundit të KPP në lidhje me Ligjin 10193/2009 Mbi 1

2 marrëdhëniet juridiksionale më autoritet e huaja në çështjet penale të ndryshuar me Ligjin 100/2013. Neni 1 Ky Nen ndryshohet me qëllim zgjerimin e objektit të legjislacionit të procedurës penale në pajtim me Kushtetutën. Sipas Nenit 5 të Kushtetutës, Republika e Shqipërisë zbaton të drejtën ndërkombëtare që është detyruese për të dhe sipas, paragrafit 2 të nenit 17 të Kushtetutës, çdo kufizim nuk mund të cenojë thelbin e të drejtave dhe lirive të njeriut. Në asnjë rast ajo nuk duhet të kalojë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut. Neni 2 Ky Nen përcakton gamën e zbatimeve të Kodit të Procedurës. Ai është zbatueshëm gjatë ndjekjes penale, hetimit, gjykimit, si dhe gjatë ekzekutimit të vendimeve gjyqësore. Kjo do të thotë që procedimi penal mund të zhvillohet dhe përfundohet vetëm në pajtim me dispozita e këtij kodi. Ky nen ndryshohet duke hequr fjalinë e dytë të paragrafit të parë, për shkak të konfuzionit që krijohet dhe objekti i zbatimit të KPP-së përcaktohet më qartë. Paragrafi i dytë shtohet me qëllim që të përcaktohet që KPP-ja zbatohet për të miturit, por vetëm në masën që nuk zbatohen dispozitat specifike për të miturit. Neni 3 Ndryshimi i Nenit 3 bëhet për të qartësuar konceptin që janë gjyqtarët dhe jo gjykata si institucion të cilët gëzojnë pavarësi dhe vendosin në mënyrë të paanshme. Ky nen ndryshohet në pajtim me Nenin 145 të Kushtetutës. Neni 4 Ky Nen ndryshohet me qëllim që të jetë në pajtim me Nenin 30 të Kushtetutës. Të kuptuarit dhe zbatimi i këtij parimi në praktikëështë garancia kryesore që të drejtat e të pandehurit të mbrohen gjatë gjithë fazave të gjykimit. Parimii prezumimit të pafajësisë e liron të pandehurin nga barra për tëprovuar pafajësinë e tij, i jep atij 2

3 tëdrejtën për të mos iu përgjigjur akuzave dhe përtë mos marrë përgjegjësi për deklarimet e bëra. Paragrafi i parë i këtij Neni mishëron prezumimin e pafajësisë. Ky prezumim është tashmë pjesë e prezumimeve kushtetuese, si dhe pjesë e Nenit 6, par 2, i KEDNJ-së. Ky prezumim duhet të respektohet para gjykimit, gjatë gjykimit, dhe nëse i pandehuri merr pafajësi. (ECtHR / Minelli/CH ). Në lidhje me këtë parim të njohur universalisht, Propozimi për Direktivë i Parlamentit Europian dhe i Këshillit COM(2013) 821 për një Direktivë Mbi fuqizimin e aspekteve të caktuara të prezumimit të pafajësisë dhe të drejtës për të qenë i pranishëm në një gjykim në procedimet penale në Nenin 5 të tij Kërkohen barra e provës dhe standardi i provës, paragrafi 3 lexon si më poshtë: Vendet anëtare duhet të grantojnë se në rastet kur gjykata bën një gjykim mbi fajësinë e një të dyshuari ose të akuzuari dhe nëse ekziston një dyshim i arsyeshëm për fajësinë e atij personi, personi në fjalë duhet të lirohet. Në pikën 14 memorandumi shpjegues i këtij Propozimi përsërit standardin e parimit të pezumimit për pafajësinë, duke pohuar si më poshtë vijon: Parimi i prezumimit të pafajësisë është zhvilluar ndër vite. KEDNJ është e mendimit se Neni 6(2) i GJEDNJ parashikon tre kërkesa kyçe: e drejta për të mos u prezantuar publikisht si i dënuar nga autoritetet publike përpara vendimit përfundimtar; fakti se barra e provës është në ndjekje penale dhe i akuzuari përfiton dhe ka të drejtën të informohet për akuzën për çdo dyshim të arsyeshëm mbi fajësinë. GJEDNJ pranon në të njëjtën kohë ekzistencën e një lidhje të qartë midis prezumimit të pafajësisë dhe të drejtave të tjera për një gjykim të drejtë, në kuptimin që kur të drejta të tilla shkelen, edhe prezumimi i pafajësisë është në mënyrë të pashmangshme në rrezik: e drejta për të mos u inkriminuar, e drejta për të mos bashkëpunuar dhe e drejta për të qëndruar në heshtje dhe e drejta për liri (dhe për të mos u mbajtur në paraburgim përpara gjykimit). Për më tepër, Pika 30 e memorandumit shpjegues përcakton si më poshtë: GJEDNJ përcaktoi si një nga aspektet bazë të parimit të prezumimit të pafajësisë faktin se një gjykatë ose zyrtar publik mund të mos i paraqesë publikisht të dyshuarit ose të akuzuarit si fajtorë për një shkelje, nëse ajo nuk provohet dhe ata nuk fajësohen për të me anë të një vendimi të formës së prerë. Më tej, një vendim i tillë duhet të zbatohet nga të gjitha autoritetet publike. Që të dyja situatat mund ta inkurajojnë publikun të besojë se ai person ëshët i fajshëm dhe të paragjykojë vlerësimin e fakteve nga autoriteti i gjyqësorit. Paragrafi i dytë mishëron parimin in dubio pro reo. Ky paragraf paraqet gjithashtu një shkak për pafajësi. Kjo do të thotë që gjyqtari jep pafajësi jo vetëm kur nuk ka prova kundër të pandehurit, por edhene rastet kur nuk ka prova të mjaftueshme. Në këtë këndvështrim, është e rëndësishme të theksohet edhe memorandumi shpjegues i propozimit të sipërpërmendur, në lidhje me argumentat e parashtruara 3

4 në Nenin 5 Kërkohet barra e provës dhe standardi i provës. Ai lexon si më poshtë: Prezumimi i pafajësisë presupozon se barra e provës është në ndjekje penale dhe të dyshuarit ose të akuzuarit duhet të përfitojnë ndaj çdo dyshimi mbi fajësinë (in dubio pro reo). Kjo presupozon se vendimi i një gjykate duhet të bazohet në të dhënat që paraqiten përpara saj dhe jo thjeshtë në deklarata ose supozime. Kjo mbetet pa paragjykim në pavarësinë e gjyqësorit gjatë gjykimit të fajësisë së të dyshuarit ose të akuzuarit. Për më tepër, GJEDNJ ka pranuar se në çështje specifike dhe të limituara barra e provës mund të zhvendoset tek mbrojtja. Kjo Direktivë, mbetet pa paragjykim, në mundësitë e mbrojtjes për të paraqitur të dhëna në përputhje me rregullat kombëtare të zbatueshme. Neni 5 Paragrafi i parë i këtij neni parashikon të drejtat e të pandehurit, të cilit i kufizohet liria. Kështu, parashikohet që të drejtat e atij personi duhet të kufizohen vetëm për kohën që është e nevojshme për arritjen e qëllimeve të këtyre kufizimeve. Paragrafi i dytë i këtij Neni përcakton detyrimin për prokurorin që hetimet të përfundojnë sa më shpejt të jetë e mundur. Kjo dispozitë është në pajtim me Nenet 17 dhe 27 të Kushtetutës shqiptare. Neni 5/a Ky Nen reflekton dhe përforcon parimin kushtetuese të parashikuar në Nenin 25 të Kushtetutës duke ndaluar përdorimin e deklarimeve të pranimit, deklaratave të fajësisë të marrë si rezultat i torturës dhe duke ndaluar veprime të caktuara që synojnë në ndikimin e vullnetit të lirë të tëpandehurit. Në këtë nen bëhet një deklarim mbi ndalimin e torturës ose ushtrimit të parregullt tëçdo lloj ndikimi ndaj personave të përfshirë në gjykim, si palët e dëmtuara, ekspertët ose dëshmitarët. Neni 5/b Ky Nen përsërit të drejtat kushtetuese dhe dispozitën e marrë nga Ligji nr Mbi mbrojtjen nga diskriminimi. Është gjithashtu e rëndësishme duke qenë se në pajtim me Nenin 14 të KEDNJ-së dhe rekomandimeve të tjera ndërkombëtare. 4

