LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî

Size: px
Start display at page:

Download "LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî"

Transcription

1

2 LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî g nmxh$ S>m. YwH$a eodmio H$m H$mar g nmxh$ àm. àdru KmoS>oñdma g nmxh$ S>i S>m. amo Ð Hw $^ma, nwuo S>m. mohz IoaS>o, A amdvr S>m. Y amo dra, Am a Jm~mX S>m. Z{ Vm ImoV, H$moëhmnya S>m. Jcm {hadms>o, ZmJnya àm. àh$me ~d}, Zm{eH$ 2017 ed Vamd MìhmU hmamï > w³v {dúmnrr> {Z{ Vr lr. AmZ X mxd, ì dñwmnh$, J«W{Z{ Vr H $Ð,. M.. w³v {dúmnrr> AjaOwiUr o. na o$³q> H$m åß wq>a, {Ì wvu Mm H$, {gs>h$mo, Zm{eH$. wðh$ lr. ZdZmW PZH$a, o. lr JUoe E Q>aàm Oog, {edzoar H$m åßco³g, dmdao coz, Zm{eH$. àh$meh$ S>m. {XZoe ^m S>o, Hw$cg{Md,. M.. w³v {dúmnrr>, Zm{eH$ nìì dhmammm nîmm dj Ur d ì dñwmnz - S>m. YwH$a eodmio, Cn-J«Wnmc d à wi, J«Wmc Am{U m{hvròmov H $Ð, ed Vamd MìhmU hmamï > w³v {dúmnrr>, Zm{eH$ g nmxh$s (gm{hë nmr>{dê mgmr>r) - S>m. YwH$a eodmio, Cn-J«Wnmc d à wi, J«Wmc Am{U m{hvròmov H $Ð, ed Vamd MìhmU hmamï > w³v {dúmnrr>, Zm{eH$ m A H$mV ì ³V Pmcoë m Vm er g nmxh$ d g nmxh$ S>i gh V AgocM Ago Zmhr. B kmzj JmoÌr df 18do kmzj JmoÌr OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 A H$-1 AZwH«$_{UH$m ISSN wšg (Massive Open Online Course) EH$ AmYw{ZH$ CnH«$ lr. {hvoe Jmonmb {~«Odmgr 01 lr. n H$O Ama. Xoe wi 2 ^mavmvrb e j{uh$ J«Wmb`o : AmìhmZo Am{U g Yr 13 amooe Hw$ ma nm S>ò (AZw. AéU h ~S}> d auorv Y m nwarh$a) 3 Xem e djuh$au nõvr H$moï>H$ 1 : g mz qh$dm à mu Cn{d^mJ 24 lr. {demb X. ~mnvo 4 Xem e djuh$au nõvr H$moï>H$ 2 : ^m Jmo{bH$ joì, Eo{Vhm{gH$ H$mbI S> Am{U ì`º$s lr. {demb X. ~mnvo 42 5 doiomo ì`dñwmnz : CnbãY gm{hë`mmm emoy gwf m nm S>dmb 52

3 g nmxh$s`, J«Wmb` Am{U m{hvremó dv mz KQ>Zm KS>m mos>r `m Aä`mgH«$ mgmr>r kmzj JmoÌr Ì m{gh$ {Z`{ V ñdénmv àh$m{ev hmov AgVo. mjrb 17 dfm Ü`o dv mz KQ>Zm KS>m mos>tda AmYm[aV {d{dy {df`mda Ame` {dvarv H$aÊ`mMm à`ëz H$aÊ`mV Ambobm Amho. àñvwv A H$m Ü`o wšg hr Am ZbmB Z {eju àumbr da ^mî` H$aÊ`mV Ambobo Amho. `m{eju nõvrda AmYm[aV ^mav gah$maà`m mzd {dh$mg Am{U g gmyz Ìmb`mÛmao V`ma H$aÊ`mV Amboë`m {eju àumbrg ñd` ho Zmd XoÊ`mV Ambo Amho. wšg Am{U ñd` `m g X^m Vrb m{hvr Am{U H$m` nõvr `m~m~v MMm Ho$bobr Amho. m{hvr V ÌkmZmÀ`m AZwf JmZo e j{uh$ J«Wmb`m Ü`o m{hvrmo OVZ, g aju, {dvau d à{vàmár hmoê`mg X^m Vrb H$m` nõvr Ü`o mor>o ~Xb {XgyZ `ov AmhoV. `m AZwf JmZo ^mavmvrb e j{uh$ J«Wmb`o : AmìhmZo Am{U g Yr hm boi gmxa H$aÊ`mV `ov AmhoV. Xem e djuh$au nõvrmm gimob Aä`mg hmoê`mà`m Ñï>rH$moZmVyZ gm mý` Cn{d^mJ VgoM ^m Jmo{bH$ joì, Eo{Vhm{gH$ H$mbI S> Am{U ì`º$s `m~m~vmr m{hvr XmoZ boim Ü`o gmxa Ho$bobr Amho. Ë`mM~amo~a doiomo ì`dñwmnz : CnbãY gm{hë`mmm emoy hm boi nwzaàh$m{ev H$aÊ`mV `ov Amho. doioà`m ì`dñwmnzmgmr>r J«Wnmbm Zr H$moUVo wôo {dmmamv KoVbo AmhoV; VgoM H$moUË`m Cnm``moOZm hëdmà`m mzë`m AmhoV `mg X^m Vrb Cn`wº$ AmT>mdm KoÊ`mV Ambm Amho. S>m. YwH$a eodmio g nmxh$ wšg Massive Open Online Course EH$ AmYw{ZH$ e j{uh$ CnH«$ : {deof g X^ mzd {dh$mg Am{U g gmyz Ìmb`mÛmao Mmb{dÊ`mV `oumao ñd` : CnH«$ lr. {hvoe Jmonmb {~«Odmgr J«Wnmb, lr Vr. eaxm {ÐH$m gwaoe nmq>rb H$m boo Am $ $m gr, MmonS>m. lr. n H$O Ama Xoe wi J«Wnmb -AmQ²g, H$m g gm`ýg H$m boo, YaUJmd gmam e: gdmªgmr>r {eju (Education to All) `m àmw{ H$ Am{U wb^yv VËdmda AmYmarV {eju àumbr CnbãY H$ê$Z XoUo d Ë`m À`m mü` mvyz àm{bv {eju nõvrv A wbmj«~xb KS>dyZ AmUUo `m w»` CÔoemZo wšg `m e j{uh$ nõvrmr amzm Ho$br Jobr Amho. wšg `m {eju nõ²vrûmao gm momvrb àë`oh$ ñvamdarb, àë`oh$ g wxm`mvrb ZmJ[aH$m Zm {ejummo EH$ Zdo M CnbãY H$éZ XoÊ`mV Ambo Amho. {S>{OQ>b {ejunõvr `oê`majmoxa åhuoom AR>am Am{U EH$moUm{dgmì`m evh$mv Ooìhm B Q>aZoQ> Am{U Q>o{bpìhOZ `m gma»`m godm CnbãY ZìhË`m Voìhm Aem àh$mamo {eju ho ~{hñw {eju nõvrûmao {Xbo OmV hmovo, {dgmì`m evh$mv mì `mbm Am ZbmB Z nõvrzo åhuoom B Q>aZoQ>Ûmao CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambo Am{U `mvyzm OÝ Pmbm Vmo wšg `m {eju nõvrmm. `m {eju nõvrda AmYmarV {eju àumbr ^mav gah$maà`m mzd {dh$mg Am{U g gmyz Ìmb`mÛmao V`ma H$aÊ`mV Ambr. Am{U `m àumbrbm ñd` : ho Zmd XoÊ`mV Ambo. wšg {eju nõvr Am{U ñd` `m XmoKm Mr m{hvr Am{U Ë`m À`m H$m` nõvr `m Mm Aä`mg `m g emoyz boimv H$aÊ`mV kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 1

4 Ambm Amho. `mmà muo wšg Ûmao g mombm hmoumam $m`xm `m Mm gwõm Aä`mg `owo H$aÊ`mV Ambm Amho. emoy g km: wšg, ñd`, Am ZbmB Z {eju nõvr, wšv{eju àumbr, cmoocs, xmoocs. nmíd ^y r: gd Xoemà muom ^mavmv XoIrb {eju `m joìmv Q>ßß`m- Q>ßß`m Zo gwymaum H$aÊ`mV Amë`m àm w»`mzo Cƒ {ejumv. ^mavr` {eju nõvrmm Oa {dmma Ho$bm Va OmJ{VH$ {ejumv ^mavmmo `mojxmz Am{U dmq>m hm Iyn mor>m Amho. `mmmm CXmhaU XoVm Zm EH$ CXw boih$ åhuvmv ""gmao Ohm n O~ Wm& dh evh$m A~«Vmar Mî mo-{mamjo Amb Wr gao r h mar'' åhuoo `mmm AW Agm H$s, "gmè`m OJmV Á`mdoir AkmZmMm A Yma Zm XV hmovm. Ë`mdoir Am À`mH$S>o kmzmmm gw` VinV hmovm. {h $ŠVEH$ ì`m»`m qh$dm H${dVm ZgyZ `m mjo Iyn mor>m B{Vhmg Amho Vmo åhuoo àmmrz H$mimV ^mavmmr OJm Ü`o AmoiI Iyn ~wõrdmz d kmzr bmoh$m Mm Xoe Aer hmovr åhuyz àmmrz H$mir ^mav hm OJmbm kmz XoUmao amï > åhuyz {dh${gv Pmbo hmovo. `m mjmo à wi H$maU åhuoo ^mavmvrb àmmrz {dúmnrr>o CXm. Zmb Xm, Vj{ebm, {dh«$ {ebm, d ^r, JwU{ebm, CXÝVnwar, OmJÔb, hm{dhma, { Wbm Am{U Zm{X`m Am{X ^mavr` kmz {dúmnrr>o ho OJà{gÕ Am Vaamï >r` XOm Mo kmz H $Ðo Pmbr hmovr. `m {dúmnrr>m Ü`o OJmVrb AZoH$ {dúmwu {ejumgmr>r `ov AgV. `m {dúm{nr>mv àdoe KoÊ`mgmR>r Ë`m H$mimV àdoe n[ajm gwõm KoVë`m OmV hmoë`m. {ejum~m~v AZoH$ ì`º$s Zr Amnmnbo V ì`švho$bo Amho Ë`m n H$sM EH$ V ho OJmbm {ejummo hîd nq>dyz XoUmè`m EH$m hmz ì`{º$ ËdmMo, åhuoom ñdm r {ddoh$mz X `m Mo ñdm r åhuvmv ""Ho$di m{hvrmo g H$bZ åhuoo {eju Zìho Va {eb g nþ g mo{z{ Vr H$aÊ`mMo mü` åhuoo {eju hmò '' àmmrzh$mimnmgyz Va AmOn` V {eju joìm V doimodoir gwymaum H$aÊ`mV Ambo `m gwymauomom n[aum åhuoo JwéHw$b {eju àumbr nmgyz Vo AmO CX`mg Amboë`m wšg (Massive Open Online Course) `m {eju àumbrmm àdmg hmo`. `m ~XbmV gdm V mor>o `mojxmz V ÌkmZmMogwÕm Amho. Information Communication Technology (ICT) À`m dmnamzom ho eš` Pmbo Amho Am{U `m V H$moUVohr Xw V Zmhr. ICT MmM dmna H$ê$Z wšg gmair {eju àumbrmr {Z{ Vr Pmbr AgyZ, yšgà`m mü` mvyz g momvrb gd g wxm`mbm Oo àmbrv {eju nõvrnmgyz Xya Amho qh$dm Á`m Zm àm{bv {eju nõvr ~amo~am AmUIrZ H$mhr {eh$mdo Ago dmq>vo Ë`m gdm gmr>r EH$ Z{dZ {eju àumbr C^r H$aÊ`mV Ambr Amho. ^mavmmo gü`mmo n ÌàYmZ lr. Za Ð moxr ho {S>{OQ>b B {S>`m, ñh$sb B {S>`m `m gma»`m CnH«$ m Zm àmymý` XoVm Zm {XgVmV `mmrm àmrvr åhuyz mzd {dh$mg Am{U g gmyz Ìmb`mÛmao Mmb{dÊ`mV `oumao ñd` ho AZmoIo Am{U AmJio dojio wšg CnH«$ Amho. wšgûmao g momvrb àë`oh$ KQ>H$mbm {ejumer OmoS>Ê`mMm à`ëz H$aÊ`mV Ambm Amho. wšg `m {eju àumbrûmao H$em nõvrzo Aä`mgH«$ Mmb{dÊ`mV `ovo Am{U {dúmï`m Zm `mmm $m`xm H$gm hmovmo `mmm Aä`mg H$aUo JaOoMo Amho. wšg {eju nõvrmm Am{U ^mavmvrb ñd` `m wšg nõvrda AmYm[aV CnH«$ mmm Aä`mg `owo H$aÊ`mV Ambm Amho. wšg (Massive Open Online Courses) : wšg EH$ Am ZbmB Z {eju àumbr AgyZ `mmm w»` CÔoe hm OmñVrV OmñV ZmJ[aH$m Zm, {dúmï`m Zm {eju CnbãY H$ê$Z XoUo Vohr mo $V Agm Amho. `m V nma nm[ah$ {eju nõvrzwgma Aä`mg Vm{gH$m, nwñvho$ Va CnbãY AgVmV nu Vo {S>{OQ>b ñdê$nmv åhuoom (Video Lectures, E-Books etc) `m ñdê$nmv Ë`mM à muo H$mhr wšg {eju àumbrv g àofumgmr>r d {dúmwu Am{U {ejh$ `m V g Ýd` gmyê`mgmr>r Chat, Video Conferencing `m gmaio n`m ` XoIrb CnbãY AgVmV. wšg ho Zì`mZo g emoyz H$ê$Z CX`mg Ambobo EH$ ~{hñw {eju nõvrmom EH$ àh$ma Amho Ü`o wšg {dh${gv H$aÊ`mV Ambo na Vw e j{uh$ joìmv `mmm mor>çm à mumv dmna 2012 Ü`o H$aÊ`mV Ambm. gü`m H$mhr wšg nõvrv wšv hmvmiur (Open access) gw{dym XoÊ`mV Ambo Amho Ë`mÛmao {dúmwu Am{U {ejh$ ho Ë`m À`m Amdí`H$VoZwgma m{hvr g gmyzmmo qh$dm kmzómoìm Mo ì`dñwmnz H$aVm `ovo. Va H$mhr wšg {eju àumbr ho Ë`m Zr V`ma Ho$boë`m Aä`mg H«$ mmmm n`m ` CnbãY H$aÊ`mV `ovmo. wšg `mmr CËnÎmr Open Education kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 2 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 3

5 Resource (OER) `m MidirVyZ Pmbobr Amho 2008 Ü`o Dave Cormier (University of Prince Edward) `m À`mÛmao Connectivism and Connective Knowledge (CCK08) `m g X^m V H$aÊ`mV Ambm. CCK08 `m Mo ZoV Ëd George Siemens (Athabasca University) Am{U Stephen Downes (National Research Council) `m À`m Ûmao H$aÊ`mV Ambo `m V 25 {dúmï`m Zm ewëh$ ^ê$z àdoe XoÊ`mV Ambo Va 2200 ~{hñw {dúmï`m Zm {ZewëH$ àdoe XoÊ`mV Ambo. `mv e j{uh$ g gmyzo àm wimzo RSS $ss²g Mm dmna H$ê$Z CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambo. `m V ~{hñw {dúmï`m Zm {eju Am{U {eju g Ýd`H$ `m À`mMr g nh $ gmyê`mgmr>r ãbm J nmoñq>, ys>b, ZoQ> { qq>j `m Mm dmna H$aÊ`mV Ambm. `mbm Stephen Downes ho go Zerb Am{U J{V mz wšg àumbr mzvmv Am{U Vo `mbm cmoocs Ago g ~moyvmv Va AmJmoXa Oo Q>o{bpìhOZ qh$dm {S>{OQ>b Q>oŠg~wŠgÛmao {Xë`m Mmb{dÊ`mV `oumè`m `m wšg àumbr bm xmoocs Ago g ~moyvmv. 2 Img No. 1 MOOCšposteršmathplourde.jpg wšg Mo àh$ma : cmoocs and xmoocs: 1) xmoocs : hm wšg Mm n{hbm àh$ma AgyZ hm àh$ma nma nm[ah$ nõvrvrb {eju àumbrmm ^mj Amho. åhuoom Classroom {eju nõvrzwgma AgyZ `m V pre-recorded video lecture with quizzes, tests, or other assessments `mmm g mdoe AgVmo. xmoocs ho {ejh$ Am{U {dúmwu g wxm` `mnwavmm `m {XV AgyZ Ë`mV ~mhoarb ì`º$szm ñwmz Zmhr. xmoocs ho Duplications da ^a XoVo. xmoocs ho AmYw{ZH$ {eju nõvrer OmoS>Ur `m à wi VËdmda AmYm[aV AgyZ {d{dy {dúm{nr>mûmao Mmb{dÊ`mV `oumè`m wšg `m {eju àumbrmo `m V g mdoe hmovo. `m nõvrv OmñV àh$mamo H$å`w{ZHo$e Qy>ëg CnbãY ZgVmV VgoM `m V AmonZ H$må`w{ZQ>r Mm g mdoe ZgVmo. `m V amoo OmñVrV OmñV àh$mao Aä`mgH«$ nyu H$aÊ`mda ^a {Xbm OmVmo. Aem àh$mamo H$mog Coursera, EdX, Udacity, Open2Study, and NovoEd. `owo CnbãY AmhoV.3 2) cmoocs : hm wšg Mm Xwgam Am{U gü`m àm{bv Agbobm àh$ma AgyZ hm àh$ma go Zerb Am{U J{V mz Amho. `m Ü`o ZoQ>dH $À`m XVrZo mor>çm à mumv OZg wxm` EH$Ì AmUVm `ovmo. `m V {dúmwu, {ejh$, g Ýd`H$ hogwõm Amdí`H$ m{hvrmr XodmZ KodmU H$ê$ eh$vmv. `mv $ŠVg ñwm A VJ V {dúmï`mªzmm Zìho Va ~mhoarb ì`º$szmgwõm àdoe {Xbm OmVmo. `m V H$å`w{ZHo$e Am{U m{hvrmo AmXmZ àxmz `m da Iyn mor>çm à mumda ^a {Xbm OmVmo. `m Ü`o blogs, wikis, social media platforms Mm Iyn mor>çm à mumv dmna Ho$bm OmVmo. cmoocs hm àm w»`mzo kmz {Z{ Vrda ^a XoVmo (Focused on Knowledge Creation and Generation) 4 wšg Mo $m`xo (Objective of Massive Open Online Courses) : 1) gdm gmr>r {eju (Education to -ll) : `m {eju àumbrv g momvrb H$moUË`mhr ñvamdarb Am{U H$moUË`mhr djm Vrb ì`º$s hm {eju KoD$ eh$vmo `m gmr>r H$moUVohr ~ YZ Zmhr. 2) ^m Jmo{bH$ Am{U doiomo ~ YZ Zmhr (No Restriction if Geographical Areas and Time): {h {eju àumbr {h nyu nuo Am ZbmB Z nõvrmr AgyZ `mbm ^m Jmo{bH$ `m Xm Zmhr. H$moUVmhr ì`º$s H$moUË`mhr {R>H$mUmhÿZ H$moUË`mhr jur `mûmao {eju KoD$ eh$vo. CXm. A o[ah$m qh$dm BVa kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 4 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 5