5 Neni 6 Paragrafi 1 prezanton të drejtat e garantuara nga Direktiva BE. Mënyra dhe afatet kohore brenda të cilave duhet të informohen për këto të drejta sipas Direktivës janë të detajuara në Kapitullin IV të KPP-së. Ky paragraf përdor termin legjislacioni në fuqi, në vend të këtij Kodi, pasi i referohet edhe ligjit shqiptar për Ndihmën Juridike. Në paragrafin e dytë, parashikohet e drejta e Nenit 6, paragrafi 3, e KEDNJ-së. Është gjithashtu e rëndësishme të përcaktohet që e drejta që avokati mbrojtës të paguhet nga shteti duhet të jetë jo vetëm në pajtim me paaftësinë e të pandehurit për të paguar një avokat mbrojtës vetë por edhenë pajtim me rëndësinë e veprës penale (krimit) për të cilin ai ose ajo akuzohet sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së. Ky paragraf parashikon tëdrejtën e të pandehurit që nuk ka mjete të mjaftueshme për të kërkuar caktimin e një avokati mbrojtës. Legjislacioni në fuqi për momentin është ligji për Ndihmën Juridike, i cili specifikon shkaqet dhe procedurat për caktimin e një avokati. Kjo garanton që Kodi i Procedurës Penale të jetë në pajtim me legjislacionin tjetër ekzistues. Paragrafi 3 parashikon detyrimin sipas Nenit 3, paragrafi 2 (a) i Direktivës BE. Para marrjes në pyetje nga policia ose një organ tjetër gjyqësor, personi i dyshuar ose i akuzuar duhet të ketë akses tek një avokat. Neni 7 Paragrafi i parë përsërit deklarimin kushtetues të përdorimit të gjuhës shqipe. Paragrafi i dytë mishëron vetë objektin kryesor të Direktivës 2010/64/BE. Sipas kësaj direktive, e drejta e interpretimit duhet t u sigurohet të gjithë pjesëmarrësve në gjykim, veçanërisht duke theksuar pjesëmarrësit me vështirësi në tëdëgjuar ose në të folur. Përdorimi i gjuhëve të tjera që ata dinë përfshin jo vetëm gjuhën e folur por edhe alfabetin braille, nëse është e nevojshme. Viktimat, sipas Direktivës 2012/29/BE (që përsërit Vendimin Kuadër të Këshillit 2001/220/JHA) duhet të kenë të drejtë të jenë dëshmitarë në gjuhën e tyre. Paragrafi i tretë i këtij Neni parashikon të drejtën e të pandehurit dhe pjesëmarrësve në gjykim për t u informuar, nëse është e nevojshme nëpërmjet një interpreti, në lidhje me provat që janë marrë. Paragrafi i fundit siguron që shpenzimet në lidhje me përkthimet dhe interpretimin e gjuhës së shenjave duhet të mbulohen nga shteti në pajtim me standardet europiane dhe ndërkombëtare. 5

6 Neni 8 Ky nen i ri përcakton parimet në lidhje me provat, bazuar në parimin e lirisë për të paraqitur prova. Paragrafi i parë i referohet mënyrës se si provat shqyrtohen ose mblidhen si parim bazë. Paragrafi i dytë parashikon të drejtën e gjykatës dhe organeve të tjera publike për të marrë prova. Organet e tjera publike janë prokurorët dhe policia gjyqësore të cilët janëpërfshirë në procedimet penale. Të gjithë atë i nënshtrohen detyrimit të mbledhjes së provave që jo vetëm penalizojnë të pandehurin, por edhe provat të cilat janë favorizuese për të. Neni 8/a E drejta për një gjykim të drejtë është një nga të drejtat që garantohet nëkushtetutën e Shqipërisë, si dhe një e drejtë e dhënë nga Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore. ( ECHR ) Garancitë për një gjykim të drejtë duhet të respektohen gjatë gjitha fazave të gjykimit dhe konfirmohen në shumë vendime të GJEDNJ-së. Paragrafi i parëi këtij Neni thekson të drejtën e të pandehurit për të patur mundësinë për t u dëgjuar në lidhje me tëgjitha faktet penalizues dhe tëparaqesë të gjitha provat që ai mendon se janë favorizuese për të. Paragrafi i dytë ikëtij Neni garanton të drejtën e të pandehurit për të patur kohë dhe mjete të mjaftueshme për të përgatitur mbrojtjen e tij. Gjykimi brenda një afati të arsyeshëm nuk është i përcaktuarnga KEDNJ-ja, por duke patur parasysh vendimet e dhëna në këtë aspekt, është e dukshme që kjo do të thotë: afati përkatës, veprimet e të pandehurit dhe të autoriteteve publike, vështirësia e çështjes dhe rëndësia e saj. Paragrafi i fundit i këtij neni parashikon që gjykata dhe organi tjetër publik informon të pandehurin i cili nuk e ushtron të drejtën e tij në lidhje me pasojat e mosushtrimit të kësaj tëdrejte. Pjesëmarrësit e tjerë informohen gjithashtu në lidhje me të drejtat dhe mosushtrimin e të drejtave të tyre sipas Nenit 9/a. Neni 8/b Parimi Ne Bis In Idem ndalon që një i pandehur të gjykohet përsëri pas marrjes së fajësisë ose pafajësisë. Kjo është mishëruar në shumë instrumente ndërkombëtare, duke përfshirë Konventën e Schengenit të Bashkimit Europian të vitit 1990 dhe Protokollin e Shtatë të KEDNJ-së. GJEDNJ-ja tek Zolotukhin v. Russia, App. No /03, ka përcaktuar që nëse një procedim penal rrjedh nga faktet që janë identikë ose thelbësisht të njëjtë me të parët, pavarësisht nga akuza, procedimi i dytë ndalohet. Për më tepër, drejtësia penale po has vazhdimisht situata ku disa Shtete 6

7 Anëtare kanë juridiksion të ndjekin penalisht të njëjtën çështje, pasi individët dhe shoqëritë lëvizin gjithnjë e më shumë duke kaluar kufijtë e BE-së. Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian (Gjykata Europiane e Drejtësisë (GJED)) e ka shqyrtuar këtë zbatim ndër-kufitar të ne bis in idem. Praktika gjyqësore e GJED-it në lidhje me Nenin 54 kërkon që Palët Kontraktuese duhet të njohin ligjet penale në fuqi në Shtetet e tjerë Anëtare edhe nëse rezultati do të ishte i ndryshëm nëse do të zbatohej ligji i vet i brendshëm. Shih Çështjen C-261/09 Gaetano Mantello (në të cilën personi i kërkuar konsiderohet të jetë gjykuar përfundimisht në lidhje me të njëjtat fakte brenda kuptimit të Nenit 3(2) të Vendimit Kuadër 2002/584, kur, pas një procedimi penal, një fillim i ri i procedimit penal nuk lejohet ose kur autoritetet gjyqësore të një Shteti Anëtar kanë marrë një vendim nëpërmjet të cilit i akuzuari merr përfundimisht pafajësi në lidhje me veprimet e pretenduara). Shih gjithashtu C-187/ 01 dhe C-385/01 Husein Gozutok dhe Klaus Brugge (Nëse një person është gjykuar përfundimisht për qëllimet e Nenit 3(2) të Vendimit Kuadër përcaktohet nga ligji i shtetit anëtar në të cilin është dhënë vendimi). Kështu, paragrafi 1 i këtij Neni parashikon që askush nuk mund të ndiqet penalisht ose gjykohet dy herë nëse ai ka marrë pafajësi ose çështja është pushuar me vendim gjyqësor përfundimtar. Kjo do të thotë që për sa kohë ekziston mundësia që prokuroria të rihapë çështjen, nuk mund të konsiderohet si përfundimtare. Paragrafi i dytë parashikon një përjashtim të këtij rregulli kur një gjykatë më e lartë urdhëron ri-gjykimin. Kjo mundësi përfshin rrethanat kur gjykimi është zhvilluar në mungesë ose nëse GJEDNJ-ja ka dhënë një vendim i cili është i ndryshëm nga vendimi i dhënë nga gjykata e brendshme. Neni 9/a Direktiva 2012/13/BE rregullon të drejtat e të pandehurit por termi pjesëmarrës përfshin në vetvete Vendimin Kuadër mbi statusin e viktimave në gjykimin penal të datës 15/03/2001. Mënyra e njoftimit të pjesëmarrësve në lidhje me të drejta e tyre do të parashikohen me hollësi në Kapitullin IV, ose në kapituj tëtjerë të KPP-së si kapitulli i viktimave ose palëve të dëmtuara. Parashikohet që të gjithë pjesëmarrësit duhet të këshillohen mbi pasojat e mosushtrimit të të drejtave për shkak të padijes së ligjit. Neni 9/b Siç përmendet edhe në Vendimin Kuadër, të drejtat në gjykimin penal si dhe të drejtat për të mos u ri-dëmtuar janë të parashikuara nëkonventën europiane mbi 7

8 Kompensimin e Viktimave të Krimeve të Dhunshme që Shqipëria e ka ratifikuar më 26/11/2004. Të drejtat e viktimës janë parashikuar nëdirektivën 2012/29/BE. Paragrafi 1 i këtij Neni parashikon të drejtat e viktimës dhe të drejtat e personave të dënuar sipas dispozitave të këtij Kodi. Fjala dëmtuar duhet të konsiderohet sikur përfshin të drejtat e paditësit civil. Paragrafi i dytë i këtij Neni garanton që të gjitha organet publike që janë përfshirë në procedimin penal trajtohen me respekt në lidhje me dinjitetin e tyre njerëzor dhe mbrohen nga ri-dëmtimi, të cilat janë edhe të drejta të parashikuara nga dokumentet ndërkombëtare të sipër-përmendura. Neni 11 Paragrafi i dytë i këtij Neni është një përsëritje e paragrafit 1 të Nenit 4 të parimeve të përgjithshme që është dhe arsyeja e shfuqizimit të tij. Prezumimi i pafajësisë rrjedhnga parimet kushtetuese dhe për vetë rëndësinë e tij duhet të vihet në dukje në dispozitat e përgjithshme. Neni 13 Strategjia e Reformës në Drejtësi tregon se një nga prioritetet kryesore të reformës e cila pritet të kryhet është transformimi i Gjykatës së Lartë në një gjykatë ligji detyra kryesore e së cilës është garkundërmi i interpretimit të unifikuar të ligjit nëpërmjet procesit të unifikimit të praktikës gjyqësore dhe për të garantuar kohëzgjatjen e arsyeshme të gjykimit nga gjykatat më të ulëta. Kështu juridiksioni fillestar i Gjykatës së Lartë që parashikohet në dispozitat e tashme të KPP-së (që tashmë ekziston për zyrtarët e lartë), duhet të hiqet. Në këtë kuptim, situata e tashme në të cilën kjo gjykatë gjykon në shkallën e parë dhe të dytë do të mënjanohet. Duke patur parasysh këto konstatime të ekspertëve të përfshirë në reformën në drejtësi, në paragrafin e parë të këtij Neni shprehja Gjykata e Lartë është hequr. Këto ndryshime në Kod janë në përputhje me projekt-amendimet kushtetuese sipas së cilave Gjykata e Lartë do të funksionojë si gjykatë e ligjit. Konkretisht, neni 141, paragrafi 1 i amendimeve kushtetuese pohon si më poshtë: 1. Gjykata e Lartë dhe Gjykata Administrative duhet të gjykojnë çështje në lidhje me kuptimin dhe zbatimin e ligjit dhe garantojnë unifikimin ose zhvillimin në praktikën gjyqësore Më tej, në këtë paragraf fjala Gjykata e Krimeve të Rënda zëvendësohet me Gjykata Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, për të qenë në përputhje me parashikimet e reja të projekt-amendimeve kushtetuese dhe më konkretisht me nenin 135 të ndryshuar i cili parashikon çeljen e gjykatave të specializuara inter alia gjykata e shkallës së parë dhe gjykata e apelit për gjykimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar të kryer nga zyrtarë të lartë të shtetit. 1. Pushteti gjyqësor ushtrohet 8

9 nga Gjykata e Lartë, Gjykata e Lartë Adminsitrative, si edhe nga gjykatat e apelit, gjykatat e shkallës së parë, të cilat krijohen me ligj. 2. Kuvendi mund të krijojë me ligj gjykata për fusha të veçanta, por në asnjë rast gjykata të jashtëzakonshme. 3. Gjykata e posaçme e shkallës së parë dhe e apelit për gjykimin e veprave penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe të akuzave penale kundër funksionarëve të lartë, krijohen me ligj Duke qenë se ky nen i referohet gjykatave penale të shkallës së parë dhe përbërjes së tyre, paragrafi dy ndryshohet duke shtuar Gjykata e Shkallës së Parë Kundër- Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar për të ofruar një formulim të qartë dhe të qëndrueshëm në përputhje me këtë nen dhe me projekt-amendimet kushtetuese siç përmendet më sipër. Paragrafi katër amendohet duke zëvendësuar Gjykatat e Krimeve të Rënda me Gjykatat Kundër Korrupsionit dhe të Krimit të Organizuar për t u pajtuar me formulimin e përmendur në projekt-amendimet kushtetuese të përmendura më sipër. Ky paragraph parashikon se Gjykata Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar gjykon çështjet me një panel gjyqësori të përbërë nga pesë gjykatës vetëm nëse nuk parashikohet ndryshe shprehimisht sipas ligjit.. Paragrafi 5 është ndryshuarme qëllim që të garantohet përbërja e duhur e gjykatës dhe mënyra e duhur e gjykimit të të miturve dhe të rinjve sipas standardeve ndërkombëtare. Ky paragraf parashikon seksionet përkatëse të ngritura në rrethet gjyqësore për gjykimin e të miturve dhe të rinjve (të paktën gjyqtarë të veçantë). Të rinjtë për momentin nuk njihen nga ligji si një grup i veçantë. Ata janë të përkufizuar në Nenin i cili përmban përkufizimet e termave. Risia në këtë aspekt është parashikimi në këtë paragraf në lidhje me gjykimin e të rriturve të cilët janë të akuzuar për vepra penale ndaj fëmijëve ose të miturve nga i njëjti seksion përkatës. Njihet nga dokumentet ndërkombëtare që janë të nevojshme aftësi dhe eksperienca të veçanta për të gjykuar të rinjtë të cilët janë akuzuar për vepra penale të kryera ndaj fëmijëve ose të miturve si viktima. Konventa e Lanzerotit, e cila është ratifikuar nga Shqipëria, në Nenin e saj 36 përcakton parimin për ata të përfshirë në procedimet gjyqësore (veçanërisht gjyqtarët, prokurorët dhe avokatët). Këta duhet të marrin trajnim mbi të drejtat e fëmijëve në sferën e shfrytëzimit seksual dhe abuzimit seksual me fëmijët. Detyrimet e Shteteve palë në këtë aspekt duhet të marrin parasysh kërkesat që rrjedhin nga pavarësia e profesioneve gjyqësore dhe autonomia që ata gëzojnë në lidhje me organizimin e trajnimit të anëtarëve të tyre. Në këtëaspekt, seksionet e veçanta në gjykatat e rrethit për të garantuar gjyqtarët kompetentë dhe të arsimuar është standardiminimal që kërkohet. 9