6 H$moUË`mhr XoemÀ`m {dúmnrr>mûmao wšg A VJ V {ejuh«$ CnbãY AgVrb Va Vwåhr Amnë`m XoemVyZgwÕm àdoe KoD$ eh$vmv. H$moUVrhr ^m Jmo{bH$ `m Xm Zmhr. 5 3) Am{W H$arË`m $m`xoera (Economically Beneficial) : wšg {eju àumbrûmao {Xbo OmUmao {eju ho H$mhr {R>H$mUr mo $V Va H$mhr {R>H$mUr gdbvrà`m XamV CnbãY AgVmV. VgoM àdoe KoVë`m Z Va Ka ~gë`m ~gë`mm `mmm Aä`mg H$aVm `ovmo. Ë`m wio àdmg IM, {eju ewëh$, narjm ewëh$, dg{vj h ewëh$ `m da hmoumam IM bmjv Zmhr. 4) AÚ`mdV d ñnym Ë H$ e j{uh$ CnH«$ (Competitive and Digital Education Sytem) : `m {ejunõvr Ûmao AZoH$ àh$mamo Aä`mgH«$ {dúmï`m Zm CnbãY H$ê$Z {Xbo OmVo Vohr AmYw{ZH$ {eju nõvrûmao `m wio {dúmï`m Zm Mm Jë`m àh$mao {eju CnbãY H$ê$Z {Xbo OmVo OoUo H$ê$Z {d`mwu hm AmOÀ`m ñnym Ë H$ `wjmv ñdvmmo ApñVËd {Z m U H$ê$ eh$vmo. VgoM `mûmao {S>{OQ>b {eju nõvrg MmbZm { ivo Am{U {dúmwu ho OmJ{VH$ nmvirmo {eju nõvrmo AZwH$aU H$ê$ eh$vmv. 5) ng Vrda AmYm[aV lo`m H$ nõvr (Choice Based Credit System): AmYw{ZH$ H$mimVrb `m {eju nõvrv {dúmï`m Zm Ë`m À`m AmdS>rZwgma {df` {ZdS>Ê`mMr w^m `owo CnbãY AgyZ. H$moUË`mhr nwdm Zw^dmMr AWdm e j{uh$ nmìvomr AQ> qh$dm {df`mmo ~ YZ Zmhr, Ë`m wio H$moUË`mhr emiomm {dúmwu H$moUË`mhr Aä`mg H«$ mg àdoe KoD$ eh$vmo. 6) ^mfomr {ZdS> (Language Selection) : `m V {dúmwu hm Ë`m À`m ng VrÀ`m ^mfomr {ZdS> Aä`mgH«$ mgmr>r H$ê$ eh$vmo. 7) AZoH$ bmoh$m Zm EH$Ì AmUVm `ovo (Brings Peoples Together): `m {eju àumbrv {d{dy XoemVrb, {d{dy {df`mvrb, {d{dy ñvamvrb {dúmwu, {ejh$ Am{U {eju g Ýd`H$ EH$Ì `ovmv Am{U Mm Jë`m àh$mamo e j{uh$ g wxm` V`ma H$aVm `ovo. 8) AZoH$ àh$mamo e j{uh$ ómov (Distributed Learning Resource): `m {eju àumbrv {ejumgmr>r AZoH$ àh$mamo ñvmoì CnbãY AgVmV Ë`mV àm w»`mzo Audio / Video resources, E-book, E-Journals, Databases etc. VgoM {ejh$, {eju g Ýd`H$ Am{U {dúmwu `mà`mv g àofumgmr>r Chat, Video conferencing, Blogs BË`mXrMm dmna Ho$bm OmVmo. wšgmr H$m`} nõvr (Role of Massive Open Online Courses): 1) {d{dy Aä`mg H«$ mmr amzm (Design of Different Courses): `m {ejuàumbrûmao {d{dy Aä`mgH«$ o V`ma Ho$br OmVo Am{U Ë`mVyZ g momvrb gd KQ>H$mZm e j{uh$ {dh$ën CnbãY H$ê$Z {Xbo OmVo. Aä`mgH«$ m Mr amzm H$aVmZm Ë`mMr Cn`wŠVVm, Cn`mo{OVm `mmm {dmma Ho$bm OmVmo Am{U {df`vkmà`m XVrZo Aä`mgH«$ V`ma Ho$bm OmVmo. 2) Vk bmoh$mmm g yh (Group of Experts) : Aä`mgH«$ mmr amzm Ho$ë`mZ Va Ë`m Aä`mgH«$ m gmr>r mj Xe Z H$aÊ`mH$arVm Vk bmoh$m Mm g yh V`ma Ho$bm OmVmo `m V àm w»`mzo IIT. IIM², University Professors, Central Government Institutions Experts `mmm g mdoe hmovmo. 3) Aä`mgH«$ mmm H$mbmdYr (Duration of Courses): VkmMr {ZdS> Ho$ë`mZ Va Ë`m À`m gëë`mzo Ë`m Aä`mgH«$ mmm H$mbmdYr, Vm{gH$m Mm doi Am{U g»`m {H$Vr Agob VgoM narjm Ho$ìhm Am{U H$ûm`m ñdénmmr Agob `m gd ~m~r R>a{dÊ`mV `ovmv d Ë`mZwgma Ë`m Aä`mg H$ m Mo {d{dy dj Am`mo{OV Ho$bo OmVo. 4) Aä`mgH«$ gm J«r (Course material) : `m {eju nõvrûmao Mmb{dÊ`mV `oumè`m Aä`mgH«$ mgmr>r Aä`mgH«$ gm J«r XoIrb CnbãY H$aÊ`mV `ovo OoUo H$ê$Z {dúmï`m Zm Aä`mgmgmR>r XV hmovo. `m Aä`mgH«$ gm J«rV Audio / Video Lectures, Practical's, Power Point Presentations, PDF files, BË`mXrMm g mdoe hmovmo. 5) àdoe à{h$`m (Enrollment Process): Aä`mg H«$ mmr {Z{ Vr, Vkm Mr {Z`wº$s Am{U Ë`m Aä`mg H«$ mmm H$mbmdYr R>a{dë`mZ Va àdoe à{h«$`m gwé Ho$br OmVo g momvrb {d{dy ñvamdarb {dúmï`m Zm `m V àdoe {Xbm OmVmo. `m V {dúmwu g»`mmr `m Xm Agmdr {H$dm Zmhr `mmmgwõm {ZU ` Ho$bm OmVmo. àdo{ev {dúmï`m Zm ñdv Ì Am`S>r. nmgds> {Xbm OmVmo `mmm dmna Vo Aä`mgH«$ nyu H$aÊ`mgmR>r H$aVmV. kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 6 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 7

7 6) Aä`mg Vm{gH$m (Lectures) : àdoe à{h«$`m nyu Pmë`mda Ë`m Ë`m Aä`mgH«$ mgmr>rmo Aä`mg Vm{gH$m Mo {Z`moOZ Ho$bo OmVo. `m V EHy$U {H$Vr Vm{gH$m AgVrb H$moUË`m {Xder AgVrb bmbìh Agob H$m amoh$m as>os> Agob `m Mo nyu {Z`moOZ Ho$bo OmVo. `m V J hnmr>mmr d àmë`m{jh$mmr g»`m {H$Vr AgVrb d Vo Ho$ìhm Am{U H$go O m H$amdo bmjvrb `m gdm Mm g mdoe AgVmo. 7) narjomo {Z`moOZ Am{U {ZH$mb (Exam and Results) : Aä`mg Vm{gH$m, J hnmr> {H$dm nmë`m{jho$ nyu Pmë`mda narjm KoÊ`mV `ovo gxa narjm {h Am ZbmB Z nõvrmr AgyZ `mmm {ZH$mbgwÕm bjomm bmdê`mv `ovmo. ñd` (Swayam) : ^mavr` mzd g gmyz Am{U {dh$mg Ìmb`mÛmao ñd` `m CnH«$ mmr ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. `m mjo VrZ à wi C{Ôï>o hmovr Vr åhuoo gdm Zm {eju, gdm Mm gh^mj Am{U Cƒ XOm Mo {eju. na Vw `m wio g momv XmoZ JQgwÕm {Z m U hmoê`mmr ^rvr Amho Ë`mn H$s n{hbm JQ> åhuoo Oo `m nõvrmo {eju KoD$ eh$vmv H$maU Ë`mgmR>rMo gd Amdí`H$ gw{dym Ë`m À`mH$S>o CnbãY Amho Am{U Xwgam JQ> åhuoo Á`m Zm `m gw{dym CnbãY Zgë`m wio Vo `mmm bm^ KoD$ eh$v Zmhr Agm JQ>. ñd` `m CnH«$ mv embo` {ejumnmgyz åhuoom 9 dr À`m djm nmgyz Va nxì`wîma {ejuh«$ mgmr>r Mo {d{dy Aä`mgH«$ CnbãY Amho. ñd` CnH«$ mv gh^mjr AgUmao {dúmwu Am{U BVa ì`švr ho H$moUË`mhr jur, H$moUË`mhr {R>H$mUmhÿZ Aä`mgH«$ nyu H$ê$ eh$vmv Vohr {ZewëH$. ñd` Ûmao V`ma H$aÊ`mV Ambobo Aä`mgH«$ ho ^mavmvrb g ~ {YV {df`mvrb VkmÛmao V`ma H$ê$Z KoÊ`mV Ambo Amho Odinmg 1000 hÿz OmñV VkmMm `m V g mdoe H$aÊ`mV Ambm Amho. `m Aä`mgH«$ m Ü`o Mma àh$mamo w»` ^mj Amho Vo åhuoo (1) ÑH$lmì` Vm{gH$m (video lectures) (2) VkmÛmao V`ma H$ê$Z KoÊ`mV Ambobo dmmz gm{hë` (Reading Material) S>mD$ZbmoS> Am{U qàq> gw{dygh (3) AmË narjumgmr>r MmMUr narjm Am{U àíz Owfm (4) H$mhr e H$m {H$dm àe {dmmaê`mgmr>r Am ZbmB Z MMm M. Aem àh$mao ñd` `m CnH«$ mûao wšgmr gw{dym CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambr Amho. V ÌkmZmMm Mm Jë`m àh$mao Cn`moJ H$ê$Z Cƒ XOm Mo {eju CnbãY H$ê$Z XoÊ`mgmR>r ñd` Mr {Z{ Vr H$aÊ`mV Ambr Amho. 6 ñd` Ûmao Mmb{dÊ`mV `oumè`m Aä`mgH«$ mgmr>rmr Aä`mg gm J«r V`ma H$aÊ`mgmR>r gmv g ñwmmr Ë`m À`m Aä`mgH«$ mgmr>r g Ýd`H$ åhuyz {Z`wº$s H$aÊ`mV Ambr Amho. 7 `m g ñwmmm Vnerb nmhþ`m. Sr.No National MOOCs Sectors Coordinator 1 University Grants Non Technology Commission (UGC) Post Graduations 2 NPTEL Technical / Engineering UG PG degree programme. 3 Consortium for Non Teaching Under Educational Graduation Degree Communication Program. 4 IGNOU Diploma and Certificates 5 NCERT 9th to 12th std 6 NIOS Open Education 9th to 12th std 7 CEC For Undergraduate Education Table No 1 Source ñd` Ûmao {d{dy ñvamdarb Aä`mgH«$ CnbãY Amho CXm, embo` ñvamnmgyz Va nxì`wîma {ejuh«$ mn` V Ë`mMm Vnerb nmhþ`m.9 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 8 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 9

8 (Programe Category of SW-Y-M² as on 26 Mar 2017) Sr. No Level No of Courses 1 School 20 2 Certificate 08 3 Diploma 02 4 Under Graduate Post Graduate 177 Table No 2 Source ñd` A VJ V {d{dy kmz emiomo Aä`mgH«$ CnbãY Amho Ë`mMm g{dñva Vnerb nwt>rb VŠË`mV nmhþ`m.10 (Subject wise Category of SW-Y-M² as on 26 Mar 2017) Sr. No Subject 1 Engineering Science 39 3 Humanities 35 4 Management 20 5 Language 15 6 Mathematics 10 7 Arts and Recreation 09 8 Commerce 09 9 General Library Education 01 No of Courses Table No 3 Source {ZîH$f : wšg (Massive Open Online Course) {eju àumbr {h AmYw{ZH$ {eju nõvrgmr>r EH$ daxmz Amho, `mûmao g momvrb àë`oh$ KQ>H$ hm Cƒ {eju àmá H$ê$Z Amnbo OrdZ `eñdr H$ê$ eh$vmo. wšg `m {eju àumbrda AmYm[aV {ejunõvr ñd` {h ^mavr` mzd g gmyz Am{U {dh$mg Ìmb`mÛmao V`ma H$aÊ`mV Ambr AgyZ {h Amnë`m gdm gmr>r Jdm Mr ~m~ Amho. `m {ejunõvrûmao {dúmwu Am{U {eju KoD$ BÀN>rUmao BVa gm mý` ZmJ[aH$gwÕm {eju KoD$Z gmja Am{U H$m eë`mymarv hmod$ eh$vmv. wšgûmao OZgm mý`mzm Am{W H$ $m`xmgwõm hmovm Zm {XgVmo VgoM {ejumvrb AmajU d gdbvr `m gma»`m àízmmm {VT>mgwÕm `mûmao gwq>vmzm {XgV Amho. wšg {h Am ZbmB Z {ejuàumbr Agë`m wio mor>çm à mumv emgzmmm e j{uh$ ~m~tda hmoumam IM gwõm dmmv Amho. CXm. àdoe ` ÌUm Am{U narjm ` ÌUm `m XmoZ ~m~tda emgzmbm Iyn mor>m IM H$amdm bmjvmo VmogwÕm `owo dmmvmzm {XgVmo. wšg {eju àumbr Am{U Ë`mVyZ {Z m U Pmbobo ñd` gmaio CnH«$ ho H$moUË`mhr Xoembm gmjavoh$s>o ZoÊ`mg Iyn Cn`wŠV R>aVo. XoemV ñd` gma»`m AmUIrZ CnH«$ mmr JaO Amho. {e $maer : gxa {df`m~ôb H$mhr {e $maer H$amdogo dmq>vo Ë`m {e $maer nwt>rb à muo Amho. 1) wšg~ôb AmUIrZ OZOmJ Vr H$aÊ`mMr JaO emgzmbm Am{U e j{uh$ g ñwobm Amho. 2) gd gm mý` ZmJ[aH$m ZrgwÕm `mmm OmñVrV OmñV bm^ `mdm. 3) {dúmnrr> ñvamdagwõm Aem Aä`mgH«$ mmr gwédmv H$aÊ`mV `mdr. 4) J«m ru ^mjvgwõm `m gmr>r bmjum-`m g gmyzmmr CXm. g JUH$, BÝQ>aZoQ> H$ZoŠeZ `m Mr gw{dym H$aÊ`mV `mdr. 5) Á`m {R>H$mUr g JUH$, B Q>aZoQ> H$ZoŠeZ Aem godm CnbãY ZgVrb Ë`m {R>H$mUr gmd O{ZH$ J«Wmb`mMr XV KoD$Z VoWo Ago g gmyz CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV `mdo. g X^ : 1) visited on 24th Mar 2017 Time am 2) visited on 24th Mar 2017 Time am 3) visited on 24th Mar 2017 Time pm kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 10 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 11