10 Neni 14/a Ky Nen ndryshohet për të qënë në përputhje me Nenin 13 i cili ia heq juridiksionin fillestar Gjykatës së Lartë. Në Nenin e ndryshuar parashikohet përbërja e Gjykatës së Lartë për gjykimin e pranueshmërisë së rekursit, kërkesave të tjera si dhe për çështjet e tjera të regjistruara në gjykatat e rrethit dhe Gjykatën kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar. Germa b) parashikon shqyrtimin e themelit ose çështjet e shqyrtuara nga gjykatat e apelit në trup gjykues me pesë gjyqtarë. Kjo është gjithashtunë pajtim me Nenin 431 të këtij Kodi. Germa c) parashikon unifikimin e praktikës gjyqësore që do të trajtohet në kolegjet e bashkuara. Neni 15 Ky Nen është ndryshuar në paragrafin e tij të dytë me qëllim që të bëhet më i qartë. Kështu, meqenëse rishikimi i masës së sigurisë përbën në vetvete edherishikimin e kërkesës, teksti në këtë paragraf thekson rregullin që gjyqtari i cili ka rishikuar kërkesën e palëve nuk mund të marrë pjesë në gjykim. Paragrafi i tretë i këtij Neni ndryshohet me qëllim që të parandalojë që ai i cili ka qenë viktimë në njëçështje tëcaktuar ose ka paraqiturnjë raport apo ankim penal nuk mund të veprojë si gjyqtar në të njëjtën çështje. Ky ndryshim synon respektimin e parimit të paanësisë në gjykim, i ciliduhet të respektohet në të gjitha fazat e procesit të gjykimit. Neni 16 Në këtë Nen, bashkëjetuesit janë përfshirë sipas dispozitave të Kodit Shqiptar të familjes. Sipas gjendjes ekzistuese të Kodit shqiptar të Familjes, homoseksualët nuk prezumohen si bashkëjetues. Neni 163 i Kodit shqiptar të Familjes e përkufizon bashkëjetesën si një bashkim faktik ndërmjet një burri dhenjë gruaje që jetojnë si çift, me një jetesë të përbashkët qëështë e qëndrueshme dhe e vazhdueshme në natyrë. Neni 17 Titulli i këtij Neni zëvendësohet me titullin Papërputhshmëri të tjera, i cili përshkruan më qartësisht përmbajtjen e Nenit dhe nëpërmjet renditjes sëtipave tëpapërkulshmërive të gjyqtarit. Ndryshimet e këtij Neni synojnë unifikimin e terminologjisë së KPP-së. Mos-pjesëmarrja në gjykim sipas këtij ndryshimi, parashikon paanësi të qartë dhetë gjerë të gjyqtarëve dhe ne vetvete reflekton 10

11 fuqimisht Vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr. 43, datë 04/06/1999. Ndryshimet në këtë Nen shprehen qartazi që gjyqtari nuk mund të gjykojë në njëçështje të caktuar, por edhe nuk mund të jetë si anëtar i trupit gjykues. Ndërsa germa e) parashikon një konflikt interesash siç numërtohen në Nenin 15 dhe 16 të këtij Kodi, të cilat në këtë kuptim janë përsëritje, germa e) e këtij Neni është fshirë. Germa e fundit e këtij Neni është ndryshuar për të shprehur më qartë ndërsa paragrafi i dytë i këtij Neni është hequr pasi është i parashikuar në Nenin 1 ri 17/a të titulluar vetë-përjashtimi i gjyqtarit. Neni 17/a Neni 17/a, shtohet për arsye qartësie dhe për shkak se përjashtimi i gjyqtarëve nuk përfshihet në sferëne papërputhshmërive. Kështu, propozohet tështohet ky nenpër shkak se aispecifikon rastet e përjashtimit të gjyqtarit nga shqyrtimi i njëçështjeje nëse gjendet në një prej situatave të papërputhshmërisë të parashikuar nga Neni 15, 16 dhe 17. Përveç kësaj, paragrafi i dytë rregullon si depozitohet kërkesa për përjashtim tek kryetari i gjykatës përkatës, kush mund ta miratojë ose refuzojë atë me një vendim të arsyetuar. Në këtë mënyrë, ky nen vjen në pajtim me paragrafin e dytë të nenit 72 të Kodit të Procedurës Civile, pasi çështjet zgjidhen me short dhe kështu që i takon kryetarit të gjykatës për të vendosur për këtë. Nëse kryetari i gjykatës vetë-përjashtohet, i takon kryetari të gjykatës më të lartë të vendosë për këtë. Ankimi ndaj këtij vendimi parashikohet vetëm për vendimin përfundimtar sipas Nenit 22, paragrafi 4. Neni 18 Neni 18, ndryshohet bazuar në ndryshimet e Nenit 15 dhe 17 meobjektivin e qartësimit të dispozitës. Kështu, shtohet shprehja e mëposhtme dhe 17 i këtij Kodi. Paragrafi i dytë ndryshohet me qëllim që të parashikohet që gjyqtari i cili vepron për çështjen konkrete duhet të ketë një përgjigje tepër të qartë për kërkesën e depozituar për përjashtimin e tij. Kështu, ai nuk mund të veprojë si një gjyqtar, përveç kur është dhënë vendimi që deklaron papranueshmërinë ose që rrëzon kërkesën. Neni 19 11

12 Neni 19, ndryshohet për të bërënjë përcaktim të saktë të palëve të cilat kanë të drejtë të kërkojnë skualifikimin e gjyqtarit nga njëçështje, kur dhenë cilën formë mund të bëhet kërkesa për skualifikim. Paragrafii parë i nenit të ndryshuar parashikon që kërkesa për skualifikimin mund të paraqitet nga prokurori, i pandehuri ose avokati i tij mbrojtës dhe paditësi civil dhe i dëmtuari akuzues dhe i dëmtuari me qëllim që t u jepen atyre të njëjta të drejta. Paragrafi i dytë rregullon kërkesën gjatë seancës së parë gjyqësore dhe i treti kërkesën pasi të jetë zbuluar shkaku i skualifikimit gjatë seancës gjyqësore. Ai paragraf shpjegon gjithashtu veprimet e palëve që kanë zbuluar skualifikimin gjatë gjykimit dhe parashikon afatin kohor brenda të cilit kërkesa mund të paraqitet. Ai shpjegon gjithashtu procedurën në atë rast. Në paragrafin e katërt të këtij Neni, parashikohet mënyranë të cilën duhet të paraqitet kërkesa për skualifikim duke përfshirë provat përkatëse. Vetë paragrafi nuk thotë se cilat janë dhe duhet të jenë provat përkatëse dhe i lihet gjykatës të vendosë nëse provat që mund të sillen janë të mjaftueshme për skualifikime të caktuara. Në paragrafin e gjashtë parashikohet e drejta dhe detyrimi i gjyqtarit, për të cilin kërkohet skualifikimit, të shprehë mendimin e tij për kërkesën e paraqitur. Kushdo ka një të drejtë, po kështu edhe gjyqtari, të shprehet në lidhje me pretendimet që ngrihen nga vetë kërkesa. Neni 21 Paragrafi i parë i këtij neni ndryshohet për të shpjeguar në cilën mënyrë mund të zhvillohet seanca në lidhje me skualifikimin e gjyqtarëve. Seanca duhet të zhvillohet me dyer të mbyllura, që do të thotë që kjo seancë nuk është e hapur për publikun. Kjo parashikohet me qëllim që të mënjanohet diskutimi i hapur dhe publik mbi kërkesën për skualifikimin dhe debati publik mbi provat e marra. Një seancë e tillë ruan kredibilitetin e gjyqtarit për çështjet në të ardhmen. Neni 22 Neni 22, ndryshohet për të parashikuar arsyetimin dhe afatin për të vendosur për kërkesën mbi skualifikimin e gjyqtarit. Në paragrafin e parë të këtij Neni, parashikohet që gjyqtari i cili vendos për kërkesën mund të vendosë mbi pranueshmërinë, rrëzimin ose pranimin e kërkesës. Përcaktohet që procedura për të shqyrtuar kërkesën për skualifikimin e gjyqtarit zhvillohet brenda fatit më tëshkurtër të mundshëm kohor, në mënyrë që procesi gjykimit të mos pengohet. 12

13 Paragrafi i dytë parashikon situatat kur gjyqtari vendos mbi papranueshëmrinë e kërkesës. Parapranueshmëria e kërkesës pa e shqyrtuar atë mund të vendoset nëse gjyqtari konstaton: që kërkesa është paraqitur nga një person i cili nuk ka të drejtë të paraqesë kërkesë; qëështë bërë jashtë afatit kohor; ose është e pabazuar apo është paraqitur para kohe apo synon të vonojë gjykimin; ose kërkesa e bërë nga gjyqtari është pranuar. Paragrafii tretë i këtij neni parashikon arsyet për rrëzimin e kërkesës. Së fundmi, paragrafi i katërt i këtij neni parashikon rregullin që vendimi i rrëzimit të kërkesës për përjashtimin e gjyqtarit mund të ankimohet së bashkume vendimin përfundimtar. Ky rregull ka ndryshuar nësituatën e tashme në të cilën kërkesa është e ankimueshme në Gjykatëne Lartë me qëllim që të shkurtohet koha dhe të përshpejtohet gjykimi. Ky rregull parashikohet për të gjithë rastet e neneve të sipërpërmendur. Neni 23 Neni 23 ndryshohet bazuarnë ndryshimet e bëra në të gjithë seksionin për situatat e papërputhshmërisë me funksionin e një gjyqtari tëçështjes dhe me qëllim që teksti të bëhet më i qartë. Këto ndryshime i referohen procedurës së pranimit të kërkesës së përjashtimit ose skualifikimit. Paragrafi i fundit i këtij Neni ndryshohet në pajtim me mënyrën në të cilën regjistrohen seancat gjyqësore dhe si zbardhet regjistrimi. Neni 24 Ndryshimet në këtë Nen synojnë parashikimin e funksioneve të prokurorit dhe detyrave të tij duke theksuar që këto funksione dhe detyra kryhen në pajtim me këtë kod dhe legjislacionin në fuqi. Legjislacioni në fuqi i referohet ligjeve tëtjerë të cilët parashikojnë detyra për prokurorët si Ligji nr 8331 datë , Mbi ekzekutimin e vendimeve penale, i ndryshuar. Ligji nr datë , i ndryshuar, Ligji i ri për Organizimin dhe funksionimin e Zyrës së Prokurorit, i cili është në proces hartimi brenda Reformës në Drejtësi, etj. Funksionet e prokurorëve të parashikuara në këtë nen janë në pjesën më të madhe të njëjtat si ato të parashikuara për prokurorët që do të jenë pjesë e Strukturës së re të Kundër- Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar Ndryshimet e këtij Neni parashikojnë dy funksione të tjera të prokurorëve që ushtrohen në pajtim me dispozitat e këtij Kodi. Një prej tyre që tregohet në paragrafin e tretë të këtij neni është funksioni që ai ka tashmë, e drejta e tij për të lidhur marrëveshje bashkëpunimi sipas nenit 37/a të këtij Kodi dhe legjislacionin në fuqi. Paragrafi i katërt i këtij Neni ndryshohet me qëllim 13

14 që të theksohet e drejta që i jepet prokurorit nga këto ndryshime, për të negociuar dhe arritur një marrëveshje për pranimin e fajësisë. Në këtë Nen shtohet një funksion i ri për të qenë në linjë me institucionin e ri të urdhrit penal të parashikuar në këtë Kod. Në këtë kontekst, prokurori ka kompetencën të paraqesë një kërkesë tek gjykata për aprovimin e një urdhri penal sipas dispozitave të këtij Kodi. Dy paragrafët e fundit të këtij neni shfuqizohen me qëllim që të lihet hapësirë për funksionimin e zyrës së prokurorit në një Ligj të veçantë siç përmendet në fillim. Neni 24 Amendimet në këtë nen synojnë të parashikojnë funksionet e prokurorit dhe detyrat e tij duke nënvizuar se këto funksione dhe detyra duhet të realizohen sipas këtij Kodi dhe legjislacionit në fuqi. Legjislacioni në fuqi i referohet ligjeve të tjerë, të cilët përcaktojnë detyra për prokurorët, si për shembull Ligji nr. 8331, i datës Për ekzekutimin e vendimeve penale i amenduar, Ligji nr , i datës i amenduar, Ligji i ri për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë, i cili është duke u hartuar brenda Reformës në Drejtësi, etj. Funksionet e prokurorëve të parashikuara në këtë nen janë në pjesën më të madhe të njëjta me ato të me ato parashikuara për prokurorët, të cilët do të jenë pjesë e Prokurorisë Speciale, një zyrë e re e veshur me kompetencën për të ndjekur korrupsionin dhe krimin e organizuar në përputhje me amendimet e reja kushtetuese, respektivisht neni 148 paragrafi 3, i cili lexon si më poshtë: 3. Prokuroria e posaçme për ndjekjen penale si dhe njësia e posaçme për hetimin e veprave penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe të akuzave penale kundër funksionarëve të lartë janë të pavarura nga Prokurori i Përgjithshëm dhe krijohen me ligj. Amendimet e propozuara janë gjithashtu në përputhje me draftin e ri për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë Speciale, i cili është në përpunim e sipër. Amendimet në këtë nen parashikojnë qartazi funksione të tjera të prokurorëve, të cilat ushtrohen sipas parashikimit të këtij Kodi. Njëri prej tyre, siç nënvizohet në paragrafin 3 të këtij neni, është funksioni që prokurori ka tashmë, e drejta e tij për të lidhur marrëveshje bashkëpunimi sipas nenit 37/a të këtij Kodi dhe legjislacionit në fuqi. Paragrafi i katërt i këtij neni është amenduar për të theksuar të drejtën që i jepet prokurorit nga këto amendime për të negociuar dhe për të arritur një marrëveshje për vetdeklarimin fajtor. Një funksion i ri i është shtuar këtij neni për të qenë në përputhje me institucionin e ri të rendit penal parashikuar në këtë Kod. Në këtë kontekst, prokurori ka kompetencën të paraqesë një kërkesë në gjykatë për miratimin e urdhrit penal sipas parashikimeve të këtij Kodi. 14