9 4) visited on 24th Mar 2017 Time pm 5) visited on 24th Mar 2017 Time pm 6) visited on 25th Mar 2017 Time pm 7) visited on 25th Mar 2017 Time am 8) MOOCšposteršmathplourde.jpg visited on 26th Mar 2017 Time pm 9) visited on 26th Mar 2017 Time pm 10) visited on 26th Mar 2017 Time pm ^mavmvrb e j{uh$ J«Wmb`o : AmìhmUo Am{U g Yr lr. amooe Hw$_ma nm S>o` ghm`h$ J«Wnmb lr bmb ~hmxþa emór amï >r` g ñh $V {dúmnrr> Zdr {X r. rajeshpandey@slbsrsv.ac.in AZw. Aê$U {^. h ~S}> H${Z{ð> J«Wmb` ghmæ`h$, kmz ómov H $Ð, ñdm² r am mz X VrW amr>dms>m {dúmnrr>, Zm XoS>. AZw. au{ov Jmo. Y m nwarh$a m{hvr emñík, kmz ómov H $Ð, ñdm r am mz X VrW amr>dms>m {dúmnrr>, Zm XoS>. gmam e : e j{uh$ J«Wmb`o hr e j{uh$ g ñwomo A{Ve` hîdmmm d A{d^mÁ` KQ>H$ AmhoV. {eju d à{eju g ñwm Yrb hîdmà`mm KS>m mos>tmm {dh$mg `mûmao Ho$bm OmVmo. Aem àh$mamr J«Wmb`o hr EImÚm g ñwoer H$m` g b¾ AgVmV. CXm. emim, hm{dúmb`o, {dúmnrr>o VgoM Cƒ e j{uh$ ñdm`îmm g ñwm, BË`mXr. na Vw gxarb boim Ü`o $ŠV CƒW e j{uh$ g ñwovrb J«Wmb`m da àh$me Q>mH$Ê`mMm à`ëz H$aÊ`mV Ambm Amho. e j{uh$ J«Wmb`m Ü`o {dúmnrr>mà`m J«Wmb`mbm {dúmnrr>mmo öx` åhuyz g ~moybo OmVo. gmymauv: gd àw `m dmš`mmm dmna hmd S> {dúmnrr>mmo AÜ`j ( ) Mmëg {dë`m B {b`q> `m Zr Ho$bobm AmnUmg nmhmd`mg { ivmo. {dúmnrr> {eju Am`moJ ( ) à{gõ {dmmad V d ^mav XoemMo àw Cnamï nvr S>m. amymh $îu Z `m À`mV AÜ`jVoImbr ñwmnz H$aÊ`mV Ambm. Ë`m Zr AhdmbmVrb àh$au 4 Ü`o J«Wmb`mMo kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 12 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 13

10 hîd AJXr ñnï>nuo m S>bo Amho Vo Ago H$s "J«Wmb`o hr gd {dúmnrr>mvrb H$m`m Mo öx` Amho. g emoyz H$m`m er g ~ YrV àë`jnuo d e j{uh$ H$m`m gmr>r AàË`jnUo J«Wmb`o XV H$aV AgVmV. g emoyz H$m`m wio Aem g ñwomo OrdZ mz R>aVo d Ë`m Zm EH$ {deof hîd àmá hmovo. Eo{Vhm{gH$ Ñï>rH$moZ : ^mavr` {eju àumbrmr gwê$dmv d {XH$ H$mimnmgyZ Pmbr Amho. Voìhm Vm S>r nõvrzo (lwvr na nam) kmz XmZmMr na nam Jwê$H$Sy>Z {eî`m Zm XoÊ`mV `ov Ago. Ë`modoir {eî` kmz J«hU H$ê$Z gmr>dyu R>odV AgV. piñvnyd 700 Vo 300 gmbr Vj{ebm åhuyz A{Ve` à{gõ Ago {ejummo R>rH$mU hmovo. na Vw d {XH$ H$mir Hw$R>ohr J«Wmb`o ApñVrÎdmV Agë`mMm nwamdm gmns>bobm Zmhr. à{gõ Mm`ZrO ~wõrñq gmyy $m-hoz `m Zr OmoamdZm m ÝQ>ogar `owo 400 B.g. nyd gmbr J«Wmb`o ApñVÎdmV Agë`m~m~V C oi Ho$bm Amho. Zmb Xm `m A{Ve` à{gõr Agboë`m à{eju H $ÐmV 300 Vo 850 B. g. nyd gmbr A{Ve` ^ì` Ago J«Wmb` ApñVÎdmV hmovo Ë`mbm "Y J O' Ago g ~moybo OmVo. `m J«Wmb`m Ü`o $ma mor>çm à mumv VÎdkmZ, Y, ì`mh$au, V Ì, dm S>. µ`, dox, doxm V, Ord, Á`moVrfemó `m {df`m da dmmzgm{hë` d hñv{bpivo hmovr. {dh«$ {ebm, AmoXm Vnyar, gmo nyar, CO Z, d d^h$m Mr, {Wbr, BË`mXr AZoH$ {ejummr H $Ðo hmovr Am{U øm gdm Ü`o A{Ve` Mm Jë`m àh$mamr J«Wmb`o ApñVÎdmV hmovr Á`m Ü`o hpñv{bpivo d N>mnrb ñdê$nmvrb gm{hë` gmr>dyu R>odÊ`mV Ambo hmovo. Ü` VarÀ`m H$mimV wkb gm «má`mmm CX` Pmbm. H$mhr amoh$s` KS>m mos>t wio Z{dZ J«Wmb`o ApñVÎdmV Amë`mMm Hw$R>bmhr nwamdm nhmd`mg { iv Zmhr. ~«Q>re gm «má`m Ü`o AZoH$ g{ Ë`m d Am`moJmMr doimodoir ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. `m m $V {d{dy {dúmnrr>o d hm{dúmb`o ñwmnz H$ê$Z A{Ve` Mm Jë`m àh$mao e j{uh$ J«Wmb`o {dh${gv H$aÊ`mMm à`ëz Ho$bm gmbr b S>Z {dúmnrr>mà`m YVuda Ðmg, H$bH$Îmm d w ~B `owo {dúmnrr>m Mr ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. dojdojiçm g{ Ë`m CXm. h Q>a (1882), arboj (1902), g S>ba qh$dm H$bH$Îmm {dúmnrr> Am`moJ (1917) Abmhm~mX (1887), nmq>um (1917), Cñ m{z`m (1918), {X r (1922), BË`mXr R>rH$mUr {dúmnrr>m Mr ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. `m~amo~am {dúmnrr>m Ü`o d {d{dy hm{dúmb`m V Mm Jë`m (àh$mamr J«Wmb`o C^maÊ`mV Ambr. `m doir EH$ bjmv KoÊ`m OmoJm nwamdm ^mavr` {dúmnrr> Am`moJmZo e j{uh$ J«Wmb`m g ~ Yr m S>bm hmovm Vmo åhuoo "CÎm Ago g X^ J«W hm{dúmb`o d {dúmnrr>m Zr CnbãY H$ê$Z {Xbo nm{hoo OoUoH$ê$Z {dúmï`mªzm ñdmv Ì d CÎm dmmzmmr gd` bmjob'. ñdmv Í`m Z VaMr pñwvr ^mav XoemV ñdmv Í`mZ Va {dúmnrr> J«Wmb`m À`m {dh$mgmmr gwê$dmv S>m. gd n r amymh $îuz `m À`m AÜ`jVoImbr {dúmnrr> {eju Am`moJmÀ`m gmbr ñwmnz Pmboë`m Am`moJmÀ`m A b~omdurnmgyz Pmbr. àw M øm Am`moJmZo e j{uh$ J«Wmb`m H$S>o bj doyv A{Ve` R>iH$nUo dojdojiçm n by da {e $maer m S>ë`m AmhoV. `mv dm{f H$ AZwXmZ, J«Wmb` H$ Mmar d Ë`m Mo g KQ>Z, H$m mmo Vmg, wšvûma nõvr d BVa ~m~tda àh$me Q>mH$Ê`mV Ambm Amho. Cƒ {ejummr JaO d hîd bjmv KodyZ, {d{dy àízm Mm Aä`mg H$ê$Z Cƒ {ejumgmr>r Mm H$Q> V`ma H$aÊ`mÀ`m CÚoemZo 1953 gmbr {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJmMr ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. `m ñdm` Îm g ñwoà`m Ama ^mnmgyzm e j{uh$ g ñwm Vrb {dúmnrr> d hm{dúmb`mvrb J«Wmb`m À`m {dh$mgmà`m~m~v EH$ hîdmmr ^y{ H$m KoVbobr {XgyZ `ovo. {dúmnrr> d hm{dúmb`m Ü`o J«Wmb`m Mr ^y{ H$m AË` V hîdmmr Amho ho Am`moJmbm H$iyZ MwH$bo hmovo, åhuyz Ë`m Zr ^mavr` J«Wmb` emómmo OZH$ Am{U n«{gõ J«Wnmb S>m. a JZmWZ `m À`m AÜ`jVoImbr EH$m g{ VrMr ñwmnzm Ho$br. gxarb g{ VrMm Ahdmb 1959 gmbr {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJmZo àh$m{ev Ho$bm. `mv Ë`m Zr dojdojiçm e j{uh$ g ñwovrb {dúmnrr> d hm{dúmb`rz J«Wmb`mÀ`m gwymauogmr>r d {dh$mgmgmr>r ~aom {Z` gwmdbo hmovo. hm Ahdmb nõvera d àm m{uh$ à`ëz H$ê$Z V`ma Ho$bobm Agë`m wio kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 14 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 15

11 Ë`mV ^mavmvrb J«Wmb`mÀ`m {dh$mgmgmr>r d ^{dî`mvrb `moozm gmr>r mj Xe H$ VÎdo V`ma H$aÊ`mV Ambr hmovr. `mmm Cn`moJ {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJ d ^mav gah$magmr>r Pmbm. `m~amo~am e j{uh$ J«Wmb`mÀ`m {dh$mgmà`m Ñï>rZo AmUIr EH$ hîdmmo nmd$b 1964 gmbr S>m. H$moR>mar `m À`mM AÜ`jVoImbr ñwmnz Pmboë`m e j{uh$ Am`moJmZo Q>mH$ë`m Jobo gmbr gmxa Ho$boë`m `m AhdmbmV dojdoji`m àh$maà`m AQ>r d {e $maer H$aÊ`mV Amë`m. {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJ d e j{uh$ J«Wmb`o : {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJ hr EH$ ñdm`îm g ñwm AgyZ S>rg ~a 1953 gmbr ñwmnz Pmboë`m `m Am`moJmbm 1956 gmbr ^mavr` H$m`ÚmÝd`o Oyar XoÊ`mV Ambr. gwê$dmvrnmgyzm {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJ {dúmnrr> d hm{dúmb`rz J«Wmb`mÀ`m {dh$mgmgmr>r ^m {VH$ gmob, g{dym, J«W d {Z`VH$m{bHo$ IaoXrgmR>r, J«Wmb` g JUH$sH$aU d BVa H$m`m H$arVm ^ard ghh$m` H$aVo. `m~amo~amo {d{eï> H$mbmdYrÀ`m A VamZo dojdoji`m g{ Ë`m d Am`moJ ñwmnz H$ê$Z e j{uh$ gwymauogmr>r Cƒ {eju joìmv d e j{uh$ J«Wmb`mÀ`m {dh$mgmgmr>r à`ëz H$aVo. {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJmZo 1991 gmbr J«Wmb`m À`m {dh$mgmgmr>r e j{uh$ J«Wmb`m À`m d g ñwm À`m {dh$mgmgmr>r Cƒ {eju joìmv BÝ $br~zoq>mr ñwmnzm H$aÊ`mV Ambr. BÝ $Vbr~ZoQ> Am{U e j{uh$ J«Wmb`o : BÝ $Vbr~ZoQ>bm e j{uh$ d g emoyz joìmvrb EH$ hîdnyu g ñwmm åhuyz AmoiIbo OmVo. BÝ $Mbr~ZoQ> ho {dúmnrr> AZwXmZ Am`moJmZo ñwmnz Ho$bobo Am Va{dÚmnrR> H $Ð AgyZ Ë`mMr ñwmnzm 1991 gmbr Jm YrZJa JwOamV `owo H$aÊ`mV Ambo. BÝ $br~zoq> m $V gvv J«Wmb`m À`m AmYw{ZH$sH$aU d {dh$mgmgmr>r à`ëz Ho$bo OmVmV `mv amï >r` ñvamdarb {dúmnrr>o d hm{dúmb`rz J«Wmb`m Mo g JUH$sH$aU H$aUo, N>mnrb g gmyzm Mo S>rOrQ>m`PoeZ H$aUo, AmkmdbtMr {Z uvr VgoM à{eju, H$ÝgmoJ{g `mìxmh$ao {Z`VH$m{bH$m Mr dj Ur ^auo VgoM ^mavmvrb e j{uh$ J«Wmb`m Mo ZoQ>dH$sªJÛmao hm{dúmb`o d {dúmnrr> J«Wmb`rZ gm{hë`mmr XodmU-KodmU H$aÊ`mgmR>r à`ëz Ho$bo OmV AgVmV. BÝ $sbr~zoq> m $V gmob (Software for University Library - SOUL) ZmdmMo J«Wmb` ì`dñwmh$nzmà`m g JUH$s` àumbrmr {Z uvr H$ê$Z Ë`m À`m gxñ` J«Wmb`m Zm Vr CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambr Amho. `m~amo~am emoyj Jm hm ^mavmvrb {dúmnrr>m Ûmao àxmz H$aÊ`mV Amboë`m à~ Ym Mm S>mQ>m~og V`ma H$ê$Z CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambm Amho. `mv {X n`ªv ^mavmvrb 280 {dúmnrr>mvrb Odinmg à~ YmMm S>mQ>m~og CnbãY Amho. `m~amo~am Ë`m Zr amï >ro` g K Vm{bH$mhr ñwmnz Ho$br Amho. `mv ^mavmvrb {dúmnrr>r` J«Wmb`mVrb CnbãY gm{hë`mmr gymr{df`h$ Zm X V`ma H$ê$Z 178 {dúmnrr>mv Agboë`m 13 { br`z J«Wm Mm S>mQ>m~og CnbãY Amho. H$Ýgmoa{e`m A VJ V emoyqgyy hm B OZ b g~ñh«$sh$ßezmm àh$ën ^mav gah$maà`m mzd g gmyz {dh$mg Ìmb`m A VJ V BÝ $gbr~zoq>ûmao Mm Jë`m àh$mao am~{dê`mv `ov Amho. `mv 15 homa nojm OmñV {Z`VH$m{bHo$ nojm OmñVJ B ~wšg $ CnbãY H$ê$Z XoÊ`mV Ambo AmhoV. amï >r` kmz Am`moJ d e j{uh$ J«Wmb`o amï >r` kmz Am`moJ ho EH$ CƒñVar` S>i AgyZ Vo n VàYmZm Zm g m XoÊ`mMo H$m` H$aVo. ho S>i 13 OyZ 2005 amoor H $Ð gah$mazo ñwmnz Ho$bo Amho. amï >r` kmz Am`moJmZo e j{uh$ J«Wmb`mbm m{hvr Am{U kmzmmo H $Ð VgoM amï >r`/omjvrh$ kmzmmo Ûmha åhuyz g ~moybo Amho. amï >r` kmz Am`moJmMo Ago R>m V Amho H$s H$m` j Am{U à^mdr e j{uh$ J«Wmb` àumbr, `m kmzmmm àumbr Ü`o A wbmj«^m {VH$ ~Xb H$ê$Z, OrdZ {df`h$ m{hvr d g Mma V ÌkmZmV EH$ hîdmmr ^y{ H$m dr>dyz ^mav Xoembm kmzmymarv g mom Ü`o ê$nm VarV H$aVrb. kmzmg ~ YrMo gd CÔrï> d Ü`o` e j{uh$ J«Wmb` àumbrbm à^mdrnuo am~{dê`mgmr>r amï >r` kmz Am`moJ XV H$aVo. EH$ Ñï>rZo nmhrë`mg kmzmà`m nmm AdñWm AmnUmg {XgyZ `ovmv. `mv kmz emoy, kmz g H$ënoZm, kmz {Z uvr, kmzmmm dmna, Am{U Mm Jë`m kmzmà`m godm Mm {dh$mg. amï >r` kmz Am`moJmZo kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 16 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 17