15 Dy paragrafët e fundit të këtij neni shfuqizohen për të krijuar hapsirë që funksioni i prokurorisë të rregullohet në një Ligj të veçantë, siç përmendet në fillim. Neni 25 Ky nen amendohet fillimisht për të ofruar një formulim të qartë dhe nga ana tjetër për të qenë në linjë me përgjegjësitë e sakta të prokurorit dhe në përputhje me projektligjin për Ligjin mbi Prokurorinë dhe Ligjin mbi Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë së Posaçme të cilët janë nën procesin e hartimit. Ky nen i referohet detyrave të prokurorëve të realizuara sipas gjykatave përkatëse (e Shkallës së Parë, e Apelit ose Gjykata e Lartë) dhe në kuptim të tij përfshihen gjithashtu edhe prokurorët nën Prokurorinë e Posaçme. Neni 26 Paragrafi i parë i këtij neni amendohet për të ofruar të njëtat arsye që prokurorët të heqin dorë ashtu si edhe gjykatësit sipas nenit 16 dhe 17 të këtij Kodi. Nuk ka arsye për të bërë dallimin midis këtyre dy skualifikimeve sepse që të dy: si prokurorët edhe gjykatësit mund të ndikojnë në procedim nëse nuk janë plotësisht të paanshëm. Paragrafi i dytë amendohet duke zëvendësuar fjalën drejtues i prokurorisë me kryetar i prokurorisë për të përmbushur formulimin parashikuar nga projektligji i ri për Statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë. Ky projektligj në nenin 2 të tij përkufizimet, shkronja o parashikon si më poshtë: kryetar do të thotë kryetar i një gjykatë ose prokurorie. Në këtë paragraf gjithashtu shtohet Kryetar i Prokurorisë së Posaçme për të qenë në përputhje me draftin e ri për funksionimin dhe organizimin e Prokurorisë së Posaçme, i cili po perpunohet. Neni 27 Ashtu siç përmendet edhe në shënimet shpjeguese për amendimet e neneve të mëparshme, edhe paragrafi i parë i këtij neni amendohet për të ofruar rastet e zëvendësimit të prokurorëve për të qenë në përputhje me arsyet për të cilat gjykatësi mund të zëvendësohet sipas neneve 16, 17, paragrafi i parë, shkronjat a, b, c, ç, d dhe dh dhe neni 305 i këtij Kodi. Në këtë paragraf përmendet kryetar i prokurorisë për të qenë në përputhje me formulimin e ri të paarshikuar nga projekt-ligji në Statusin e gjykatësve dhe të prokurorëve të Republikës së Shqipërisë siç përmendet më sipër. Në një rast tjetër, 15

16 siç parashikohet në nenin 17 shkronja ë) ( kur ekzistojnë shkaqe të tjera të kuptimshme të paanshmërisë ), prokurori i zëvendësuar duhet të japë pëlqimin e tij. Paragrafi 2 i këtij neni amendohet për të shtuar përjashtimin për Prokurorinë Speciale, në rastin e zëvendësimit të një prokurori duke qenë se për zëvendësimin e Prokurorisë Speciale vendos vet kryetari i kësaj Prokurorie. Këto amendime janë në përputhje me projektligjin e ri për funksionimin dhe organizimin e Prokurorisë Speciale si edhe në përputhje me projek-amendimet e reja kushtetuese, respektivisht neni 148 paragrafi 3, i cili lexon si më poshtë: 3. Prokuroria e posaçme për ndjekjen penale si dhe njësia e posaçme për hetimin e veprave penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe të akuzave penale kundër funksionarëve të lartë janë të pavarura nga Prokurori i Përgjithshëm dhe krijohen me ligj. Amendimet e propozuara janë në përputhje edhe me draftin e ri mbi organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë Speciale, i cili është duke u përpunuar. Neni 28 Shtesa për këtë nen është bërë për të reflektuar tek KPP parashikimet e reja të projekt-amendimeve kushtetuese, të cilat krijojnë mundësinë e hapjes së Gjykatës Kundër Korrupsionit dhe të Krimit të Organizuar si struktura të reja për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar. Ky nen është amenduar duke shtuar një paragraf të tretë shtesë për të siguruar kalimin e akteve tek Kryetari i Prokurorisë së Posaçme, nëse prokurori gjykon se vepra penale është në kompetencat e Kryetarit të Gjykatës Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar. Pasi Kryetari i Prokurorisë së Posaçme shqyrton aktet, ushtron kompetencën e tij mbi një çështje ose e ridërgon atë tek prokuroria e mëparshme. Amendimet në këtë ligj synojnë t i veshin Kryetarit të Gjykatës Speciale, të drejtën për të marrë një vendim mbi çështjen në lidhje me kompetencën dhe faktin se cila zyrë do të vazhdojë me çështjen kur atij i kalojnë aktet. Duke marrë në konsideratë rëndësinë e kësaj Prokurorie të re për ndjekjen penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar si çështje komplekse, Kryetarit të kësaj zyre duhet t i vishet kompetenca për të vendosur se çfarë do të ndodhë me çështjen. Gjithashtu, këto amendime të cilat ruajnë të njëjtën linjë me projektligjin mbi organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë Speciale, të janë ende nën përpunim. (Shiko shënimet shpjeguese nën artikujt më sipër). 16

17 Neni 29 Ky nen amendohet për të përfshirë edhe Prokurorinë e Posaçme duke marrë në konsideratë kompetencën e rëndësishme dhe prioritetin dhënë kësaj strukture në ndjekje penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar dhe rolin e Kryetarit të kësaj Zyre në procedurën e kërkimin të akteve nga një prokurori tjetër gjatë hetimeve paraprake, me qëllim për të përmbushur parashikimet e reja të projekt-amendimet kushtetuese dhe kuadrin e ri ligjor për Prokurorinë e Posaçme, siç u përmend më sipër. (Shiko shënimet shpjeguese tek neni 13, 24, 26 dhe 28). Në këtë kontekst, paragrafi 1 është ndryshuar duke shtuar që nëse gjatë hetimeve paraprake, një prokuror merr dijeni se një tjetër prokuror i Prokurorisë së Posaçme po kryen hetime paraprake ndaj të njëjtin person, ai njofton menjëherë Prokurorinë Speciale Ky ndryshim i ri është propozuar për të siguaruar koordinim and për të shmangur çdo mbivendosje në proçedime ndërmjet dy zyrave të prokurorive ndaj të njëjtin person. Ndaj është propozuar detyrimi i prokurorit të njoftojë menjëhere Prourorinë Speciale nëse merr dijeni se një tjetëer prokuror i Prokurorisë së Posaçme po kryen hetime paraprake ndaj të njëjtin person. Paragrafi 3 është shtuar për të parashikuar hapat e mëtejshëm që duhet të merren nga prokurori i Prokurorisë së Posaçme nëse merr dijeni që një tjetër hetim po zhvillohet ndaj të njëjtit person. Në këtë rast prokurori i Prokurorisë së Posaçme njofton Kryetarin e Prokurorisë së Posaçme i cili shqyrton situatën dhe vendos në përputhje me rregullar mbi kompetencën e gjykatës se cila Prokurori duhet të vazhdojë me hetimet. Në rast se Kryetari i Prokurorisë së Posaçme vendos që hetimi është nën kompetencën e kësaj zyre, njofton prokurorinë e caktuar dhe i kërkon asaj prokurorie kalimin e akteve të hëtimeve tek Prokuroria e Posaçme për të vazhduar hetimet. Arsyeja e këtij rregullimi është fakti që krimi i organizuar dhe veprat e korrupsionit mund të shihen si krime të ndryshme ose në plotësim të veprave të tjera penale. Ndaj për ta bërë më të qartë rëndësinë dhe seriozitetin e këtyre veprave, është e nevojshme qe Kryetari i Prokurorisë së Posaçme të vendosë nëse hetime të tilla janë në kompetencën e kësaj zyre. KAPITULLI I TRETË POLICIA GJYQËSORE Sipas Strategjisë për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, shumë probleme në sistemin shqiptar kanë të bëjnë me cilësinë e dobët të hetimeve të cilat kanë tëbëjnë me rolin jo-eficient të kësaj strukture në sistemin e hetimit. Një nga shkaqet është varësia e dyfishtë e punonjësve të policisë gjyqësore nga ekzekutivi dhe zyra e prokurorisë. Reforma në policinëgjyqësore synon të krijojë një strukturë të ndryshme nga ajo që ekziston sot një strukturë që të përqendrohet në një grup më të 17