12 J«Wmb`mgmR>r e j{uh$ J«Wmb` àumbrà`r nma nmarh$ nõrvrv gwymaum H$aÊ`mgmR>r A wbmj«aem gymzm Ho$ë`m AmhoV. Ë`m Zr J«Wmb`mgmR>r Ho$boë`m gd gymzm Mm narnyu Ahdmb m. n VàYmZm Zm mm 2009 Ü`o gmxa Ho$bm Amho. `mda H $Ð emgzmzo A{Ve` àm m{uh$nuo nmcb CMbV J«Wmb`mgmR>r amï >r` { ezmr {Z uvr H$ê$Z `mñï>rzo EH$ nmcb Q>mH$bo Amho. e j{uh$ J«Wmb`m Mr àñvyvvm : à{gõ AO]{Q>H$ boih$ Am{U {dmmad V OmO bwb g ~moj}g `m Zr åhq>bo Amho H$s, r gvv H$ënZm H$aVmo H$s ñdgj hm EImÚm J«Wmb`mgmaIm Agob. Ooìhm AmnU ^mavmvrb e j{uh$ J«Wmb`mH$S>o nmhvmo V ìhm hr g H$ënZm A{Ve` g n H$ dmq>vo Cƒ {ejumg ~ YrV Am b B S>r`m gd}à`m 5 ì`m AhdmbmZwgma ( ) ^mavmv 760 {dúmnrr>o (`mv gd Ho$Ðr`, amá`, S>r S> d ImOJr ), hm{dúmb`o Am{U ñdm`îm e j{uh$ g ñwm AmhoV. `m~amo~am ho gd}ju 34.2 { br`z Zm XUrYmaH$ d 14, 73, 255 {ejh$ (àmü`mnh$, gh`mojr àmü`mnh$, ghmæ`h$ àmü`mnh$ d BVa ) Xe dvo. `mgd e j{uh$ g ñwm Ü`o Ë`m Mr ñdv Ì J«Wmb`o AmhoV. Oo mor>`m à mumda Agboë`m e j{uh$, g emoyz d Cn^moŠË`m À`m / g emoyh$m À`m JaOm mor>`m à mumda nyu H$aÊ`mgmR>r VgoM n`m `mzo Ë`m À`m g ñwoà`m Ü`o` d CÔrï>nyVugmR>r gvv à`ëzerb AgVmV. Ë`m wio `mv `VqH$MrVhr e H$m Zmhr H$s e j{uh$ J«Wmb`o H$em àh$mao {ejumbm d g emoyzmbm XV H$aVmV. kmz, kmzmmm d m{hvrmm mjmodm KoVm Zm EImXo {d{eï>$ago ì`mgnrr> {eju d g emoyzmbm CnbãY H$ê$Z XoVmV. e j{uh$ J«Wmb`mVrb A wbmj«~xb : e j{uh$ J«Wmb`o Ë`m À`m A{YZñV hm{dúmb`mvrb AWdm {dúmnrr>mvrb g emoyh$m À`m JaOm nyu H$ê$Z e j{uh$ d g emoyzmmm w»`$ CÔoe gmü` Z H$aÊ`mmgmR>r XV H$aVmV. kmzmmm I{OZm d m{hvrmo dojdojio ómov `m wio e j{uh$ J«Wmb`m Zm d J«Wnmbm Zm ZdZ{dZ mj emoyyz Ë`mÛmao Amnë`m dmmh$m À`m JaOm nyu H$aÊ`mgmR>r dojdoji`m mzh$m da AmYmarV godm Úmì`m bmjv AmhoV. `mv {deofv: kmz {Z uvr d kmz ì`dñwmnz, gvv ZdZ{dZ do~ AmYmarV V ÌkmZmMm emoy, m{hvr d g Mma V ÌkmZmMo gmxarh$au, Iwë`m do~ g gmyzm Mr CnbãYVm, VgoM àm S> Aem m{hvrmm emoy, CnbãYVm d à{vàmár H$er H$amdr `mmo hîd (CXm. JwJb dê$z H$er m{hvr `mdr) Aem àh$mao dmmh$m À`m ~XbË`m JaOm Am{U Ë`m nyu H$aÊ`mgmR>r Ë`m À`m mjur d Anojm `m~amo~am J«Wmb`o Am{U Ë`m Mr YmoaUo R>adUmao g{ Vr `m Zm `m Z{dZ mjurzwgma d V ÌkmZmMm dmna H$ê$Z Amnë`m godm Ü`o `mo½` Ë`m àh$mao ~Xb H$aUo d CÎm XOm Mr d JaOoà muo godm XoUo Amdí`H$ Pmbo Amho. ^{dî`mvrb AmìhmZo Am{U g Yr : H$Xm{MV JwJb d `m~amo~am BVahr AZoH$ Am ZbmB Z g gmyzo ho `j àíz ~ZyZ e j{uh$ J«Wmb`mg moa C^o AmhoV. e j{uh$ J«Wmb`m~ÔbMr {dídm gmh Vm d H$m` åhuyz AmnU J«Wmb`rZ H$ À`mè`m Zr d J«Wnmbm Zr dojdojio mj emoyuo Amdí`H$ Amho, Ogo Zm{dÊ`nyU nõvrmr emoy àh«$s`m am~duo, m{hvrà`m JaOm À`m> gmxarh$aummo hîd Am{U eodq>à`m dmmh$m Mr Anojm d JaO `mmm {dmma H$aUo Amdí`H$ Amho. J«Wg J«hmMm {dh$mg `mv J«W, {Z`VH$m{bHo$ VgoM B g gmyzo, OwÝ`m godm Mo ZwVZrH$aU VgoM Z{dZ godm Mr {Z uvr qh$dm dmmh$m À`m JaOoZwgma Á`m godm CnbãY AmhoV Ë`m nwaduo d dmmh$m À`m JaOm ^mjduo. Aem `m pñwvrv J«Wmb`emómMo OZH$ S>m. Eg. Ama. a JZmWZ `m Mo 5 {gõm V Oo 1931 gmbr à{gõ Pmbo Ë`m Mr AmR>dU `ovo. ho nmm {gõm V ZwgVo J«Wmb`mbm Cn`wŠV ZmhrV Va Vo {gõm V dmmh$m Zm H $ÐñWmZr R>odyZ J«Wmb`mMo YmoaU R>adÊ`mgmR>r AË` V Cn`wŠV AmhoV. S>rOrQ>b gm{hë`mmr {Z uvr d S>rOrQ>b V ÌkmZmMm dmna `m wio J«Wmb`mMr ^y{ H$m {dñvmabr AgyZ J«Wmb`mg moa ~hÿn by AmìhmZo C^r amhrbr AmhoV d Vr AZoH$ nq>rzo dmt>br AmhoV. nu `mm~amo~a J«Wnmbm Zm hr ^rvr Amho H$s J«WnmbZ ì`dgm` hm Oa dmmh$m À`m JaOmZwgma d kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 18 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 19

13 ~XbË`m> dmvmdaumzwgma Oa godm nwadv Zgob Va AS>MUrMm {gõ hmob b. Ë`mVrb H$mhr AmìhmZo d Ë`m Mo YmoaU Imbrbà muo gm JVm `ob b. 1. S>rOrQ>b V ÌkmZmMm à^mdr dmna H$ê$Z {eju d g emoyzmgmr>rà`m dmmh$m À`m mjê`m e j{uh$ g ñwm, {ejh$, {dúmwu, g emoyh$ d BVam gmr>r gm wxm{`h$ ñv amda VgoM d `pšvh$ ñvamda XV H$aUo. 2. S>rOrQ>b m{hvr ómovmmo Ogo H$s S>rOrQ>b g J«h, g ñwmh$ arnm PrQ>ar, e j{uh$ gm{hë`m À`m arnm PrQ>arO, Am ZbmB Z OZ ëg² VgoM B Va do~ AmYmarV g gmyzo `m À`r à^mdr, narnyu d Cn^moŠVm AZwê$n dmnamgmr>r XV. 3. AmonZ A Šgog gmyzm Mm dmna H$aÊ`mgmR>r àmoëgmhz XoUo Vo AmoiIUo, g ~ YrV narnyu gmyzo { iduo Am{U hr { idbobo g gmyzo EH$m m{hvrà`m JoQ>do YyZ gwb^nuo emoyê`m>gmr>r / dmnamgmr>r CnbãY H$ê$U XoUo. 4. m{hvr à{vàmármr ì`már d dmt> H$aÊ`mgmR>r EH$M Ûma dojdoji`m ñvamdarb dm ~hþam`m r m{hvrómov dmmh$m À`m JaOm bjmv KodyZ V`ma H$aUo, `m Ñï>rZo AmUIr ^ard g emoyz hmouo d narju H$ê$Z Aem àh$mamr AmìhmZo ñdrh$maê`mgmr>r dojdojio emoy mj V`ma H$aUo. 5. mo~mb b V ÌkmZmMm CX`, Ë`mMr à{gõr d Ë`mMo narum `m wio e j{uh$ J«Wmb`mbm EH$ Z{dZ Ûma CKS>bo Amho. `m joìmvrb ì`mármr `m Xm d Ë`mMm à^mdr dmna `m wio Ë`mbm dmmh$m À`m g wxm`mbm $m`xm Pmbm Amho. 6. Am ZbmB Z {eju àumbrmm CX` hohr EH$ hîdmmo Amìhm`ZmË H$ àíz e j{uh$ J«Wmb`mg moa Amho. `mm~amo~a Ë`mMm gm Zm H$aÊ`mUgmR>r J«Wmb`m Zm V`ma ìhmdo bmjob d Ë`mMà muo {dúmï`mªà`m mjê`m nyu H$amì`m bmjvrb. 7. e j{uh$ J«Wnmbm Zm m{hvr gmjavm H $eë` / gymzm Mm Adb ~ H$amdm bmjob. m{hvr gmjavm / gymzm QóqZJ / à{eju qh$dm {eh$durà`m ñdê$n ì`švre: qh$dm g yhmà`m ê$nmzo XoÊ`mMr JaO Amho. Aem àh$maà`m H$m` H«$ mmr JaO S>rOrQ>b g gmyzmà`m / do~ g gmyzmà`m à^mdr dmnamgmr>r VgoM dj Ur ^aboë`mm / mo $V CnbãY AgUmè`m g gmyzmà`m dmnamgmr>r AMwH$ Amho. Aem àh$mamm H$m` H«$ A{Ve` à^mdr nuo gm JVmo H$s OoWo J«Wmb` e j{uh$ H$m` H«$ mà`m H $ÐñWmZr AgVo hr ~m~ S>m. amymh $îuz `m Zr 67 dfm nydu gm JrVbobr Amho. 8. `mo½` doir ìhammy Ab ao $a Ýg gpìh g XoÊ`mMm `mo½` Vmo mj Adb ~Zo. mo~mb b, B Q>aZoQ> VgoM S>rOrQ>b V ÌkmZmMm dmna hm `mgmr>r AJXr à^mdr XV H$aob. `m~amo~am dmmh$m Mo J«Wmb`mH$S>o bj doyyz Ë`m À`m` m{hvrà`m JaOm ^mjdê`mgmr>r XV H$aob. 9. AmonZ gmog gm âq>doaamm OmñVrV OmñV à^mdrnuo dmna H$aUo. hr AmonZ gmog gm âq>doaa AmOÀ`m H$mimV hîdmmr ^y{ H$m ~OmdV AmhoV d ^{dî`mgmr>r EH$ hîdnyu ^y{ H$m {Z^mdVrb Ago dmq>vo. e j{uh$ J«Wmb`m Ü`o Aem àh$maà`m AmonZ gmog gm $Q>doAaMr Ë`m À`m dmmh$m À`m g wxm`mgmr>r m{hvr AgUmar (BÝQ>m Wmb boez, H$m`, dmna d $m`xo) ì`švr AgUo Amdí`H$ Amho. 10. gmoeb { S>r`m Omo Amnë`md X Z {XZ gm m{oh$ OrdZmda A{Ve` à^md Q>mH$Vmo Ë`mbm Z boiyz MmbUma Zmhr. ^{dî`mvrb e j{uh$ J«Wmb`m Zm dojdojio mj emoyyz H$mTy>Z J«Wmb`rZ godm Mm ^anya mor>`m à mumv Cn`moJ H$ê$Z KoÊ`mgmR>r à`ëz H$amdo bmjuma AmhoV. 11. J«Wmb` Am{U m{hvremó ì`dgm`mmr EImÚm Xygè`m {df`mv g mdyz KoÊ`mMr ì`már amï >r`kmz Am`moJmZogwÕm gm {JVbobr Amho. ho EH$ àh$mamo AmìhmZM J«Wnmbm g moa Amho. {deofv: e j{uh$ J«Wmb`m er g ~ YrV Oo J«Wnmb AmhoV Ë`m À`m dmmh$m À`m$ JaOm nwaduo d Ë`m Mo g mymz H$aUo ho EH$ M b OtJ H$m Ë`m À`m g moa AgVo. ^mavmvrb gd M J«Wmb`emómMm Aä`mgH«$ {eh$dumè`m e j{uh$ g ñwm Zm Ë`m Mo Aä`mH$gH«$ Z{dZ CÚmoÝ wji V ÌkmZmer g ~ YrV V`ma H$aUo d {dh$grv H$aUo JaOoMo Amho. `m~amo~am e j{uh$ J«Wmb`mVrb J«Wnmbm Zm {Za Va {ejumûmao Ë`m À`mV kmzmv dmt>h$aê`mgmr>r H $eë` Ñï>rH$moZ, H$m` d kmz `m À`mV dmt> H$amdr bmjob. gmam e amï >r` kmz Am`moJmZo J«Wmb`m~m~VMr ^y{ H$m d hîd ñnï>nuo Z yx Ho$bo Amho. Ogo ^mavmv kmzmymarv g mommr {Z uvr hmoê`mgmr>r kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 20 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 21

14 e j{uh$ J«Wmb`m Zm Ë`m À`m Ü`o dmmh$m À`m JaOoZwgma `mo½` Vo ~Xb H$amdo bmjvrb. àh$mezm Mm Z{dZ àh$ma, S>rOrQ>b V ÌkmZmMm dmt>vm dmna, {ejummm ~XbVm n Q>Z Am{U m{hvr V ÌkmZmMr m{hvr emoyê`mmr ^y{ H$m BË`mXr hîdm Mo KQ>H$ e j{uh$ J«Wmb`m g moa AmhoV. åhuyz J«Wnmbm Zm ho AmìhmZ ñdrh$mamdo bmjob d Ë`mÑï>rZo EH$ o$ dh $ V`ma H$ê$Z Ë`mgd AmìhmUm Zm Vm S> XoÊ`mgmR>r EH$ YmoaU R>adyZ Ë`mAmYmao dmmh$m À`m mjê`m nyu H$amì`m bmjvrb. `owo AmnUmg Ama Q>oZoQ> (1998) `m Mo {dmma nhmvm `ovrb "ho OJ gvv ~XbV amhrb `mmr ImÌr Amho. åhuyz 21 ì`m evh$mv J«Wnmb d J«Wmb`m Zm ~Xbm da àh$me Q>mHy$Z $ŠV J«Wnmb Omo H$m` ñdrh$maob EodT>oM H$m` H$aUo nyaogo ZgyZ ~XbmgmR>r V`ma hmouo d Ë`mà muo `mo½` Ë`m Jmoï>rMm dmna H$ê$Z Ë`mbm AmH$ma XoUo AË` V JaOoMo Amho. 7. National Knowledge Commission Report. (2009). Available at (Accessed on 11th November 2016) 8. Pandey, Rajesh Kumar (2017), Academic Libraries in India : Challenges and Opportunities, University News, Vol 54 (52), December 26, 2016-January 01, {Q>n : àñvwv boi 'Academic Libraries in India : Challenges & Opportunities `m boimmo _amr>r ^mfm Va Amho. gxa boi University News, 54(52) December 26, January 01, 2017 `m A H$mV àh$m{ev Pmbobm Amho. g X^ gm{hë` 1. Bhatt, R. K. (2009), Academic Libraries in India : A Historical Study. Available at crl.du.ac.in/ical2009/papers (Retrieved on 10th November 2016) 2. Brophy, Peter (2001), The Library in the Twenty-First Century : New Services for the Information Age. London : Library Association Publishing 3. Datta, N. (1990). Academic Status for University and College Librarians in India. Delhi : Indian Bibliographies Bureau. 4. Fifth All India Survey on Higher Education Report ( ). Available at (Retrieved on 16th December 2016) 5. Guru, B. P. M. C., Gopalaswamy, M., Arun, J. and Padmamma, S. (2009). Academic Library Management in India : Challenges and Opportunities. -vailable at : crl.du.ac.in/ ical2009/papers (Retrieved on 10th November 2016) 6. Information and Library Network Centre, (Accessed on 16th Dec 2016) kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 22 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 23

15 H$moï>H$ 1 : à mu qh$dm gm mý` Cn{d^mJ {demb X. ~mnvo ghmæ`h$ J«Wnmb kmz ómov H $Ð, g V JmS>Jo~m~m A_amdVr {dúmnrr>, A_amdVr vishal_bapte@rediffmail.com à mu Cn{d^mJ ho {d{dy kmzemim À`m {df`m er g~ YrV J«Wm Mo ñdén (physical forms) d J«WmV d{u bo OmUmao Ñï>rH$moZ (approaches) `mg ~YrMo à{v{zyrîd H$aVmV. J«WmÀ`m ñdénm Yo eãxh$moe, {dídh$moe d {Z`VH$m{bHo$ `m Mr CXmhaUo XoVm `ovrb. Va Ñï>rH$moZm Yo "ì`dñwmnz', "g emoyz' qh$dm "B{Vhmg' `m Mr CXmhaUo XoVm `ovrb. à mu Cn{d^mJ ho ñdv ÌnUo dmnabo OmV ZmhrV. gmaurv g m{dï> n` V qh$dm H$moï>H$mVrb H$moR>ë`mhr H«$ m H$mgmo~V `m Mm dmna Ho$ë`m OmVmo. AWm V Vem ñdénmmo {Xem{X½Xe Z gmaur Yo Ho$bobo Agmdo. CXmhaUmXmIb à mu Cn{d^mJmMm Cn`moJ H$éZ H$mT>boë`m H$mhr djm H$m Mm Imbrbà muo H$mhr CXmhaUo XoVm `ovrb Philosophy and theory of psychology mzgemómmo VÎdkmZ Am{U {gõm V Dictionary of Christianity p¼ñvr Y m Mm eãxh$moe Directory of Lawyers in the U.S g `wš` g ñwmzmvrb dh$sbm Mr mj X{e H$m Periodical on language ^mfomo {Z`VH$mbrH$ Computer applications in civil engineering wbh$s A{^`m {ÌH$s `m emiovrb g JUH$ Cn`moOZ J«Wmb`m Ü`o gü`m w{ðv J«Wm gmo~v BVa gm{hë`mmmxoirb g mdoe hmovmo. àboi H$moUVmhr Agbm Var Ë`mVrb kmzmmo Cn^moŠË`mÀ`m Ñï>rH$moZmVyZ Cn`mo{JVm dmt>dê`mgmr>r djuh$au ho AmoKmZo AmboM. H ${Ì djmªh$ ho `eñdr hmov Ambo ho J«Wnmb OmUVmVM. J«Wmb`rZ djuh$au àboim Yo hmvmië`m OmUmè`m {df`mer g~ YrV AgVo. Ë`mVrb {df`mmo à{v{z{yîd H ${Ì A H$mÛmao djuh$aumà`m mü` mvyz H$aÊ`mV `ovo. ho à{v{z{yîd H$arV AgVmZm Ë`m àboimà`m BVa d {eï>çm Mm {dmma hmouo Ano{jV AgVo. Á`m wio àboimv Z $s Hw$R>bm {df` hmvmibm Jobm `mg ~ih$q>r { ivo. J«Wmb`rZ djuh$au ho Imbrb g rh$aum À`m Ñï>rH$moZmVyZ A{YH$ ñnï> hmob b. J«Wmb` djuh$au = {df` + boih$mmm Ñï>rH$moZ + ^m {VH$ gmxarh$aummm àh$ma qh$dm àboimmm àh$ma darb gd n by djm Zwê$n ì`šv hmovrbm Ago Zmhr. H$mhr n bw Zm àmymý` {Xbo OmVo. WmoS>Š`mV H$mhr n bw Mm g mdoe H$aVm `ob b. Va H$mhr n bw H$S>o Xwb j H$amdo bmjob. à mu Cn{d^mJ ho {df`mmo AàmW{ H$ d {df`{dahrv d {eï>çm Mo à{v{zyrîd H$aVmV. Ûem e djuh$au nõvr, Amd Îmr 2 (1985) Ü`o àw hm Cn{d^mJ AmT>iyZ Ambm. `m Amd ÎmrnmgyZ ho Xem e djuh$au nõvrmo gmvë`nyu d {eï>ç am{hbobo Amho. Ago Agbo Var Ë`mVrb {d{dyvm Am{U hîd H$mimZwgma dmt>v Ambobo Amho. Ë`mdoiog Ë`m Zm "form division' Ago åhq>bo Om`Mo. H$mbm KmV hm eãxà`moj AZw{MV R>abm. gm àvh$mir ét> "à mu qh$dm gm mý` Cn{d^mJ' ho Zmd gvamdr Amd Îmr (1965) nmgyz AmOVmJV ApñVËdmV Amho. àdj : "à mu/gm mý` Cn{d^mJ'. I S> 1 Ü`o n ð> H«$. 179 Vo 209 `mxaå`mz {dñvmamzo {Xbobm Amho. hm Imbrb Xhm ^mjmv {d^mjbobm Amho. kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 24 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 25

16 1- VËdkmZ Am{U {gõm V (Philosophy and theory) 2- {d{dy (Miscellany) 3- eãxh$mof, kmzh$moe (Dictionaries, encyclopedia, concordances) 4- {deof {df` (Special topics) 5- {Z`VH$mbrHo$ (Serial publication) 6- g KQ>Z Am{U ì`dñwmnz (Organization and management) 7 - {eju, g emoyz Am{U g ~{YV {df` (Education, research and related topics) 8- OZ gw h (Group of people) 9- B{Vhmg, ^m JmobrH$ à{h«$`m, OrdZMarÌ (History, geographic treatment, biography) {d^mjur : à mu Cn{d^mJmMr ì`már Am{U {d{dyvm g OwZ KoÊ`mgmR>r H$moï>H$ 1 Mo gimob AdbmoH$Z H$aUo Amdûm`H$ Amho. 01, 02 Mm H$mhr ^mj, 07 Am{U 09 ho àboimmm Ñï>rH$moZ à{vnmxrv H$aVmV. (viewpoints) 02 Mm H$mhr ^mj, 03, 05 Am{U 06 ho {df` hmvmiurmo ^m {VH$ àh$ma (physical/bibliographic) àh$ma XmIdVmV. 04, 08 Am{U 09 H$mhr A emzo, ZdrZ n by XmIdÊ`mH$arVm n by {ZX}eH$ åhuyz H$m H$aVmV. à mu Cn{d^mJmMr d {eï>o (Characteristic of Standard Subdivision) : 1. à mu/gm mý` Cn{d^mJ gm mý`v: {df`mmo gmvë`mzo CØdUmao àmw{ H$ JwU Am{U àboimer g~ {YV {df`{dahrv d {eï>o Xe {dvmv. CXm. "J{UVmMm B{Vhmg' (A History of Mathematics) `m {ef H$mV J{UV (Mathematics) ho àmw{ H$ VÎd AgyZ "B{Vhmg' (History) àmw{ H$ VÎd Amho Am{U Aem [avrzo "J{UVmMm B{Vhmg' hm {df` nyu Pmbm Amho. `md$bq> " hmamï >mvrb nma nmarh$ kmzmmm H$moe' (Encyclopedia of Traditional Knowledge) `m {ef H$mV "nma nmarh$ kmz' hm {df` Amho. "kmzmmm H$moe' `m eãxmmm {df`mda H$mhrhr n[aum hmov Zmhr. hm n[aum {df` à{vnmxz H$aÊ`mÀ`m ñdénmda hmovmo. Aem àh$mamr VybZm AdKS> dmq>ob; nu n by {díbofzmgmr>r d {ZpíMV Am{U {d{eï> djmªh$ XoÊ`mgmR>r ho Amdí`H$ Amho. 2. gm mý` à mu{d^mj ho Hw$R>ë`mhr djmªh$mbm bmjvmv. Vmo mor>m Agmo H$s bhmz. Omon` V Cn`moJmg ZmB (disallow) hmov Zmhr qh$dm Ë`m Mm A{VaoH$s (redundant) dmna hmov Zmhr `mr>rh$mur djmªh$ma VJ V "ghmæ`h$mar V ÌkmZ Am{U {H«$`m, gmyzgm w J«r, CnH$aUo' (auxiliary technique and procedure, apparatus, equipment material of chemistry) Mm Cn`moJ H$aÊ`mg ZmB H$aÊ`mV Ambobr Amho. djuh$auh$mambm 542 `owo V ÌkmZ, àh«$s`m, gmyz gm wj«r, CnH$aUo, nxmw (agm`zemómmo) `m djmªh$mh$s>o OmÊ`mMo {ZX}e {Xbo AmhoV. amgm`{zh$ gmyzgm wj«r (Chemical apparatus) H$arVm djmªh$ 542 AgyZ Ë`mg OmoS>Uo åhuoo A{VaoH$s Amho. H$maU 542 åhuoom "amgm`{zh$ gmyzgm wj«r' (Chemical apparatus) Agm AW hmovmo. 3. H$mhr AndmX djivm, à mu Cn{d^mJ Hw$R>ë`mhr Am nmmarh$ gwmzo{dzm gmaurvrb djm H$m Zm bmdvm `ovmo. hm dmna åhuoom wšvnuo H$aVm `ovmo. 4. à mu Cn{d^mJmVrb H«$ m H$ -01, -02 Aem ñdê$nmv {Xbobo AmhoV. `mmmm AW Agm H$s Ë`m Zm ñdv ÌnUo ApñVÎd Zmhr. gmaurvrb djmªh$mbm bmjyzm Ë`m Zm hîd àmá hmovo. 5. à mu Cn{d^mJVrb Hw$R>bmhr A H$ hm H$ rv H$ r XmoZ A H$s AgVmo. ømvbm n{hbm A H$ hm Zoh r "0' AgVmo. dmñv{dh$v: "0' ho øm {d^mjmmo hîdnyu d {eï>o AgyZ J«Wmb` djuh$aumà`m ^mfov `mbm "n by {ZX}eH$" (facet indicator) Ago åhuvmv. `m wiom àmw{ H$ {df` {edm` {df`mmm Xwgam n by bjmv `ovmo. CXm hm hmg JUH$mMm B{Vhmg `mgmr>r Agboë`m djmªh$mmr amzm Imbrbà muo nhm wi H«$ m H$ ( hm g JUH$mgmR>r) Base number for supercomputer kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 26 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 27

17 0 -n bw {ZX}eH$ (facet indicator) 9 - C opiv n by (facet specified) `m djmªh$mv `m w»` djmªh$mz Va "0' hm n bw {ZX}eH$ Amho. w»` {df`mbm OmoS>ë`m OmUmè`m Zì`m n by Mo `m wio A{^kmZ hmovo. "9' hm gm mý` à mu Cn{d^mJVrb Xwgam A H$ {df` n by H$moUË`m àh$mamm Amho, ho Xe dvmo. `m CXmhaUmV B{Vhmg (history) hm n by Amho, ho gho bjmv `ob b. 6. à mu Cn{d^mJ ho Xem e AnwUmªH$ ñdê$nmv AmhoV. BVa Xem e djuh$au nõvrvrb BVa {MÝhm H$mà muo Xe mz nõvrà muo Ë`mMm {dñvma H$aVm `ob b. 7. à mu Cn{d^mJ OmoS>ë`mZ Va Ë`m djmªh$mbm w»` gmaurvrb d BVa ghm H$moï>H$mVrb Hw$R>bmhr djmªh$ OmoS>Vm `ovmo; na Vw Vem àh$maà`m gwmzm Agmd`mg hì`m. VaM ho {dñvmau eš` Amho. gm mý`/ à mu Cn{d^mJmMm Cn`moJ (How to use Standard Subdivision) à mu Cn{d^mJmMm Cn`moJ H$aÊ`mg~ YrMr {Z` mdbr VgoM àmymý`h«$ H$gm Úmdm `mg~ YrMr m{hvr Xem e djuh$aumà`m n{hë`m I S>mVrb àñvmdzov {d^mj 8.3Vo 8.12 A VJ V n. H«$. lix-lxii da {Xbobr Amho. AZoH$ hîdnyu gwmzm I S> H«$. 1 Ü`o àw nmz H«$. 5 Vo 17 `m Yo H$moï>H$ H«$. 1 Yrb g m{dï> gkm À`m m $V XoÊ`mV Amboë`m AmhoV. Hw$R>ë`mhr àboimmo djuh$au H$aVmZm gd àw w»` {df` à mu Cn{d^mJmVrb n bynmgyz dojim H$amdm bmjvmo. H$mhr doiog ho H$m H$R>rU hmovo; H$maU à mu Cn{d^mJmVrb H$mhr n by w»` {df` g koà muo ^mgvmv. VgoM "{dídh$moe' (encyclopedia), "eãxh$moe' (dictionary), "{Z`VH$mbrHo$' (serials), "gwmr' (bibliography) Am{U "djuh$au (classification) ømgmaio w»` {df` w»` gmaurv VgoM H$moï>H$ H«$. 1 Ü`o {XgVmV. AZw^dmVyZ hm Jw Vm gmos>{dvm `ovmo. `m{edm` Xwgar hîdmmr Jmoï> Hw$R>ë`mhr {df`mbm djmªh$ XoVmZm Xem e djuh$au nõvrv g m{dï> nõvrzwgma Úmdo. CXm. gmam emmm d gmaurmm Cn`moJ H$aUo, AZwdU H«$ mzwgma gmnoj {ZX}e emoyuo H$maU H$moï>H$mVrb {d{dy g km {ZX}emV XoÊ`mV Amboë`m AmhoV. `m wio H$moï>H$ 1 Mr ì`már g OÊ`mg XV hmovo. øm mü` mvyz à mu Cn{d^mJmVrb {MÝhm H$Z emoyvm `ovo. VgoM Ë`m Yrb g km XoIrb {ZX}emV A V^w V H$aÊ`mV Amboë`m AmhoV. `mz Va à mu Cn{d^mJmVrb djmªh$ gmaurvrb H«$ mh$m Zm OmoS>mdm. CXm. qhxw Y m Mm {dídh$moe (Encyclopedia of Hindu Religion). ømr>rh$mur w»` {df` "qhxw Y ' hm Amho Am{U Ë`mMm djmªh$ Agm Amho. {dídh$moe à mu Cn{d^mJmVrb -03 Ûmao ì`šv H$aÊ`mV Ambobm Amho = H$mhr CXmhaUo Imbrbà muo AmhoV. am m`ummm eãxh$moe (Dictionary of Ramayana) = A Ho$jUmVrb àvrho$ Am{U g {já ê$no (Symbols and abbreviations used in accounting) = O d^m {VH$ emómvrb gm p»`h$s` g emoyz nõvr (Statistical research methods in biophysics) = n emmr wë`m Mr {dzmoxr hmvmiur (Humourous treatment of the value of money) = à mu Cn{d^mJ w»` djmªh$mbm qh$dm Cn{d^mJmg bmduo (Adding a standard subdivision to a main class or division): à mu Cn{d^mJ w»` djmªh$mbm qh$dm Cn{d^mJmg OmoS>Uo H$Yr H$Yr dmq>vo {VVHo$ gmono ZgVo. w»`v: ho {d^mj OmoS>Ê`mnwdu Ho$di {Z` mdbrmo nmbz H$aÊ`mgmR>r AmpñVÎdmV Agbobo eodq>br ewý`o Oa Hw$R>ë`mhr àh$mamo ñnï> {ZX}e ZgVrb Va JmibrM nm{hoov. CXm. VÎdkmZmMm kmzh$moe kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 28 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 29

18 (Encyclopedia of Philosophy). `m {ef H$mV w»` {df` hm "VÎdkmZ' (Philosophy) Amho. Ë`mMm djmªh$ 100 Agm Amho. kmzh$moe (Encyclopedia) hm àboimmm àh$ma {MÝhm H$Z 03 Ûmao Xe {dbm Amho. Aem[aVrZo hr OmoS>Ur Ho$ë`mg Imbrb djmªh$ `ob b = hm djmªh$ MwH$sMm Amho. Imbrb g rh$au amyz Vmo XwañV H$aVm `ob b = 103 AmUIrZ H$mhr CXmhaUo Imbrbà muo XoVm `ob b. 1) {dkmzmmm kmzh$moe (An encyclopedia of science) = 503 2) VÎdkmZmMo {Z`VH$mbrH$ (A journal of philosophy) = 105 3) {dkmz joìmvrb Cƒ {eju (Higher Education in Science) = ho gyì Imbrb Mma w»` djmªh$m Zm bmjy ns>v Zmhr hm djmªh$ w»` gmaurv {XbobmM Zmhr. 003 Vo 006 ho djmªh$ àumbr Am{U g JUH$ emóm Zm XoÊ`mV Ambobo AmhoV hm 201 Vo 209 hm VwbZmË H$ Y (comparative religion) Zo ì`má Amho H$maU 301 Vo 307 hm "sociology' Zo ì`má Amho H$maU 701 Vo 703 hm b{bv H$bm (fine arts) Am{U Ab H$marH$ H$bm (decorative arts) Zo ì`má Amho. gd gm mý` H$bm "Arts in general' Aer Ë`mMr ì`már Zmhr. à mu Cn{d^mJmMm dmna 200, 300, 700 H$arVm H$aVmZm EH$ A H$ (digit) dmt>vmo. CXm. ( , , ) `m Cn{d^mJmÀ`m (division numbers) ~m~vrv VrZ A H$mn H$s $º$ EH$ 0 Jmibm OmVmo. 1) {ejuemómmm kmzh$moe (Encyclopedia of Education) = ) agm`zemómvrb à{v m Am{U g {já ê$no (Symbols and abbreviation in chemistry) = ) agm`zemómvrb g rh$auo (Formula in Chemistry) = ) IJmobemómVrb B{Vhmg (History of astrology) = ) {dgmì`m evh$mvrb J{UVmMm B{Vhmg (History of mathematics in the 20th century) = ) IJmobemómVë`m Am Vamï >r` g KQ>Zm (International organizations in astronomy) = EH$nojm A{YH$ ewý`m Mm Cn`moJ (Use of more than two zero) w»` djmªh$mbm qh$dm CndJm bm qh$dm Ë`mÀ`mhr CndJm bm à mu Cn{d^mJ bmdvmzm EH$ "0' qh$dm Ë`mnojm OmñV ewý`mmr Amdí`H$Vm AgVo. djuh$auh$mamzo `mh$arvm hîdnyu gwmzm qh$dm gwì~ Y { ivmo H$m `mmm AmT>mdm KoÊ`mgmR>r w»` gmaurmm Cn`moJ Ho$bm nm{hoo. CXm. AW emómmm eãxh$moe (A dictionary of Economics) hm djmªh$ V`ma H$aVmZm hm gwì~ Y djuh$auh$mambm gmhmæ`^yv R>aVmo. hm gwì~ Y I S> H«$. 2À`m n.h«$. 416 d 418 da {Xbobm Amho. ewý`mmo H$moS>o (Enigma of zeros) Cn{df`mMm qh$dm VrZ A H$m nojm OmñV A H$mMm djmªh$ V`ma H$aVmZm H$Yr H$Yr EH$mnojm OmñV ewý` dmnamdo bmjvmv. Aemdoiog Ë`m djmªh$mà`m kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 30 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 31