18 kufizuar të veprave panele që janë më komplekse. Siç propozohet të ndryshohet, roli i policisë gjyqësore si i tillë dhe me qëllim që të lihet vend në ndryshimet e KPP-së që kjo të përcaktohet në një ligj të veçantë për policinëgjyqësore, disa prej neneve në këtë kapitull propozohen të shfuqizohen. Kështu, dallimi i tashëmndërmjet agjenteve dhe punonjësve ka të bëjë me përdorimin e vetëm të një termi policia gjyqësore. Neni 30 Ky nen ndryshohet me qëllim që të theksohet që Ligji për Policinë Gjyqësore është ligji më i rëndësishëm dhe përkatës për të parashikuar ushtrimin e detyrave të policisë gjyqësore dhe strukturën e saj. Paragrafi i dytë i këtij neni është ndryshuar duke hequr fjalën edhe dhe për të parashikuar qartë detyrimin e policisë gjyqësoreqë gjatë kryerjes së detyrave të saj duhet të marrë dijeni për veprat penale dhe të njoftojë menjëherë prokurorin i cili kontrollon dhe drejton hetimet. Për këtë arsye, ushtrimi i funksioneve i është lënë ligjit të veçantë që përbën dhe arsyen e fshirjes së paragrafit të fundit të këtij neni. Neni 31 (fshirë) Ky nen fillimisht parashikonte mënyrën se si policia gjyqësore i ushtron funksionet e veta. Grupi i punës ka sugjeruar të fshijë këtë nen me qëllim që të lërë hapësirë për rregullimin e këtyre funksioneve në një ligj të veçantë. Është e rëndësishme të vihet re që në paragrafin e parë të nenit 30 përmendet që struktura dhe rregullimi i policisëgjyqësore do të rregullohet në ligjin e veçantë. Neni 32 (fshirë) Këta nene përkufizojnë punonjësit e policisë gjyqësore dhe personelin e policisë gjyqësore. Meqenëse kjo rregullohet në Ligjin e veçantë dhe nuk ka të bëjë me zhvillimin e hetimeve dhe, siç u thamë lart, propozimi i grupit të punës është të fshihet ky nen. Nuk ka të keqe nëse kjo çështje rregullohet në një ligj të veçantë. 18

19 Neni 33 Sipas Strategjisë për Reformën në Sistemin e Drejtësisë prokurori duhet të jetë mbikëqyrësi i hetimeve penale duke deleguar kompetencat për hetimin tek policia gjyqësore. Duke patur parasysh këtë, paragarfi 1 është ndryshuar për të parashikuar që policia gjyqësore duhet të jetë përgjegjëse para prokurorit që e ka urdhëruar atë kryejë një detyrë të caktuar në kuadër të procedimit penale dhe jo para drejtuesit të zyrës. Paragrafi 2 i këtij neni parashikon shprehimisht detyrimin e oficerit të policisë gjyqësore për të zbatuar detyrat që i caktohet atij nga prokurori si edhe detyrimin për të njoftuar menjëherë prokurorin mbi rezultatet e detyrave të caktuara. Titulli këtij nen pason ndryshimet e bëra. Paragrafi 3 është ndryshuar për të theksuar që gjykatat dhe prokuroritë kanë nën kontrollin e tyre direkt personelin e seksioneve të policisë gjyqësore në ushtrim të deyrave të tyre funksionale. Neni 34 Paragrafi i fundit i këtij Neni është ndryshuar me qëllim që të realizohet një tekst më i qartë në lidhje me të drejtat që ka personi i pandehur dhe i dyshuar. Është e rëndësishme të thuhet që hetimi fillon në datën në të cilën regjistrohet emri i personit të cilit i vishet vepra penale, sipas tekstit të Nenit 323 të këtij kodi. Paragrafi i fundit i këtij neni sugjeron që i pandehuri nuk është personi nën hetim, gjë që nuk është në pajtim me paragrafin 2 të këtij Neni (në të cilin deklarohet që i pandehuri është ai gjatë gjithë fazës së procedimit). Me qëllim që të mënjanohen dyshimet nëse personi nën hetim është gjithashtu i pandehur, paragrafi i fundit i këtij Neni është ndryshuar për të parashikuar që personi nën hetim ka të njëjta të drejta si çdo i pandehur tjetër, përveç kur Kodi parashikon ndryshe. Neni 34/a Nenet 34/a dhe 34/b, përfshihen për të përcaktuar qartazi standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat detyruese për Shtetet Anëtare dhe vendimet e GJEDNJ-së dhe Konventës së saj. Në paragrafin 1, të drejtat e të pandehurit janë përcaktuar sipas Direktivës BE mbi të drejtën e informimit në procedimin penal, sipas direktivës BE mbi të drejtën e aksesit tek një avokat mbrojtës në procedimin penal dhe sipas Direktivës BE mbi të drejtën e përkthimit në procedimin penal, si dhe rezolutës së Këshillit mbi Itinerarin për fuqizimin e 19