19 Imbr bmjyz `oumè`m gwmzm djuh$auh$mamzo nmimd`mà`m AgVmV. Imbrb H$mhr CXmhaUo XoVm `ovrb H$s Á`m Yo Zoh rnojm OmñV ewý`mmm dmna à mu Cn{d^mJm Ü`o Ho$bm Amho. 1) {Z`VH$mbrH$- gmd O{ZH$ {dîm (Journal of public finance) ) OmoS>o Am{U Mnbm Mm B{Vhmg (History of boots and shoes) ) g {dymzmë H$ H$m`Xm - eãxh$moe ) kmzh$moe- {~«Q>re B{Vhmg (Encyclopedia of British history) H$mhr CXmhaUmV H$moï>H$ H«$. 2 d H$moïH$$ H«$. 5 YyZ KoVbobo djmªh$ XoIrb à mu Cn{d^mJmbm OmoS>bo AmhoV. "bm OmoS>m' gwmzoûmao gm mý` à mu{d^mj Mm {dñvma H$aUo (Extending standard subdivision by an add to instruction) H$mhr gm mý` à mu{d^mj "bm OmoS>m' (add to) `m gwmzoûmao {dñvmarv Ho$bo OmD$ eh$vmv. "bm OmoS>m' Mo H$moï>H$ H«$. 1 Ü`o Cn`moOZ H$am`Mr nõvr gmaurà muo Amho. g Om Amnë`mH$S>o "J«Wmb`rZ djuh$aummr d km{zh$ VÎdo' (the scientific principles of library classification) `m {ef H$mMo nwñvh$ Amho. `m {ef H$mVrb àmw{ H$ Am{U AË` V hîdmmm KQ>H$ qh$dm {df` åhuoo "J«Wmb`rZ djuh$au' Amho. Xwgam hîdmmm KQ>H$ åhuoo "d km{zh$ VÎdo' hm Amho. ho VÎd H$moï>H$ H«$. 1 Yo 015 Ü`o AmT>iVo. Ë`m wio nyu djmªh$ Imbrbà muo V`ma hmovmo = J«Wmb` djuh$aumà`m gm p»`h$s VÎdm gmr>r H$moï>H$ H«$. 1 Yrb 015 da AmYmarV "bm OmoS>m "add to' hr gymzomm Cn`moJ AmnU H$arV AgVmo. AemàH$mao AmnU nyu djmªh$mda `ovmo (T1)+195 = AmUIr H$mhr CXmhaUo nwt>rbà muo XoVm `ovrb. 1) bm ~ CS>rVrb MbZemómMo {Z`moOZ (Dynamics applied to long jumping) (T1) ( YyZ) = ) n[aga {Z`moOZ Am{U a Ur` ^wàxoe aoimq>z `mh$arvm ^w{ VrH$ VÎdo (Geometrical principles of area planning and landscaping) (T1) + 16 (516 Geometry YyZ) = ) J«Wmb`mV eë`{demaxm H$[aVm dmmh$ g më H$ godm (Reader advisory services to physicians in libraries) (T1) + 61 (610 os>r{gz YyZ) = ) A{^` Ë`m H$arVm J{UV (Mathematics for engineers) (T1) +62 ( YyZ) = gm mý` à mu{d^mjmmm H$moï>H$ H«$. 2 Ûmao {dñvma H$aUo (Extending a standard subdivision by area number from Table-2) 1) J«Wmb` d m{hvremó ì`dgm`mvrb gzx àmá g ñwm (Chartered Institute of Library and Information Professionals (CLIP, UK) (T1: ) + 41 (T2) = (020 Yrb eodq>mm 0 aô H$aÊ`mV Ambobm Amho) 2) B ½b S> Yrb {dúmnrr>mvrb amá`emómmo {eju (Universities teaching political science in England) (T1) + 42 (T2) = ) VÎdkmZmMm ^mavmvrb B{Vhmg (History of Philosophy in India) (T1) + 54(T2) = "^mavr` VÎdkmMm B{Vhmg' `mnojm ho {ef H$ {^Þ Amho. kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 32 kmzj JmoÌr : OwZ-Owb -Am JñQ> 2017 : 33

{eju g H«$ U - Am JñQ>

{eju g H«$ U - Am JñQ> {df :- Cƒ mü { H$ ñvamdarb B. 11 dr d B.12 dr À m ^m {VH$emñÌ, agm ZemñÌ, OrdemñÌ, d J{UV Am{U g» memñì (H$bm d {dkmz) m {df m À m gwym[av àízn{ìh$m AmamIS>o d yë mnz moozo~m~v. hmamîq > amá mü { H$ d

More information

g ~ {YV gm{hë`mmm AmT>mdm

g ~ {YV gm{hë`mmm AmT>mdm 2.1 àñvmdzm àh$au Xwgao g ~ {YV gm{hë`mmm AmT>mdm _mjrb àh$au H«$_m H$ 1 _Ü`o nmbh$m Mr ^y{_h$m, nmbh$ {ejh$ g KmMo \$m`xo, g_ñ`m {dymz, nm[a^m{fh$ eãxmà`m ì`m»`m, g emoyzmmr C{ÔîQ>ço, J {hvho$, _`m Xm,

More information

LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî

LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî LIB 013 J«Wmc Am{U m{hvremñì KQ>Zm, KS>m mos>r, ^mî g nmxh$ S>m. YwH$a eodmio H$m H$mar g nmxh$ àm. àdru KmoS>oñdma g nmxh$ S>i S>m. amo Ð Hw $^ma, nwuo S>m. mohz IoaS>o, A amdvr S>m. Y amo dra, Am a Jm~mX

More information

àh$au Xþgao g ~ {YV gm{hë d g emoyzmmm AmT>mdm

àh$au Xþgao g ~ {YV gm{hë d g emoyzmmm AmT>mdm àh$au Xþgao g ~ {YV gm{hë d g emoyzmmm AmT>mdm A.H«$. 2.1 àñvmdzm àh$au Xþgao g ~ {YV gm{hë d g emoyzmmm AmT>mdm Vn{eb 2.2 g ~ {YV gm{hë d g emoyzmà m Aä mgmmo $m Xo 2.3 g ~ {YV gm{hë d g emoyz AmT>ië

More information

ASSIGNMENT-1 M.A. DEGREE EXAMINATION, MAY (Second Year) HINDI Linguistics and History of Hindi Language

ASSIGNMENT-1 M.A. DEGREE EXAMINATION, MAY (Second Year) HINDI Linguistics and History of Hindi Language ASSIGNMENT-1 Linguistics and History of Hindi Language {H$Ýh t nm±m à íz m H o$ CÎma X r{oe & Q1) ^mfm {dkmz H$ s n[a^mfm XoH $a CgH$s emi m Am H$m n [am X r{oe& Q2) ^mfm Am H o$ AmH $ {V ybh$ dj uh $au

More information

àm. e{eh$m V AÞXmVo `m À`m ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh$macoë`m {dúm{w {à` g X^m Mr AënmdYrVrc nmmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh$_

àm. e{eh$m V AÞXmVo `m À`m ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh$macoë`m {dúm{w {à` g X^m Mr AënmdYrVrc nmmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh$_ àm. e{eh$m V AÞXmVo `m À`m ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh$macoë`m {dúm{w {à` g X^m Mr AënmdYrVrc nmmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh$_ _mpo àoaumñwmz d _mj Xe H$ lr. AmMm` aëz Xoe^yfU {eju àgmah$

More information

{ejuh«$ m{hvrnwpñvh$m. `ed Vamd MìhmU _hmamï > _wšv {dúmnrr> Zm{eH$

{ejuh«$ m{hvrnwpñvh$m. `ed Vamd MìhmU _hmamï > _wšv {dúmnrr> Zm{eH$ `ed Vamd MìhmU _hmamï > _wšv {dúmnrr> Zm{eH$- 422 222 mzì {dúm d gm m{oh$emóo {dúmemim E.E. amr>r (M41) E.E. qhxr (M42) E.E. B J«Or (M72) àw df E.E. B J«Or (M43) {ÛVr df {ejuh«$ m{hvrnwpñvh$m e j{uh$ df

More information

{d^mjr d H Ðr wdh$ hmoëgd Am mooz mj X{e H$m

{d^mjr d H Ðr wdh$ hmoëgd Am mooz mj X{e H$m ed Vamd MìhmU hmamîq> w³v {dúmnrr>, Zm{eH$ {dúmwu H$ë mêm d ~{h emb {eju godm H $Ð {d^mjr d H Ðr wdh$ hmoëgd Am mooz mj X{e H$m g nh $ S>m. mydr YmaUH$a à wi, {dúmwu H$ë mêm d ~{h emb {eju godm H $Ð ed

More information

ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh macoë`m ghmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh _

ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh macoë`m ghmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh _ S m. e{eh m V AÞXmVo `m À`m ì`mg Jr coiurvyz d coiurà`m ì`mg JmVyZ gmh macoë`m {dúm{w {à` g X^m Mr AënmdYrVrc ghmdr Amd Îmr nwñvnmcz d coimh _ _mpo àoaumñwmz d _mj Xe H lr. AmMm` aëz Xoe^yfU {eju àgmah

More information

$bq>u ehammr nmíd ^y r

$bq>u ehammr nmíd ^y r àh$au n{hbo $bq>u ehammr nmíd ^y r 1.1 àmñvm{dh$gmvmam {Oëh`mVrb $bq>u eha ho EH$ AmYw{ZH$ ^mavmà`m B{VhmgmV amoh$s`, gm m{oh$ d gm ñh ${VH$Ñï>`m hîdmmo eha åhuyz AmoiIbo OmVo. $bq>u ehamg $ma àmmrz H$mimnmgyZ

More information

{edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya

{edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya H I {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya Xya {eju H $Ð (gì 3 : nona 3) amá`emñìmvrc _yc^yv g H$ënZm (gì 4 : nona 5) ñwm{zh$ ñdamá` g ñwm Am{U _hmamîq >mvrc Midir EopÀN>H$ nona 3 d 5 ~r. E. ^mj-2 K go{_ñq>a 3 d

More information

c_mur _mv ^mfm AgUmè`m {dúmï`mªzm à_mu^mfoh$s>o ZoUmè`m govyh$m` H«$_mMr {Z{_ Vr

c_mur _mv ^mfm AgUmè`m {dúmï`mªzm à_mu^mfoh$s>o ZoUmè`m govyh$m` H«$_mMr {Z{_ Vr SRJIS/ BIMONTHLY/VAIBHAV JADHAV & SANJEEVANI SANGALE (2977-2977) c_mur _mv ^mfm AgUmè`m {dúmï`mªzm à_mu^mfoh$s>o ZoUmè`m govyh$m` H«$_mMr {Z{_ Vr d ^d OmYd Ph.D, g OrdZr gm Jio àñvwv g emoyz {df` "c_mu'

More information

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì ^mavr J«mhH${XZmÀ m ew^oàn>m! J«mhH$ {VVwH$m oidmdm df ghmdo A H$ 8 Vol. No. 6 Issue No. 8 mm 2016 _w ~B, 1 {S>g ~a 2016 _yë é. 5/- Mumbai, 1st December 2016 Price Rs. 5/- Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr

More information

""ñdmv Í`moÎma H$mimVrb gmvmam eha : EH$ ZmJar Eo{Vhm{gH$ Aä`mg''

ñdmv Í`moÎma H$mimVrb gmvmam eha : EH$ ZmJar Eo{Vhm{gH$ Aä`mg'' ""ñdmv Í`moÎma H$mimVrb gmvmam eha : EH$ ZmJar Eo{Vhm{gH$ Aä`mg'' {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya nrem.s>r.(b{vhmg) nxdr narjogmr>r gmxa Ho$boë`m emoyà~ YmMm Jmofdmam Aä`mgH$ daoh$a {Zdmgamd A{YH$amd E_.E.

More information

àkmemoy narjm AjaJ Jm B Îmm {Vgar mü - amr>r {df nona 1 - amr>r d J{UV nona 2 - B J«Or d ~w{õ Îmm

àkmemoy narjm AjaJ Jm B Îmm {Vgar mü - amr>r {df nona 1 - amr>r d J{UV nona 2 - B J«Or d ~w{õ Îmm àkmemoy narjm àë oh$ àízn{ìh$m gwå>r H$éZ gmos>dê mmr gw{dym... ({ejh$ d emim À m mjurzwgma) B Îmm {Vgar mü - amr>r A mob gmvnwvo - amr>r AmH$me OmYd - J{UV {dh«$ Xoe wi - go r J{UV {df * g nmxz * M ÐH$m

More information

ìhr.nr.e_². {Xem/OmZodmar/ 43

ìhr.nr.e_². {Xem/OmZodmar/ 43 ìhr.nr.e_². {Xem/OmZodmar/ 43 (_win ðmdê$z - g nmxh$s`) amîq >mü jm Zr AOyZn ªV B J«Om H$Sy>Z Amåhr ñdmv Í, bmoh$emhr, ZmoH$aemhr qh$dm KQ>Zm KoVbr Ago Ho$ìhmhr gm {JVbo Zmhr. EdT>oM Zmhr Va dozmnmgyz

More information

{dkmz åhuoo gë mbm emoyyz H mtuo

{dkmz åhuoo gë mbm emoyyz H mtuo {dkmz åhuoo gë mbm emoyyz H mtuo amhþar, 24/2/1979 AmVm Amnë mbm Á m nmpím më bmoh m Zr gho mojm~ôb ñdv:mo AZw^d qh dm ñdv:mo {dmma gm {JVbobo AmhoV. doi H r Agë m wio Vo H mhr Vwåhmbm nyu nuo gm Jy eh

More information

J«mhH$ {VVwH$m oidmdm o$~«wdmar 2018

J«mhH$ {VVwH$m oidmdm o$~«wdmar 2018 nwz{d H$mg àh$ënmvrb OwÝ`m a{hdmí`m Zmhr aoammo g aju nwz{d H$mg àh$ënmvrb OwZo a{hdmgr ho aoam H$m`ÚmVrb ì`m»`ozwgma "Allottee' AgyZ g nyu nwz{d H$mg àh$ën (OwZo a{hdmgr d Zì`mZo IaoXr H$aUmè`m Ka IaoXrXma

More information

EMT December - Examination 2017 BAP Examination Elementary Mathematics Paper - EMT

EMT December - Examination 2017 BAP Examination Elementary Mathematics Paper - EMT EMT December - Examination 2017 BAP Examination Elementary Mathematics Paper - EMT Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 The question paper is divided into three sections A, B and C. Write answers as per

More information

DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY

DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY CENTRE FOR TALENT SEARCH & EXCELLENCE, N. WADIA COLLEGE,

More information

"H$mir AmB ' H$Wmg J«hmVrb _muxoer g_moordz Xe Z

H$mir AmB ' H$Wmg J«hmVrb _muxoer g_moordz Xe Z 77 àh$au {Vgao "H$mir AmB ' H$Wmg J«hmVrb _muxoer g_moordz Xe Z 3.1 àmñvm{dh$ : àñvwv àh$aum_ü`o ì` H$Q>oe _ms>jyih$am À`m "H$mir AmB ' `m H$Wmg J«hm_YyZ _muxoe n[agamvrb g_moordzmmo Xe Z H$emàH$mao Pmbobo

More information

{Q>iH$ _hmamï > {dúmnrr>, nwuo Xya{ejU {d^mj. J hnmr> ~r.e. ({demax) gm m{oh$emñìo. V Vr df. àvr $: 800. S>r.Q>r.nr.-Xÿa{ejU {d^mj

{Q>iH$ _hmamï > {dúmnrr>, nwuo Xya{ejU {d^mj. J hnmr> ~r.e. ({demax) gm m{oh$emñìo. V Vr df. àvr $: 800. S>r.Q>r.nr.-Xÿa{ejU {d^mj {Q>iH$ _hmamï > {dúmnrr>, nwuo Xya{ejU {d^mj J hnmr> ~r.e. ({demax) gm m{oh$emñìo V Vr df 2015-16 S>r.Q>r.nr.-Xÿa{ejU {d^mj àvr $: 800 J hnmr> {b{hê mnydu {dúmï mªzr nwt>rb gymzm dmmmì mv d Ë mà muo J

More information

PH-02 June - Examination 2017 B.Sc. Pt. I Examination Oscillation and Waves. Paper - PH-02. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50

PH-02 June - Examination 2017 B.Sc. Pt. I Examination Oscillation and Waves. Paper - PH-02. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 PH-02 June - Examination 2017 B.Sc. Pt. I Examination Oscillation and Waves XmobZ Ed Va J Paper - PH-02 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 Note: The question paper is divided into three sections. A, B

More information

S.Y.B.A. Examination, 2010 STATISTICS (General) Paper I : Research Methodology, Sampling Techniques and Statistical Quality Control (New Course)

S.Y.B.A. Examination, 2010 STATISTICS (General) Paper I : Research Methodology, Sampling Techniques and Statistical Quality Control (New Course) *3801279* [3801] 279 S.Y.B.A. Examination, 2010 STATISTICS (General) Paper I : Research Methodology, Sampling Techniques and Statistical Quality Control (New Course) Time : 3 Hours Max. Marks : 80 N.B.

More information

45 dm dm[f H$ Ahdmb npím hmamîq > {dh$mg _hm_ S>i _`m {XV, nwuo. (_hmamîq > emgzmmm A {JH $V ì`dgm`)

45 dm dm[f H$ Ahdmb npím hmamîq > {dh$mg _hm_ S>i _`m {XV, nwuo. (_hmamîq > emgzmmm A {JH $V ì`dgm`) 45 dm dm[f H$ Ahdmb 2015-2016 MAHARASHTRA WESTERN CORPORATION LTD DEVELOPMENT npím hmamîq > {dh$mg _hm_ S>i _`m {XV, nwuo (_hmamîq > emgzmmm A {JH $V ì`dgm`) 1 AZwH«$_{UH$m g MmbH$m Mm Ahdmb... 4 boim

More information

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì df nmmdo A H$ 10 _w ~B, 1 o$~«wdmar 2016 _yëæm é 5/- Vol. No 5 Issue No. 10 Mumbai, 1st February 2016 Price Rs. 5/- Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì UNCTAD OBSERVER 2 ieïenkeà eflelegkeàe

More information

MT-03 June - Examination 2016 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry and Mathematical Programming Paper - MT-03

MT-03 June - Examination 2016 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry and Mathematical Programming Paper - MT-03 MT-03 June - Examination 016 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry and Mathematical Programming Paper - MT-03 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 66 Note: The question paper is divided into

More information

T h e C S E T I P r o j e c t

T h e C S E T I P r o j e c t T h e P r o j e c t T H E P R O J E C T T A B L E O F C O N T E N T S A r t i c l e P a g e C o m p r e h e n s i v e A s s es s m e n t o f t h e U F O / E T I P h e n o m e n o n M a y 1 9 9 1 1 E T

More information

g_h$mcrz Am VaamîQ >r` amoh$mau (Contemporary International Politics) {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya Xya {eju H $Ð E_. E.

g_h$mcrz Am VaamîQ >r` amoh$mau (Contemporary International Politics) {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya Xya {eju H $Ð E_. E. H I {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya Xya {eju H $Ð E_. E. ^mj-2 : amá`emñì g_h$mcrz Am VaamîQ >r` amoh$mau (Contemporary International Politics) gì 4 : nona 7 (Amdí`H$) K (e j{uh$ df 2014-15 nmgyz) J Hw$bg{Md,

More information

OyZ, 2018, A H$ 6, n îr>o n ð>o "ZmZXmZO Z' Mr. df} Eò±{ÉxÉÉ EòhÉÉ{É úò. ÉÀÉÆb ÉSÉÉ Éänù Eò úò.

OyZ, 2018, A H$ 6, n îr>o n ð>o ZmZXmZO Z' Mr. df} Eò±{ÉxÉÉ EòhÉÉ{É úò. ÉÀÉÆb ÉSÉÉ Éänù Eò úò. OyZ, 2018, A H$ 6, n îr>o n ð>o 52 54 "ZmZXmZO Z' Mr df} Eò±{ÉxÉÉ EòhÉÉ{É úò. ÉÀÉÆb ÉSÉÉ Éänù Eò úò. gd àw joìr nmubmoq> {dh$mg VgoM dzrh$au, eovvio, JmdVio, bhmz Vbmd, nmpavbmd m gdmªmr m{bh$m V ma Pmë

More information

MSCPH-03 June - Examination 2017 MSC (Previous) Physics Examination Solid State Physics. Paper - MSCPH-03. Time : 3 Hours ] [ Max.

MSCPH-03 June - Examination 2017 MSC (Previous) Physics Examination Solid State Physics. Paper - MSCPH-03. Time : 3 Hours ] [ Max. MSCPH-03 June - Examination 017 MSC (Previous) Physics Examination Solid State Physics R>mog AdñWm ^m {VH$s Paper - MSCPH-03 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 Note: The question paper is divided into

More information

J{UV 65/2. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series GBM

J{UV 65/2. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series GBM Series GBM amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65/ narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

qmvm_ur WoD$a dhœ VwÊS _hmh m`, gy` H mo[q g_nœ^ & [Z[d Z Hw é _o Xod ew^h m` ofw gd Xm &&

qmvm_ur WoD$a dhœ VwÊS _hmh m`, gy` H mo[q g_nœ^ & [Z[d Z Hw é _o Xod ew^h m` ofw gd Xm && qmvm_ur WoD$a dhœ VwÊS _hmh m`, gy` H mo[q g_nœ^ & [Z[d Z Hw é _o Xod ew^h m` ofw gd Xm && AmTmdm X Z {XZ JaOm Ooìhm AJXr hmho$à`m A Vamda `ovmv, Voìhm OrdZmbm OUy {Ma VZ gwimmm daxhñv bm^vmo. AgmM EH$

More information

DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY

DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY DO NOT OPEN THIS TEST BOOKLET UNTIL YOU ARE ASKED TO DO SO ENTRANCE TEST FOR DR. AMBEDKAR COMPETITIVE EXAMINATION CENTRE, YASHADA, PUNE CONDUCTED BY CENTRE FOR TALENT SEARCH & EXCELLENCE, N. WADIA COLLEGE

More information

MSCCH - 09 December - Examination 2015 M.Sc. Chemistry (Final) Examination Drugs and Pharmaceuticals Paper - MSCCH - 09

MSCCH - 09 December - Examination 2015 M.Sc. Chemistry (Final) Examination Drugs and Pharmaceuticals Paper - MSCCH - 09 MSCCH - 09 December - Examination 2015 M.Sc. Chemistry (Final) Examination Drugs and Pharmaceuticals Paper - MSCCH - 09 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 Note : The question paper is divided into three

More information

PH-06 June - Examination 2016 BSc Pt. II Examination Optics. àh$m{eh$s. Paper - PH-06. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50

PH-06 June - Examination 2016 BSc Pt. II Examination Optics. àh$m{eh$s. Paper - PH-06. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 PH-06 June - Examination 2016 BSc Pt. II Examination Optics àh$m{eh$s Paper - PH-06 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 This question paper is divided into three sections A, B and C. Write answer as per

More information

_h ma mï > a m Á` ^ma V ñ H$m D$ Q>g ² ² Am{ U J mb S >g² 7 9, E\ $ amo S>, _ arz S >mb ìh, _ w ~ B O m{ ha mv

_h ma mï > a m Á` ^ma V ñ H$m D$ Q>g ² ² Am{ U J mb S >g² 7 9, E\ $ amo S>, _ arz S >mb ìh, _ w ~ B O m{ ha mv _h ma mï > a m Á` ^ma V ñ H$m D$ Q>g ² ² Am{ U J mb S >g² 7 9, E\ $ am S>, _ arz S >mb ìh, _ w ~ B - 40 0 0 20 O m{ ha mv ² ² {XZ m H$ : 2 5.0 8.2 0 1 4 _hma mï > a m Á` ^ma V ñh $md $Q>g² Am{U J mb S>

More information

J{UV 65/1/C. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SSO

J{UV 65/1/C. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SSO Series SSO amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65//C narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M

More information

{dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr

{dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr MSCPH-07 June - Examination 2017 MSC (Final) Physics Examination Electromagnetic theory and Spectroscopy {dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr Paper - MSCPH-07 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80

More information

CBSE Question Paper. Mathematics Class-XII (set-1)

CBSE Question Paper. Mathematics Class-XII (set-1) CBSE Question Paper Mathematics Class-XII (set-1) {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o Time allowed : 3 hours A{YH$V_ A H$ : 70 MaimumMarks :70 gm_mý` {ZX}e : (i) (ii) (iii) (iv) (v) g^r àíz A{Zdm` h & Bg àíz nì _ 9

More information

CBSE QUESTION PAPER. MATHEMATICS,(1)1d

CBSE QUESTION PAPER. MATHEMATICS,(1)1d CBSE QUESTION PAPER MATHEMATICS,()d Class-XII Ti me allowed : hours f.:mfftr'fffll: Maximum Marks: 00 'icfi: 00 gm_mý` {ZX}e : (i) (ii) (iii) (iv) (v) g^r àíz A{Zdm` h & Bg àíz nì _ 9 àíz h Omo Mma IÊS>m

More information

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì

Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì df nmmdo A H$ 5 _w ~B, 1 gßq> ~a> 2015 _yëæm é 5/- Vol. No 5 Issue No. 5 Mumbai, 1st September 2015 Price Rs. 5/- Am{e mvrb gdm V mor>çm ñd godr J«mhH$ g KQ>ZoMo winì COUNCIL MEMBER UNCTAD OBSERVER 2 ieïenkeà

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/2 Code No.

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/2 Code No. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/ Code No. amob Z. Roll No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

MPH-03 June - Examination 2016 M.Sc. (Previous) Physics Examination Quantum Mechanics. Paper - MPH-03. Time : 3 Hours ] [ Max.

MPH-03 June - Examination 2016 M.Sc. (Previous) Physics Examination Quantum Mechanics. Paper - MPH-03. Time : 3 Hours ] [ Max. MPH-03 June - Examination 2016 M.Sc. (Previous) Physics Examination Quantum Mechanics ³dm Q> m {ÌH$s Paper - MPH-03 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 Note: {ZX}e : The question paper is divided into

More information

Sticky News. Also our Facebook page is now live.

Sticky News. Also our Facebook page is now live. Sk Nw k j v #07 WINTER 2011 Fm Ow C W! W w bk w v b v m m b k w v m m Y w m m w v v m! T P C Sm B, T C, Gvv H K R w b v M C S A Fbk w v YI v v w m bk m b m w A H O w bk w w v w m m b m v qk w I w k ABC

More information

J{UV 65/3. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series GBM

J{UV 65/3. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series GBM Series GBM amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65/ narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

Nature Neuroscience: doi: /nn.2971

Nature Neuroscience: doi: /nn.2971 C g m m m x P L C x D A K z M G B x S m F g 1 H g w g m PFC2 PFC3 N N: :101038/2971 S m F g 2 P x ( )O g M w m ( )S g m m M g " "( P) " "( S) T w g m P S P m w m w m ; m 2 5( 2 w 5 ) ( )R w v M w w w M&M

More information

VmoîUrdmb H$bm, dm{uá` d {dkmz _hm{dúmb`, gozjm d

VmoîUrdmb H$bm, dm{uá` d {dkmz _hm{dúmb`, gozjm d kmzxrn /1 kmzxrn /2 kmzxrn /3 kmzxrn /4 Jh xtkuu f k{k.k izlkjd eamg] ;synjh dwei rk- ftarwj ft- ijhk.kh lapkyd eamg v-ø- uko in 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Jh fcztxksiky jkeukjk;.k rks.khoky Jh lqhkk k fo oukfk,df

More information

J{UV 65/1/RU. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SSO

J{UV 65/1/RU. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SSO Series SSO amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65//RU narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/1

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/1 Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/1 amob Z. Roll No. CSBE Sample papers, Question, papers, Notes For Class 6 to 1 Code No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write

More information

{ZX}e : h àíz-nì "A', "~' VWm "g' VrZ IÊS>m {d^m{ov h & àë oh$ IÊS> Ho$ {ZX}emZwgma àízm H$m CÎma Xr{OE&

{ZX}e : h àíz-nì A', ~' VWm g' VrZ IÊS>m {d^m{ov h & àë oh$ IÊS> Ho$ {ZX}emZwgma àízm H$m CÎma Xr{OE& MSCCH-06 June - Examination 2016 M.Sc. (Final) Chemistry Examination Reaction Mechanisms, Pericyclic Reactions Organic Photochemistry, Sterochemistry Paper - MSCCH-06 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80

More information

{Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõm V

{Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõm V MPH-04 December - Examination 016 M.Sc. (Previous) Physics Examination Classical Electro Dynamics and Special Theory of Relativity {Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõm V Paper - MPH-04

More information

Amnë`m œmgmv H$m` Agoc? - {XJ ~a JmS>Jri > AË`mYw{ZH$ gyú_xe H$ - {dz` a. a...73 > ParZmM ìhm`coq> - gamoo Xenm S>o...77

Amnë`m œmgmv H$m` Agoc? - {XJ ~a JmS>Jri > AË`mYw{ZH$ gyú_xe H$ - {dz` a. a...73 > ParZmM ìhm`coq> - gamoo Xenm S>o...77 AZwH«$_{UH$m e j{uh$ g X^ A H$ - 89 & ISy>nmgyZ Amncr ~moq> gmos>dỳ m! - àh$me ~waq>o...3 _Yy BWo AZ² - A. qm. BZm_Xma...11 ^who$m J{UV - {à`xe Zr H$d}...20 _mzd-{z{_ V CnJ«h - coim H$-3 - gwaoe ZmB H$...24

More information

àm. lr. AemoH$ nmq>rc. àm. S>m. Zohm amho$e ~moago

àm. lr. AemoH$ nmq>rc. àm. S>m. Zohm amho$e ~moago 13 6 àmmm 14 àm. lr. AemoH$ nmq>rc 2015-2016 [ àm. S>m. Zohm amho$e ~moago àm. AemoH$ nmq>rc (àmmm ) àm. {H$aU Mm Yar (CnàmMm ) àm. {evc AmëhmQ> àm. gm~io Eg.nr. àm. ê${vh$m OJVmn àm. gm~io Eg. Ama. àm.

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/2 H$moS> Z. 65/2/3 Code No.

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/2 H$moS> Z. 65/2/3 Code No. Series OSR/ H$moS> Z. 65//3 Code No. amob Z. Roll No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

OyZ - Owc OyZ - Owc df 12 do (S>m. O` V ZmairH$a gý_mz {deofm H$) {dzm_yë` ImOJr {dvau. IcrcImZ

OyZ - Owc OyZ - Owc df 12 do (S>m. O` V ZmairH$a gý_mz {deofm H$) {dzm_yë` ImOJr {dvau. IcrcImZ 1 2 IJmoc Aä`mgH$ "S>m. O` V ZmairH$a' - {MÌcoIm nwa Xao {dœmà`m amzomo Zdo {gõmýv _m Sy>Z OJmcm pñv{_v H$aUmè`m S>m. O` V ZmairH$am M H$m VwH$ nmümë` OJmcm dmq>c M nu Ë`mnojm _mv ^y_rcm A{YH$ dmq>u ñdm^m{dh$m!

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/3

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/1/C H$moS> Z. 65/1/3 Series OSR//C H$moS> Z. 65//3 amob Z. Roll No. CSBE Sample papers, Question, papers, Notes For Class 6 to Code No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the

More information

{dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr

{dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr MSCPH - 07 December - Examination 2015 MSC (Final) Physics Examination Electromagnetic theory and Spectroscopy {dúwv Mwpå~H$s {gõm V VWm ñnoñq >moñh$monr Paper - MSCPH - 07 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks

More information

MT-03 December - Examination 2016 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry & Linear Programming Paper - MT-03

MT-03 December - Examination 2016 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry & Linear Programming Paper - MT-03 MT-03 December - Examination 06 B.A. / B.Sc. Pt. I Examination Co-ordinate Geometry & Linear Programming Paper - MT-03 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 66 Note: {ZX}e : Note: {ZX}e : The question paper

More information

CÕdOr ZmamO Am Xmam Zm VmVS>rZo ^oq>bo

CÕdOr ZmamO Am Xmam Zm VmVS>rZo ^oq>bo g nmxh$- gm. O`lr Im{S>bH$a-nm S>o web: http://navakal.org RNI Regd No. 1814/57 REGD. No. MH/MR/SOUTH-143/22-14 EH$ od ñdv Ì X {ZH$ EH$ Midi _w ~B, ewh«$dma 22 Owb, 26 df -94, A H$-137, nmzo-12, qh$ V:

More information

{Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõmýv

{Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõmýv 78 MPH-04 June - Examination 06 M.Sc. (Previous) Physics Examination Classical Electro Dynamics and Special Theory of Relativity {Magå V {dúwvj{vh$s VWm gmno{îmh$vm H$m {d{eîq> {gõmýv Paper - MPH-04 Time

More information

A Va J. _win îr : AÝda hþgoz AjaOwiUr : ~mb^mavr S>rQ>rnr {d^mj {MÌm H$Z : aoí m ~d o, KZí`m_ Xoe_wI, amo Ð {JaYmar, YZlr _moh$mer, AZw{à m Omoer

A Va J. _win îr : AÝda hþgoz AjaOwiUr : ~mb^mavr S>rQ>rnr {d^mj {MÌm H$Z : aoí m ~d o, KZí`m_ Xoe_wI, amo Ð {JaYmar, YZlr _moh$mer, AZw{à m Omoer Owb 2017, A H$ gmvdm, df 46 do, AmfmT-lmdU, eho$ 1939 _win îr : AÝda hþgoz AjaOwiUr : ~mb^mavr S>rQ>rnr {d^mj {MÌm H$Z : aoí m ~d o, KZí`m_ Xoe_wI, amo Ð {JaYmar, YZlr _moh$mer, AZw{à m Omoer g nmxh$ :

More information

CADEMY, CADEMY PUNE PUNE PUNE PUNE PUNE MA MATHS & REASONING CSAT ALE'S ALE'S ALE'S ALE'S. MPSC Prelims Phase-II Test No.6. EHy$U àíz 80 EHy$U JwU 200

CADEMY, CADEMY PUNE PUNE PUNE PUNE PUNE MA MATHS & REASONING CSAT ALE'S ALE'S ALE'S ALE'S. MPSC Prelims Phase-II Test No.6. EHy$U àíz 80 EHy$U JwU 200 MPSC Prelims Phase-II Test No.6 CSAT EHy$U àíz 80 EHy$U JwU 200 {XZm H$ 11/02/2018 doi 21 Vmg THS THS THS THS & (1) H$ÀÀ`m H$m_mgmR>r OmJm THS THS THS THS & (2) Imbr {Xbobo n[aàn>ox dmmm Am{U àë`oh$ n[aàn>oxmda

More information

A Va J. English section

A Va J. English section g nmxh$ : S>m. gw{zb Ja, g MmbH$ _hmamîq > amá` nmr>çnwñvh$ {Z{_ Vr d Aä`mgH«$_ g emoyz _ S>i, nwuo. àh$meh$ : {ddoh$ CËV_ Jmogmdr, {Z` ÌH$ _hmamîq > amá` nmr>çnwñvh$ {Z{_ Vr _ S>i, à^mxodr, _w ~B. A Va

More information

J{UV (311) Time : 3 Hours ] [ Max i mum Marks : 100. Note : (i) This Question Paper consists of two Sections, viz., A and B.