20 tëdrejtave procedurale të personave të dyshuar ose të akuzuar në procedimin penal dhe Konventës së GJEDNJ-së dhe vendimeve të saj. E drejta e parë që i jepet të pandehurit në germën a) të këtij Neni është e drejta e tij për t u informuar sa më shpejt të jetë e mundurnë lidhje me akuzat ndaj tij në gjuhën që ai e kupton. Kjo e drejtë e dhënë nga direktiva e sipër-përmendur bazohet në të drejtat e dhëna nga neni 6 i KEDNJ-së. Kjo e drejtë nxirret nga një numër i madh vendimesh si çështja ABRAMYAN v. RUSSIA 10709/02. Në këtë vendim (34) Gjykata kujton që dispozitat e paragrafit 3(a) të Nenit 6 tregojnë nevojën për vëmendjen e veçantë që duhet t i kushtohet njoftimit të akuzës për të pandehurin. Hollësitë e veprës penale luajnë një rol të rëndësishëm në procesin penal, që do të thotë që nga momenti i dorëzimit i dyshuari konsiderohet të jetë njoftuar me shkrim për bazën faktike dhe ligjore të akuzave në ngarkim të tij. Gjykata më tej kujton që objekti i Nenit 6 par 3 (a) duhet të vlerësohet veçanërisht në dritën e të drejtës më të gjerë për t u dëgjuar rregullisht të garantuar nga Neni 6 par 1 i Konventës. Nëçështjet penale, dhënia e informacionit të plotë dhe të hollësishëm në lidhje me akuzat e ngritura ndaj një të pandehuri, dhe për pasojë kualifikimi ligjor që mund të zbatojë gjykatë për çështjen, është një parakusht thelbësor për të garantuar që gjykimi është i drejtë(shihpélissier dhed Sassi v. FranceçGC], no /94 52, ECHR 1999-II; Mattocia v. Italy, no /94, 58, ECHR 2000-IX; dhei.h. dhe të tjerëkundër Austrisë, nr /98 34, 20 prill 2006). Në germën b), paragrafi i parë i këtij Neni, parashikohet asistenca e duhur për personat me vështirësi në të folur ose të dëgjuar si dhe (i përsëritur nga dispozita e përgjithshme) e drejta e të pandehurit për të patur një përkthyes nëse ai nuk flet gjuhën shqipe. Kjo e drejtë themelore e të pandehurit parashikohet gjithashtu në pajtim me Nenin 6 të KEDNJ-së dhe Direktivës BE. Germa c) e këtij Neni parashikon tëdrejtën e të pandehurit të parashikuar në Direktivën 2012/13. Germat ç), d) parashikojnë të drejtat e të pandehurit dhe rregullat minimale në lidhje me të drejtën e aksesit tek një avokat në procedimin penal të parashikuar në Direktivën dhe Direktivën E drejta e tij e parashikuar në germën e) për të patur kohën e mjaftueshme për të përgatitur mbrojtjen e tij është e drejta e parashikuar në germën a) paragrafi 3, i Nenit 6 të KEDNJ-së. Vendimi i GJEDNJ-së LeCompte c/a France e detyron Shtetin t i japë të pandehurit kohën e mjaftueshme për t u përgatitur për mbrojtje. E drejta e aksesit në dosjen e çështjes, paraqitur prova në mbështetje të mbrojtjes së tij dhe të marrë në pyetje dëshmitarët, ekspertët dhe të pandehurit e tjerë janë të drejta që të pandehurit duhet të gazojnë sipas praktikës gjyqësore ekzistuese sipas Nenit 6 të KEDNJ-së, siç parashikohet në germat ë), f) dhe g) të këtij Neni. Germa h) e këtij Neni i jep të pandehurit të drejta të tjera të parashikuara në këtë Kod, si e drejta për të nënshkruar një vendim sipas marrëveshjes ose të lidhë një marrëveshje bashkëpunimi ose të bëjë një ankim ndaj vendimit gjyqësor etj. 20

21 Paragrafi 2 i këtij Neni parashikon të drejtën e të pandehurit për të marrë një letër me shkrim mbi të drejtat. Letra e të Drejtave me shkrim si dhe përmbajtja e saj parashikohet në Direktivën 2012/13. Kjo Direktivë përmban modelin për letrën e të drejtave me shkrim. Është tepër e rëndësishme që i pandehuri para marrjes së tij të parë në pyetje të jetë në dijeni të të drejtave që ai ka. Model tregues i Letrës së të Drejtave të marra nga Direktiva 2012/13/EU E datës 24 maj 2012 Mbi të drejtën e informacionit në procedimin penal Qëllimi i vetëm i këtij modeli është të ndihmohen autoritetet e brendshme në përpilimin e Letrës së të Drejtave në nivel kombëtar. Shtetet Anëtare nuk janë të detyruara të përdorin këtë model. Gjatë përgatitjes së Letrës së të Drejtave, Shtetet Anëtare mund të ndryshojnë këtë model me qëllim që ta përshtatin atë me rregullat e brendshme dhe për të shtuar informacion tjetër të dobishëm. Letra e të Drejtave e Shteteve Anëtare duhet të jepet në momentin e arrestimit ose ndalimit. Megjithatë, kjo nuk i pengon shtetet Anëtare t u japin personave të dyshuar ose të akuzuar informacione me shkrim në situata të tjera gjatë procedimit penal. Ju keni të drejtat e mëposhtme nëse arrestoheni ose ndaloheni A. ASISTENCËN E NJË AVOKATI/TË DREJTËN PËR NDIHMË JURIDIKE Ju keni të drejtën të flisni konfidencialisht me një avokat. Një avokat është i pavarur nga policia. Kërkojini policisë nëse juve u duhet ndihmë për të kontaktuar me një avokat, policia duhet t ju ndihmojë juve. Në raste të caktuara, asistenca mund te jetë falas. Kërkojini policisëinformacione të mëtejshme. B. INFORMACION NË LIDHJEME AKUZËN Ju keni të drejtën të dini se pse jeni arrestuar ose ndaluar dhe për çfarë dyshoheni ose akuzoheni se keni bërë? C. INTERPRETIM DHE PËRKTHIM Nëse ju nuk e flisni apo kuptoni gjuhën e folur nga policia ose autoritetet e tjera kompetente, ju keni të drejtën për t u asistuar nganjë interpret, falas. Interpreti mund t ju ndihmojë juve të flisni me avokatin dhe duhet të ruajë konfidencialitetin e këtij komunikimi. Ju keni të drejtën e përkthimit ose të paktën të pasazheve përkatës të dokumenteve thelbësore, duke përfshirë një urdhër nga një gjyqtar që lejon arrestin tuaj ose mbajtjen tuaj të ndaluar, çdo akuzë apo akt-akuzë dhe çdo vendim. Në rrethana të caktuara juve mund t u bëhet një përkthim gojor ose një përmbledhje. D. E DREJTA PËR TË MOS FOLUR Ndërsa merreni në pyetje nga policia ose autoritetet e tjera kompetente, ju nuk jenit ë detyruar t u përgjigjeni pyetjeve në lidhje me veprat penale që akuzoheni. Avokati mund t ju ndihmojë për të vendosur për këtë. E. AKSESI NË DOKUMENTE Nëse arrestoheni ose ndaloheni, ju (ose avokati juaj) keni të drejtën e aksesit në dokumentet thelbësore që u duhen për të kundërshtuar arrestin ose ndalimin tuaj. Nëse çështja juaj shkon në gjykatë, ju (ose avokati juaj) keni të drejtën e aksesit në provat materiale na favor ose na dëm tuaj. F. INFORMIMI I DIKUJT TJETËR NË LIDHJE ME ARRESTIMIN OSE NDALIMIN TUAJ / INFORMIMI I KONSULLATËS OSE AMBASADËS SUAJ Nëse jua arrestoheni ose ndaloheni, ju duhet t i thoni policisë nëse ju doni që dikush të njoftohet në lidhje me ndalimin tuaj, për shembull, një anëtar familjeje ose punëdhënësin tuaj. Në raste të caktuara e drejta për të informuar një person tjetër për ndalimin tuaj mund të kufizohet përkohësisht. Në këto raste, policia do t ju njoftojë në lidhje me këtë. Nëse ju jeni i huaj, kërkojini policisë nëse doni që të njoftohet për ndalimin tuaj konsullata apo ambasada juaj. Jenit ë lutur t i thoni policisë nëse ju doni të kontaktoni një punonjës të konsullatës ose ambasadës suaj. G. NDIHMË MJEKËSORE EMERGJENTE Nëse ju arrestoheni ose ndaloheni, ju keni të drejtën e ndihmës mjekësore emergjente. Jeni të lutur ti thoni policisë nëse juve u nevojitet një ndihmë e tillë. H. PERIUDHA E HEQJES SË LIRISË Pas arrestit tuaj, juve mund t u hiqet liria ose të ndaloheni për një periudhë maksimale prej... (vendosni numrin përkatës të orëve/ditëve). Në përfundim të asaj periudhe ju duhet të liroheni ose të dëgjoheni nga një gjyqtar i cili do të vendosë për ndalimin tuaj të mëtejshëm. Kërkojini avokatit tuaj ose gjyqtarit informacion ën lidhje me mundësinë e kundërshtimit të arrestit, rishikimit të ndalimit ose kërkojini lirim të përkohshëm. 21