J{UV (311) Time : 3 Hours ] [ Max i mum Marks : 100. Note : (i) This Question Paper consists of two Sections, viz., A and B. MATH E MAT ICS J{UV (311) 311/OSS/03A Time : 3 Hours ] [ Max i mum Marks : 100 g_` : 3 K Q>o ] [ nyum H$ : 100 Note : (i) This Question Paper consists of two Sections, viz., A and B. (ii) (iii) All questions

More information

nwýhm XaS> H$mogibr 35 dfm Z Va eax ndmam Mm A V[a Om rz Oya Am XmobZmMm EëJma AmS>moer ~mojúmodi amyo m±mr 5 Vmg Mm H$er

nwýhm XaS> H$mogibr 35 dfm Z Va eax ndmam Mm A V[a Om rz Oya Am XmobZmMm EëJma AmS>moer ~mojúmodi amyo m±mr 5 Vmg Mm H$er 35 dfm Z Va eax ndmam Mm Am XmobZmMm EëJma nmz 3 da ^monm H$m m b o d {d mzm da XheVdmXr hëë mmm Bemam nmz 3 da RNI Regd No. 1814/57 REGD. No. MH/MR/SOUTH-143/2012-14 EH$ od ñdv Ì X {ZH$ EH$ Midi g nmxh$-

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/C H$moS> Z. 65/1

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/C H$moS> Z. 65/1 Series OSR/C H$moS> Z. 65/1 amob Z. Roll No. Code No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

PH-03 December - Examination 2016 B.Sc. Pt. I Examination Electromagnetism. Paper - PH-03. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50

PH-03 December - Examination 2016 B.Sc. Pt. I Examination Electromagnetism. Paper - PH-03. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 PH-03 December - Examination 2016 B.Sc. Pt. I Examination Electromagnetism {dúwvmwå~h$s Paper - PH-03 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 50 Note: The question paper is divided into three sections A, B and

More information

J{UV 65/3. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SGN

J{UV 65/3. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SGN Series SGN amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65/ narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

J{UV 65/1. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SGN

J{UV 65/1. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series SGN Series SGN amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET- 65/ narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

Chair Susan Pilkington called the meeting to order.

Chair Susan Pilkington called the meeting to order. PGE PRK D RECREO DVOR COMMEE REGUR MEEG MUE MOD, JU, Ru M h P P d R d Cmm hd : m Ju,, h Cu Chmb C H P, z Ch u P dd, Mmb B C, Gm Cu D W Bd mmb b: m D, d Md z ud mmb : C M, J C P Cmmu Dm D, Km Jh Pub W M,

More information

Printed at Shiva-samartha Printers Dhayari, Pune

Printed at Shiva-samartha Printers Dhayari, Pune Published By Sau. Shobhadevi Kshirsagar K Sagar Publications Suvarna Shilpa, 444/1 Shaniwar Peth, Adjacent to Rajmachikar Flour Mill, Near Dakshinabhimukhi Maruti Temple, Pune - 411 030 : (020) 24450125,

More information

! -., THIS PAGE DECLASSIFIED IAW EQ t Fr ra _ ce, _., I B T 1CC33ti3HI QI L '14 D? 0. l d! .; ' D. o.. r l y. - - PR Pi B nt 8, HZ5 0 QL

! -., THIS PAGE DECLASSIFIED IAW EQ t Fr ra _ ce, _., I B T 1CC33ti3HI QI L '14 D? 0. l d! .; ' D. o.. r l y. - - PR Pi B nt 8, HZ5 0 QL H PAGE DECAFED AW E0 2958 UAF HORCA UD & D m \ Z c PREMNAR D FGHER BOMBER ARC o v N C o m p R C DECEMBER 956 PREPARED B HE UAF HORCA DVO N HRO UGH HE COOPERAON O F HE HORCA DVON HEADQUARER UAREUR DEPARMEN

More information

CBSE QUESTION PAPER CLASS-X

CBSE QUESTION PAPER CLASS-X CBSE QUESTION PAPER CLASS-X g H${bV narjm - II SUMMATIVE ASSESSMENT - II J{UV MATHEMATICS {ZYm [av g_` 3 KÊQ>o ] [ A{YH$V_ A H$ 90 Time allowed : 3 hours ] [ Maximum marks : 90 gm_mý` {ZX}e (i) g^r àíz

More information

gmyr-gmonr Ho 'gmjar` ^mfm

gmyr-gmonr Ho 'gmjar` ^mfm g_j«_mzdr hšh Am`moJmÀ`m Zì`m Aä`mgH«_mZwgma AZ² àízm À`m Zì`m YVuZwgma Ho cocr amzm. gmyr-gmonr Ho 'gmjar` ^mfm AZ² Aä`mgH«_mg n[anyu Ý`m`. Published By Sau. Shobhadevi Kshirsagar K Sagar Publications

More information

FICH~:s lciithyo\l~~trio~es.

FICH~:s lciithyo\l~~trio~es. PB FCNyM UNLP T g vg wk b b y y g b y F wk v b m b v gz w my y m g E bv b g y v q y q q ó y P mv gz y b v m q m mó g FCH CTHYOTROES P W P -C b } k < HP- qe q< - - < - m T

More information

D ON MY HONOR, I WILL TRY.. AISI S E R S O DASS A B BR AM OWNI S E R S I GIRL SCOUTS! JUN SENIO IORS CAD E TTES

D ON MY HONOR, I WILL TRY.. AISI S E R S O DASS A B BR AM OWNI S E R S I GIRL SCOUTS! JUN SENIO IORS CAD E TTES ON MY HONOR, I WILL TRY.. DAISI ES AMBASSADORS BROWNI ES I JUNIORS 2017-2018 GIRL SCOUTS! CAD E TTES SENIORS Wm! W' I? W'v Pm G, v, m m G S x. I, y' m w x m, v, v v G S G W M. T v wm.. I y v y q q m, 888.474.9686

More information

Phylogenetic analysis of NADH dehydrogenase subunit 1(NADH 1) gene in Salmo trutta caspius

Phylogenetic analysis of NADH dehydrogenase subunit 1(NADH 1) gene in Salmo trutta caspius Jou o omoo Zooo u 2015; 3 (2): 185-193 -: 2320-7078 -: 2349-6800 JZ 2015; 3 (2): 185-193 2015 JZ : 20-03-2015 : 16-04-2015 bo z m o -oo o B, m z U obo B,. o o o ubu 1( 1) mo u u bo z b 1 mo u u b u, z

More information

XoemV "^mav ~ X' Oo Vo eñdr! H$m±J«ogMr VmH$X H$ r! amï >dmxr {Zîà^

XoemV ^mav ~ X' Oo Vo eñdr! H$m±J«ogMr VmH$X H$ r! amï >dmxr {Zîà^ AmOMr hoëw Q>rn gmia {Z ÌUmgmR>r {^Obobo eo JXmUo Imëë mzo ãbs>ewja {Z ÌUmV ovo. EH$ od ñdv Ì X {ZH$ _w ~B, Jidma 11 gßq> ~a, 2018 df -96, A H$-188, nmzo- 12, qh$ V: < 4 24x7 : www.enavakal.com g nmxh$-

More information

176 5 t h Fl oo r. 337 P o ly me r Ma te ri al s

176 5 t h Fl oo r. 337 P o ly me r Ma te ri al s A g la di ou s F. L. 462 E l ec tr on ic D ev el op me nt A i ng er A.W.S. 371 C. A. M. A l ex an de r 236 A d mi ni st ra ti on R. H. (M rs ) A n dr ew s P. V. 326 O p ti ca l Tr an sm is si on A p ps

More information

{Zboe amu À m WoQ> " mvmolr'da Amamonm wio Ii~i

{Zboe amu À m WoQ>  mvmolr'da Amamonm wio Ii~i EH$ od ñdv Ì X {ZH$ g nmxh$- gm. O`lr Im{S>bH$a-nm S>o 24x7 : www.enavakal.com df -96, A H$-311, nmzo-10, qh$ V:< 4 _w ~B, Jidma 15 OmZodmar>, 2019 Email-navakal.1923@gmail.com AmZ X {XK Mr hë m Hw$Ur

More information

August - November 2013 Class Schedule

August - November 2013 Class Schedule A - Nv 2013 C S S w m w mm v w m m w Hw v M w w m m! Im m w S M O 21 $15 P A I F D: S O 26 Tm: 9-1 F: $15 w/ $25 w v C w m Hmm TM Sv TM U w A m w S P Fm TM W w mv w z v Sv P m m D: F D 6 & S D 7 Tm: 9

More information

Q3) Attempt any one from (A) and one from (B) of the following in about 150 words each [16] (A) a) What message does Nehru convey through his speech A

Q3) Attempt any one from (A) and one from (B) of the following in about 150 words each [16] (A) a) What message does Nehru convey through his speech A Total No. of Questions : 5] SEAT No. : P248 [4801] - 1001 F.Y. B.A. (Regular) COMPULSORY ENGLISH Text Prescribed :Visionary Gleam - Prose/Poetry Edited by - Ashok Chaskar, Arjun Jadhav and Sanjay Pagare

More information

-$! " #$%&! ' () * +,,,)* -./ ( 01! 6 %&! +,,.: - 1?* 'F! %&! '3*4 -$ ):7 +,,

-$!  #$%&! ' () * +,,,)* -./ ( 01! 6 %&! +,,.: - 1?* 'F! %&! '3*4 -$ ):7 +,, ((((( +,-. ()* $%&' "#! : :!, %& ' ()*+ $ " -$! " #$%&! ' () * +,,,)* -. ( 01! '% 6):7 -$'1& '*6 )78 %&! +,, 79.& 2* '3*4 0 (A 6>* & ' BC D$!E.?@$* '*! ;4 6 %&! +,,.: - 1?* 'F! %&! '3*4 -$ ):7

More information

Gwinnett has an amazing story to share, spanning 200 years from 1818 until today.

Gwinnett has an amazing story to share, spanning 200 years from 1818 until today. I B, Lm, W - D I C Dm 15, 1818, W C, m D I. T m m m Ck Ck m Jk C. B m, 30, A 20. T mk, B, v v m C. m, m 1776, C C. O A 2, 1776, D I,. C v 437 q m xm 280,000. D 1980, C k, m v. A, 2010, j v 800,000 j m

More information

A Va J. Presidents's Views 2 Secretary's Report 3. ^{dî doy /g nmxh$s` g.am.nq>mb V 4 Group Meeting Kusum Patil 5

A Va J. Presidents's Views 2 Secretary's Report 3. ^{dî doy /g nmxh$s` g.am.nq>mb V 4 Group Meeting Kusum Patil 5 Z nmoojv² AmZm ^Ðm: H«$Vdmo ÝVw {dœv: && Let noble thoughts come to us from all sides A Va J D C D The Editor may not necessarily subscribe to the views expressed in this letter. Any reproduction requires

More information

boih$ - nwéfmoëv VioJm dh$a

boih$ - nwéfmoëv VioJm dh$a boih$ - nwéfmoëv VioJm dh$a B gm{hë à{vð>mz 1 r... Hw $R>m Vr... boih$ - nwéfmoëv VioJm dh$a g H$bZ - àm. OmÝhdr nwéfmoëv VioJm dh$a B gm{hë à{vð>mz 2 r... Hw $R>m Vr... boih$ - nwéfmoëv VioJm dh$a g H$bZ

More information

An Example file... log.txt

An Example file... log.txt # ' ' Start of fie & %$ " 1 - : 5? ;., B - ( * * B - ( * * F I / 0. )- +, * ( ) 8 8 7 /. 6 )- +, 5 5 3 2( 7 7 +, 6 6 9( 3 5( ) 7-0 +, => - +< ( ) )- +, 7 / +, 5 9 (. 6 )- 0 * D>. C )- +, (A :, C 0 )- +,

More information

Diwali Puja CONTENTS. Date : 1st November 1986 Place : Pune Type : Puja Speech : Hindi & Marathi Language. Transcript. Translation

Diwali Puja CONTENTS. Date : 1st November 1986 Place : Pune Type : Puja Speech : Hindi & Marathi Language. Transcript. Translation Diwali Puja Date : 1st November 1986 Place : Pune Type : Puja Speech : Hindi & Marathi Language CONTENTS I Transcript Hindi 02-05 Marathi 06-11 English - II Translation English 12-15 Hindi - Marathi -

More information

Lower Austria. The Big Travel Map. Big Travel Map of Lower Austria.

Lower Austria. The Big Travel Map. Big Travel Map of Lower Austria. v v v :,000, v v v v, v j, Z ö V v! ö +4/4/000 000 @ : / : v v V, V,,000 v v v v v v 08 V, v j?, v V v v v v v v,000, V v V, v V V vv /Z, v / v,, v v V, v x 6,000 v v 00,000 v, x v U v ( ) j v, x q J J

More information

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9

P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 P a g e 5 1 of R e p o r t P B 4 / 0 9 J A R T a l s o c o n c l u d e d t h a t a l t h o u g h t h e i n t e n t o f N e l s o n s r e h a b i l i t a t i o n p l a n i s t o e n h a n c e c o n n e

More information

àoau à^md {H$go H$hVo h?

àoau à^md {H$go H$hVo h? MSCCH-02 December - Examination 2016 M.Sc. (Previous) Chemistry Examination Organic Chemistry Paper - MSCCH-02 Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 Note: The question paper is divided into three sections

More information

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/2 H$moS> Z. 65/2/1 Code No.

J{UV. {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 100. Series OSR/2 H$moS> Z. 65/2/1 Code No. Series OSR/ H$moS> Z. 65//1 Code No. amob Z. Roll No. narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M H$a

More information

The Evolution of Outsourcing

The Evolution of Outsourcing Uvy f R I DCmm@URI S H Pj H Pm Uvy f R I 2009 T Ev f O M L. V Uvy f R I, V99@m.m Fw wk : ://mm../ P f B Cmm Rmm C V, M L., "T Ev f O" (2009). S H Pj. P 144. ://mm..//144://mm..//144 T A b y f f by H Pm

More information

BMT June - Examination 2017 BSCP Examination Mathematics J{UV. Paper - BMT. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80

BMT June - Examination 2017 BSCP Examination Mathematics J{UV. Paper - BMT. Time : 3 Hours ] [ Max. Marks :- 80 BMT Jue - Eamiatio 7 BSCP Eamiatio Mathematics J{UV Paper - BMT Time : 3 Hours ] [ Ma. Marks :- 8 Note: The questio paper is divided ito three sectios A, B ad C. Write aswer as per the give istructios.

More information

g H${bV narjm II SUMMATIVE ASSESSMENT II J{UV MATHEMATICS {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 90 Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 90

g H${bV narjm II SUMMATIVE ASSESSMENT II J{UV MATHEMATICS {ZYm [av g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A H$ : 90 Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 90 Series HRK amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET-2 30/2 narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M

More information

be ke' pt co nfr'r..p 1i3 1a t his r. e11r r t, sj\t lr d o ts o f and industri;, cnginccr u'ho bec:lntr_, ,permit

be ke' pt co nfr'r..p 1i3 1a t his r. e11r r t, sj\t lr d o ts o f and industri;, cnginccr u'ho bec:lntr_, ,permit & - E hap R OB h E \ A jj Nw v j - 957 { m b h- S S h hmbr UAO Hh + E &? { H h Sq R L Rv [ \ Y v h q m C y b h v h ] \) J h b h - A mv] w m vh \L m vl h b h q Av Nw /L R m A_ h Dj { ) L A Exm xm h m h

More information

P a g e 3 6 of R e p o r t P B 4 / 0 9

P a g e 3 6 of R e p o r t P B 4 / 0 9 P a g e 3 6 of R e p o r t P B 4 / 0 9 p r o t e c t h um a n h e a l t h a n d p r o p e r t y fr om t h e d a n g e rs i n h e r e n t i n m i n i n g o p e r a t i o n s s u c h a s a q u a r r y. J

More information

g X^ J«W gymr A) àmw{ H$ gmyzo :

g X^ J«W gymr A) àmw{ H$ gmyzo : g X^ J«W gymr A) àmw{ H$ gmyzo : 1) AàH$m{eV H$m m c rz H$mJXnÌo : 1. w ~B nwam{^coimjma {d^mj, hmamîq > amá, hmo {S>nmQ> Q> (ñno.) $mb c Z. 363(5), 1928. 2. $mb c Z. 800 - Ao - Am, 1932. 3. $mb c Z. 800

More information

II SUMMATIVE ASSESSMENT II

II SUMMATIVE ASSESSMENT II Series HRK amob Z. Roll No. H$moS> Z. Code No. SET-3 31/3 narjmwu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wi-n ð >na Adí` {bio & Candidates must write the Code on the title page of the answer-book. H $n`m Om±M

More information